Historia Starozytna w Polsce

Akme. Studia historica 5

HISTORIA STAROYTNA W POLSCE

I N F O R M A T O R

Ryszard KuleszaMarek Stpie

(red.)

Warszawa 2009

Druk i oprawa Zakad Gra czny UW. Zam. 1087/09

Publikacja do nansowana przez wadze rektorskieUniwersytetu Warszawskiego

oraz Dziekana Wydziau Historycznego UW

3Spis treci

WSTP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Biaystok Uniwersytet w Biaymstoku Zakad Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Zakad Literatury Antycznej i Staropolskiej . . . . . . . . . . . 15Bydgoszcz Uniwersytet im. Kazimierza Wielkiego Katedra Archeologii i Cywilizacji Staroytnych . . . . . . . . . 17 Katedra Historii Edukacji i Wychowania w Rodzinie . . . . . . 20Czstochowa Akademia im. Jana Dugosza Zakad Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34Gdask Uniwersytet Gdaski Zakad Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Zakad Archeologii Antycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Katedra Filologii Klasycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Katowice Uniwersytet lski Zakad Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Katedra Filologii Klasycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Kielce Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego Zakad Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Zakad Historii Powszechnej w Piotrkowie Trybunalskim . . . . 86Krakw Uniwersytet Jagielloski Zakad Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Zakad Historii Bizancjum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Zakad Archeologii Klasycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Zakad Archeologii Egiptu i Bliskiego Wschodu . . . . . . . . . 119 Instytut Filologii Klasycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 Zakad Prawa Rzymskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144

4Krakw Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie Katedra Historii Kocioa w Staroytnoci, Instytut Historii,

Wydzia Historii i Dziedzictwa Kulturowego . . . . . . . . . . . 158Krakw Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji

Narodowej w Krakowie Katedra Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165Lublin Katolicki Uniwersytet Lubelski Katedra Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 Katedra Historii Bizancjum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 Instytut Bada nad Antykiem Chrzescijaskim . . . . . . . . . 177Lublin Uniwersytet im. Marii Curie-Skodowskiej Zakad Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Katedra Prawa Rzymskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203d Uniwersytet dzki Katedra Historii Bizancjum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Katedra Filologii Klasycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 Zakad Jzykoznawstwa i Indoeuropeistyki. . . . . . . . . . . . 244d Wschd-Zachd Szkoa Wysza im. Henryka Jwiaka Wydzia Filologiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250Olsztyn Uniwersytet Warmisko-Mazurski Pracownia Historii Staroytnej i redniowiecznej Powszechnej . . 252Opole Uniwersytet Opolski Katedra Cywilizacji rdziemnomorskiej . . . . . . . . . . . . 259Pozna Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Zakad Historii Spoeczestw Antycznych . . . . . . . . . . . . 274 Zakad Historii Staroytnego Wschodu . . . . . . . . . . . . . 293 Pracownia Historii Bizancjum . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303 Instytut Filologii Klasycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309Rzeszw Uniwersytet Rzeszowski Zakad Historii Staroytnej i Orientalistyki . . . . . . . . . . . 353 Zakad Prawa Rzymskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363Siedlce Akademia Podlaska Zakad Historii Kultury Antycznej . . . . . . . . . . . . . . . . 364Supsk Akademia Pomorska Zakad Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368

5Szczecin Uniwersytet Szczeciski Zakad Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371Toru Uniwersytet Mikoaja Kopernika Zakad Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375 Katedra Jzyka i Cywilizacji Greckiej . . . . . . . . . . . . . . 381 Katedra Filologii Klasycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393 Zakad Archeologii Antycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398 Midzynarodowy Orodek Studiw Helleskich Koinonema . 404Warszawa Uniwersytet Warszawski Zakad Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406 Instytut Archeologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 Centrum Archeologii rdziemnomorskiej . . . . . . . . . . . 502 Instytut Filologii Klasycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520 Zakad Staroytnego Wschodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529 Instytut Artes Liberales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 556Warszawa Uniwersytet im. Kardynaa Stefana Wyszyskiego Katedra Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584 Katedra Historii Wczesnochrzecijaskiej Literatury aciskiej . 586 Katedra Wczesnochrzecijaskiej Literatury Greckiej . . . . . . 586Warszawa Polska Akademia Nauk Zakad Archeologii rdziemnomorskiej . . . . . . . . . . . . . 590Wrocaw Uniwersytet Wrocawski Zakad Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617 Zakad Epoki Brzu i Wczesnej Epoki elaza . . . . . . . . . . 627 Instytut Filologii Klasycznej i Kultury Antycznej . . . . . . . . . 633Zielona Gra Uniwersytet Zielonogrski Zakad Archeologii i Historii Staroytnej . . . . . . . . . . . . 651 Zakad Historii Nauki i Kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . 652 Zakad Historii redniowiecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . 654

