1

Opis modułu kształcenia / przedmiotu (sylabus)

Rok akademicki: Grupa przedmiotów: Numer katalogowy:

Nazwa przedmiotu1): Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza ECTS 2) 4

Tłumaczenie nazwy na jęz. angielski3): Inventorying and valuation of nature resources

Kierunek studiów4): Międzywydziałowe Studium Ochrony Środowiska

Koordynator przedmiotu5): Dr Artur Obidziński

Prowadzący zajęcia6):

dr hab. Tomasz Falkowski – geomorfologia, dr inż. Leszek Hejduk – hydrologia, dr inż. Wojciech Stępień – gleboznawstwo i hydrochemia, dr Artur Obidziński – botanika, dr Anna Mazurkiewicz, dr inż. Krzysztof Klimaszewski, dr inż. Witold Strużyński – zoologia, dr hab. Grzegorz Lesiński - ekologia krajobrazu.

Jednostka realizująca7): Katedra Geoinżynierii, Katedra Inżynierii Wodnej i Rekultywacji Środowiska, Katedra Chemii Rolnej, Samodzielny Zakład Botaniki Leśnej, Zakład Zoologii, Zakład Żywności Ekologicznej

Wydział, dla którego przedmiot jest realizowany8): Międzywydziałowe Studium Ochrony Środowiska

Status przedmiotu9): a) przedmiot podstawowy b) stopień pierwszy; rok drugi c) stacjonarne

Cykl dydaktyczny10): semestr letni Jęz. wykładowy11): polski lub angielski

Założenia i cele przedmiotu12):

W zakresie wiedzy teoretycznej: poznanie zależności między komponentami biotycznymi: flora, fauna, gleba i abiotycznymi: budowa geologiczna, geomorfologia, hydrosfera, klimat fragmentu przestrzeni przyrodniczej. W zakresie umiejętności praktycznych: identyfikowanie w terenie bio- i abiotycznych elementów ekosystemów; sporządzanie opracowań typu „inwentaryzacji przyrodniczej"; określanie wartości przyrodniczej fragmentu przestrzeni geograficznej.

Formy dydaktyczne, liczba godzin13):

a) Ćwiczenia terenowe ; liczba godzin 30;

b) Ćwiczenia laboratoryjne; liczba godzin 15;

c) Ćwiczenia projektowe; liczba godzin 15;

Metody dydaktyczne14): obserwacje i pomiary terenowe, oznaczenia i pomiary laboratoryjne, zespołowe projekty studenckie, prezentacja multimedialna, dyskusja panelowa uzyskanych wyników, konsultacje.

Pełny opis przedmiotu15):

1. Charakterystyka budowy geologicznej poligonu badawczego na tle jednostek regionalnych - geneza obszaru okolic Rogowa, litologia utworów powierzchniowych, warunki hydrogeologiczne, charakterystyka geomorfologiczna; analiza odkształceń antropogenicznych elementów środowiska geologicznego. 2. Charakterystyka sieci hydrologicznej i koryta rzecznego, określenie przepustowości koryta rzeki, wyznaczanie wpływu rzeki na wilgotność terenów przyległych 3. Charakterystyka i ocena chemiczna wód powierzchniowych i gruntowych w warunkach naturalnych i w warunkach wpływów antropogenicznych. Charakterystyka morfologiczna i ocena chemiczna gleby jako elementu biotopu w warunkach pola, łaki i lasu. Waloryzacja warunków glebowych. 4. Inwentaryzacja szaty roślinnej, lokalizacja stanowisk cennych gatunków i zespołów roślinnych, lokalizacja istniejących form ochrony przyrody i siedlisk chronionych, ocena stopnia naturalności szaty roślinnej opisywanego terenu na tle regionu i kraju, określenie zagrożeń szaty roślinnej i propozycje przeciwdziałania im. 5. Inwentaryzacja fauny lądowej: kręgowej, entomofauny i fauny glebowej. Lokalizacja stanowisk cennych gatunków, ocena stopnia naturalności fauny lądowej opisywanego terenu na tle regionu i kraju. Inwentaryzacja fauny wodnej. Ocena jakości wody na podstawie składu gatunkowego bezkręgowców wodnych. 6. Ocena heterogenności i stabilności fragmentu krajobrazu wg kryteriów: sieci połączeń, udziału stref brzegowych, wskaźników różnorodności biologicznej, konfiguracji płatów roślinności. Ocena atrakcyjności fragmentu krajobrazu na podstawie pożądanych cech zaspokajających potrzeby emocjonalne człowieka. 7. Waloryzacja zasobów przyrodniczych za pomocą sumy wskaźników waloryzacji poszczególnych komponentów środowiska. Porównanie uzyskanego wyniku z wynikami oceny metodami ekologii krajobrazu.

