III Kongres Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie

pod Honorowym Patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Bronisława Komorowskiego

Organizatorami III Kongresu Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie była Polska

Akademia Umiejętności, Uniwersytet Jagielloński, Stowarzyszenie “Wspólnota Polska”

Oddział w Krakowie, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II oraz Galeria Sztuki Polskiej XIX

wieku w Sukiennicach, Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie.

Spotkania kongresowe mają już swoją kilkuletnią tradycję. Pierwszy kongres odbył się we

wrześniu 2005 r. Dał on okazję do sformułowania diagnozy nauki polskiej na obczyźnie w

sensie dorobku poszczególnych osób i towarzystw naukowych oraz umożliwił nawiązanie

kontaktów między uczonymi i towarzystwami działającymi w różnych krajach i na

różnych kontynentach. We wrześniu 2008 r. odbył się II kongres, którego głównym celem

była analiza ówczesnej migracji Polaków do krajów zachodnich. Osobna sesja,

organizowana wspólnie z Akademią Górniczo-Hutniczą, dotyczyła wkładu polskich

inżynierów w rozwój techniki na świecie. W przypadku obu kongresów, zebrane materiały

ogłoszono drukiem.

Tematem przewodnim III kongresu była Młodzież Polska na Obczyźnie – zadanie

edukacyjne. Celem kongresu było z jednej strony podsumowanie dorobku licznych

ostatnio konferencji poświęconych szkolnictwu w skupiskach polskich na obczyźnie, a ze

strony drugiej, ocena stanu nauczania polskiej młodzieży na obczyźnie i wskazanie

głównych problemów oraz niedostatków. Służyć temu miały prezentowane przez

ekspertów raporty, dotyczące między innymi tego, jak prowadzą oświatę wśród swych

emigrantów kraje, które odnoszą na tym polu znaczące sukcesy.

Najważniejszym zadaniem III Kongresu było przygotowanie dla władz krajowych

rekomendacji konkretnych działań, mających zapewnić polskiej młodzieży w świecie

dostęp do atrakcyjnych programów edukacyjnych, utrwalających kontakt z językiem i

kulturą ojczystą. W przeciwieństwie do wielu wcześniejszych konferencji, w tym

przypadku oprócz funkcji integracji środowiska zaangażowanego w pracę wśród polskiej

młodzieży w świecie, ważny jest praktyczny wymiar spotkania. Zgłoszone programy

rekomendacje to propozycje, których wykorzystanie może stanowić przełom w

działaniach kraju na rzecz współczesnych skupisk polskich migrantów, w szczególności na

rzecz młodego pokolenia.

Dodatkowa sesja Medycyna i opieka zdrowotna: kształcenie młodzieży polskiej na

obczyźnie prowadzona przez prof. Andrzeja Szczeklika przedstawiła bogaty i praktycznie

nieznany poza gronem fachowców dorobek polskiego środowiska

medycznego na Obczyźnie.

Szczegółowy program III Kongresu Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie

Miejsce obrad: aula Polskiej Akademii Umiejętności, ul. Sławkowska 17, Kraków

7.09.2011 (środa)

14.00 wyjazd na Kampus Uniwersytetu Jagiellońskiego

15.00 – 17.20 zwiedzanie III Kampusu UJ

16.00 – 20.00 rejestracja w Kancelarii PAU, Mała Aula

8.09.2011 (czwartek)

10.00 otwarcie III Kongresu, prowadzenie prof. Andrzej Białas

10.10 wystąpienie Ministra Finansów Jacka Rostowskiego

10.30 – 11.00 przemówienia zaproszonych gości

11.00 – 11.40 referat wprowadzający – Minister Edukacji Narodowej Katarzyna Hall

11.40 – 12.20 referat wprowadzający – Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego prof.