INDEKS OSOBOWY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 656

7Wstp

Pierwotnie zamierzalimy wyda informator obejmujcy cao Altertumswis-senschaft w Polsce w jzyku angielskim. Splot niesprzyjajcych okolicznoci sprawi, e stao si to niemoliwe, a my, po zebraniu wikszoci materiaw musielimy podj decyzj, czy przedsiwzicie w jakiejkowiek formie kon-tynuowa. W zwizku z tym, e tak wielu Kolegw podjo wspprac, przy-syajc nam materiay, o ktre prosilimy, uznalimy, e nie moemy zawie Ich zaufania i podda si w sytuacji, gdy nie otrzymalimy od waciwych w tej sprawie instytucji niezbdnych rodkw nansowych. Z yczliw po-moc przyszy wadze rektorskie Uniwersytetu Warszawskiego w osobie prof. Wodzimierza Lengauera, ktry uzna inicjatyw za wart wsparcia, za co winnimy Mu ogromn wdziczno.

Chcielimy stworzy portret zbiorowy naszego rodowiska, uwzgldniajc wszystkie specjalnoci zajmujce si histori staroytn. Zwrcilimy si do historykw, archeologw i lologw z prob o przekazanie materiaw obrazujcych dziaalno orodkw akademickich oraz tworzcych je badaczy. Efekty owego apelu przerosy nasze oczekiwania i zmusiy do zmody kowania pocztkowych zaoe. Prosilimy o podstawowe dane adresowe, syntetyczne opisy historii i teraniejszoci orodkw oraz o bibliogra e indywidualne, proponujc przyjcie zasady, e zamieszczamy wszystkie publikacje ksikowe oraz najwaniejszych 10-20 artykuw. Z jednych orodkw nadeszy bardzo krtkie opisy, z innych dugie. Z tych pierwszych w myl polityki samoograniczania przekazano nam mniej publikacji, anieli prosilimy, z drugich za znacznie wicej. Postanowilimy uszanowa indywidualne decyzje Kolegw i uwzgldni rwnie bardziej rozbudowane bibliogra e. Mamy nadziej, e wzbogaci to obraz rodowiska, jaki wyania si z tego Informatora.

8Nasze ingerencje sprowadzay si po wikszej czci do ujednolicenia nadesanych materiaw. Stosunkowo proste, cho ogromnie pracochonne, gdy Koledzy zastosowali bardzo rne formy zapisu, okazao si to w przypadku bibliogra i. Nierzadko jednak nie udao si nam samodzielnie dotrze do cytowanych pozycji, co skutkuje brakiem informacji o redaktorze tomu zbiorowego lub numerw stron wzmiankowanego tekstu. Czasami mielimy te wtpliwoci, co do dokonanych klasy kacji. Ostatecznie uznalimy, e sam Autor wie najlepiej, do ktrej z wyodrbnionych przez nas kategorii konkretna jego publikacja naley. W rezultacie w pozycji Ksiki, zgodnie z decyzjami Koleanek i Kolegw, znalazy si zarwno samodzielne publikacje ksikowe, jak i katalogi, wydawnictwa rdowe oraz inne osobne publikacje o rnej objtoci. Z reguy nie zaznaczalimy, e lista publikacji nie jest kompletna, o ile z korekty autorskiej nie wynikao, e powinnimy postpi inaczej. Zgodnie z wol autorw zamieszczamy rwnie publikacje nie majce bezporedniego zwizku z sam histori staroytn.

W przypadku opisw orodkw zamiar ujednolicenia okaza si ponny. Cz Kolegw, do ktrych si zwrcilimy, dostarczya materiay wedle zaproponowanego porzdku. Inni przekazali materia zorganizowany wedle wasnego pomysu. Ostatecznie postanowilimy uszanowa rnorodno formy i treci, uznajc, e w najlepszym tego sowa znaczeniu zobrazuj one bogactwo naszego rodowiska.

Sowo wyjanienia winnimy Czytelnikom w zwizku z ukadem materiau w czciach prezentujcych skad osobowy oraz publikacje. Za oczywisty uznalimy porzdek alfabetyczny, ale postanowilimy respektowa inne propozycje Koleanek i Kolegw.

Na koniec winnimy jeszcze jedno wyjanienie. Z bardzo nielicznych orodkw nie otrzymalimy adnych materiaw. W ich przypadku poprze-stajemy na podaniu podstawowych informacji, ktre pozyskalimy gwnie w internecie. W nielicznych bardzo przypadkach brak informacji od Kolegw oraz w internecie skutkuje brakiem opisu historii i teraniejszoci orodka.

