jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i...

36
8 sierpieƒ 2006 Leokadia Or´ziak Bank Anglii jako bank centralny Wielkiej Brytanii Geneza bankowoÊci centralnej w Wielkiej Brytanii Funkcje i struktura Banku Anglii Organy decyzyjne Cele polityki pieni´˝nej Relacja mi´dzy Bankiem Anglii a Ministerstwem Skarbu Instrumenty polityki pieni´˝nej Efekty polityki pieni´˝nej Rola Banku Anglii w dziedzinie nadzoru bankowego - doÊwiadczenia i obecne regulacje prawne

Transcript of jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i...

Page 1: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

8

sier

pieƒ

2006

Leokadia Or´ziakBank Anglii jako bank centralny Wielkiej Brytanii• Geneza bankowoÊci centralnej w Wielkiej Brytanii

• Funkcje i struktura Banku Anglii

• Organy decyzyjne

• Cele polityki pieni´˝nej

• Relacja mi´dzy Bankiem Anglii a Ministerstwem Skarbu

• Instrumenty polityki pieni´˝nej

• Efekty polityki pieni´˝nej

• Rola Banku Anglii w dziedzinie nadzoru bankowego - doÊwiadczenia i obecne regulacje prawne

Page 2: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota
Page 3: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

8/2006 BANK I KREDYT 3

1. Geneza

Bank Anglii (Bank of England) zosta∏ ustanowiony w 1694 r. i nale˝y, obokBanku Szwecji (Riksbank) utworzonego w 1668 r., do najstarszych bankówcentralnych na Êwiecie. Poczàtkowo zadaniem Banku Anglii by∏o pe∏nieniefunkcji bankiera rzàdu oraz zarzàdzanie d∏ugiem paƒstwa. W nast´pnychstuleciach funkcje tej instytucji stopniowo rozszerzano o tradycyjne funkcjebanków centralnych, jak funkcja emisyjna oraz funkcja okreÊlana jako bankbanków. W XIX w. Bank Anglii wielokrotnie wyst´powa∏ jako po˝yczko-dawca ostatniej instancji (lender of last resort), ratujàc banki w czasie licz-nych kryzysów finansowych. Jednym z g∏ównych zadaƒ Banku w la-tach 1914–1918 by∏o wspomaganie rzàdu w zarzàdzaniu d∏ugiem, któryw czasie pierwszej wojny Êwiatowej osiàgnà∏ poziom 7 mld funtów, a tak˝eprzeciwdzia∏anie tendencjom inflacyjnym. W 1931 r. Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota i dewiz zosta∏y wtedy przeka-zane przez Bank Anglii Ministerstwu Skarbu (Treasury). W kompetencjiBanku pozostawiono jednak zarzàdzanie tymi rezerwami. To zadanie reali-zuje on tak˝e obecnie, kierujàc si´ wytycznymi tego ministerstwa.

Bank Anglii jako bank centralny Wielkiej Brytanii

Leokadia Or´ziak

prof. zw. dr hab. Leokadia Or´ziakSzko∏a G∏ówna Handlowa,

Katedra Finansów Mi´dzynarodowych

Page 4: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

W 1946 r. Bank Anglii zosta∏ znacjonalizowany. Po przej´ciu przez paƒ-stwo instytucja ta sta∏a si´ organem doradczym Ministerstwa Skarbuoraz podmiotem zarzàdzajàcym d∏ugiem publicznym. W latach 70.Bank odgrywa∏ g∏ównà rol´ w przezwyci´˝aniu kryzysów bankowych,które w tym czasie dotkn´∏y Wielkà Brytani´. Przez kilkadziesiàt latpo drugiej wojnie Êwiatowej Bank Anglii by∏ ca∏kowicie zale˝nyod rzàdu. W maju 1997 r. rzàd brytyjski przyzna∏ Bankowi Anglii tzw.niezale˝noÊç operacyjnà (operational independence), dajàcà mu prawodo samodzielnego kszta∏towania instrumentów polityki pieni´˝nej,w tym stóp procentowych, dla realizacji celu inflacyjnego okreÊlanegoprzez rzàd.

W 1998 r. uchwalona zosta∏a ustawa o Banku Anglii (Bank of England Act),na mocy której m.in. okreÊlono nowà pozycj´ Banku w systemie podejmo-wania decyzji w sprawach polityki pieni´˝nej. Ustawa wprowadzi∏a rów-nie˝ zmiany w funkcjonowaniu organów zarzàdzajàcych tà instytucjà(Bank of England 1998).

Na koniec lutego 2005 r. w Banku Anglii pe∏noetatowo by∏o zatrud-nionych 1 713 osób, a 188 pracowa∏o w ograniczonym wymiarze cza-su pracy. ¸àczna kwota wydatków tej instytucji w roku finanso-wym 2005 (okres od marca 2004 r. do koƒca lutego 2005 r.) wynio-s∏a 241,6 mln funtów i by∏a nieco mniejsza ni˝ w poprzednim roku fi-nansowym (kiedy wynosi∏a 244,7 mln funtów). Blisko po∏ow´ tychwydatków (110,2 mln funtów) przeznaczono na pokrywanie kosztówdzia∏aƒ podejmowanych przez Bank w celu realizacji wyznaczonychmu funkcji i mniej wi´cej tyle samo wydatkowano na wynagrodzenia(111,9 mln funtów). Znacznà pozycjà w wydatkach Banku Anglii by-∏y tak˝e koszty prawne zwiàzane z procesem wytoczonym tej insty-tucji przez likwidatorów upad∏ego w 1991 r. banku BCCI (koszty tewynosi∏y 19,5 mln funtów, w poprzednim roku 21 mln funtów,a w bud˝ecie na rok 2005/2006 przewidziano na ten cel 23,5 mln fun-tów) (Bank of England 2005, s. 24 i 28). Wyrok sàdowy wydanyw kwietniu 2006 r. w sprawie dotyczàcej banku BCCI pozwala sà-dziç, ˝e w przysz∏oÊci ta pozycja przestanie wyst´powaç w bud˝ecieBanku Anglii (szerzej na temat upadku tego banku – zob. w dalszejcz´Êci).

4 BANK I KREDYT 8/2006

Page 5: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

2. Funkcje i struktura Banku Anglii

Trzy g∏ówne funkcje Banku Anglii to: (1) g∏ówna w∏adza monetarna kra-ju, (2) bank paƒstwa – zarzàdzanie d∏ugiem paƒstwa, (3) nadzór nad sta-bilnoÊcià systemu finansowego kraju.

W przesz∏oÊci cz´sto wyst´powa∏ konflikt mi´dzy dwiema pierwszymifunkcjami. KoniecznoÊç sprzeda˝y wielkiej masy rzàdowych papierówd∏u˝nych wywo∏ywa∏a potrzeb´ stosowania przez Bank stosunkowo sta-bilnych stóp procentowych w celu zmniejszenia niepewnoÊci co do przy-sz∏ych cen tych walorów. Tymczasem prowadzona przez Bank politykapieni´˝na mog∏a wymagaç istotnych zmian stóp procentowych.

W praktyce mo˝liwa by∏a tak˝e sprzecznoÊç wynikajàca z podwójnej ro-li Banku jako w∏adzy monetarnej i instytucji nadzorujàcej stabilnoÊç sys-temu bankowego. Bank centralny jako instytucja nadzorujàca banki po-winien byç nastawiony na utrzymanie zaufania publicznego do systemubankowego, by chroniç go przed upad∏oÊcià instytucji bankowych. Gdybyw systemie by∏o relatywnie du˝o s∏abych finansowo banków, wtedy bankcentralny móg∏by mieç sk∏onnoÊç do unikania bardziej restrykcyjnej poli-tyki pieni´˝nej, obawiajàc si´, ˝e mo˝e ona spowodowaç upadek s∏ab-szych banków. To z kolei mog∏oby skutkowaç bardziej luênà politykà pie-ni´˝nà ni˝ ta, która by∏aby mo˝liwa, gdyby bank centralny nie pe∏ni∏ jed-noczeÊnie funkcji w∏adzy monetarnej i w∏adzy nadzorczej.

Czynniki te zadecydowa∏y, ˝e po nadaniu Bankowi Anglii niezale˝noÊcioperacyjnej w maju 1997 r. zwolniono go z obowiàzku sprzeda˝y papie-rów rzàdowych, przekazujàc to zadanie Ministerstwu Skarbu. Z koleina mocy Ustawy o Banku Anglii z 1998 r. (cz´Êç III) nadzór nad syste-mem bankowym powierzono specjalnej instytucji nadzorczej – Urz´do-wi Us∏ug Finansowych (Financial Services Authority – FSA). W ten spo-sób zlikwidowany zosta∏ wyst´pujàcy uprzednio realny konflikt intere-sów, niekorzystnie wp∏ywajàcy na swobod´ dzia∏ania banku centralne-go. Bank Anglii uzyska∏ mo˝liwoÊç kszta∏towania stóp procentowychtylko zgodnie z wymogami wynikajàcymi z realizowanego celu politykipieni´˝nej.

8/2006 BANK I KREDYT 5

Page 6: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

6 BANK I KREDYT 8/2006

Struktura organizacyjna Banku Anglii odzwierciedla g∏ówne obszary jegodzia∏alnoÊci, którymi sà:

Analiza monetarna i statystyka (Monetary Analysis and Statistics), za-pewniajàca Bankowi informacje niezb´dne do wykonywania powierzo-nych mu zadaƒ.

Rynki (Markets) – obszar obejmujàcy operacje zwiàzane z realizacjà po-lityki pieni´˝nej.

StabilnoÊç finansowa (Financial Stability). Bank Anglii na bie˝àco Êle-dzi rozwój sytuacji w systemie finansowym paƒstwa, starajàc si´ identy-fikowaç potencjalne êród∏a niestabilnoÊci tego systemu. Zwa˝ywszyna znaczenie Londynu jako jednego z g∏ównym mi´dzynarodowych oÊrod-ków finansowych, przedmiotem uwagi Banku jest te˝ ewolucja sytuacjina globalnych rynkach finansowych. W marcu 2004 r. w Banku zosta∏ wy-dzielony specjalny organ (Financial Stability Board), który zajmuje si´ ana-lizà i ocenà sytuacji na rynkach finansowych i opracowuje ró˝ne warian-ty dzia∏aƒ w celu zredukowania ryzyka wynikajàcego z tej sytuacji dlasystemu finansowego Wielkiej Brytanii. Organ ten wspó∏pracuje z Mini-sterstwem Skarbu, do którego kompetencji nale˝y nadzór nad brytyjskimrynkiem finansowym. Co pó∏ roku Bank Anglii publikuje dane o stabilno-Êci systemu finansowego w raporcie „Financial Stability Review”.

Us∏ugi bankowe (Banking Services) – w postaci p∏atnoÊci i rozliczeƒ,Êwiadczone przez Bank Anglii rzàdowi, instytucjom finansowym orazbankom centralnym innych krajów.

3. Organy decyzyjne

Najwa˝niejsze organy decyzyjne Banku Anglii to Komisja Dyrektorów (TheCourt of Directors), Komitet Dyrektorów Niewykonawczych (The Commit-tee on Non-executive Directors, okreÊlany w skrócie jako NedCo), stano-wiàcy cz´Êç Komisji Dyrektorów, oraz Komitet Polityki Pieni´˝nej (Mone-

Page 7: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

8/2006 BANK I KREDYT 7

tary Policy Committee). Poza tym w Banku Anglii dzia∏a tak˝e Komitet Au-dytu (Audit Committee) i Komitet Polityki Ryzyka (Risk Policy Committee).

Komisja Dyrektorów sk∏ada si´ z Prezesa (Governor), dwóch Wicepreze-sów (Deputy Governors) oraz 16 Dyrektorów. Prezes i Wiceprezesi sà mia-nowani przez Królowà na pi´ç lat, Dyrektorzy zaÊ na trzy lata. ZadaniemKomisji jest prowadzenie bie˝àcych spraw Banku, w szczególnoÊci ustala-nie celów tej instytucji oraz strategii ich realizacji tak, aby mog∏a wywià-zaç si´ z na∏o˝onych na nià obowiàzków i mo˝liwie najlepiej wykorzystaçzasoby Banku. Komisja nie ma uprawnieƒ do okreÊlania polityki pieni´˝-nej, gdy˝ przys∏ugujà one Komitetowi Polityki Pieni´˝nej. Dzia∏alnoÊç Ko-misji podlega kontroli i ocenie dokonywanej przez instytucj´ zewn´trznà.