Barbara Kudrycka

12.20 – 13.00 pytania, dyskusja

14.00 – 16.00 Sesja I Stan i perspektywy nauczania przedmiotów ojczystych na

obczyźnie

Raport 1.: Stan i perspektywy nauczania przedmiotów ojczystych na obczyźnie (próba

diagnozy)

Koordynator: dr hab. prof. UJ Dorota Praszałowicz

Przewodniczenie: prof. Adam Walaszek

Dr hab. Dorota Praszałowicz, prof. UJ, Raport – główne tezy

Dr Iwona Pugacewicz (UW), Edukacja kulturowa i zmiany tożsamościowe polskich dzieci i

młodzieży w szkole narodowej we Francji /Europie zachodniej. Generowanie zmiany.

Magdalena Bogusławska (Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą, Warszawa),

Misja i zadania ORPEG’u

Dr hab. Arkady Rzegocki (UJ), PUNO

16.30 – 18.30 Sesja II Doświadczenia nauczania w skupiskach polskich na

obczyźnie

Raport 2.: Doświadczenia nauczania w skupiskach polskich na obczyźnie

Koordynator: Dr Anna Seretny (Centrum Języka i Kultury Polskiej w Świecie UJ, Kraków)

Przewodniczenie: prof. Tadeusz Lewowicki

Dr Anna Seretny, Dr Ewa Lipińska, Raport – główne tezy

Dr Anna Seretny, Dr Ewa Lipińska, Między szkołą polską a szkołą językową

Małgorzata Lasocka (Londyn), Różne formy szkolnictwa – doświadczenia brytyjskie

Ks. dr hab. Bernard Kołodziej, prof. UAM, Doświadczenia i zadania Kościoła

Dr Grażyna Czetwertyńska (UW), Nowe programy oraz nowe metody nauczania

19.00 - 20.30 Debata wieczorna (obrady równoległe):

A. Dyskusja na temat nadesłanych referatów szczegółowych

Monika Korchel, Szkoły Polskie za granicą w świetle reform szkolnictwa polonijnego

Dr hab. Andrzej Kusztelak, Prowadzenie placówek oświatowych przy przedstawicielstwach

zagranicznych RP – to obowiązek czy balast dla państwa?

Alla Karnaukh, Język polski na Ukrainie jako efekt wielowiekowej historii i obecnych

kontaktów społecznych

Dr Michał Lubicz Miszewski, Nauczanie języka i kultury polskiej w Mołdawii i Naddniestrzu

Teresa Arszagi vel Harszagi, Metoda skutecznej analizy w procesie nauki czytania i

pisania w warunkach ograniczeń czasowych

Dr Barbara Grabowska, Profile identyfikacyjne uczniów ze szkół z polskim językiem

nauczania na Białorusi, Ukrainie i w Czechach

Dr hab. Alina Szczurek-Boruta, prof. UŚ, Młodzież polska na obczyźnie – powinności i

możliwości edukacji międzykulturowej

Dr hab. Andrzej Bonusiak, prof. UR, Doświadczenia w nauczaniu i funkcjonowaniu języka

polskiego w Berdiańsku /Ukraina/

Dr Agnieszka Hennel-Brzozowska, Kultura organizacyjna szkoły międzynarodowej a

potrzeby psychologiczne uczniów – migrantów: studium przypadku międzynarodowej

szkoły w Krakowie

B. Debata na temat deklaracji końcowej III Kongresu

C. Dr Grażyna Czetwertyńska, Podstawa programowa do nauczania w szkołach polskich

na obczyźnie (prezentacja założeń programu)

9.09.2011 (piątek)

9.00 –18.00 Sesja Medyczna Medycyna i opieka zdrowotna: kształcenie młodzieży

polskiej na obczyźnie (miejsce obrad: Dom Polonii, Rynek Główny 14)