2

Literatura podstawowa i uzupełniająca

1. Bajkiewicz-Grabowska E., Magnuszewski A., 2002. Przewodnik do ćwiczeń z hydrologii ogólnej. PWN. Warszawa. 2. Brogowski Z., Czarnowska K., Kępka M. 1988: Materiały do ćwiczeń z gleboznawstwa. Cz. III. Wydawnictwo SGGW, Warszawa. 3. Burges A., Raw F. 1971: Biologia gleby. PWRiL, Warszawa. 4. Byczkowski A., 1999. Hydrologia tom I i II, Wyd. SGGW. Warszawa. 5. Byczkowski A., 1999. Hydrologia tom I i II, Wyd. SGGW. Warszawa. 6. Faliński J.B. 1975: Anthropogenic changes of the vegetation of Poland. Phytocoenosis 4.3: 97–115 7. Górny M., Grűm L. 1981: Metody stosowane w zoologii gleby. PWN, Warszawa. 8. Juszczyk W.1987: Płazy i gady krajowe. PWN, Warszawa. 9. Kołodziejczyk A., Koperski P. 2000: Bezkręgowce słodkowodne Polski. Klucz do oznaczania oraz podstawy biologii i ekologii makrofauny. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa. 10. Kondracki J. 2001: Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa. 11. Kowalski W.C. 1988: Geologia inżynierska. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa. 12. Krebs Ch. J. 1996: Ekologia. PWN, Warszawa. 13. Kudelska D., Soszka H. 1996: Przegląd stosowanych w różnych krajach sposobów oceny i klasyfikacji wód powierzchniowych. PIOŚ – Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa. 14. Kuźnicki F. (red.). 1989: Systematyka gleb polski, Roczniki Gleboznawcze XL, 3/4. 15. Matuszkiewicz J.M. 2008a. Potencjalna roślinność naturalna Polski. IGiPZ PAN, Warszawa. http://www.igipz.pan.pl/geoekoklimat/roslinnosc/prn_mapa/home_pl.htm 16. Matuszkiewicz J.M. 2008b. Regionalizacja geobotaniczna Polski. IGiPZ PAN, Warszawa. http://www.igipz.pan.pl/geoekoklimat/roslinnosc/regiony_mapa/home_pl.htm 17. Matuszkiewicz W. 1999: Szata roślinna. W: Geografia Polski Środowisko przyrodnicze (red.) L. Starkel, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. 18. Mercik. S. (red.) 2002: Chemia rolna. Podstawy teoretyczne i praktyczne, Wydawnictwo SGGW. Warszawa. 19. Ministerstwo Środowiska, Państwowy Instytut Geologiczny 1999: Instrukcja sporządzania mapy warunków geologiczno-inżynierskich w skali 1:10 000 i większych dla potrzeb planowania przestrzennego w gminach, Warszawa 20. Ministerstwo Środowiska, Państwowy Instytut Geologiczny, 1999: Zasady sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskich, Warszawa. 21. Myślińska E., 2001a: Laboratoryjne badania gruntów. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. 22. Ostrowska A., Gawliński S., Szczubiałka Z. 1991: Metody analizy i oceny właściwości gleb i roślin. IOŚ, Warszawa. 23. Pazdro Z., Pozerski B., 1990: Hydrogeologia ogólna, Wydawnictwa geologiczne Warszawa. 24. Pławilszczikow N. 1968: Klucz do oznaczania owadów. PWRiL, Warszawa.

Wymagania formalne (przedmioty wprowadzające)16):

Geologia i geomorfologia, Hydrologia i gospodarowanie wodą, Gleboznawstwo, Szata roślinna i fauna Polski, Ekologia; Z formalnego punktu widzenia nie mogą to być wymogi obligatoryjne, ponieważ część tych przedniotów prowadzona jest na tym samym semestrze, co opisywane zajęcia.

Założenia wstępne17): Znajomość podstawowych zasobów i zjawisk z zakresu przedmiotów: Geologia i geomorfologia, Hydrologia i gospodarowanie wodą, Gleboznawstwo, Szata roślinna i fauna Polski, Ekologia

Efekty kształcenia18):

01 – umiejętność identyfikowania w terenie bio- i abiotycznych elementów ekosystemów, 02 – znajomość zależności między komponentami bio- i abiotycznymi ekosystemów oraz działalnością człowieka, 03 – umiejętność sporządzania opracowań typu „inwentaryzacji przyrodniczej", 04 – umiejętność określania wartości przyrodniczej fragmentu przestrzeni geograficznej, 05 – umiejętność przygotowywania i prezentowania opracowań ekofizjograficznych,

