Iga Dąbek Iga Dąbek

Klasa I cKlasa I c

Trzęsienie ZiemiTrzęsienie Ziemi

to krótkotrwałe drgania skorupy to krótkotrwałe drgania skorupy ziemskiej w wyniku nagłych przesunięć ziemskiej w wyniku nagłych przesunięć

mas skalnych wewnątrz litosfery. mas skalnych wewnątrz litosfery. Badaniem zjawisk związanych z Badaniem zjawisk związanych z trzęsieniami ziemi zajmuje się trzęsieniami ziemi zajmuje się

sejsmologia. Zjawiska te są najbardziej sejsmologia. Zjawiska te są najbardziej dramatycznymi w skutkach dramatycznymi w skutkach

przejawami procesów zachodzących przejawami procesów zachodzących we wnętrzu Ziemi. we wnętrzu Ziemi.

Podział trzęsień ZiemiPodział trzęsień Ziemi

• płytkiepłytkie ich źródło jest na głębokości do 70 ich źródło jest na głębokości do 70 kmkm

• pośredniepośrednie ich źródła występują na ich źródła występują na głębokości od 70 do 300 km.głębokości od 70 do 300 km.

• głębokiegłębokie. . mają źródło na głębokościach mają źródło na głębokościach 300-700 km. 300-700 km.

Najczęściej spotykane są płytkie Najczęściej spotykane są płytkie trzęsienia ziemi. trzęsienia ziemi.

Podstawowe zagadnieniaPodstawowe zagadnienia

Ognisko trzęsienia ziemiOgnisko trzęsienia ziemi - miejsce, - miejsce, gdzie zapoczątkowane zostało gdzie zapoczątkowane zostało

uwalnianie energii nagromadzonej na uwalnianie energii nagromadzonej na linii uskoku. Należy przy tym pamiętać, linii uskoku. Należy przy tym pamiętać,

iż jest to punkt czysto teoretyczny iż jest to punkt czysto teoretyczny ((hipocentrumhipocentrum), ponieważ faktycznie ), ponieważ faktycznie

energia wstrząsu rozładowuje się energia wstrząsu rozładowuje się zawsze na pewnej długości uskoku. zawsze na pewnej długości uskoku.

Epicentrum trzęsienia ziemiEpicentrum trzęsienia ziemi określa się określa się miejsce na powierzchni ziemi, położone miejsce na powierzchni ziemi, położone

bezpośrednio nad ogniskiem wstrząsu. Punkt bezpośrednio nad ogniskiem wstrząsu. Punkt ten oznacza miejsce, gdzie fale sejsmiczne ten oznacza miejsce, gdzie fale sejsmiczne rozchodzące się z ogniska we wszystkich rozchodzące się z ogniska we wszystkich

kierunkach najszybciej osiągają powierzchnię. kierunkach najszybciej osiągają powierzchnię. Zazwyczaj właśnie w epicentrum fale Zazwyczaj właśnie w epicentrum fale posiadają największą siłę niszczącą i posiadają największą siłę niszczącą i

wprawiają podłoże w największy stopień wprawiają podłoże w największy stopień wibracji (jest to tzw. wibracji (jest to tzw. obszar epicentralnyobszar epicentralny). ).

Nie stanowi to jednak reguły, gdyż Nie stanowi to jednak reguły, gdyż intensywność wstrząsów w dużej mierze zależy intensywność wstrząsów w dużej mierze zależy

od uwarunkowań geologicznych i rodzaju od uwarunkowań geologicznych i rodzaju podłoża (np. położenie miasta na terenie podłoża (np. położenie miasta na terenie

bagnistym znacznie intensyfikuje drgania). bagnistym znacznie intensyfikuje drgania).

HomosejstąHomosejstą określa się linię łączącą obszary określa się linię łączącą obszary drgające w tym samym czasie. drgające w tym samym czasie.

Falą sejsmicznąFalą sejsmiczną nazywamy pojedynczą falę nazywamy pojedynczą falę wibracji, w jakiej nagromadzona energia jest wibracji, w jakiej nagromadzona energia jest uwolniona w trakcie ruchów mas skalnych uwolniona w trakcie ruchów mas skalnych na linii uskoku. Prędkość rozchodzenia się na linii uskoku. Prędkość rozchodzenia się

fal zależy od rodzaju podłoża, jednak wynosi fal zależy od rodzaju podłoża, jednak wynosi ona średnio 800 km/h. ona średnio 800 km/h.