9.00 – 11.00 Sesja III Doświadczenia wybranych krajów w zakresie nauczania

przedmiotów ojczystych w skupiskach emigrantów oraz imigrantów

Raport 3.: Doświadczenia wybranych krajów w zakresie nauczania przedmiotów

ojczystych w skupiskach emigrantów oraz imigrantów

Przewodniczenie: prof. Władysław Miodunka

Koordynator: Dr Jolanta Tatara (Chicago), współpraca Prof. Roman Laskowski

Dr Magdalena Ślusarczyk (UJ), Dr Jolanta Tatara, Raport – główne tezy

Dr Jolanta Tatara, Nauczanie dzieci imigrantów greckich oraz chińskich w USA

Prof. Roman Laskowski, Nauczanie dzieci imigrantów w Szwecji

Dr Magdalena Ślusarczyk, Nauczanie dzieci imigrantów w RFN

Dr Barbara Sikorowska-Geber, Sekcje polskie we francuskim systemie oświaty

11.30 - 14.00 Sesja IV Nauczanie przedmiotów ojczystych w skupiskach polskich

na Wschodzie

Przewodniczenie: dr hab. Józef Wróbel, prof. UJ

Anżelika Orechwo (Grodno), Problemy oświaty polskiej na Białorusi w drugiej dekadzie

XXI wieku

Edyta Klimaszewska (Wilno), Szkoły polskie na Litwie. Stan posiadania, problemy i

perspektywy rozwoju

Julia Sierkowa (Chmielnicki), Nauczanie języka polskiego na Podolu – Ukraina

Gertruda Grave (Daugavpils), Nauczanie języka polskiego oraz krzewienie polskości poza

granicami Polski

15.30 – 17.30 Sesja V Perspektywa teoretyczna

Raport 4.: Wybrane koncepcje teoretyczne, dotyczące przekazywania młodym

pokoleniom kultury ojczystej w warunkach emigracji (zagadnienia transnarodowości,

integracji, dwu-kulturowości, itd.)

Przewodniczenie: prof. Roman Laskowski

Koordynator: Prof. Halina Grzymała-Moszczyńska (UJ), współpraca Prof. Roman

Laskowski

Prof. Halina Grzymała-Moszczyńska, Raport – główne tezy

Komentarz: Prof. Roman Laskowski (PAU, PAN)

10.09.2011 (sobota)

10.00 - 12.00 Dyskusja panelowa: Uwagi, podsumowania i propozycje

Przewodniczenie: Podsekretarz Stanu Mirosław Sielatycki (MEN)

Magdalena Bogusławska, Dr Grażyna Czetwertyńska, Prof. Roman Laskowski, Prof.

Władysław Miodunka, Tadeusz A. Pilat, Dr Joanna Wójtowicz

Głosowanie nad dokumentem końcowym.

Uczestnicy zebrani na III Kongresie uchwalili tzw. deklarację krakowską, w której

przedstawili główne działania służące wsparciu istniejących oraz powstających za granicą placówek polskiej i polonijnej oświaty.

Deklaracja III Kongresu Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie Młodzież polska na obczyźnie – zadania edukacyjne

Polska Akademia Umiejętności, Kraków 7-11 września 2011 r. W nawiązaniu do uchwały Polskiej Akademii Umiejętności z 20 marca 2010 roku oraz do Dokumentu konferencji Przyszłość szkoły polonijnej (9-11 października 2009, Malmo) zebrani na III Kongresie Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie deklarują, co następuje: Wiele milionów Polaków i osób pochodzenia polskiego mieszka i pracuje poza krajem. Młode pokolenie oddala się od kraju pochodzenia, jego języka i tradycji. Przeciwdziałać temu może system spójnego szkolnictwa, które wprowadzi młodzież w bogactwo kultury polskiej, pozwoli budować poczucie własnej wartości oraz uczyni młodzież otwartą na świat. Polskość powinna być szansą i atutem w zmieniającym się świecie. Najważniejszym zadaniem władz III RP w tym zakresie jest udzielanie znaczącej pomocy istniejącym oraz powstającym za granicą placówkom polskiej i polonijnej oświaty. Należy to czynić przy zachowaniu różnorodnych form kształcenia oraz autonomii szkół, w duchu szacunku dla bogatej tradycji polonijnej oświaty. Główny kierunek wspomagania polskiej i polonijnej oświaty za granicą należy zdefiniować jako: podtrzymywanie oraz rozwój znajomości języka i kultury polskiej, będących tworzywem w procesie konstruowania wielokulturowej tożsamości, otwartej zarówno na kraj pochodzenia jak i na kraj osiedlenia. Środki do osiągnięcia powyższego celu to: 1. Kontynuacja prac nad budową spójnego systemu oświaty dla dzieci polskich za granicą;