Serdecznie dzikujemy wszystkim Kolegom, ktrzy nadesali materiay. Po obrbce redakcyjnej s oni waciwie autorami czci opisowych, ktre nam przekazali. Sowa podzikowania kierujemy do prof. prof. Tadeusza Aleksandrowicza, Wodzimierza Appela, Jerzego Axera, Piotra Bieliskiego, Benedetto Bravo, Jadwigi Czerwiskiej, Edwarda Dbrowy, Tomasza Derdy,

9Zo i Gombiowskiej, Kazimierza Ilskiego, Jana Iluka, Juliusza Jundzia, Wiesawa Kaczanowicza, Macieja Kokoszki, Kazimierza Korusa, ks. Romana Krawczyka, Marka Kuryowicza, Kazimierza Lewartowskiego, ks. Stanisawa Longosza, Adama ajtara, Mieczysawa Mejora, Marka Mielczarka, Cypriana Mielczarskiego, Leszka Mrozewicza, Danuty Musia, Krzysztofa Nareckiego, ks. Jzefa Naumowicza, Krzysztofa Nawotki, Marka Jana Olbrychta, Ewdoksii Papuci-Wadyki, Tomasza Polaskiego, Joanny Rostropowicz, Macieja Salamona, Siergieja Sharypkina, Nicholasa Sekundy, Joachima liwy, Elbiety Wesoowskiej, Ewy Wipszyckiej, Krzysztofa Tomasza Witczaka, Stefana Zawadzkiego, Adama Zikowskiego. Dzikujemy za nadesane materiay dr. dr. Renacie Cioek, Andrzejowi Gillmeistrowi, Henrykowi Kowalskiemu, Danucie Oko, Sebastianowi Ruciskiemu, Magorzacie Sandowicz, Robertowi Suskiemu, Bronisawowi Szubelakowi, Wojciechowi Tyborowskiemu, Mironowi Wolnemu oraz mgr. Jzefowi Figlowi SDS. Dzikujemy te za wspprac naszym zakadowym kolegom Pawowi Janiszewskiemu, ukaszowi Niesioowskiemu-Span, Jackowi Rzepce, Markowi Wcowskiemu, Robertowi Winiewskiemu, Aleksandrowi Chrystianowi Wolickiemu a zwaszcza Krystynie Stebnickiej, ktra zgodzia si opisa dzieje naszego orodka.

Mamy nadziej, e Koleanki i Koledzy uznaj publikacj za poyteczn. Nam praca nad ni uwiadomia jak mao wiemy o tym, co dzieje si w innych orodkach, jak zrnicowane jest nasze rodowisko i jak wielki potencja intelektualny sob reprezentuje.

Ogromnie dzikujemy za wsparcie nansowe przedsiwzicia prorektorowi Uniwersytetu Warszawskiego prof. Wodzimierzowi Lengauerowi oraz dziekan Wydziau Historycznego UW prof. Elbiecie B. Zybert.

11

1 . B I A Y S T O K

1.1. Uniwersytet w Biaymstoku

1.1.1. Zakad Historii Staroytnej, Instytut Historii, Wydzia Historyczno-Socjologiczny

adres: Plac Uniwersytecki 1, 15-420 Biaystoke-mail / website: [email protected] / http://historia.uwb.edu.pltel. / fax: +48 (85) 745 74 44 / +48 (85) 745 74 43

