Załącznik nr 2

jak i nieświadome2 • Dostrzeżenie złożonej natury mitu, który może być świadomie

wykorzystywany w ramach działań politycznych, ale także nieświadomie i spontanicznie

ujawniać swoją obecność w zachowaniach politycznych, sprawia, że konieczne było przyjęcie

„realizmu metodologicznego" i pogodzenie się, z mojej perspektywy, z niedoskonałością

modelu analityczno-empirycznego, ograniczonego głównie do obiektywnej obserwacji i jej

zapisu3• Jak słusznie zauważa Barbara Krauz-Mozer istnieje segment zjawisk społecznych,

których możliwość zbadania według tego modelu jest mocno utrudniona i dopiero zastosowanie

modelu hermeneutyczno-humanistycznego, bardziej skoncentrowanego na interpretacj i

i zrozumieniu świata społecznego, pozwala na uchwycenie i opisanie sensu tych zjawisk4.

Przyjęłam, że mit należy do tego właśnie rodzaju fenomenów, które nie dają się łatwo

sprowadzić j edynie do „faktu społecznego" i wyjaśnić w kategoriach przyczyn i skutków5•

Z tego też powodu uzasadnione było połączenie oby perspektyw metodologicznych, co

pozwoliło na maksymalnie szerokie wniknięcie w zjawisko politycznej aktualizacji mitu

i znalezienie odpowiedzi na szereg pytań m. in. :

- Co sprawia, że mit staje się mitem politycznym?

- Jaka jest różnica między mitem politycznym a polityczną aktualizacją mitu?

- Czy są warunki konieczne, aby mogło dojść do politycznej aktualizacji mitu a jeśli tak, to

jakie warunki musz;ą być spełnione, aby polity~zna aktualizacja mitu była skuteczna?

- Czym jest skuteczność w odniesieniu do politycznej aktualizacj i mitu i mitu politycznego

w ogóle?

- Czy każdy mit ma polityczny potencjał?

- Jakie są najważniejsze mechanizmy politycznej aktualizacji mitu?

Aby odpowiedzieć na postawione wyżej pytania konieczne było bardzo szerokie

spojrzenie na mit w polityce i zanalizowanie go w ujęciu : przedmiotowym, tj . zbadanie jego

warstwy narracyjnej ; podmiotowym, tj . skoncentrowanie się zarówno na j ego twórcach

(przekazicielach), jak i na jego odbiorcach oraz funkcjonalnym, tj . zbadanie sposobów jego

2 Tamże, s. 501-502. 3 Barbara Krauz,Mozer, Teorie polityki, PWN, Warszawa 2005, s. 43-45 . 4 Tamże, s. 45-47. 5 Jest to w gruncie rzeczy nie tylko dylemat wyboru modelu metodologicznego, ale szerzej - dylemat

natury aksjologicznej, którego jądrem jest pytanie o zadania i wartości, które ma realizować nauka o polityce, czy szerzej - nauki społeczne . Por. Stefan Nowak, Metodologio badań społecznych, PWN, Warszawa 2007, s. 62-80.

3

Załącznik nr 2

funkcjonowania w społeczeństwie i poznanie jego skuteczności w polityce. Zastosowałam się

przy tym do wskazówek Roberta Mertona, postulującego postawę „zdyscyplinowanego

eklektyzmu"6 i swobodne wybieranie tych idei i teorii, które są ważne dla badanego problemu

oraz do sugestii Piotra Sztompki, który zaleca stosowanie metody jakościowej w badaniach,

których celem jest ujawnienie pewnych uniwersalnych prawidłowości7 •

Na podstawie pogłębionej analizy obecności mitu w polityce, zarówno

w przeszłości, jak i obecnie, postawiłam tezę, że to nie tyle treść mitu decyduje o tym, czy

jest on polityczny, ile sposób jego aktualizacji. Innymi słowy, sposób politycznej

aktualizacji mitu odgrywa większą rolę, niż treść mitu. Mity o tej samej, lub zbliżonej

warstwie tekstowej mogą w procesie politycznej aktualizacji nabierać nowego znaczenia,

przyjmować różne funkcje, w końcu- odwoływać się do zupełnie różnych wartości. To od

sposobu politycznej aktualizacji mitu zależy jaki fragment jego treści zostanie

zaakcentowany i jak to wpłynie na interpretację całości.