Komitet Polityki Pieni´˝nej jest organem uprawnionym do okreÊlania po-lityki pieni´˝nej zgodnie z celem tej polityki ustalanym corocznie przezMinisterstwo Skarbu. W sk∏ad Komitetu wchodzà Prezes i WiceprezesiBanku Anglii, dwóch Dyrektorów Wykonawczych oraz czterech cz∏onkówmianowanych przez Kanclerza Skarbu. Komitet odbywa posiedzenia przy-najmniej raz w miesiàcu, przy czym bierze w nich udzia∏ tak˝e przedsta-wiciel Ministerstwa Skarbu, który mo˝e zabieraç g∏os, jednak nie uczest-niczy w podejmowaniu decyzji. Decyzje zapadajà w wyniku g∏osowaniawszystkich cz∏onków Komitetu obecnych na posiedzeniu. Ustawa o Ban-ku Anglii okreÊla, ˝e kworum wynosi tu 6 osób, przy czym dwiema z nichmuszà byç albo Prezes i Wiceprezes Banku, albo obaj Wiceprezesi. Gdyza danà decyzjà opowie si´ taka sama liczba osób, jak przeciw tej decyzji,osoba przewodniczàca posiedzeniu powinna og∏osiç drugie g∏osowanie.

Decyzje podj´te przez Komitet sà og∏aszane niezw∏ocznie po odbyciu tychposiedzeƒ, zaÊ protoko∏y dokumentujàce ich przebieg publikuje si´ dwatygodnie póêniej. W protoko∏ach podaje si´ m.in. szczegó∏owà ocen´ we-wn´trznej sytuacji gospodarczej, w tym sytuacji na rynkach finansowych,a tak˝e sytuacji w gospodarce Êwiatowej. W protoko∏ach przedstawia si´tak˝e informacje o tym, jak g∏osowali poszczególni cz∏onkowie Komitetuprzy podejmowaniu decyzji w sprawie stóp procentowych. Co kwarta∏ Ko-mitet publikuje „Raport o inflacji” (“Inflation Report”), w którym poza oce-nà sytuacji ekonomicznej i pieni´˝nej kraju przedstawia si´ równie˝ prze-widywania Komitetu dotyczàce inflacji i produkcji.

Page 8: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

8 BANK I KREDYT 8/2006

Wszyscy cz∏onkowie Komisji Dyrektorów i Komitetu Polityki Pieni´˝nej,w tym Prezes i Wiceprezesi, zgodnie z Ustawà o Banku Anglii, mogà zo-staç pozbawieni swych funkcji przez Bank Anglii, po konsultacji z Kancle-rzem Skarbu, w przypadku, gdy dana osoba:

a) by∏a nieobecna na posiedzeniach danego organu, bez jego zgody, przezokres d∏u˝szy ni˝ 3 miesiàce,

b) sta∏a si´ niewyp∏acalna, a jej mienie zosta∏o zaj´te lub zawar∏a uk∏adz wierzycielami lub

c) nie jest w stanie wywiàzywaç si´ z obowiàzków wynikajàcych z pe∏nio-nej funkcji.

NedCo – Komitet Dyrektorów Niewykonawczych – jest cz´Êcià sk∏adowàKomisji Dyrektorów i obejmuje wszystkich tzw. Dyrektorów Niewyko-nawczych. Przewodniczàcym NedCo jest osoba nominowana przez Kan-clerza Skarbu. Zadaniem tego organu jest nadzór nad realizacjà przezBank Anglii na∏o˝onych na niego obowiàzków. W szczególnoÊci NedCo do-konuje przeglàdu procedur stosowanych przez Komitet Polityki Pieni´˝-nej, zwracajàc przede wszystkim uwag´ na to, czy Komitet pozyska∏ od-powiednie informacje niezb´dne do kszta∏towania polityki pieni´˝nej.Wspó∏pracujàc z Komitetem Audytu oraz Komitetu Polityki Ryzyka, NedCosprawuje nadzór nad funkcjonowaniem kontroli wewn´trznej w BankuAnglii. Ponadto uczestniczy w okreÊlaniu wynagrodzenia Prezesa i Wice-prezesów, a tak˝e warunków pe∏nienia funkcji przez czterech cz∏onkówKomitetu Polityki Pieni´˝nej, powo∏ywanych przez Kanclerza Skarbu.

Ustawa o Banku Anglii nak∏ada na t´ instytucj´ obowiàzek przekazaniaKanclerzowi Skarbu na koniec ka˝dego roku finansowego raportu roczne-go, przedstawiajàcego dzia∏alnoÊç Banku w danym roku. Kopie RaportuKanclerz przekazuje Parlamentowi. Raport ten w szczególnoÊci powinienzawieraç informacje na temat realizacji przez Bank jego strategii i wyzna-czonych mu celów. W dokumencie tym powinny te˝ byç m.in. dane na te-mat wynagrodzeƒ Prezesa, Wiceprezesów oraz Dyrektorów. W „RaporcieRocznym 2005” (zwierajàcym dane dotyczàce roku finansowego obejmu-jàcego okres marzec 2004 r. – luty 2005 r.) poinformowano np., ˝e wyna-grodzenie Prezesa Banku Anglii Mervyna Kinga, który 1 lipca 2003 r. zo-

Page 9: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

8/2006 BANK I KREDYT 9

sta∏ powo∏any na 5-letnià kadencj´ jest przedmiotem corocznego przeglà-du w rocznic´ obj´cia przez niego funkcji. W „Raporcie” tym podano, ˝eod 1 lipca 2004 r. wynagrodzenie to zosta∏o zwi´kszone o 2,5%, z pozio-mu 263 317 funtów do 269 899 funtów. Dodatkowo „Raport” zawiera in-formacje o innych korzyÊciach finansowych wynikajàcych z pe∏nieniafunkcji Prezesa Banku Anglii, w tym dotyczàcych systemu emerytalnego.Podobnie szczegó∏owo przedstawione sà informacje o pozosta∏ych cz∏on-kach Komisji Dyrektorów i Komitetu Polityki Pieni´˝nej (Bank of En-gland 2005, s. 30-33).

4. Cele polityki pieni´˝nej

Zgodnie z Ustawà o Banku Anglii realizuje on nast´pujàce cele politykipieni´˝nej:

a) stabilnoÊç cen,

b) z uwzgl´dnieniem tego celu wspieranie polityki gospodarczej rzàdu,w tym celów dotyczàcych wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.

Takie uj´cie celów jest podobne jak w polityce Europejskiego SystemuBanków Centralnych (ESBC). W art. 105 Traktatu ustanawiajàcego Wspól-not´ Europejskà (TWE) stwierdza si´, ˝e g∏ównym celem ESBC jest utrzy-manie stabilnoÊci cen. Bez uszczerbku dla celu stabilnoÊci cen ESBCwspiera ogólnà polityk´ gospodarczà we Wspólnocie, majàc na wzgl´dzieprzyczynianie si´ do osiàgania celów Wspólnoty ustanowionych w arty-kule 2 TWE. Ze tego sformu∏owania wynika, ˝e ESBC mo˝e wspieraçwzrost gospodarczy tylko wtedy, gdy nie koliduje to z politykà nastawio-nà na utrzymanie stabilnoÊci cen. Wyraênie zatem priorytet ma zwalcza-nie inflacji i deflacji.

W przypadku polityki pieni´˝nej Banku Anglii priorytetowe znaczenieutrzymania stabilnych cen wydaje si´ s∏abiej akcentowane ni˝ w przypad-ku ESBC. Mo˝na wi´c uznaç, ˝e bank centralny strefy euro ma bardziejjednoznacznie okreÊlony kierunek polityki pieni´˝nej ni˝ Bank Anglii.

Page 10: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

Warto jednak zauwa˝yç, ˝e ten ostatni ma wyraêniej sprecyzowany man-dat do utrzymania stabilnoÊci cen ni˝ bank centralny Stanów Zjednoczo-nych. Celem polityki pieni´˝nej Systemu Rezerwy Federalnej (SRF) jestbowiem efektywne wspieranie pe∏nego zatrudnienia, stabilnych cen orazumiarkowanych d∏ugoterminowych stóp procentowych. Stabilne ceny niesà pierwszoplanowe dla celu polityki pieni´˝nej SRF; sà one w∏aÊciwietraktowane na równi z celem dotyczàcym pe∏nego zatrudnienia orazumiarkowanego poziomu d∏ugoterminowych stóp procentowych. Przy ta-kim mniej jednoznacznym okreÊleniu celu polityki pieni´˝nej jej skutecz-noÊç w utrzymaniu stabilnych cen zale˝y w du˝ej mierze od podejÊciakonkretnych osób wchodzàcych w sk∏ad kierownictwa banku centralne-go. Od ich uznania zale˝y zatem, jakie faktycznie b´dà priorytety w tejpolityce. Twórcy strefy euro woleli jasno i precyzyjnie okreÊliç, na czympowinna si´ koncentrowaç polityka pieni´˝na. Na takie podejÊcie z pew-noÊcià du˝y wp∏yw mia∏a pami´ç katastrofalnych skutków hiperinflacjiw Niemczech w latach 20. minionego wieku, najwi´kszej, jaka kiedykol-wiek dotkn´∏a kraje rozwini´te. Stany Zjednoczone, nie majàc tak nega-tywnych doÊwiadczeƒ, nie mia∏y silnego bodêca, by restrykcyjnie zapisaçcel polityki pieni´˝nej. Uj´cie celu Banku Anglii w podobny sposób jakw ESBC mo˝na uznaç za pewien skutek podobieƒstwa europejskich do-Êwiadczeƒ z inflacjà w XX w.

Miernik u˝ywany od 2004 r. w Wielkiej Brytanii do iloÊciowego definio-wania poj´cia stabilnoÊci cen to indeks cen konsumpcyjnych (ConsumerPrices Index – CPI). Poprzednio u˝ywany by∏ miernik oparty na indeksiecen detalicznych (Retail Prices Index – RPI). Jak wskaza∏ Kanclerz Skar-bu, Gordon Brown w liÊcie z 9 czerwca 2003 r. do Prezesa Banku Anglii(którym by∏ wówczas Edward George), zmiana ta mia∏a s∏u˝yç poprawiejakoÊci celu inflacyjnego oraz dostosowaniu mierzenia inflacji w WielkiejBrytanii do zasad stosowanych w strefie euro (HM Trasury 2003c).

W obszernym wyjaÊnieniu dotyczàcym tej zmiany, przedstawionymw grudniu 2003 r. przez Ministerstwo Skarbu, wskazano na takie zaletystosowania wskaênika CPI, jak:

– lepsze odzwierciedlenie w wydatkach zjawiska zast´powania dro˝szychtowarów i us∏ug taƒszymi, co pozwala uzyskaç bardziej realistyczny ob-raz zachowaƒ konsumentów,

10 BANK I KREDYT 8/2006

Page 11: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

– obj´cie ocenà wi´kszej populacji konsumentów i lepsze dostosowaniedo obowiàzujàcego w kraju systemu statystyki, co umo˝liwia uzyskaniepe∏niejszego obrazu modeli wydatków w Wielkiej Brytanii,

– wi´ksza porównywalnoÊç z miernikami inflacji stosowanymi w innychkrajach (HM Treasury 2003a).

Nale˝y te˝ podkreÊliç, ˝e przechodzàc na miernik inflacji oparty na CPI,Wielka Brytania dostosowa∏a si´ do wymogów obowiàzujàcych wszystkiekraje cz∏onkowskie Unii Europejskiej. Z przejÊciem tym wiàza∏a si´ nie-znaczna zmiana wymiaru iloÊciowego bezpoÊredniego celu inflacyjnego,który powinien byç realizowany przez Bank Anglii. Poprzednio cel tenwynosi∏ 2,5%, a od 2004 r., na bazie CPI, Ministerstwo Skarbu ustali∏o gona poziomie 2%.