Wyróżniamy trzy podstawowe Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje fal sejsmicznychrodzaje fal sejsmicznych

fale Pfale P (podłużne)(podłużne) - skutkują naprzemiennym rozciąganiem i - skutkują naprzemiennym rozciąganiem i sprężaniem skał; przenoszą się w ciałach stałych, jak i w sprężaniem skał; przenoszą się w ciałach stałych, jak i w cieczach, co oznacza, że w przypadku bardzo silnych wstrząsów cieczach, co oznacza, że w przypadku bardzo silnych wstrząsów pokonują całe wnętrze Ziemipokonują całe wnętrze Ziemi

fale Sfale S (poprzeczne)(poprzeczne) - powodują "falisty" ruch warstw skalnych - powodują "falisty" ruch warstw skalnych (skały zachowują się jak fale na wzburzonym morzu); ten rodzaj (skały zachowują się jak fale na wzburzonym morzu); ten rodzaj fal przemieszcza się tylko w ciałach stałych co oznacza, że fal przemieszcza się tylko w ciałach stałych co oznacza, że odbijają się one np. od zewnętrznego jądra Ziemi; odbijają się one np. od zewnętrznego jądra Ziemi;

fale powierzchniowefale powierzchniowe - docierają na powierzchnię najpóźniej, - docierają na powierzchnię najpóźniej, poruszają się najwolniej i odpowiadają za większość zniszczeń poruszają się najwolniej i odpowiadają za większość zniszczeń spowodowanych przez trzęsienie ziemi. Dzielimy je na: spowodowanych przez trzęsienie ziemi. Dzielimy je na: fale Raileghafale Railegha - wywołują przemieszczenia w płaszczyźnie - wywołują przemieszczenia w płaszczyźnie

równoległej do gruntu; równoległej do gruntu; fale Love'afale Love'a - wywołują przemieszczenia w płaszczyźnie - wywołują przemieszczenia w płaszczyźnie

prostopadłej do gruntu.prostopadłej do gruntu.

Podział trzęsień ziemiPodział trzęsień ziemitektonicznetektoniczne są związane z ruchami płyt tektonicznych, mogą są związane z ruchami płyt tektonicznych, mogą

występować jednak w dużej odległości od stref granicznych kier występować jednak w dużej odległości od stref granicznych kier litosfery (np. w strefach młodych gór - Karpaty czy Sudety) . Stanowią litosfery (np. w strefach młodych gór - Karpaty czy Sudety) . Stanowią około 90% wszystkich zjawisk sejsmicznych występujących na Ziemi; około 90% wszystkich zjawisk sejsmicznych występujących na Ziemi;

wulkanicznewulkaniczne są związane z gwałtownymi erupcjami wulkanów lub są związane z gwałtownymi erupcjami wulkanów lub zapadaniem się stropów opróżnianych komór magmowych czy zapadaniem się stropów opróżnianych komór magmowych czy zapadaniem kalder. Stanowią ok. 7% wszystkich zjawisk sejsmicznych zapadaniem kalder. Stanowią ok. 7% wszystkich zjawisk sejsmicznych występujących na Ziemi. występujących na Ziemi.

zapadowezapadowe są związane z obszarami krasowymi, niektórych dochodzi do są związane z obszarami krasowymi, niektórych dochodzi do zawalania się stropów jaskiń lub innych próżni w podłożu. Zjawiska zawalania się stropów jaskiń lub innych próżni w podłożu. Zjawiska wyjątkowo lokalne, najczęściej słabo odczuwalne. Stanowią ok. 2% wyjątkowo lokalne, najczęściej słabo odczuwalne. Stanowią ok. 2% ogółu trzęsień ziemi. ogółu trzęsień ziemi.

antropogeniczneantropogeniczne są związane z działalnością człowieka w litosferze (np. są związane z działalnością człowieka w litosferze (np. tąpnięcia górnicze). Na obszarach gęsto zabudowanych mogą tąpnięcia górnicze). Na obszarach gęsto zabudowanych mogą spowodować znaczące szkody materialne, jednak w większości spowodować znaczące szkody materialne, jednak w większości przypadków okazują się niegroźne. przypadków okazują się niegroźne.