Tak sformułowany cel badań wymagał zastosowania pojęć i teorii pochodzących

z różnych obszarów nauk humanistycznych i społecznych, połączenia różnych modeli

badawczych, co zdeterminowało interdyscyplinarny charakter mojej pracy8. Polityka jest

zjawiskiem tak wielowymiarowym i wieloaspektowym, że wybranie jednej teorii, czy

koncepcji, jednego sposobu jej analizowania, wyjaśniania i interpretowania wydaje się gwałtem

na jej złożonym charakterze. Zdaję sobie jednak sprawę, że badając zjawiska i procesy

polityczne - tak w sferze działań , jak i zachowań politycznych - należy zachować szczególną

ostrożność, aby i nterdyscyplinarność nie stała się metodologiczną pułapką, lecz raczej

dostarczyła narzędzi pozwalających na głębsze poznanie rzeczywistości politycznej.

Praca ma charakter analityczny a uwaga została skoncentrowana na mechanizmach

politycznej aktualizacj i mitu, na warunkach, które muszą być spełnione, aby ta aktualizacja

była skuteczna oraz na funkcjach, które pełn i mit w polityce. Zastosowanie teori i i pojęć

z obszaru antropologii (m.in. teorii limźnalności Victora Turnera i Arnolda van Gennepa) do

postawionych celów badawczych wydało mi się nie tylko uzasadnione, ale nawet konieczne.

Samo pojęcie mitu, szczególnie w fenomenologicznej koncepcji mitu, jest ściśle związane

6 Robert Merton, Sociological Ambivalence, Free Press, New York 1976, s. 176. 7 Piotr Sztompki!, Kapitał społeczny. Teoria przestrzeni międzyludzkiej, Znak, Kraków 2016, s. 35-36. 8 O metodologicznych problemach związanych z badaniem symbolicznego wymiaru polityki pisze m.in .

Ewa Maj, Symbole w komunikowaniu politycznym. Próba ujęcia metodologicznego w: Teoretyczne i metodologiczne wyzwania badań politologicznych w Polsce, (red.) A. Antoszewski, A. Dumała, B. Krauz-Mozer, K. Radzik, UMCS, Lublin 2009, s. 421-434.

4

/'\ ) I"' I 1

Załącznik nr 2

z antropologią, ale także - z polityką. W wielu koncepcjach polityki - czy to klasycznej,

konsensualnej, konfliktowej czy „polityki bez ideologii" - mit zaznacza swoją obecność.

Funkcje mitu są istotne zarówno dla polityki definiowanej jako proces organizacji życia

społecznego9, jak i instytucjonalizacja idei 10 czy obszar walki o władzę ijej Iegitymizację 11 •

Refleksja n~d mitem w świecie polityki _prowadzić może do przekonania, że niemal

wszystkie mity mają polityczny potencjał, który może być w każdej chwili, w zależności od

warunków, uruchomiony. Z uwagi na szczególną żywotność mitów politycznych

w południowej i południowo-wschodniej Azji oraz własne badania tam prowadzone, analizie

poddałam głównie wybrane państwa azjatyckie, podaję jednak także inne przykłady, które

potwierdzają tezę, że polityczna aktualizacja mitu jest zjawiskiem uniwersalnym dla

wszystkich kultur i wszystkich okresów historycznych.

Racjonalna koncepcja polityki, z którą polemizuję w książce Mity w polityce. Funkcje

i mechanizmy aktualizacji zakłada, że ludzie podejmują obiektywne decyzje polityczne na

podstawie bezemocjonalnego wyważania różnych opcji. Mam duże wątpliwości, czy można

zrozumieć np. współczesne Chiny, całkowicie abstrahując od politycznych mitów, które

przenikają wiele działań chińskich władz. Chińczycy są pragmatyczni - oczywiście, ale właśnie

dlatego nigdy nie zrezygnują z tak skutecznego narzędzia, jakim są polityczne mity.