5. Relacja mi´dzy Bankiem Anglii a Ministerstwem Skarbu

Do czasu uzyskania przez Bank Anglii niezale˝noÊci operacyjnej w ma-ju 1997 r. decyzje zarówno w sprawie celów, jak i instrumentów politykipieni´˝nej by∏y podejmowane przez dzia∏ajàce w imieniu rzàdu Minister-stwo Skarbu, reprezentowane przez Kanclerza Skarbu. W tej sytuacji ro-la Banku Anglii by∏a czysto techniczna i sprowadza∏a si´ do wykonaniapoleceƒ rzàdowych. Po uzyskaniu niezale˝noÊci operacyjnej Bank Angliimo˝e samodzielnie okreÊlaç instrumenty, które powinny byç zastosowa-ne do realizacji celu inflacyjnego ustalonego przez rzàd.

Ustawa o Banku Anglii z 1998 r. wymaga, by Kanclerz Skarbu przynaj-mniej raz na 12 miesi´cy przedstawi∏ Bankowi Anglii okreÊlenie poj´cia„stabilnoÊç cen”. W ostatnich latach odpowiedni dokument w tej sprawieby∏ przekazywany Komitetowi Polityki Pieni´˝nej w marcu. Dokumentten przybiera form´ listu adresowanego do Prezesa Banku Anglii (Remitfor The Monetary Policy Committee), wystosowanego przez KanclerzaSkarbu. Zwa˝ywszy na t´ praktycznie niespotykanà w krajach rozwini´-

8/2006 BANK I KREDYT 11

Page 12: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

tych form´ kierowania przez rzàd decyzji, które majà byç wykonaneprzez bank centralny, dokument ten zas∏uguje na bli˝szà uwag´. Jegouk∏ad jest ka˝dego roku taki sam. W ostatnich trzech latach dokument tenmia∏ tak˝e niemal identycznà treÊç.

We wprowadzeniu do dokumentu Kanclerz Skarbu podaje, co jest bezpo-Êrednim celem polityki pieni´˝nej, który powinien byç osiàgni´ty przezBank Anglii. Jako miernik stabilnoÊci cen podaje si´ procentowy wzrostindeksu cen konsumpcyjnych. Nast´pnie w cz´Êci opisowej listu przed-stawione sà wytyczne odnoszàce si´ do realizacji celu oraz dzia∏ania, któ-re powinny byç podj´te przez Bank Anglii w przypadku, gdy rzeczywistypoziom inflacji odbiega o wi´cej ni˝ 1 punkt procentowy od wyznaczone-go celu. W cz´Êci tej Kanclerz Skarbu przedstawia tak˝e cele polityki go-spodarczej rzàdu oraz przytacza obowiàzujàce zasady odpowiedzialnoÊciBanku Anglii za realizacj´ na∏o˝onych na niego obowiàzków dotyczàcychrealizacji celu polityki pieni´˝nej. Na zakoƒczenie podaje si´ informacj´,˝e cel inflacyjny jest potwierdzany przez rzàd w bud˝ecie na ka˝dy rok.Wskazuje si´ tak˝e, ˝e cel ten mo˝e zostaç zmieniony przez rzàd, jeÊlioka˝e si´ to konieczne.

W liÊcie wystosowanym 22 marca 2006 r. do Prezesa Banku Anglii, Me-rvyna Kinga, Kanclerz Skarbu, Gordon Brown, potwierdzi∏, ˝e cel polity-ki pieni´˝nej, mierzony wzrostem indeksu cen konsumpcyjnych w cià-gu 12 miesi´cy, wynosi 2% (HM Treasury 2006a). Komitet Polityki Pie-ni´˝nej jest odpowiedzialny za osiàgni´cie tego celu. W liÊcie podkreÊlonokoniecznoÊç utrzymania stabilnoÊci cen nie tylko w krótkim okresie, aletak˝e w perspektywie d∏ugoterminowej. Zawarto w nim tak˝e stwierdze-nie, ˝e zjawiska o charakterze zewn´trznym lub okresowe trudnoÊci mo-gà wp∏ywaç na sytuacj´ gospodarczà kraju, co z kolei mo˝e powodowaç,˝e aktualna stopa inflacji mo˝e przejÊciowo odbiegaç od za∏o˝onego po-ziomu. Ostrzega si´ zatem Bank, ˝e w warunkach wyst´powania tychwstrzàsów i zak∏óceƒ próby utrzymania inflacji na tym ustalonym pozio-mie mogà wywo∏aç niepo˝àdane wahania aktywnoÊci gospodarczej. Na-st´pnie jednak Kanclerz Skarbu doda∏, ˝e gdyby stopa inflacji odchyla∏asi´ wi´cej ni˝ o 1 punkt procentowy w któràkolwiek stron´, to oczekuje,˝e Prezes Banku Anglii wyÊle do niego list otwarty, zasadniczo w tym sa-mym dniu, w którym zostanà opublikowane dane dotyczàce CPI. W liÊcietym powinny byç przedstawione:

12 BANK I KREDYT 8/2006

Page 13: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

8/2006 BANK I KREDYT 13

– powody odchylenia si´ inflacji wi´cej ni˝ o 1 punkt procentowy od za-∏o˝onego celu,

– dzia∏ania podejmowane przez Bank Anglii w celu przezwyci´˝enia tegoproblemu,

– okres, w ciàgu którego inflacja powróci do wyznaczonego poziomu.

Gdyby po up∏ywie trzech miesi´cy od wys∏ania powy˝szej informacjido Kanclerza Skarbu inflacja nadal odbiega∏a wi´cej ni˝ o 1 punkt procen-towy w gór´ lub w dó∏ od wyznaczonego celu, Prezes Banku Anglii powi-nien wys∏aç nast´pny list. Wskazujàc na ten obowiàzek, Kanclerz zapew-nia jednoczeÊnie, ˝e „ …odpowiadajàc na ten drugi list, oczywiÊcie weê-mie pod uwag´ wyst´pujàce w danym czasie okolicznoÊci”. Zwraca jedno-czeÊnie uwag´ na fakt, ˝e podany próg, wynoszàcy ±1 punkt procentowy,nie oznacza, ˝e cel polityki pieni´˝nej jest okreÊlony jako przedzia∏. Poda-wanie tego progu s∏u˝y jedynie wskazaniu punktów, po osiàgni´ciu któ-rych oczekuje si´ listu wyjaÊniajàcego od Prezesa Banku Anglii w sprawieró˝nicy mi´dzy poziomem inflacji faktycznej i za∏o˝onej.

W analizowanym liÊcie z 22 marca 2006 r. Kanclerz Skarbu wskaza∏ te˝,˝e polityka rzàdu nastawiona jest na osiàganie wysokiego i stabilnego po-ziomu wzrostu gospodarczego i zatrudnienia poprzez zwi´kszanie stopywzrostu oraz tworzenie mo˝liwoÊci zatrudnienia dla wszystkich. Stabil-noÊç cen jest warunkiem wst´pnym osiàgni´cia tych celów. Kanclerz do-da∏, ˝e w niedawnej przesz∏oÊci niestabilnoÊç cen przyczyni∏a si´ do s∏a-bych wyników Wielkiej Brytanii, jeÊli chodzi o wzrost gospodarczy.

W cz´Êci listu dotyczàcej odpowiedzialnoÊci (accountability) wskazuje si´,˝e:

– Komitet Polityki Pieni´˝nej jest odpowiedzialny wobec rzàdu za realiza-cj´ celu okreÊlonego w tym dokumencie; dzia∏alnoÊç Komitetu i stosowa-ne przez niego procedury b´dà natomiast oceniane przez Komisj´ Dyrek-torów, która zwróci szczególnà uwag´ na w∏aÊciwe pozyskiwanie przezBank informacji o charakterze regionalnym i sektorowym;

Page 14: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

14 BANK I KREDYT 8/2006

– Bank ponosi tak˝e odpowiedzialnoÊç przed Parlamentem, sk∏adajàc muregularnie raporty, oraz przed upowa˝nionym Komitetem MinisterstwaSkarbu (Treasury Select Committee);

– publikujàc protoko∏y z posiedzeƒ Komitetu Polityki Pieni´˝nej oraz „Ra-porty o inflacji”, Bank wywiàzuje si´ tak˝e ze swej odpowiedzialnoÊci wo-bec spo∏eczeƒstwa.

TreÊç analizowanego listu wyraênie pokazuje podporzàdkowanie BankuAnglii rzàdowi. Bank wykonuje decyzj´ dotyczàcà osiàgni´cia wyznaczo-nego przez rzàd celu inflacyjnego. Musi zatem prowadziç takà polityk´pieni´˝nà, która umo˝liwi mu wywiàzanie si´ z tego obowiàzku. Wpraw-dzie kanclerz Skarbu zastrzega wyraênie, ˝e podanego progu ±1 punktprocentowy nie nale˝y traktowaç jako przedzia∏u, w którym mo˝e mie-Êciç si´ faktyczna inflacja, gdy˝ cel inflacyjny okreÊlony jest punktowo(2%), ale istnienie takiego progi daje Bankowi Anglii pewien marginesswobody. JeÊli odchylenie nie przekracza 1 punktu procentowego, to niemusi on sk∏adaç wyjaÊnieƒ Kanclerzowi Skarbu. Utrzymywanie si´ tegoodchylenia przez d∏u˝szy czas mo˝e jednak spowodowaç, ˝e próg zosta-nie przekroczony. W praktyce oznacza to zatem koniecznoÊç podejmowa-nia przez Bank Anglii dzia∏aƒ dostosowawczych, niezb´dnych do zmniej-szenia odchylenia, chocia˝ taki obowiàzek wyraênie nie wynika z anali-zowanego listu. Nale˝y zresztà podkreÊliç, ˝e w dokumencie tym samKanclerz Skarbu pisze, ˝e w warunkach ró˝nych wstrzàsów usi∏owanieutrzymania inflacji na wyznaczonym poziomie mo˝e skutkowaç nadmier-nymi wahaniami produkcji. Zdaje si´ to wskazywaç, ˝e mimo prezento-wanego w liÊcie surowego tonu stawianych Bankowi Anglii wymagaƒ, zo-stawia mu tak˝e mo˝liwoÊç kierowania si´ zdrowym rozsàdkiem, choçpole dzia∏ania nie jest zbyt szerokie i wyjÊcie poza nie wymaga sk∏adaniaodpowiednich wyjaÊnieƒ Kanclerzowi Skarbu.

Analizowany wy˝ej przyk∏adowy list Kanclerza Skarbu zosta∏ przedsta-wiony na forum Komitetu Polityki Pieni´˝nej, obradujàcego w dniach 5–6kwietnia 2006 r. Na tym posiedzeniu Komitet, po dyskusji na temat bie-˝àcej i przewidywanej sytuacji gospodarczej w kraju i za granicà, podjà∏g∏osowanie nad zg∏oszonym przez Prezesa wnioskiem, aby utrzymaç sto-p´ procentowà na poziomie 4,5%. Siedmiu cz∏onków Komitetu g∏osowa∏oza przyj´ciem tego wniosku, jeden g∏osowa∏ przeciw (nazwiska g∏osujà-

Page 15: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

cych za i przeciw sà podane w protokole z posiedzenia; zob. szerzej: Bankof England 2006c).

Scharakteryzowane wy˝ej formalne relacje mi´dzy Bankiem Anglii a Mi-nisterstwem Skarbu wskazujà na du˝à zale˝noÊç brytyjskiego banku cen-tralnego od rzàdu. Uzyskana w 1997 r. przez Bank niezale˝noÊç ma bo-wiem tylko charakter operacyjny, nie dotyczy natomiast kwestii podsta-wowej, a mianowicie okreÊlania celu polityki pieni´˝nej. Umieszcza toBank Anglii na specyficznej pozycji wÊród banków centralnych wi´kszo-Êci krajów rozwini´tych, w tym pozosta∏ych krajów Unii Europejskiej,gdzie banki te cieszà si´ zdecydowanie wi´kszà niezale˝noÊcià. Wartojednak podkreÊliç, ˝e bezpoÊredni cel inflacyjny, okreÊlany przez brytyj-skie Ministerstwo Skarbu na poziomie 2%, jest w zasadzie taki sam, jakcel okreÊlony przez majàcy pe∏nà niezale˝noÊç ESBC. W strefie euro sta-bilnoÊç cen oznacza bowiem tak˝e sytuacj´, w której w Êrednim okresieroczna stopa inflacji jest bliska 2% (close to 2%).