Skutki trzęsień ziemiSkutki trzęsień ziemi

► rysyrysy i i spękaniaspękania na powierzchni ziemi na powierzchni ziemi► szczelinyszczeliny (niekiedy głębokością dochodzące do kilkunastu metrów) (niekiedy głębokością dochodzące do kilkunastu metrów) ► przesunięcia poziomie wzdłuż uskokuprzesunięcia poziomie wzdłuż uskoku (jest to doskonale widoczne np. po (jest to doskonale widoczne np. po

przesunięciu fragmentów płotów stojących w poprzek uskoku, grządek czy przesunięciu fragmentów płotów stojących w poprzek uskoku, grządek czy nawet torów lub drogi asfaltowej)nawet torów lub drogi asfaltowej)

► ObrywyObrywy (na obszarach górskich) (na obszarach górskich)► zapadliskazapadliska► podniesienie wybrzeża podniesienie wybrzeża ii utworzenie klifu utworzenie klifu ► nieckowate jeziorkanieckowate jeziorka (powstałe na skutek zaburzeń wód podziemnych); (powstałe na skutek zaburzeń wód podziemnych); ► wodospadywodospady (powstałe na skutek zatamowania osuwiskiem górnego biegu (powstałe na skutek zatamowania osuwiskiem górnego biegu

rzeki); rzeki); ► jeziorajeziora i i rozlewiskarozlewiska (na skutek zatamowania biegu rzeki przez osuwisko); (na skutek zatamowania biegu rzeki przez osuwisko); ► wysychaniewysychanie lub lub "przelanie się""przelanie się" części jezioraczęści jeziora (na skutek uskoków gruntu); (na skutek uskoków gruntu); ► przerwanie biegu rzekiprzerwanie biegu rzeki (na skutek powstania szczeliny prostopadłej do nurtu, (na skutek powstania szczeliny prostopadłej do nurtu,

w której owa rzeka "znika"); w której owa rzeka "znika"); ► tsunamitsunami► zjawisko sejszyzjawisko sejszy na jeziorach i innych - bardzo dużych, zamkniętych na jeziorach i innych - bardzo dużych, zamkniętych

zbiornikach wodnych; zbiornikach wodnych; ► zjawisko upłynnieniazjawisko upłynnienia gruntugruntu (na obszarach podmokłych). (na obszarach podmokłych).

Trzęsienia ziemi w PolsceTrzęsienia ziemi w PolscePołożenie, budowa i ewolucja geologiczna Polski wskazuje, że Położenie, budowa i ewolucja geologiczna Polski wskazuje, że

nasz kraj leży zasadniczo poza obszarami sejsmicznymi kuli nasz kraj leży zasadniczo poza obszarami sejsmicznymi kuli ziemskiej. Takie obszary nazywamy ziemskiej. Takie obszary nazywamy asejsmicznymi.asejsmicznymi.

► O asejsmiczności Polski świadczy budowa geologiczna, w O asejsmiczności Polski świadczy budowa geologiczna, w której dominują paleozoiczne i mezozoiczne skały osadowe. której dominują paleozoiczne i mezozoiczne skały osadowe.

► Ostatnie duże trzęsienia ziemi na obszarze Polski związane są Ostatnie duże trzęsienia ziemi na obszarze Polski związane są z okresami fałdowań alpejskich, a więc na przełomie ery z okresami fałdowań alpejskich, a więc na przełomie ery

mezozoicznej i kenozoicznej (tj. ok. 150-200 mln lat temu). mezozoicznej i kenozoicznej (tj. ok. 150-200 mln lat temu). Wówczas zostały zmienione tektoniczne główne masywy Wówczas zostały zmienione tektoniczne główne masywy górskie Sudetów i Gór Świętokrzyskich, w obrębie których górskie Sudetów i Gór Świętokrzyskich, w obrębie których

powstały liczne uskoki, zręby i rowy tektoniczne. powstały liczne uskoki, zręby i rowy tektoniczne.

► Od czasu zakończenia orogenezy alpejskiej notowana jest w Od czasu zakończenia orogenezy alpejskiej notowana jest w Polsce raczej "cisza" sejsmiczna. W czasach historycznych Polsce raczej "cisza" sejsmiczna. W czasach historycznych

wzmożoną aktywność sejsmiczną na obszarze Polski wzmożoną aktywność sejsmiczną na obszarze Polski odnotowano w Sudetach, Karpatach, na Pomorzu Zachodnim odnotowano w Sudetach, Karpatach, na Pomorzu Zachodnim

oraz w okręgu bełchatowskim.oraz w okręgu bełchatowskim.

Dziękuję za obejrzenie Dziękuję za obejrzenie prezentacjiprezentacji