Przynajmniej do momentu, do którego mity te będą realnie wpływać na rzeczywistość. Nie

twierdzę jednak, że polityka jest nieracjonalna, a jedynie sugeruję, że politologiczna analiza

całkowicie rezygnująca z badania symbolicznego wymiaru polityki jest niepełna 12• Co więcej,

uważam także, że obecność mitu w polityce nie jest jednoznaczna z jej irracjonalnością -

politycznie zaktualizowany mit może prowadzić i często prowadzi do realizacji traktowanych

jako racjonalne, celów. Polemizuję także z pojawiającą się często, nieraz nawet mimochodem,

tezą, że polityczna racjonalność jest równoznaczna z etycznością polityki . Historia dostarcza

9 Por. Francis Fukuyama, Historia ładu politycznego. Od czasów przedludzkich do rewolucji francuskiej, Rebis, Warszawa 2012, s. 55; Bohdan Kaczmarek, Polityka jako proces organizacji życia społecznego, w: B. Kaczmarek (red.), Metafory polityki. Tom 2, Warszawa 2003, s. 119.

10 Por. Lech Szczegóła , Polityka jako instytucjonalizacja idei w: B. Kaczmarek (red.), Metafory polityki. Tom 1, Warszawa 2001, s. 155-160.

11 Por. Jacek Tarkowski, Legitymizacja władzy, w: Kultura polityczna społeczeństwa polskiego. Zagadnienia ogólne, teoretyczne i metodologiczne, (red.) F. Ryszka, Warszawa 1987, s. 77-125; Max Weber, Szkice z socjologii religii, KiW, Warszawa 1984, s. 134-135; Mirosław Karwat, Charyzma i pseudocharyzma, w: Przywództwo polityczne. Wyzwania i badania, (red.) T. Bodio „Studia politologiczne" vol. 5, 2001, s. 126-174.

12 Pisze o tym n;i.in . Szymon Ossowski w tekście „ Ucieczka od wartościowania" - Próba obiektywizacji pola badawczego i zapewnianie „ naukowości" w badaniach politologicznych w: Teoretyczne i metodologiczne wyzwania badań politologicznych w Polsce, (red.) A. Antoszewski, A. Dumała, B. Krauz-Mozer, K. Radzik, UMCS, Lublin 2009, s. 109-123.

5

/)

Hnn J ~ /:r01u_il_/d. ,J - ~ j ·

Załącznik nr 2

aż nazbyt wielu dowodów, że tak wcale być nie musi - racjonalność nie raz uzasadniała czyny

zgoła haniebne, podczas gdy zachowania moralnie właściwe, okazywały się dalekie od

racjonalnie skalkulowanego interesu danego państwa czy narodu.

W pierwszym rozdziale książki staram się wyjaśnić czym jest mit traktowany jako fenomen

egzystencji, dlategp spośród licznych teorii mitu przedstawiam te, które koncentrują się na

pokazaniu jak mit działa na jednostkę i społeczeństwo, i co sprawia, że nadal jest tak żywotny.

Szczególnie interesuje mnie aksjonormatywna funkcja mitu, dzięki której mit nie tylko

przekazuje wartości, ale jest wręcz aktem ich afirmacji . Z perspektywy polityki ważne jest

także, nieuprawnione moim zdaniem, choć dość powszechnie przyjęte, traktowanie mitu jako

fałszu - przeciwstawianie mythosu i logosu. Ta sztuczna opozycja j est dużym ograniczeniem

poznawczym przy badaniu mitów politycznych, dlatego zdecydowanie ją odrzucam.