Nale˝y te˝ dodaç, ˝e stosowanie bezpoÊredniego celu inflacyjnego (in-flation targeting) w przypadku Banku Anglii ma bardzo du˝e znaczeniedla redukowania napi´ç mi´dzy tà instytucjà a rzàdem. Mo˝na nawet po-wiedzieç, ˝e jest ono niezb´dnym warunkiem istnienia w miar´ harmo-nijnych relacji mi´dzy tymi podmiotami. Pozwala stosunkowo ∏atwo oce-niç filozofi´ polityki gospodarczej brytyjskiego rzàdu, który ten cel okre-Êla, oraz skutecznoÊç polityki banku centralnego, który ten cel realizuje.Stwarza to pewnà niezb´dnà przejrzystoÊç polityki makroekonomicznej,istotnà do jej zrozumienia i akceptacji przez spo∏eczeƒstwo.

Pozostawienie w gestii rzàdu prawa do ustalania celu inflacyjnego ozna-cza, ˝e mo˝e on, kierujàc si´ np. wzgl´dami kampanii wyborczej, ustaliçten cel tak, by polityka pieni´˝na by∏a bardziej ekspansywna, a w rezul-tacie pieniàdz by∏ ∏atwiej dost´pny dla przedsi´biorstw i gospodarstw do-mowych. W praktyce jednak taka zmiana nie mo˝e przynieÊç oczekiwa-nych skutków w krótkim czasie. Ponadto, taki krok mia∏by wp∏yw naoczekiwania uczestników rynku co do przysz∏ej inflacji. JeÊli oczekiwa-nia inflacyjne uleg∏yby nasileniu, to spodziewany przez rzàd efekt w po-staci ni˝szych rynkowych stóp procentowych móg∏by ostatecznie nie wy-stàpiç. Stopy te by∏yby w istocie wy˝sze o sk∏adnik odzwierciedlajàcyzwi´kszone oczekiwania inflacyjne spo∏eczeƒstwa.

8/2006 BANK I KREDYT 15

Page 16: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

Na ograniczony charakter niezale˝noÊci brytyjskiego banku centralnegorzutuje tak˝e fakt, ˝e Ustawa o Banku Anglii zezwala, w okreÊlonej sytu-acji, na ustalanie stóp procentowych przez rzàd. W ustawie (w par. 19 za-tytu∏owanym Uprawnienia rezerwowe – Reserve powers) stwierdza si´,˝e w nadzwyczajnych okolicznoÊciach ekonomicznych, po konsultacji zPrezesem Banku, Ministerstwo Skarbu mo˝e skierowaç do Komitetu Poli-tyki Pieni´˝nej zarzàdzenie (an order) dotyczàce polityki pieni´˝nej, jeÊliuzna, ˝e jest to konieczne dla interesu publicznego. Dokument zawierajà-cy to zarzàdzenie powinien byç nast´pnie przed∏o˝ony Parlamentowi. Je-Êli zarzàdzenie to nie zostanie zaakceptowane przez obie izby Parlamen-tu do koƒca okresu liczàcego 28 dni, poczynajàc od dnia, w którym zosta-∏o wydane, to traci wa˝noÊç wraz z up∏ywem tego okresu. Ponadto, zarzà-dzenie to, jeÊli nawet zostanie przyj´te przez Parlament, nie mo˝e obo-wiàzywaç d∏u˝ej ni˝ 3 miesiàce od dnia wydania.

Zwa˝ywszy na procedur´ zwiàzanà z zastosowaniem tego rozwiàzania i jego specyficzny charakter, uwa˝a si´, ˝e rzàd mo˝e si´ do niego odwo-∏aç rzeczywiÊcie w absolutnie nadzwyczajnych okolicznoÊciach, którew∏aÊciwie trudno z góry zdefiniowaç i przewidzieç.

W 2005 r., na mocy ustawy o wolnoÊci informacji (Freedom of Informa-tion Act), ujawnione zosta∏y informacje wskazujàce, ˝e w latach1988–1993 Ministerstwo Skarbu kilkakrotnie rozwa˝a∏o mo˝liwoÊç przy-znania Bankowi Anglii niezale˝noÊci. Nadanie takiej niezale˝noÊci by∏oprzez Ministerstwo brane pod uwag´ jako kotwica antyinflacyjna, alter-natywa wobec w∏àczenia funta do Europejskiego Systemu Walutowego(ESW). Kurs funta by∏ stabilizowany w ramach ESW przez 18 miesi´cy i po powa˝nym kryzysie na rynku walutowym zosta∏ z systemu wycofa-ny we wrzeÊniu 1992 r.

Argumentujàc w 1988 r. za nadaniem Bankowi Anglii niezale˝noÊci,wskazywano, ˝e pozwoli∏oby to na wy∏àczenie antyinflacyjnej politykipieni´˝nej ze sfery partyjnej polityki i chroni∏oby przed mo˝liwà inflacyj-nà politykà przysz∏ych rzàdów. JednoczeÊnie z opublikowanych doku-mentów wynika ostrze˝enie, ˝e zapewnienie autonomii Bankowi Angliioznacza∏oby „transferowanie powa˝nego elementu w∏adzy posiadanejprzez Premiera oraz Ministra Skarbu”. Czynnik ten zadecydowa∏ o odrzu-ceniu przez rzàd Margaret Thatcher tej koncepcji. Kanclerz Skarbu, Gor-

16 BANK I KREDYT 8/2006

Page 17: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

don Brown, przyzna∏ Bankowi niezale˝noÊç operacyjnà zaledwie kilka dnipo zwyci´stwie Partii Pracy w wyborach parlamentarnych w 1997 r. (zob.szerzej: Elliott 2005).

Nale˝y podkreÊliç, ˝e by∏ to istotny wy∏om w powojennej praktyce doty-czàcej bankowoÊci centralnej w Wielkiej Brytanii, mimo ˝e Bank Angliinie uzyska∏ wtedy pe∏nej niezale˝noÊci. Przyznanie Bankowi Anglii nawettej ograniczonej niezale˝noÊci przez rzàd o charakterze lewicowym (lewi-cowym – jak na ówczesne standardy demokratycznych krajów EuropyZachodniej), niezw∏ocznie po dojÊciu do w∏adzy, by∏o krokiem na rzecz po-zyskania zaufania uczestników rynku. W Europie doÊç rozpowszechnio-ny by∏ wtedy poglàd, ˝e rzàdy si∏ lewicowych, korzystajàc z dokonaƒ go-spodarczych odchodzàcych od w∏adzy si∏ konserwatywnych, na ogó∏wprowadzajà polityk´ gospodarczà powodujàcà wi´ksze ryzyko inflacyj-ne. Stworzenie Bankowi Anglii wi´kszych mo˝liwoÊci ochrony stabilnoÊcipieniàdza, dzi´ki zapewnieniu mu pewnej autonomii, mia∏o zatem pod-wa˝yç to stereotypowe myÊlenie o destruktywnej polityce lewicy.

6. Instrumenty polityki pieni´˝nej

Instrumenty polityki pieni´˝nej Banku Anglii sà zbli˝one do tych, którestosujà banki centralne innych krajów (zob. szerzej: Bank of England2002). Najwa˝niejsze z nich to stopa procentowa i operacje otwartegorynku. W praktyce dzia∏ania brytyjskiego banku centralnego oba te in-strumenty sà ze sobà ÊciÊle powiàzane. Stosowany jest tak˝e instrumentw postaci stopy rezerw obowiàzkowych, choç ze wzgl´du na brak opro-centowania tych rezerw nale˝y je traktowaç raczej jako obcià˝enie o cha-rakterze podatkowym, ni˝ jakiÊ typowy instrument polityki pieni´˝nej.

Zasady stosowania stopy rezerw obowiàzkowych okreÊla szczegó∏owoUstawa o Banku Anglii (w cz´Êci Schedule 2, CASH RATIO DEPOSITS).Wskazuje podmioty zobowiàzane do utrzymywania takich rezerw w Ban-ku Anglii. Sà to g∏ównie instytucje finansowe przyjmujàce depozyty (de-posit-takers), w tym instytucje, które uzyska∏y zezwolenie na prowadze-

8/2006 BANK I KREDYT 17

Page 18: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

nie dzia∏alnoÊci na mocy Ustawy o us∏ugach finansowych i rynkach (Fi-nancial Services and Markets Act 2000), czyli banki oraz towarzystwa bu-dowlane. Ponadto w ustawie okreÊlono inne istotne elementy systemustosowania rezerw obowiàzkowych, w tym sposób definiowania i obli-czania wielkoÊci depozytów, których rezerwy te dotyczà, oraz dzia∏ania,jakie muszà byç podj´te przez Ministerstwa Skarbu i Bank Anglii w ra-mach tego systemu. Ustawa okreÊla te˝ procedur´ uchwalania i zmienia-nia wysokoÊci stopy rezerw obowiàzkowych oraz wysokoÊci podlegajà-cych jej depozytów. W ramach tej procedury pierwszoplanowa rola przy-pada Ministerstwu Skarbu, które po konsultacjach z Bankiem Anglii, re-prezentantami instytucji finansowych oraz wybranymi przez siebie eks-pertami przedk∏ada odpowiednià propozycj´ do zatwierdzenia (w formieuchwa∏y) przez obie izby Parlamentu.

Zgodnie z zasadami wynikajàcymi z Ustawy o Banku Anglii z 1998 r. sys-tem rezerw obowiàzkowych zosta∏ wprowadzony 1 czerwca 1998 r. Przy-j´to wtedy, ˝e stopa tych rezerw wynosi 0,15% kwoty depozytu powy˝ej400 mln funtów (przedtem ten próg wynosi∏ 10 mln funtów). Szczegó∏o-wo okreÊlono rodzaje depozytów podlegajàcych obowiàzkowi stosowaniarezerwy. Sà to g∏ównie depozyty zarówno w funtach, jak i innych walu-tach, z∏o˝one na okres nie d∏u˝szy ni˝ dwa lata. Rezerwy te nie podlega-jà oprocentowaniu, sà zatem rodzajem podatku pomagajàcego finansowaçBank Anglii. Bank ten ma prawo lokowaç te rezerwy, a uzyskany przezniego dochód z tych lokat jest przeznaczony na pokrywanie kosztów tychdzia∏aƒ Banku, za które nie pobiera on op∏at. Chodzi tu o wszelkie dzia∏a-nia zapewniajàce odpowiednià p∏ynnoÊç i stabilnoÊç systemu bankowegow Wielkiej Brytanii, a w rezultacie chroniàce interesy wszystkich depo-nentów. Przyj´ta zosta∏a zasada, ˝e przeglàd systemu rezerw obowiàzko-wych powinien byç dokonywany co 5 lat. Ostatnio taki przeglàd przepro-wadzono w sierpniu 2003 r. i stwierdzono, ˝e system funkcjonuje prawi-d∏owo. Podj´to tak˝e decyzj´, ˝e od 1 czerwca 2004 r. w dalszym ciàgu b´-dzie stosowana stopa w wysokoÊci 0,15%, jednak do 500 mln funtów pod-wy˝szono próg, powy˝ej którego istnieje obowiàzek stosowania rezerw(zob. szerzej: HM Treasury 2003b).

Bank Anglii, podobnie jak banki centralne innych krajów rozwini´tych,kszta∏tujàc oficjalnà stop´ procentowà, okreÊlanà te˝ jako stopa repo (Official Repo Rate), stara si´ wp∏ywaç na ogólny poziom wydatków w go-

18 BANK I KREDYT 7/2006

Page 19: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

spodarce. Wiadomo, ˝e szybszy wzrost tych wydatków ni˝ wolumen do-st´pnych dóbr i us∏ug skutkuje na ogó∏ wzrostem cen. Bank zmienia za-tem stop´ procentowà w celu utrzymania inflacji pod kontrolà.