Sposób weryfikacji efektów kształcenia19):

ocena aktywności w trakcie zajęć: 01, 02 ocena projektów tematycznych: 02, 03, 04 ocena syntetycznej prezentacji multimedialnej: 03, 04, 05

Forma dokumentacji osiągniętych efektów kształcenia 20):

projekty tematyczne, syntetyczna prezentacja multimedialna, arkusze ocen aktywności indywidualnej

Elementy i wagi mające wpływ na ocenę końcową21):

projekty tematyczne – 1/3, syntetyczna prezentacja multimedialna – 1/3, ocena aktywności indywidualnej – 1/3,

Miejsce realizacji zajęć22): teren, laboratoria, pracownie specjalistyczne, sala seminaryjna

3

25. Pucek Z. 1984: Klucz do oznaczania ssaków Polski. PWN, Warszawa. 26. Richling A., Solon J. 1998: Ekologia krajobrazu. PWN, Warszawa. 27. Różdżycki K.,1998. Miernictwo Hydrologiczne. IMGW. Warszawa. 28. Sierpak J. 1992: Fizykochemiczna analiza wód i gruntów. Wydawnictwo UAM, Poznań. 29. Stachy J., 1987. Atlas hydrologiczny Polski. Wydawnictwo Geologiczne. Warszawa. 30. Szyszko J., Rylke J., Jeżowski P. (eds.) 2002: Ocena i wycena zasobów przyrodniczych. Wydawnictwo SGGW. Warszawa. 31. Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2004: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wydawnictwo Naukowe Bogucki, Wrocław. 32. Wysocki Cz., Sikorski P. 2009. Fitosocjologia stosowana w ochronie i kształtowaniu krajobrazu. Wydawnictwo SGGW, Warszawa. 33. Żelazo J., Popek Z., 2002. Podstawy renaturyzacji rzek. Wyd. SGGW. Warszawa.

Wskaźniki ilościowe charakteryzujące moduł/przedmiot25) :

Tabela zgodności kierunkowych efektów kształcenia efektami przedmiotu 26)

Nr /symbol efektu

Wymienione w wierszu efekty kształcenia:

Odniesienie do efektów dla programu kształcenia na

kierunku

01 umiejętność identyfikowania w terenie bio- i abiotycznych elementów ekosystemów K_W04+++, K_W06++,

K_U01+++, K_S09+++

02 znajomość zależności między komponentami bio- i abiotycznymi ekosystemów oraz

działalnością człowieka

K_W07+++, K_W12++,

K_W13++, KU_04++,

UWAGI24):

Całkowity nakład czasu pracy - przyporządkowania ECTS2): Ćwiczenia terenowe + laboratoryjne + projektowe 30h + 10h + 16h = 56h

Udział w konsultacjach (1/3 wszystkich konsultacji) 6h Dokończenie projektów prowadzonych w trakcie ćwiczeń projektowych 8h

Dokończenie prezentacji zaliczeniowej 4h Przygotowanie się do zaliczenia 2h

Obecność na seminarium zaliczeniowym 4h Razem: 80 h

3 ECTS W ramach całkowitego nakładu czasu pracy studenta - łączna liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich:

Ćwiczenia terenowe + laboratoryjne + projektowe 30h + 10h + 16h = 56h Udział w konsultacjach (1/3 wszystkich konsultacji) 6h

Obecność na seminarium zaliczeniowym 4h Razem: 56 h

2 ECTS W ramach całkowitego nakładu czasu pracy studenta - łączna liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w ramach zajęć o charakterze praktycznym:

Ćwiczenia terenowe + laboratoryjne + projektowe 30h + 10h + 16h = 56h Dokończenie projektów prowadzonych w trakcie ćwiczeń projektowych 8h

Udział w konsultacjach (1/3 wszystkich konsultacji) 6h Dokończenie prezentacji zaliczeniowej 4h

Razem: 74h 3 ECTS

Szacunkowa sumaryczna liczba godzin pracy studenta (kontaktowych i pracy własnej) niezbędna dla osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia18) - na tej podstawie należy wypełnić pole ECTS2: 80 h

Łączna liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich: 2 ECTS

Łączna liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w ramach zajęć o charakterze praktycznym, takich jak zajęcia laboratoryjne, projektowe, itp.: 3 ECTS

4

K_S02+++

03 umiejętność sporządzania opracowań typu „inwentaryzacji przyrodniczej" K_W01+++, K_W06+++,

K_W12++, K_U08+++,

K_U15+++, K_S09

04 umiejętność określania wartości przyrodniczej fragmentu przestrzeni geograficznej K_U06++, K_U08+++,

K_S01+++, K_S02+++

05 umiejętność przygotowywania i prezentowania opracowań ekofizjograficznych K_U15+++, K_S09+++