W rozdziale drugim koncentruję się na micie politycznym. Zakładam, że polityka jest

ważnym obszarem działania mitów, a każdy mit ma polityczny potencjał, dlatego szczególnie

interesują mnie funkcje mitu politycznego. Funkcje te mit polityczny może realizować w dużej

mierze dzięki rytuałom . Symboliczne, powtarzalne i znormalizowane działania będące

inscenizacją mitów, nadal odgrywają dużą rolę w polityce. Im bardziej władza potrzebuje

legitymizacji, z tym większą intensywnością angażuje się w organizowanie politycznych

rytuałów . W tym kontekście uznałam za niezbędne odniesienie się do roli emocji w polityce

przyj mując, że należy się pożegnać z pozornie-wzorcową wizją bezemocjonalnego „człowieka

politycznego" i przyjąć, że emocje są ważnym czynnikiem kształtującym zachowania

polityczne. Mit, jako aktywizujący emocje, zwiększa siłę politycznego oddziaływania.

Analiza wzajemnych zależności mitu i ideologii jest tematem rozdziału trzeciego.

Odrzucam tezę, że ideologie są jedynie produktem konkretnego środowiska i kontekstu

historycznego i przyjmuję szerszą definicję, kładącą nacisk na znaczenie mitologicznego

zaplecza ideologii . Uważam, że polityka bez wielkich narracj i słabiej oddziałuje na

społeczeństwo, dlatego ideologie polityczne muszą korzystać z kapitału politycznych mitów.

Dla uzasadnienia tej tezy analizie poddaję mity lewicy a także mitologiczne zaplecze ideologii

konserwatywnej i liberalnej .

W rozdziale czwartym - mit, communitas i naród- staram się pokazać integrujące działanie

mitów. Polityczna _aktualizacja mitu jest szczególnie wyraźna w rytualnym tworzeniu

czasowych wspólnot, gdy silne emocje łączą ludzi w communitas, odzierając ich

z dotychczasowych ról społecznych i obnażając ich światopogląd. Tę polityczną komunię

6

Załącznik nr 2

najłatwiej dostrzec w rytualnym amoku starannie zaplanowanych wieców wyborczych. O ile

jednak pojęcie communitas odnoszę do wspólnot czasowych, o tyle naród traktuję jako trwałą

wspólnotę etniczną, czym zbliżam się do paradygmatu etnosymbolicznego. Zgodnie z tą

koncepcją szczególną rolę w zabezpieczaniu ciągłości i trwałości etniczności mają właśnie

mity. Rola politycznych mitów jest wyjątkowo ważna w procesie sakralizowania narodu

i państwa, który można obserwować niemal od początku pojawienia się tych politycznych

bytów. Staram się wykazać, że obfitość politycznych mitów w XIX wieku nie była

przypadkowa, lecz ściśle wiązała się z dominującym wtedy przekonaniem, że najważniejszym

źródłem autoidentyfikacji człowieka jest jego poczucie przynależności do określonej wspólnoty

narodowej. Czym bardziej zaś podkreślano, że fundamentem tożsamośc i człowieka jest nie

religia, lecz naród, tym więcej cech religii przypisywano narodowi.

Tematem rozdziału piątego są mity założycielskie. Niemal każdy naród odczuwał potrzebę

wyraźnego określenia swojego początku, odnalezienia swojego mitycznego rodowodu.

Polityczne mity założycielskie stawały się podstawą narodowej autoidentyfikacji -

podtrzymywały ciągłość narodowego istnienia na danym terenie, sankcjonowały prawo do

zajmowanej ziemi. Ta obsesja genezy jest charakterystyczna nie tylko dla narodów etnicznych,

ale także dla narodów politycznych, choć treść takich mitów jest wtedy nieco inna. Każda nowa

władza szuka dla siebie nowych symboli, tworzy własną polityczną mitologię . Każde nowe

państwo potrzebuje swoich mitów założycielskich, kreujących zbiorową pamięć społeczeństwa

i wzmacniających jego spójność . Dla zilustrowania tej tezy analizie poddałam fundacyjne

historie Pakistanu, Bangladeszu, Indii oraz Japonii, a więc obszarów stosunkowo mało znanych

w Polsce. W każdym z tych państw proces tworzenia założycielskich mitów politycznych był

nieco inny. Pakistan swoim mitem założyc ielskim uczynił islam, co z racj i na specyfikę tej

religii, uznającej tylko jedną wspólnotę - ummę - nie do końca się sprawdziło, czego dowodem

było wyodrębnienie się Bangladeszu. Z kolei w Bangladeszu historia fundacyjna opiera się na

wciąż aktualizowanym micie męczeństwa i odwołaniu do azjatyckiej mitologii solarnej . Indie,

choć są państwem świeckim, swój mit założycielski odnalazły w niemal czterotysiącletniej

historii subkontynentu indyjskiego i religii hinduistycznej , interpretowanej skądinąd bardzo

szeroko. Japonia z kolei swoją historię fundacyjną związała z osobą Cesarza, jako

upoważnionego przez bogów do kierowania państwem i jego narodem.