Oficjalna stopa procentowa to stopa, po której Bank Anglii zapewniarefinansowanie zainteresowanym instytucjom finansowym na rynku pie-ni´˝nym. Ze wzgl´du na wielkoÊç realizowanych na nim transakcji orazuczestniczàce w nim podmioty mo˝na go okreÊliç jako rynek hurtowy.Stop´ t´ ustala i zmienia Komitet Polityki Pieni´˝nej. Bank centralnyWielkiej Brytanii udziela tych po˝yczek g∏ównie poprzez transakcje reali-zowane w ramach operacji zakupu i odprzeda˝y papierów wartoÊcio-wych (transakcje okreÊlane potocznie jako repo). Bank mo˝e te˝ wp∏ywaçna wzrost p∏ynnoÊci systemu bankowego poprzez definitywne (outright)operacje zakupu papierów wartoÊciowych od zainteresowanych podmio-tów (czyli bez odprzeda˝y). Gdy p∏ynnoÊç powinna byç zmniejszona, Bankprzeprowadza transakcje sprzeda˝y i odkupu papierów, zmniejszajàcep∏ynnoÊç przejÊciowo, bàdê transakcje sprzeda˝y definitywnej papierów,trwale oddzia∏ujàce na zmniejszenie tej p∏ynnoÊci.

Dokonywane przez Bank Anglii zmiany oficjalnej stopy procentowejwp∏ywajà na krótkoterminowe stopy na rynku mi´dzybankowym oraz nag∏ówne stopy procentowe stosowane przez banki w odniesieniu do swychklientów, a w rezultacie na koszt pieniàdza w ca∏ej gospodarce. Wiadomojednak, ˝e stosowane przez banki stopy procentowe, zarówno w odniesie-niu do depozytów, jak i kredytów, niekoniecznie zmieniajà si´ w takim sa-mym stopniu, jak stopa procentowa Banku Anglii.

Specyficznà cechà Banku Anglii, odró˝niajàcà go nieco od innych bankówcentralnych, jest wspó∏praca z tzw. bankami rozliczeniowymi (settlementbanks) w rozliczeniach z bankami dzia∏ajàcymi na rynku. To w∏aÊnie ban-ki rozliczeniowe majà otwarte rachunki w Banku Anglii. Bank prowadziwprawdzie rachunki tak˝e niektórych innych banków komercyjnych, alewi´kszoÊç banków dzia∏ajàcych w Wielkiej Brytanii ma otwarte rachun-ki w bankach rozliczeniowych, a nie bezpoÊrednio w banku centralnym.Korzystajàc z prowadzonych przez siebie rachunków banków rozliczenio-wych, Bank Anglii dokonuje mi´dzy nimi rozliczeƒ w czasie rzeczywi-stym za pomocà systemu RTGS (Real Time Gross Settlement). W praktycebez wzgl´du na to, czy chodzi o transakcje mi´dzy klientami ró˝nych ban-

7/2006 BANK I KREDYT 19

Page 20: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

20 BANK I KREDYT 8/2006

ków, transakcje mi´dzy bankami rozliczeniowymi a pozosta∏ymi, czy roz-liczenia mi´dzy Bankiem Anglii a pozosta∏ymi uczestnikami rynku, rozli-czenia te i tak sà dokonywane poprzez rachunki banków rozliczeniowychprowadzone w Banku Anglii.

Banki te by∏y dotàd zobowiàzane do utrzymywania na koniec ka˝degodnia salda na tych rachunkach nie mniejszego ni˝ zero. W praktyce jed-nak banki rozliczeniowe w Wielkiej Brytanii wola∏y pozostawiç na swychrachunkach w Banku Anglii niewielkie kwoty, by zabezpieczyç si´ przedniepewnoÊcià wynikajàcà ze zmiennego wolumenu realizowanych przeznie codziennie transakcji. JednoczeÊnie stara∏y si´, aby te kwoty nie by∏yzbyt du˝e, gdy˝ rezerwy trzymane na rachunkach w Banku Anglii nieprzynosi∏y ˝adnego oprocentowania do czasu wprowadzenia zmian w tejdziedzinie od 18 maja 2006 r (zob. szerzej: Bank of England 2006a).

JeÊli z jakiegoÊ wyjàtkowego powodu bank rozliczeniowy mia∏by na koniecdnia ujemne saldo na rachunku prowadzonym dla niego przez Bank Anglii,to potrzebna jest na to zgoda Banku, która zale˝y od posiadania przez zain-teresowany bank odpowiedniego zabezpieczenia. Ponadto to ujemne saldona ogó∏ jest obcià˝one karnymi odsetkami. W rzadkich sytuacjach Bank mo-˝e zaanga˝owaç si´ w poÊrednictwo mi´dzy instytucjami majàcymi niedo-statek i nadmiar p∏ynnoÊci. By∏oby to jednak mo˝liwe tylko wtedy, gdy nor-malne mechanizmy rynkowe nie zadzia∏a∏y efektywnie, np. na skutek pro-blemów z infrastrukturà technicznà potrzebnà do realizacji transakcji.

Stosowana w ostatnich miesiàcach przez Bank Anglii oficjalna stopa pro-centowa (Repo Rate) w wysokoÊci 4,50% zosta∏a ustalona 4 sierpnia 2005 r.W ciàgu ponad 30 lat najwy˝szy poziom tej stopy, wynoszàcy 17%, noto-wano od 15.11.1979 r. do 2.07.1980 r., najni˝szy zaÊ, wynoszàcy 3,50%, od10.07.2003 r. do 5.07.2003 r. Warto zwróciç uwag´, ˝e stopy procentowestosowane przez Bank Anglii od 1999 r., nieprzekraczajàce 6%, nale˝à donajni˝szych w ca∏ym wskazanym 30-letnim okresie. Na podkreÊlenie za-s∏uguje to, ˝e przez wi´kszoÊç tego okresu oficjalna stopa procentowaBanku Anglii wynosi∏a na ogó∏ kilkanaÊcie procent. Do okresów, w któ-rych stopy te by∏y szczególnie wysokie, nale˝y koniec lat 70. i poczàtek lat 801. Trzeba jednak zauwa˝yç, ˝e w tym czasie banki cen-

1 Por. Statistical Interactive Database – repo (base) rate history, http://213.225.136.206/mfsd/iadb/Repo

Page 21: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

7/2006 BANK I KREDYT 21

tralne innych krajów rozwini´tych tak˝e prowadzi∏y stosunkowo re-strykcyjnà polityk´ pieni´˝nà, próbujàc przezwyci´˝yç inflacyjne oddzia-∏ywanie radykalnego wzrostu cen ropy naftowej w latach 70.

W celu dostarczenia funduszy uczestnikom rynku Bank Anglii w ramachoperacji otwartego rynku typu repo nabywa odpowiednie (eligible) papie-ry wartoÊciowe od zainteresowanych podmiotów (counterparties) orazwyra˝a zgod´ na odprzeda˝ równowa˝nych papierów w ustalonym z gó-ry dniu, najcz´Êciej po up∏ywie 2 tygodni od zawarcia transakcji. W ope-racjach tych stosuje oficjalnà stop´ procentowà.

Bank Anglii oferuje tak˝e mo˝liwoÊç definitywnego (outright) zakupupapierów d∏u˝nych. Kwota przekazywana przez Bank z tytu∏u tegozakupu jest równa nominalnej kwocie papieru pomniejszonej o odset-ki przypadajàce do dnia zapadalnoÊci papieru, wyliczone przy zasto-sowaniu oficjalnej stopy procentowej repo. Maksymalny, akceptowal-ny przez Bank okres od dnia nabycia przezeƒ papieru do dnia zapa-dalnoÊci wynosi zazwyczaj oko∏o dwóch tygodni, minimalny zaÊ – je-den dzieƒ.

Nabywane przez Bank papiery muszà si´ charakteryzowaç wysokà wia-rygodnoÊcià kredytowà, byç przedmiotem ciàg∏ego obrotu na rynku ocharakterze ogólnokrajowym, przy czym rynek ten musi byç odpowied-nio p∏ynny, a poda˝ tych papierów powinna byç wystarczajàco du˝a. Sa-ma instytucja finansowa ma prawo wyboru instrumentów, b´dàcychprzedmiotem operacji oraz tego, czy chce uczestniczyç w transakcji zodprzeda˝à papierów, czy transakcji definitywnej. W operacjach repozastosowano nast´pujàce rodzaje papierów wartoÊciowych:

– emitowane przez rzàd brytyjski obligacje skarbowe o sta∏ym oprocento-waniu, wyra˝one w funtach (Gilts),

– wyra˝one w walutach obcych papiery d∏u˝ne rzàdu brytyjskiego (HMGovernment non-sterling marketable debt),

– weksle wyra˝one w funtach, emitowane przez brytyjskie MinisterstwoSkarbu (Sterling Treasury bills),

Page 22: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

22 BANK I KREDYT 8/2006

– emitowane przez Bank Anglii tzw. euroweksle (euro bills) oraz euronoty(euro notes),

– odpowiednie papiery d∏u˝ne emitowane przez banki (Eligible bank bills),

– odpowiednie papiery d∏u˝ne w∏adz lokalnych (Eligible local authoritybills),

– wyra˝one w funtach papiery d∏u˝ne emitowane przez rzàdy centralne i banki centralne z krajów nale˝àcych do Europejskiego Obszaru Gospodar-czego (European Economic Area) oraz g∏ówne instytucje mi´dzynarodowe,

– akceptowane przez ESBC w operacjach otwartego rynku, wyra˝one w euro, papiery emitowane przez centralne rzàdy i banki centralne orazg∏ówne instytucje mi´dzynarodowe.

Wybór papierów akceptowanych przez Bank Anglii w definitywnych ope-racjach otwartego rynku jest znacznie mniejszy ni˝ w przypadku opera-cji z odsprzeda˝à. Obejmuje on bowiem tylko: (1) weksle wyra˝one w fun-tach, emitowane przez brytyjskie Ministerstwo Skarbu, (2) odpowiedniepapiery d∏u˝ne emitowane przez banki oraz (3) odpowiednie papieryd∏u˝ne w∏adz lokalnych.

Podmioty, z którymi Bank Anglii zgadza si´ prowadziç operacje otwarte-go rynku, to instytucje finansowe spe∏niajàce okreÊlone kryteria. Banko-wi chodzi g∏ównie o to, aby operacje przeprowadzane z takimi instytucja-mi by∏y efektywne i aby p∏ynnoÊç zapewniana w ich wyniku mog∏a byçmo˝liwie ∏atwo udost´pniana innym uczestnikom rynku pieni´˝nego. W praktyce Bank Anglii prowadzi operacje otwartego rynku z instytucja-mi podlegajàcymi odpowiedniemu nadzorowi ostro˝noÊciowemu, a mia-nowicie z bankami, towarzystwami budowlanymi (building societies) orazfirmami inwestycyjnymi (securities firms). Ponadto podmioty te:

– powinny mieç takie mo˝liwoÊci techniczne, by móc szybko i skuteczniezareagowaç na oferowane przez Bank operacje;

– muszà wykazywaç sta∏à aktywnoÊç na rynku przynajmniej jednego ze

Page 23: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

wskazanych wy˝ej instrumentów, b´dàcych przedmiotem operacjiotwartego rynku, oraz prowadziç transakcje z odpowiednio du˝à liczbàinnych, niepowiàzanych z nimi podmiotów, na skal´ pozwalajàcà im nawystarczajàco szerokà dystrybucj´ p∏ynnoÊci zapewnianej przez BankAnglii ca∏emu systemowi finansowemu;

– powinny móc regularnie uczestniczyç w realizowanych przez Bankrundach operacji otwartego rynku, choç nie oznacza to, ˝e muszàuczestniczyç w ka˝dej takiej rundzie; Bank oczekuje jednak, ˝e b´dàbraç udzia∏ w wi´kszoÊci tych operacji;

– zobowiàzane sà do regularnego przekazywania Bankowi Anglii infor-macji o swej sytuacji finansowej.

Powy˝sze warunki muszà byç stale spe∏niane, co podlega kontroli ze stro-ny Banku Anglii. Ka˝da instytucja spe∏niajàca te warunki mo˝e w ka˝dymczasie zwróciç si´ do Banku z wnioskiem o zawarcie umowy zapewniajà-cej jej uczestnictwo w operacjach otwartego rynku. Bank zastrzega sobiejednak prawo odstàpienia, wed∏ug w∏asnego uznania, od przeprowadza-nia operacji z dowolnym podmiotem, w krótszym lub d∏u˝szym okresie.