2. Zagwarantowanie zwiększonych nakładów finansowych na oświatę polską poza krajem i wprowadzenie wydzielonej pozycji do budżetu państwa;

3. Kontynuowanie dotychczasowych form wspierania przez MEN oświaty polskojęzycznej za granicą oraz placówek nauczania języka polskiego w systemach oświatowych krajów zamieszkania, a także rozwijanie współpracy międzyrządowej w tej sprawie;

4. Przygotowanie i realizacja projektów badawczych dotyczących stanu polskiej oświaty poza krajem;

5. Dalsza praca nad nowoczesnymi programami nauczania, wykorzystanie najnowszych technik audiowizualnych i internetowych. Nacisk na rozwój kształcenia oraz doskonalenia on-line;

6. Zapewnienie kształcenia nauczycieli dla szkół polskich i polonijnych za granicą poprzez specjalistyczne studia licencjackie, magisterskie oraz podyplomowe, na uczelniach krajowych i zagranicznych. Dalsze doskonalenie zawodowe nauczycieli poprzez kursy i warsztaty organizowane w kraju i za granicą;

7. Przystosowanie do potrzeb młodego pokolenia programu TVP Polonia oraz skierowanych do Polonii i Polaków za granicą programów radiowych, a także zapewnienie darmowego do nich dostępu;

8. Kontynuowanie programu letniej szkoły liderów, wychowującej przyszłych animatorów życia polonijnej młodzieży w kraju osiedlenia;

9. Uświadamianie rodzicom potrzeby podtrzymywania u dzieci znajomości języka polskiego i przedmiotów ojczystych oraz włączania się w proces edukacyjny;

10. Stymulowanie zainteresowań i wspieranie rozwoju profesjonalnych karier młodych Polaków w krajach i środowiskach ich zamieszkania.

Z perspektywy wolnego i demokratycznego państwa wspieranie szkolnictwa dla dzieci polskich na obczyźnie będzie wymagało uruchomienia znaczących środków finansowych. Należy to potraktować jako inwestycję w kapitał ludzki.

Uczestnicy III Kongresu Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie pragną wyrazić

podziękowanie Polskiej Akademii Umiejętności oraz Stowarzyszeniu Wspólnota Polska za

zorganizowanie Kongresu.

GALERIA III KONGRESU POLSKICH TOWARZYSTW NAUKOWYCH NA OBCZYŹNIE

8 września - otwarcie kongresu

9 września -spotkanie uczestników kongresu z Prezydentem Bronisławem Komorowskim

8 i 9 września obrady sesji oświatowej

9 września obrady sesji medycznej

9 września Galeria Sukiennice, koncert pt. Powróćmy jak za dawnych lat

10 września Urząd Miasta Krakowa, koncert Kwartetu Smyczkowego Filharmoników Krakowskich

11 września Msza Św. w Katedrze na Wawelu

Zadanie realizowane w ramach zlecania przez Kancelarię Senatu zadań w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą w 2011 r.

PATRONAT HONOROWY

KONGRES ORGANIZOWANY PRZY WSPARCIUFINANSOWYM

WSPÓŁORGANIZATORZY

PATRONI MEDIALNI

SPONSORZY