Mity założycielskie bardzo często zawiązane są z mitami bohaterskimi i to one są tematem

rozdziału szóstego. Waga tych mitów ujawnia się szczególnie w obszarze polityki . Życie

bohatera objawione w micie jawi się jako schemat postępowania dla całego społeczeństwa, mit

7

/)

4/ntJa ~p/,J-~l2/-

Załącznik nr 2

bohaterski staje się w ten sposób jądrem określonego ładu aksjologicznego, ale także

politycznego. O ile j ednak mity heroiczne mają często konserwatywny charakter, o tyle dwa

jego rodzaje - mit prometejski i mesjanistyczny - mają charakter zdecydowanie rewolucyjny.

Mechanizm tworzenia mitu bohaterskiego starałam się przedstawić na przykładzie mitu

królewicza Marko. Wybór ten jest celowy, mit ten pokazuje bowiem jak mało istotna może być

historia w procesie kształtowania się politycznych mitów. Elementy heroicznego mitu

królewicza Marko pochodzą z różnych tradycji, łączą elementy wcześniejszych mitologii . Mity

bohaterskie są ważne dla politycznego przywództwa, co wydaje się uwarunkowane

pragnieniem ludzi, aby na czele ich wspólnoty, uważanej nie za wymyśloną, lecz naturalną, stał

ktoś niezwykły przez samo posiadanie władzy. Sakralizacja władzy nie jest tylko instrumentem

legitymizacji, ale jest także głęboko zakorzeniona w teogonii . Właśnie dlatego - j ak sądzę -

mit bohaterski był,jest i prawdopodobnie nadal będzie, ulubionym rodzajem mitu przywódców

państw totalitarnych. Ilustrują go mitologiczne kreacje Adolfa Hitlera i Kim Ir Sena, pokazujące

dwa różne mechanizmy tworzenia mitu heroicznego - jeden instrumentalnie wykorzystujący

elementy religii chrześcijańskiej i mitologii germańskiej , drugi związany z mitologią solarną,

wciąż żywą w krajach azjatyckich.

W rozdziale siódmym opisuję mity odnowy i rewolucji, pokazuję ich związek

z mitologicznym postrzeganiem czasu i cykliczności. Staram się także wykazać,jak błędne jest,

moim zdaniem, postrzeganie ośw iecenia, jako _końca mitologii. Przeciwnie - to oświeceniowa

wiara w nieograniczone możliwości człowieka uwolnionego z krępujących go dotychczas

więzów religii, przygotowała grunt pod nowoczesną ideę rewolucji . To właśnie ta

optymistyczna wizja skłoniła ludzi do szukania zbawienia nie w metafizycznym oczekiwaniu

na Mesjasza, lecz na ziemi - tu i teraz. Świeckie rewolucje, które wkrótce rozpaliły Europę

były w gruncie rzeczy głęboko przesiąknięte religijną eschatologią, tyle że Boga zastąpił Postęp

a Mesjasza - człowiek. Tezę tę ilustruję analizując mitologiczne zaplecze marksizmu i jego

millenarystyczne i soteriologiczne wątki . W kontekście rewolucji ważny jest także mit ofiary,

przez którą przemoc ulega sakralizacji, a to tłumaczy dlaczego przywódcy rewolucji niemal

zawsze byli przekonani, że wymaga ona ofiar i to po obu stronach barykady.

Rozdział ósmy jest opisem funkcjonowania mitu w przestrzeni międzynarodowej .