Bank Anglii zapewnia regularnà informacj´ o realizowanych operacjachotwartego rynku, tak˝e w artyku∏ach publikowanych praktycznie w ka˝-dym wydaniu swego „Kwartalnego Biuletynu” (“Bank of England Quar-terly Bulletin”). Dodatkowo, szczegó∏owe dane o przeprowadzonych ope-racjach otwartego rynku sà podawane w wydawanej przez Bank co mie-siàc publikacji dotyczàcej sytuacji pieni´˝nej i finansowej (“Monetary andFinancial Statistics”). Wszelkie zmiany zasad przeprowadzania tych ope-racji og∏aszane sà w specjalnych komunikatach (“Market Notices”).

W maju 2004 r. Bank Anglii og∏osi∏ g∏ówne cele planowanej reformyswej polityki pieni´˝nej (Money Market Reform – MMR), majàcej zapew-niç stabilnoÊç krótkoterminowych (overnight) rynkowych stóp procento-wych na poziomie spójnym z oficjalnà stopà procentowà og∏aszanà przezKomitet Polityki Pieni´˝nej. Bankowi chodzi o to, aby system bankowymóg∏ skuteczniej, bezpieczniej i elastyczniej zarzàdzaç p∏ynnoÊcià. Nowezasady zacz´∏y obowiàzywaç od 18 maja 2006 r. (zob. szerzej: Bank of En-gland 2006a).

8/2006 BANK I KREDYT 23

Page 24: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

Sprowadzajà si´ one do tego, ˝e w zreformowanym systemie stabilnoÊçstóp procentowych ma byç zapewniona poprzez zach´cenie banków doutrzymywania w Banku Anglii rezerw na okreÊlonym, Êrednim poziomie,liczàc w skali miesiàca. JeÊli ten poziom by∏by zachowany, to rezerwy by-∏yby oprocentowane wed∏ug oficjalnej stopy ustalanej przez Komitet Poli-tyki Pieni´˝nej. By∏aby to du˝a zmiana w porównaniu z utrzymywanymod dawna stanem, w którym rezerwy takie nie by∏y oprocentowane. Mo˝-na nawet powiedzieç, ˝e by∏aby to zmiana o charakterze historycznym.Bank Anglii przyjà∏ tak˝e, ˝e operacje otwartego rynku nie b´dà ju˝ prze-prowadzane tak cz´sto, jak przedtem. Majà byç realizowane raz w tygo-dniu, zamiast co najmniej dwa razy dziennie, jak do tej pory (Bank of En-gland 2006b).

7. Rezultaty polityki pieni´˝nej

Oceniajàc w styczniu 2004 r. polityk´ pieni´˝nà Banku Anglii, prezes tejinstytucji, Mervyn King, odwo∏a∏ si´ najpierw do s∏ynnej wypowiedziJ.M. Keynesa, który stwierdzi∏ kiedyÊ, ˝e: „Najlepszym sposobem, byzniszczyç system kapitalistyczny, jest zepsucie jego pieniàdza. Przez cià-g∏y proces inflacji rzàdy mogà skonfiskowaç, w sposób ukryty i niezauwa-˝alny, powa˝nà cz´Êç majàtku obywateli” (wypowiedê skierowana doprzywódcy ZSRR – W. Lenina). M. King stwierdzi∏ nast´pnie, ˝e „Po tym,jak kolejne brytyjskie rzàdy stara∏y si´ testowaç t´ propozycj´, w koƒcuzobowiàza∏y si´ do utrzymania inflacji na niskim i stabilnym poziomie. Wwyniku tego w minionym dziesi´cioleciu inflacja przesta∏a byç dominujà-cym czynnikiem decyzji podejmowanych przez gospodarstwa domowe iprzedsi´biorstwa” (King 2005).

Inflacja w Wielkiej Brytanii od 1996 r. jest faktycznie bardzo niska, a po-nadto jest wyraênie ni˝sza ni˝ w strefie euro (zob. tabela). JednoczeÊniekrajowi temu wraz ze stabilnoÊcià cen uda∏o si´ w tym czasie osiàgnàç re-latywnie wysoki wzrost gospodarczy.

24 BANK I KREDYT 8/2006

Page 25: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

W ciàgu minionych ponad dziesi´ciu lat w gospodarce brytyjskiej uda∏osi´ znaleêç pewien z∏oty Êrodek, gdy˝ w zasadzie nie wyst´powa∏y bar-dziej wyraêne okresy przegrzania gospodarki lub stagnacji. Kraj ten, uwa-˝any przez kilka dekad za „chorego cz∏owieka Europy”, sta∏ si´ jednà z g∏ównych gospodarek europejskich. Wyst´pujàcy w Wielkiej Brytaniitzw. anglosaski model gospodarczy sta∏ si´ przedmiotem zainteresowa-nia, a nawet zazdroÊci rzàdów wielu krajów w Europie kontynentalnej ze wzgl´du na niskie bezrobocie i relatywnie wysoki wzrost gospodarczy,który uda∏o si´ za jego pomocà zapewniç.

Tej korzystnej ewolucji gospodarki towarzyszy∏y jednoczeÊnie ró˝ne ne-gatywne zjawiska. Do najwa˝niejszych nale˝y zaliczyç znaczne pogorsze-nie si´ stanu finansów publicznych. Z nadwy˝ki bud˝etowej, wynoszàcejw 2000 r. 3,8% PKB, Wielka Brytania dosz∏a do deficytu w bud˝ecie w wy-sokoÊci 3,2% PKB. Bardziej ekspansywna polityka bud˝etowa rzàdu, na-stawiona na realizacj´ programu socjalnego, zaowocowa∏a, po okresiepewnego spadku na poczàtku XXI w., ponownym wzrostem relacji d∏ugupublicznego do PKB w ostatnich latach (do 41,5% PKB w 2004 r.). Utrzy-mywanie si´ deficytu bud˝etowego w 2005 r. powy˝ej 3% PKB

8/2006 BANK I KREDYT 25

tabela 1 WZROST GOSPODARCZY, INFLACJA I BEZROBOCIE w Wielkiej Brytanii i w strefie euro w latach 1996-2006

Âredniorocznie1996-2000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Wzrost PKB(w %)Inflacja(HICP)StopabezrobociaDeficytbud˝etowy(% PKB)Długpubliczny(% PKB)

Wielka BrytaniaStrefa euroWielka BrytaniaStrefa euroWielka BrytaniaStrefa euro

3,22,71,41,66,49,7

3,83,50,82,15,48,5

2,11,61,22,35,08,0

1,60,91,32,35,18,4

2,20,41,42,15,08,8

3,12,11,32,14,78,9

1,81,32,12,24,78,6

.

.2,0a

2,2b

8,2a

a luty 2006 r., b marzec 2006 r., c 1999 r., d na podstawie „The Economist” z 11 marca 2006, s. 97.èródło: zestawienie własne na podstawie: European Central Bank Statistics Pocket Book April 2003, April 2004, April 2006.

Wielka BrytaniaStrefa euro

Wielka BrytaniaStrefa euro

1,0c

-1,3c

45,1c

72,7c

3,80,1

42,170,2

0,7-1,9

38,768,8

-1,7-2,5

38,268,5

-3,3-3,0

39,769,8

-3,2-2,7

41,570,2

-3,1d

-2,9d

.

.

.

.

.

.

Page 26: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

i prawdopodobnie na niewiele mniejszym poziomie w 2006 r. spowodujedalsze narastanie d∏ugu publicznego.

Rzàd brytyjski podkreÊla jednak, ˝e d∏ug publiczny w Wielkiej Brytanii itak jest ni˝szy ni˝ w Stanach Zjednoczonych, Japonii, Francji i Niem-czech. W bud˝ecie na 2006 r. zaplanowano dalsze zwi´kszenie wydatkówna cele zwiàzane z poprawà jakoÊci us∏ug publicznych, budowà bardziejsprawiedliwego spo∏eczeƒstwa, tworzenie mo˝liwoÊci zatrudnienia dlawszystkich oraz poprawà stanu Êrodowiska naturalnego (zob. szerzej:HM Treasury 2006b).

Negatywnym zjawiskiem by∏ tak˝e wzrost zad∏u˝enia gospodarstw do-mowych: w 2000 r. wynosi∏o ono 110% dochodów gospodarstw, a w 2005 r.ju˝ 150%. W rezultacie roczny koszt obs∏ugi tego zad∏u˝enia doszed∏ do12% dochodu do dyspozycji tych gospodarstw (disposable income). Tenszybki wzrost zad∏u˝enia by∏ jednym ze skutków polityki stóp procento-wych, okreÊlanej jako agresywna, prowadzonej przez Bank Anglii wostatnich latach. Polityka ta przyczyni∏a si´ tak˝e do powstania wyraênejbaƒki spekulacyjnej na rynku nieruchomoÊci. Od 1997 r. ceny na tym ryn-ku wzros∏y o 150%, mimo stosunkowo niskiej inflacji w gospodarce (“TheEconomist” 2005).

Wyra˝ane sà obawy, ˝e wysoki poziom zad∏u˝enia gospodarstw domo-wych mo˝e w nieodleg∏ej przysz∏oÊci skutkowaç nasileniem zjawiska ichniewyp∏acalnoÊci, a to z kolei wp∏yn´∏oby na sytuacj´ banków (zob. sze-rzej: Mollenkamp 2006).

Osiàgni´te w ostatnich latach przez Bank Anglii rezultaty w zakresieutrzymania stabilnoÊci cen sà pozytywnie oceniane przez Mi´dzynarodo-wy Fundusz Walutowy. W ocenach tych wskazuje si´, ˝e istniejàce wWielkiej Brytanii uwarunkowania prawne i instytucjonalne kszta∏towa-nia oraz realizacji polityki pieni´˝nej by∏y dotychczas jasne i przejrzyste.Okaza∏y si´ tak˝e skuteczne w przezwyci´˝aniu skutków wzrostu cenenergii. W rezultacie mo˝liwe by∏o osiàgni´cie stosunkowo wysokiegotempa wzrostu gospodarczego, co w du˝ej mierze wià˝e si´ z faktem, ˝ebrytyjska gospodarka charakteryzuje si´ du˝à otwartoÊcià i elastyczno-Êcià (IMF 2006).

26 BANK I KREDYT 8/2006

Page 27: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

Nale˝y te˝ wskazaç, ˝e du˝y nap∏yw pracowników z nowych krajówcz∏onkowskich Unii Europejskiej by∏ wa˝nym czynnikiem ograniczajà-cym presj´ na wzrost p∏ac w Wielkiej Brytanii, co z kolei korzystnie rzu-towa∏o na utrzymanie inflacji na niskim poziomie. Od maja 2004 r. dowrzeÊnia 2005 r. zatrudniono w tym kraju prawie 300 tys. osób z nowychkrajów Unii, co pozwoli∏o na najwy˝szy od 20 lat wzrost liczby ludnoÊcizawodowo czynnej na brytyjskim rynku pracy. Zatrudnienie tych imi-grantów przyczyni∏o si´ do ograniczenia tempa wzrostu p∏ac – szczegól-nie w rolnictwie oraz us∏ugach, g∏ównie hotelarskich i restauracyjnych(“The Economist” 2006).

Polityka stóp procentowych Banku Anglii w ostatnich latach by∏a jednymz czynników, które przyczyni∏y si´ do zasadniczo niskich rynkowych stópprocentowych w tym kraju, choç nale˝y pami´taç, ˝e tak˝e w wielu in-nych rozwini´tych krajach zosta∏ osiàgni´ty stosunkowo niski poziomstóp procentowych. Prezes Banku Anglii, Mervyn King wskaza∏, ˝e niskiestopy procentowe w Wielkiej Brytanii to wynik przede wszystkim niskieji stabilnej inflacji. To w∏aÊnie skutki antyinflacyjnej polityki pieni´˝nejprzyczyni∏y si´ do znacznego spadku d∏ugoterminowych stóp procento-wych. Szczególnie godne uwagi, w opinii M. Kinga, jest to, ̋ e wiosnà 2006r. oprocentowanie brytyjskich d∏ugoterminowych obligacji skarbowychby∏o najni˝sze w ciàgu ostatnich 50 lat. Wskaza∏ ponadto, ˝e np. realneoprocentowanie 20-letnich indeksowanych obligacji rzàdowych w Wiel-kiej Brytanii, po uwzgl´dnieniu antycypowanej inflacji, wynosi oko∏o 1%.Tymczasem w ciàgu ostatnich 25 lat oprocentowanie to kszta∏towa∏o si´na poziomie od 2% do 4% (zob. szerzej: King 2006).