Zakładam , że mit polityczny jest niemal zawsze mitem narodowym, jednak narody które swoje

mity potrafią przedst_awić jako uniwersalne zyskują niezwykle skuteczne narzędzie uprawiania

polityki, szczególnie w ramach dyplomacji publicznej . Spojrzenie na mit z perspektywy jej

wpływu na stosunki międzynarodowe pozwala dostrzec pewne ustalone, choć często

8

Załącznik nr 2

niezwerbalizowane, wzory postępowania niektórych państw, zrozumieć kierującą nimi

motywację i przewidzieć sposób podejmowania decyzji i zachowanie. Analizie poddaję

amerykańskie mity polityczne po 2001 roku. Zadaniem amerykańskiej dyplomacji publicznej

było wtedy zminimalizowanie rozdźwięku między wizerunkiem Stanów Zjednoczonych jako

kraju promującego wolność i jednocześnie uzasadnienie globalnej wojny z terrorem. Wyraźna

niespójność tych dwóch przekazów sprawiła, że jest to, w mojej opinii, przykład ryzykownego,

jeśli uwzględniać skuteczność działania na arenie międzynarodowej , wykorzystania mitów

politycznych. Innym ważnym podmiotem stosunków międzynarodowych są obecnie Chiny -

państwo, w którym polityczne mity odgrywały i nadal odgrywają fundamentalną rolę . Jest to

widoczne w trwającej właśnie chińskiej ofensywie uroku. Komunistyczna Partia Chin tworzy

nową mitologię polityczną skierowaną jednocześnie do własnych obywateli i szerzej - jako

element soft power - do światowej opinii publicznej . Z dużym sukcesem - jak się wydaje.

W rozdziale dziewiątym dokonuję podsumowania rozważań na temat politycznej

aktualizacji mitu. Mit zachowuje swoją witalność tylko w procesie ciągłej aktualizacji,

transformacji, gdy wymyka się próbom przetworzenia go w ideologię i spetryfikowania.

Polityczna aktualizacja mitu może przybierać różnoraką formę . Stare mity mogą występować

w nowych funkcjach, nowe mity mogą korzystać ze starych, mitologicznych kostiumów.

Staram się to udowodnić pokazując trzy odmienne mechanizmy politycznej aktualizacji mitu.

Izraelski mit powrotu do Ziemi Obiecane/ jest ilustracją politycznej aktualizacj i mitu

historycznego. Świecki syjonizm znacjonalizował religię żydowską, wykorzystał ją do

politycznych celów, a Biblię potraktował jako dzieło historyczne. Z kolei lndira Gandhi jest

znakomitym, według mnie, przykładem transformacji mitu. Polityczny mit, który świadomie

stworzyła jest egzemplifikacją współczesnej aktualizacji mitu, który choć wysnuty z różnych

kultur, odmiennych religii , choć wykorzystuje nowe środki obrazowania i współczesną

symbolikę, wciąż sięga do starych, mitycznych archetypów. W 2008 roku Kosowo, dotychczas

stanowiące część Serbii ogłosiło niepodległość i proklamowało Republikę Kosowa. Nowe

państwo potrzebuje nowych mitów, kreuje się je z ważnych elementów pamięci zbiorowej

kosowskich Albańczyków. Proces ten jeszcze się nie zakończył, wciąż dostarczając materiałów

do badania politycznej aktualizacji mitu. W Nepalu z kolei od 2001 roku obserwować można

proces dezaktualizacji mitu, związany z tragiczną śmiercią króla Birendry i brakiem społecznej

i religijnej legitymizacji jego następcy Gyanendry. Czy będzie to jednak trwała dezaktualizacja,

czy tylko chwilowe zawieszenie mitu - pokaże przyszłość .

Załącznik nr 2

Książka Mity w polityce. Funkcje i mechanizmy aktualizacji jest próbą wyjaśnienia

mechanizmów działania mitów w obszarze polityki, również międzynarodowej . Coraz częśc iej

wybory parlamentarne czy prezydenckie a także rytuały, które im towarzyszą, nie służą

dyskusji nad pożądanym kierunkiem politycznych czy społecznych zmian, nie są pretekstem

do przemyślenia modelu rozwoju państwa. W gruncie rzeczy są j edynie zderzeniem

odmiennych politycznych mitów, relatywizujących pozostałe elementy politycznego dyskursu .

Sprzyja temu dodatkowo logika komunikacji masowej, która z jednej strony zapętla i tak już

skomplikowaną rzeczywistość społeczno-polityczną, z drugiej zaś strony podsuwa uproszczone

schematy rozwiązywania przedstawianych problemów, najlepiej w formie łatwych w odbiorze

narracji. Działanie mitów jest wtedy jeszcze bardziej podstępne, ponieważ łatwiej ukryć ich

polityczny charakter. I choć z mitów politycznych chętnie korzystają dyktatorzy i samozwańczy

polityczni prorocy, to i liberalna demokracja nie jest od nich wolna. Nie potrzebujemy nawet

wielkich mitów rewolucyjnych, czy mesjanistycznych, nie muszą to być rozbudowane

mityczne kreacje-w banalnym politycznym życiu wystarczą banalne polityczne mity. Ważne,

że nadal zaspokajają ludzkie pragnienie zrozumienia związków przyczynowo-skutkowych,

wciąż dają odpowiedź na trudne pytania. I nawet j eśli ta odpowiedź jest daleka od prawdy, to

jest łatwiejsza, niż prawda, do zaakceptowania.

Rozpoczynając pracę nad tą książką postawiłam szereg pytań, których zasadniczym celem

było pogłębienie wiedzy na temat relacji mitu i polityki. Zależało mi nie tyle na stworzeniu

kolejnej klasyfikacji mitów politycznych, ile na pokazaniu, jak działa mit w obszarze polityki .

To, co uważam za mój oryginalny wkład w badania nad mitologią polityczną to pokazanie

procesualnego charakteru mitu w polityce. Termin mit polityczny j est pojęciem bardzo

pojemnym, uznałam jednak, że niewystarczającym dla uchwycenia fenomenu mitu w polityce,

koncentruje się bowiem przede wszystkim na treśc i - zasobie przekazywanych idei

i wartościach, do których te idee odsyłają . Tymczasem w polityce mit to przede wszystkim

proces ciągłej aktualizacji - nazwałam to polityczną aktualizacją mitu. Na podstawie analizy

funkcjonowania mitów w polityce określiłam najważniejsze ramy teoretyczne tego zjawiska:

Po pierwsze, niemal każdy mit w określonych warunkach może pełnić funkcje mitu

politycznego, w mniejszym stopniu zależy to od j ego treści , w większym od sposobu jej

aktualizacji. Oznacza to, że w wielu przypadkach rozróżnienie mitu j ako takiego od mitu

politycznego może Qyć trudne lub mylące.

Po drugie, proces politycznej aktualizacji mitu może być uwieńczony sukcesem tylko wtedy,

gdy odnosi się do elementów już obecnych w pamięci zbiorowej danego społeczeństwa

10

Załącznik nr 2

a w powszechnym odbiorze sytuacja nosi znamiona liminalności tzn. zaburzenia normalnego

stanu rzeczy i wzmożonego niepokoju.

Po trzecie, skuteczność w odniesieniu do politycznej aktualizacji mitu odnosi się do stopnia

społecznej akceptacji wyrażonej m.in. wysokim wynikiem wyborczym w przypadku państw

demokratycznych, _czy np. wysokim współczynnikiem partycypacji w państwowych rytuałach

w krajach niedemokratycznych.

Po czwarte, koncentracja na procesie politycznej aktualizacji mitu, zamiast na samym tylko

micie politycznym pozwala dostrzec pewne powtarzalne i uniwersalne mechanizmy:

nacjonalizacji, transformacji, kreacji a w końcu także dezaktualizacji mitu, bez wpadania

w pułapkę jego, niedoskonałej z założenia, klasyfikacji.

Pozostaje mi jedynie mieć nadzieję, że tak sformułowane podstawy teorii politycznej

aktualizacji mitu będą inspiracją dla Badaczy do jej weryfikowania a dla Czytelników zachętą

do pogłębionej refleksji nad symboliczną warstwą współczesnej polityki.