Relatywnie dobra sytuacja brytyjskiej gospodarki nasuwa pytanie o per-spektywy wejÊcia Wielkiej Brytanii do strefy euro. Kraj ten, obok Danii,ma prawo wyboru, czy przyjmie jednolità walut´, czy nie (tzw. klauzulaopt-out). Na razie Wielka Brytania, powo∏ujàc si´ na ró˝ne przyczyny ocharakterze ekonomicznym, opowiedzia∏a si´ za tym, by pozostaç pozastrefà euro. Chodzi tu w szczególnoÊci o tzw. 5 testów (The five economictests), które w paêdzierniku 1997 r. Kanclerz Skarbu przestawi∏ Parlamen-towi Wielkiej Brytanii w wystàpieniu wyjaÊniajàcym polityk´ rzàdu bry-tyjskiego w kwestii zastàpienia funta przez euro. Testy te, b´dàce pyta-niami o warunki i potencjalne konsekwencje uczestnictwa Wielkiej Bry-tanii w Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW), sà nast´pujàce:

8/2006 BANK I KREDYT 27

Page 28: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

1. Czy stopieƒ zbie˝noÊci cyklu koniunkturalnego oraz struktur gospodar-czych Wielkiej Brytanii i krajów UGW wystarcza, by gospodarka brytyj-ska mog∏a na sta∏e odpowiednio funkcjonowaç przy stopach procento-wych ustalanych przez Europejski Bank Centralny?

2. Czy zapewniona jest elastycznoÊç struktur gospodarczych, niezb´dnado przezwyci´˝ania mogàcych wystàpiç problemów?

3. Czy wejÊcie do UGW stworzy lepsze warunki dla firm podejmujàcychdecyzje o d∏ugoterminowych inwestycjach w Wielkiej Brytanii?

4. Jaki wp∏yw b´dzie mieç wejÊcie do UGW na pozycj´ konkurencyjnàbrytyjskiego sektora us∏ug finansowych, a w szczególnoÊci londyƒskiegocentrum finansowego?

5. Czy wejÊcie do UGW b´dzie sprzyjaç wy˝szemu wzrostowi gospodar-czemu, stabilnoÊci makroekonomicznej oraz zwi´kszeniu liczby miejscpracy?

Rzàd brytyjski prezentowa∏ dotychczas w zasadzie negatywne odpo-wiedzi na wi´kszoÊç z tych pytaƒ (wyjàtek dotyczy∏ pytania 4). Te nega-tywne odpowiedzi, podawane przez rzàd jako powody rezygnacji Wiel-kiej Brytanii z udzia∏u w unijnym obszarze jednowalutowym, mo˝na ra-czej okreÊliç jako pretekst, a nie rzeczywistà przyczyn´ niech´ci znacz-nej cz´Êci spo∏eczeƒstwa i pewnej cz´Êci si∏ rzàdzàcych do integracjiwalutowej w ramach Unii Europejskiej (zob. szerzej np.: HM Treasury2003d).

Kwestia przyj´cia euro przez Wielkà Brytani´ jest jednak ciàgle aktualna.W toczàcej si´ na ten temat dyskusji, która ostatnio nieco si´ o˝ywi∏a, mó-wi si´ m.in., ̋ e nale˝y ponownie powa˝nie rozwa˝yç wejÊcie do strefy eu-ro. WÊród argumentów, które przemawia∏yby za tym krokiem wskazujesi´ przede wszystkim na koniecznoÊç poprawy sytuacji brytyjskich eks-porterów, dla których strefa euro jest najwa˝niejszym rynkiem zbytu.Os∏abienie funta na wiosn´ 2006 r. wielu obserwatorów postrzega jakodobrà okazj´, by przyspieszyç integracj´ walutowà Wielkiej Brytanii z tàstrefà. Jeden z argumentów rzàdu przeciw takiemu posuni´ciu to twier-

28 BANK I KREDYT 8/2006

Page 29: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

dzenie, ˝e nierozsàdne by∏oby zastàpienie funta przez euro po zbyt wyso-kim kursie (“The Economist” 2006).

W kontekÊcie tej dyskusji nale˝y jednak zauwa˝yç, ˝e nawet gdyby rzàdbrytyjski przychylniej ni˝ dotychczas potraktowa∏ kwesti´ w∏àczenia te-go kraju do strefy euro, to i tak ma∏o prawdopodobne wydaje si´ przyj´-cie euro przez Wielkà Brytani´ w dajàcej si´ przewidzieç przysz∏oÊci.G∏ównym powodem tego jest relatywnie du˝a niech´ç brytyjskiego spo∏e-czeƒstwa do przekazania prawa do emisji pieniàdza Europejskiemu Ban-kowi Centralnemu. Przed takim przekazaniem konieczne by∏oby nadanieBankowi Anglii rzeczywistej niezale˝noÊci w systemie w∏adzy, tak by za-sady jego dzia∏ania by∏y zgodne z unijnymi wymogami dotyczàcymiESBC. Na razie trudno znaleêç jakiekolwiek sygna∏y, ˝e Bank Anglii mia∏-by otrzymaç pe∏nà niezale˝noÊç. Oznacza to, ˝e w nadchodzàcych latachpolityka pieni´˝na w Wielkiej Brytanii b´dzie kszta∏towana na dotychcza-sowych zasadach.

8. Rola Banku Anglii w dziedzinie nadzorubankowego – doÊwiadczenia i obecneregulacje prawne

Jednym z zadaƒ Banku Anglii po II wojnie Êwiatowej by∏o sprawowanienadzoru nad bankami. Bank wywiàzywa∏ si´ z tego zadania zasadniczopozytywnie. Bardzo niekorzystny dla reputacji brytyjskiego banku cen-tralnego by∏ upadek w latach 90. dwóch wielkich banków: BCCI i Barings.

Bank BCCI (Bank of Credit and Commerce International), majàcy g∏ównàsiedzib´ w Londynie, zosta∏ zamkni´ty przez Bank Anglii w 1991 r. poujawnieniu wielkich nadu˝yç pope∏nionych przez ten bank, w szczegól-noÊci oszustw na wielkà skal´, po˝yczek wewn´trznych oraz prania pie-ni´dzy (Saunders 1999, s. 549). Bank BCCI mia∏ bardzo skomplikowanàstruktur´ organizacyjnà, gdy˝ prowadzi∏ szeroko zakrojonà dzia∏alnoÊçmi´dzynarodowà, dzia∏ajàc w ponad 70 krajach, g∏ównie na BliskimWschodzie, na Kajmanach i w Luksemburgu. Okaza∏o si´, ˝e bank ten

8/2006 BANK I KREDYT 29

Page 30: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

praktycznie przez 15 lat nie podlega∏ ˝adnemu skonsolidowanemu nadzo-rowi ze strony w∏adz nadzorczych jakiegokolwiek kraju. Straty deponen-tów i akcjonariuszy BCCI by∏y ogromne. W∏adze nadzorcze tych krajów,gdzie bank dzia∏a∏, w tym zw∏aszcza Wielkiej Brytanii, zosta∏y poddanebardzo ostrej krytyce2.

W 1993 r. likwidatorzy BCCI wystàpili przeciw Bankowi Anglii, a processàdowy (przed High Court) rozpoczà∏ si´ w styczniu 2004 r. po latach dzia-∏aƒ przygotowawczych. Likwidatorzy oskar˝yli Bank Anglii oraz 22 oso-by z jego kierownictwa o nadu˝ycie w∏adzy. W dniu 12 kwietnia 2006 r.zosta∏ wydany wyrok, w którym stwierdzono, ˝e oskar˝enia te by∏y zu-pe∏nie bezpodstawne. W ten sposób zamkni´to toczàcy si´ kilkanaÊcie latspór mi´dzy Bankiem Anglii a likwidatorami banku BCCI. Wyrok zapad∏,mimo ˝e na poczàtku listopada 2005 r. likwidatorzy zrezygnowali z kon-tynuacji sprawy. Sàd uzna∏ jednak, ˝e by∏a to sprawa wyjàtkowa, którapoch∏on´∏a ogromnà iloÊç czasu, i konieczne by∏o zakoƒczenie jej wyro-kiem zawierajàcym szczegó∏owe uzasadnienie (zob. szerzej: Bank of En-gland 2006e).

Drugim powa˝nym negatywnym doÊwiadczeniem Banku Anglii, zwiàza-nym z nadzorem bankowym sprawowanym przez t´ instytucj´, by∏ spek-takularny upadek banku Baringa – Barings Bank, najstarszego banku han-dlowego w Wielkiej Brytanii, utworzonego w 1762 r.3 Bank upad∏ w lu-tym 1995 r. na skutek strat w wysokoÊci 1,4 mld dolarów poniesionychg∏ównie w wyniku spekulacji na rynku instrumentów pochodnych nagie∏dzie w Singapurze. Jak zauwa˝a Frederic S. Mishkin, przypadek ban-ku Barings pokazuje, jak instytucja finansowa, „…majàca zdrowy bilansw jednym miesiàcu mo˝e znaleêç si´ w stanie tragicznej niewyp∏acalno-Êci w nast´pnym” (Mishkin 2001, s. 238). Po upadku Barings Bank zosta∏

30 BANK I KREDYT 8/2006

2 Rok po upadku banku BCCI, w lipcu 1992 r., w ramach Komitetu Bazylejskiego zosta∏o zawarteporozumienie o ujednoliceniu zasad nadzoru nad bankami dzia∏ajàcymi na skal´mi´dzynarodowà. Na mocy tego porozumienia banki takie podlegajà nadzorowi ze strony w∏adzkraju macierzystego (kraju g∏ównej siedziby banku). W∏adze nadzorcze innych krajów mogànatomiast ograniczyç operacje danego banku na swym terytorium, jeÊli uznajà, ˝e nie podlegaon skutecznemu nadzorowi. Z punktu widzenia krajów Unii Europejskiej podstawowe znaczeniemia∏o zaakceptowanie 29 czerwca 1995 r. przez Parlament Europejski i Rad´ Unii Europejskiejdyrektywy 95/26/WE w sprawie wzmocnienia nadzoru ostro˝noÊciowego (tzw. dyrektywa „post-BCCI”) - zob. szerzej: Or´ziak (1999, s. 128-129).3 Przyczyny upadku banku sà opisane szerzej m.in. w: Dalglish, Wallace (2006). OkolicznoÊciupadku banku sà przedstawione szczegó∏owo np. w: Bank of England (1995).

Page 31: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

wraz ze zobowiàzaniami wykupiony za symbolicznego funta przez holen-derski bank ING.

Te dwa bankructwa, które szerokim echem odbi∏y si´ w ca∏ym Êwiecie,wp∏yn´∏y na obecny kszta∏t nadzoru nad brytyjskim systemem finanso-wym, w tym nad bankami. Od 1997 r. Bank Anglii ponosi odpowiedzial-noÊç za stabilnoÊç ca∏ego systemu finansowego Wielkiej Brytanii, a nad-zór nad indywidualnymi bankami oraz innymi instytucjami finansowy-mi, w tym tak˝e nad Gie∏dà Papierów WartoÊciowych w Londynie (Lon-don Stock Exchange), sprawuje Urzàd ds. Us∏ug Finansowych (FinancialServices Authority – FSA). Wynika to z uzgodnionego w paêdzierniku 1997r. podzia∏u obowiàzków mi´dzy Bankiem Anglii, Ministerstwem Skarbuoraz Urz´dem ds. Us∏ug Finansowych w zakresie nadzoru nad instytucja-mi finansowymi. Podpisano wtedy Memorandum (Memorandum of Un-derstanding), w którym w sposób sformalizowany okreÊlono odpowie-dzialnoÊç ka˝dego z tych trzech podmiotów (zob. szerzej: Bank of England2006e). Na podstawie tego dokumentu powo∏ano specjalny komitet (Stan-ding Committee), który jest forum wspó∏pracy mi´dzy tymi trzema orga-nizacjami i wypracowywania przez nie wspólnego stanowiska w ró˝nychkwestiach dotyczàcych systemu finansowego. Przyj´to zasad´, ˝e kompe-tencje ka˝dej z nich muszà byç bardzo dok∏adnie zdefiniowane i nie po-winny byç dublowane.