Inne publikacje poświęcone politycznej aktualizacji mitu:

A. Siewierska-Chmaj, Mitologia polityczna współczesnej Ukrainy, w: A. Zięba, M . Brzeziński

(red.), Przeciwdziałanie terroryzmowi we współczesnym państwie, ,,Studia Politologiczne"

2015, vol. 38. Współautor: I. Bilousova.

A. Siewierska-Chmaj, Ha4ioHaJ1bHa caMoioeumiupiKalfiR 2p0Ma0Jlu YKpaii-łu e KoumeKcmi

nollimutJuoi"MhjJollo2ff €epoMauoauy, ,,,[J:ep)l(aBa i Ilpaso", B11)].asmm,TBO «l0p11)).wrna )].YMKa»

N'!! 68, 2015 . Współautor: I. Bilousova.

A. Siewierska-Chmaj, Mit polityczny jako narzędzie dyplomacji publicznej i element stosunków

międzynarodowych, ,,Kultura i Polityka" 17/2015.

A. Siewierska-Chmaj, Mityczna-symboliczny paradygmat etniczności Johna A. Armstronga,

,,Sprawy Narodowościowe - Seria Nowa", 46/2015.

A. Siewierska-Chmaj, Polityczny mit Okrągłego Stołu [w:] Media a rok I 989. Obraz przemian

i nowe zjawiska na rynku, Łukasz Szurmiński (red.), ASPRA, Warszawa 2010.

A. Siewierska-Chmaj , Mit polityczny jako fundament ideologii. Próba analizy. [w:] Przekazy

polityki, A. Siewierska-Chmaj i in., Konsorcjum Akademickie, Kraków-Rzeszów-Zamość

2009.

11

Załącznik nr 2

6. Pozostałe zainteresowania badawcze.

Polityka migracyjna i wielokulturowa

Wieloletnia współpraca najpierw z Regionalnym Centrum Informacji Europejskiej

w Rzeszowie a obecnie z Regionalnym Ośrodkiem Debaty Międzynarodowej a także udział

w projektach europejskich zaowocowały badaniami nad polityką migracyjną i wielokulturową

Polski oraz wybranych państw Unii Europejskiej. Efektem analiz, prowadzonych także we

współpracy z naukowcami z innych ośrodków akademickich, są publikacje na ten temat, m.in.

Polska polityka migracyjna. W poszukiwaniu nowego modelu, WUW, Warszawa 2015

(współautorzy: R. Matyja, K. Pędziwiatr) ; W pułapce wielokulturowości. Europa wartości

z perspektywy polityki wielokulturowej, Anna Siewierska-Chmaj (red.), WUW, Warszawa

2016, Pokusa nadużycia w kontekście polityki migracyjnej i wielokulturowej wybranych państw

Unii Europejskiej, ,,Studia Polityczne" 2/2016.

Media i dziennikarstwo

Od początku swojej kariery naukowej jestem wykładowcą na kierunku dziennikarstwo

i komunikacja społeczna, stąd moje zainteresowanie tym obszarem jest naturalne. W swoich

analizach koncentruję się na kwestiach związanych ze społeczną odpowiedzialnością mediów

i etycznymi aspektami dziennikarstwa, a dzięki współpracy z naukowcami z krajów

azjatyckich, mogę również rozwijać badania nad azjatyckim rynkiem medialnym. W ramach

tego obszaru moich zainteresowań ukazały się m.in. : Teoria, praktyka, etyka. O kształceniu

dziennikarzy w Polsce i na świecie, Anna Siewierska-Chmaj (red.), Wydawnictwo

Akademickie WSJiZ, Rzeszów 2005, World's Most Dynamie Media Market. The Media in

India, "Global Media Journal", Spring and Fall 201 O, Media mosaic. Modern media in the

world, Anna Siewierska-Chmaj (red.), Wydawnictwo Konsorcjum Akademickie, Kraków­

Rzeszów-Zamość 2012.

12