Zgodnie z tà zasadà Bank Anglii powinien przyczyniaç si´ do stabilnoÊcisystemu finansowego jako ca∏oÊci poprzez:

a) zapewnienie stabilnoÊci systemu pieni´˝nego w ramach prowadzonejprzez siebie polityki pieni´˝nej, w tym przez dzia∏anie na rynku w ce-lu ∏agodzenia wahaƒ p∏ynnoÊci;

b) systematyczne nadzorowanie infrastruktury systemu finansowegokraju, a w szczególnoÊci systemu p∏atniczego; Bank zobowiàzany jestudzielaç rad Kanclerzowi Skarbu oraz przyjmowaç rady od niego wsprawie wszelkich wa˝nych problemów, które mogà wystàpiç w tymsystemie; Bank musi tak˝e wspó∏dzia∏aç w rozwoju i poprawie infra-struktury systemu p∏atniczego w celu zredukowania zwiàzanego z nimryzyka systemowego;

8/2006 BANK I KREDYT 31

Page 32: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

c) systematyczne monitorowanie ca∏ego systemu finansowego – dzi´kiuczestnictwu w rynku oraz systemie p∏atniczym Bank mo˝e pierwszyzauwa˝yç problemy;

d) podejmowanie, w wyjàtkowych sytuacjach, oficjalnych operacji finan-sowych, zgodnie z postanowieniami paragrafu 13 i 14 Memorandum,w celu ograniczenia ryzyka dotyczàcego ca∏ego systemu lub poszcze-gólnych instytucji.

OkreÊlone obecnie w Memorandum (zaktualizowanym w marcu 2006 r.)uprawnienia Urz´du ds. Us∏ug Finansowych (FSA) wynikajà z ustawy ous∏ugach finansowych i rynkach (Financial Services and Markets Act2000). Urzàd jest niezale˝nà, pozarzàdowà organizacjà, finansowanà zop∏at wnoszonych przez nadzorowane przez nià instytucje. Jego kierow-nictwo (FSA Board) powo∏ywane jest przez Ministerstwo Skarbu4.

Urzàd jest odpowiedzialny za:

a) licencjonowanie i nadzór ostro˝noÊciowy nad bankami, towarzystwa-mi budowlanymi, firmami inwestycyjnymi, towarzystwami ubezpie-czeniowymi oraz innymi instytucjami finansowymi,

b) nadzór nad rynkiem finansowym oraz systemami notowaƒ papierówwartoÊciowych i rozliczeƒ przeprowadzanych nimi transakcji oraz po-dejmowanie dzia∏aƒ zaradczych w przypadku wystàpienia problemówinstytucji finansowych, rynku finansowego lub systemu rozliczeƒ pa-pierami wartoÊciowymi.

Nale˝y podkreÊliç, ˝e Bank Anglii ma swobodny dost´p do wszystkich in-formacji pozyskiwanych przez Urzàd ds. Us∏ug Finansowych w trakcienadzoru nad instytucjami finansowymi.

Z kolei Ministerstwo Skarbu, zgodnie z Memorandum, odpowiada za:

a) regulacje dotyczàce systemu finansowego, w tym za negocjacje doty-czàce unijnych dyrektyw,

32 BANK I KREDYT 8/2006

4 Szerzej na temat Urz´du ds. Us∏ug Finansowych (FSA) zob. www.fsa.gov.uk

Page 33: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

b) informowanie Parlamentu o problemach systemu finansowego i dzia-∏aniach podejmowanych w celu ich rozwiàzania, w tym o nadzwyczaj-nych operacjach podj´tych w celu zwalczania kryzysu.

W razie powa˝nego zagro˝enia niestabilnoÊcià systemu finansowego krajuwszystkie trzy organizacje: Bank Anglii, FSA i Ministerstwo Skarbu, powin-ny prowadziç skoordynowane dzia∏ania, aby nie dopuÊciç do rozprzestrze-niania si´ kryzysu i przywróciç normalne funkcjonowanie tego systemu.

W tych nadzwyczajnych okolicznoÊciach konieczne mo˝e byç podj´cieprzez Bank Anglii dzia∏aƒ wychodzàcych poza jego normalne operacje narynku pieni´˝nym. Jak wskazuje si´ w Memorandum, oczekuje si´, ˝e ta-kie dzia∏ania b´dà podejmowane bardzo rzadko, jedynie w przypadku rze-czywistego zagro˝enia stabilnoÊci systemu finansowego, by uniknàç po-wa˝nych zak∏óceƒ w gospodarce. JeÊli Bank albo Urzàd ds. Us∏ug Finan-sowych uznajà, ˝e takie wsparcie jest konieczne, powinny natychmiastpowiadomiç o tym pozosta∏e organy nadzoru. Ostateczna odpowiedzial-noÊç za wydanie zgody na podj´cie takich dzia∏aƒ spoczywa na KanclerzuSkarbu. Ministerstwo Skarbu musi byç zatem na bie˝àco informowane o rozwoju sytuacji systemu finansowego.

Memorandum szczegó∏owo okreÊli∏o zarzàdzanie operacyjne w sytuacjikryzysowej (Operational Crisis Management). Bank Anglii, dzia∏ajàc jakobank banków, powinien wówczas utrzymywaç operacyjne kontakty z uczestnikami rynku, u∏atwiaç funkcjonowanie systemu p∏atniczego, ajeÊli to konieczne, zapewniç pomoc w formie dodatkowej p∏ynnoÊci. Bankmo˝e zatem dzia∏aç jako „po˝yczkodawca ostatniej instancji”.

Uwagi koƒcowe

Jako jeden z najstarszych banków centralnych na Êwiecie Bank Anglii mabogate doÊwiadczenie w regulowaniu systemu finansowego. SpoÊródbanków centralnych wi´kszoÊci krajów rozwini´tych wyró˝nia go specy-ficzna pozycja w systemie w∏adzy, jest to bowiem bank ciàgle silnie zale˝-ny od rzàdu. Niezale˝noÊç operacyjna, którà Bank ma od 1997 r., zwi´k-

8/2006 BANK I KREDYT 33

Page 34: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

szy∏a nieco jego wp∏ywy przy podejmowaniu decyzji w sprawach polity-ki pieni´˝nej. Fakt, ˝e brytyjski rzàd ustali∏ cel tej polityki na niemal iden-tycznym poziomie, jak w innych krajach rozwini´tych, mo˝na traktowaçjako rozwiàzanie nieco rekompensujàce, przynajmniej obecnie, mniejszàautonomi´ brytyjskiego banku centralnego. StabilnoÊç cen w WielkiejBrytanii zale˝y wi´c w du˝ej mierze od uznania polityków. Dopóki zechcàoni post´powaç rozsàdnie, dopóty istniejàcy podzia∏ uprawnieƒ mi´dzyBankiem Anglii a rzàdem nie stwarza wi´kszego zagro˝enia inflacyjnego.

Nasuwa si´ pytanie, czy w czasach post´pujàcej globalizacji, skutkujàcejmasowym przep∏ywem kapita∏u w skali mi´dzynarodowej, brytyjski rzàdw ogóle kiedyÊ zdecyduje si´ na ustalenie celu inflacyjnego na znaczniewy˝szym poziomie ni˝ teraz. Byç mo˝e w praktyce og∏oszenie przez w∏a-dze Wielkiej Brytanii radykalnej reorientacji polityki pieni´˝nej jest ma∏oprawdopodobne, jeÊli nie chcà one spowodowaç spadku wiarygodnoÊci kre-dytowej swego kraju na rynku mi´dzynarodowym. Stosunkowo ekspansyw-na polityka bud˝etowa w ostatnich latach, wywo∏ujàca potrzeb´ dalszegozaciàgania d∏ugów przez rzàd, wymaga ostro˝nego post´powania w polity-ce pieni´˝nej. Wiele innych krajów, chcàc uniezale˝niç ochron´ si∏y nabyw-czej pieniàdza od dobrej czy z∏ej woli polityków, wola∏o zastosowaç rozwià-zanie systemowe, zapewniajàc bankowi centralnemu pe∏nà autonomi´.

Bibliografia Bank of England (1995), Report of the Board of Banking Supervision Inquiry into the Cir

cumstances of the Collapse of Barings 18 July 1995, The Bank of England Report intothe collapse of Barings Bank, www.numa.com/ref/barings/bar00.htm

Bank of England (1998), Bank of England Act 1998, www.bankofengland.co.uk

Bank of England (2002), The Bank of England`s Operations in the Sterling Money Markets,May, Bank of England, London.

Bank of England (2005), Bank of England Annual Report 2005, Bank of England, London.

Bank of England (2006a), The Framework for the Bank of England`s Operations in the Sterling Money Markets, May, Bank of England, London.

Bank of England (2006b), News Release. Launch of New Framework to Modernise SterlingMoney Markets, 18 May, www.bankofengland.co.uk./publica tions/news/2006/055.htm

Bank of England (2006c), Minutes of Monetary Policy Committee Meeting 5 and 6 April 2006, 19 April, Bank of England, London.

Bank of England (2006d), News Release. Judgment in BCCI Liquidators` Case against theBank of England, 12 April, www.bankofengland.co.uk/publications/news/2006/045.htm

34 BANK I KREDYT 8/2006

Page 35: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota

Bank of England (2006e), Memorandum of Understanding between HM Treasury, the Bank of England and the Financial Services Authority, marzec,

www.bankofengland.co.uk/about/corepurposes/financial_stability.htm

Dalglish B., Wallace B. (2006), Barings Bank Collapses, w: The Canadian Encyclopedia 2006, Historica Foundation of Canada, www.thecanadianencyclopedia.com

Elliott L. (2005), Treasury rejected Bank of England independence four times, “The Guardian”(London), 8 March.

HM Traesury (2003a), Annex Outlining Details of the New Inflation Target, HM Treasury,December, www.bankofengland.co.uk/monetarypolicy/remit.htm

HM Treasury (2003b), Review of the Cash Ratio Deposit Scheme and Consultation on proposed changes, August, HM Treasury,

www.hm-treasury.gov.uk/media/9914A/crd_279.pdf#page=3

HM Treasury (2003c), Letter to the Governor from the Chancellor. Change to MPC Remit,HM Treasury, June 2003, www.bankofengland.co.uk/monetarypolicy/remit.htm

HM Treasury (2003d),UK Membership of the single currency. An assessement of the five economic tests, www.hm-treasury.gov.uk./documents/international_issues/the_euro/

assessement/report/euro_assess03_repintro.cfm#

HM Treasury (2006a), Remit for the monetary policy committee, 22 March, HM Treasury,London.

HM Treasury (2006b), Budget 2006. A strong and strengthening economy: Investing in Britain`s future, March, HM Treasury, http://budget2006.treasury.gov.uk/

IMF (2006), U.K. policy frameworks prove their mettle, “IMF Survey”, 27 March 2006.

King M. (2005), Mervyn King Governor of the Bank of England. The Annual BirminghamForward/CBI Business Luncheon, Birmingham, 20 January 2004, www.bankofengland.co.uk

King M. (2006), The Governor`s speech in Ashford, Kent, “Bank of England Quarterly Bulletin”, Spring, Bank of England, London.

Mishkin F.S. (2001), The Economics of Money, Banking and Financial Markets, Addison Wesley, Boston.

Mollenkamp C. (2006), U.K. banks bring rewards, risks, “The Wall Street Journal Europe”,22 February.

Or´ziak L. (1999), Rynek finansowy Unii Europejskiej, Twigger, Warszawa.

Saunders A. (1999), Financial Institutions Management, Irwin McGraw-Hill, Boston.

The Economist (2004), Britain: Boringly benign; Economic outlook, “The Economist”, 18 February.

The Economist (2005), The canary in the mine, “The Economist”, 4 August.

The Economist (2006), The pound and the euro. Signs of weakness, “The Economist”, 15 April.

8/2006 BANK I KREDYT 35

Page 36: jako bank centralny Wielkiej Brytanii - Bank i Kredytbankikredyt.nbp.pl/content/2006/2006_08/BIKW_08_2006.pdf · Wielka Brytania ode-sz∏a od systemu waluty z∏otej. Rezerwy z∏ota