1.1.1.1. Historia i zakres badawczy jednostki

Zakad Historii Staroytnej zosta utworzony w Instytucie Historii Uniwer-sytetu w Biaymstoku w 2001 r., ale badania nad staroytnoci byy prowa-dzone w Biaymstoku od chwili powstania uczelni (jako lii Uniwersytetu Warszawskiego), co miao miejsce w 1968 r. W tym samym roku zosta utwo-rzony Wydzia Humanistyczny, a w jego ramach Zakad Historii. Wkrtce potem od 1972 r. oddelegowana do Filii UW w Biaymstoku zostaa doc. Ewa Wipszycka, ktra bya zwizana z biaostock uczelni do 1990 r. W okre-sie tym prof. Wipszycka napisaa wraz ze swoim mem, prof. Benedetto Bravo Histori staroytnych Grekw, (t. 1, Warszawa 1988) oraz Vademecum historyka staroytnej Grecji i Rzymu, (t. 1, Warszawa 1979, t. 2, Warszawa 1986). Prof. Wipszycka penia wiele funkcji w lii, w tym dziekana Wydzia-u Humanistycznego Filii UW w Biaymstoku w 1978 r., przewodniczcego Rady Naukowej Instytutu Historii od 1983 roku. Oprcz E. Wipszyckiej w Filii UW zatrudnionych byo take kilku innych staroytnikw, m.in. dr Jan Trynkowski i mgr Aleksander Wolicki. Dr Trynkowski specjalizowa si w badaniach nad antyczn Dacj, a mgr Wolicki nad histori Grecji w okre-sie klasycznym. W latach osiemdziesitych XX w. istnia Zakad Historii Sta-roytnej i redniowiecznej kierowany przez doc. S. Aleksandrowicza. Po ko-lejnej reorganizacji staroytnicy (J. Trynkowski, A. Wolicki) weszli w skad Zakadu Historii Powszechnej i Polski do koca XVIII wieku (kierowanego przez prof. A. Wyczaskiego). W 1997 r. Filia UW w Biaymstoku zostaa przeksztacona w Uniwersytet w Biaymstoku. W tym samym roku mgra A. Wolickiego przeniesiono do Instytutu Historycznego UW. W jego miejsce zatrudniono absolwentw IH UW w 1997 r. mgr. Roberta Suskiego,

12

a w 1998 r. mgr. Tomasza Mojsika. W 2000 r. przeszed na emerytur dr Trynkowski. W 2001 r. dokonano kolejnej reorganizacji struktury Insty-tutu. Podzielono dotychczasowy Zakad Historii Powszechnej i Polski do XVIII w. na szereg mniejszych jednostek. Wrd nowo powoanych zakadw by Zakad Historii Staroytnej, ktrego pierwszym kierownikiem zostaa prof. Albertyna Szczudowska-Dembska. W skad zakadu weszli: mgr T. Mojsik (ucze prof. Wodzimierza Lengauera z UW), mgr R. Suski (ucze prof. Ewy Wipszyckiej z UW) oraz archeolog dr M. Karczewski. Do kolejnych zmian doszo po przejciu na emerytur prof. Dembskiej. Kierownikiem Zakadu zosta najpierw tymczasowo dyrektor prof. J. Tgowski, a potem prof. Z. Da-lewski obaj mediewici. Zmieni si take skad osobowy dr Karczewski przenis si do Zakadu Historii Nowoytnej, a Zakad Historii Staroytnej zasilili w 2005 r. dr R. Kosiski (ucze prof. Macieja Salamona z UJ), dr To-masz Mojsik oraz dr Robert Suski. (opracowa dr Robert Suski)

1.1.1.2. Aktualny skad osobowy

1.1.1.2.1. Kierownik

prof. UwB dr hab. Zbigniew Dalewski kurator

1.1.1.2.2. Pracownicy i doktoranci

dr Rafa Kosiskidr Tomasz Mojsikdr Robert Suski

1.1.1.3. Zainteresowania badawcze i najwaniejsze publikacje z zakre-su historii staroytnej pracownikw jednostki

prof. UwB dr hab. Zbigniew Dalewski (kultura polityczna redniowiecza; ideologia, rytuay i symbolika wadzy)

dr Rafa Kosiski(monastycyzm konstantynopolitaski V wieku; dzieje cesarstwa rzymskiego w okresie pnoantycznym i wczesnobizantyjskim; problematyka mono zy-tyzmu i nestorianizmu, rdoznawstwo pnoantyczne)

13

Ksiki

2006, Hagiosyne kai eksusia. Konstantynopolitascy wici mowie i wadza w V wie-ku po Chr., Warszawa.

Artykuy / recenzje / inne publikacje

2007, Th e Life of Nestorius as seen in Greek and Oriental sources [w:] (red.) Dariusz Brodka, Micha Stachura, Continuity and Change. Studies in Late Antique Historiography, (Electrum 13), Krakw, s. 155-170.

dr Tomasz Mojsik(metapoetyka, geneologia, religijno w Grecji oraz panowanie Antygonidw)


2001, [rec.] YMNOI OMHPIKOI czyli HYMNY HOMERYCKIE; Tekst, przekad, wstp i opracowanie Wodzimierz Appel, Wydawnictwo Algo, Toru 2001, s. 364, Przegld Historyczny 92, s. 477-483.

2001, Poetica Homerica I: Muzy, Muza czy theos tis? Meander 56, s. 159-179.2001, Czarno gurowe dzieo Eksekiasa: scholia disiecta, varietas rationis albo imagina-

tionis redundantia [w:] Znaki czasu. Colloquia Herbertiana t. 1, s. 47-60.2004, O pieni ludowej albo pynnym plsaniu do przodu (na marginesie ksiki

Roberta Zawadzkiego, Pie ludowa staroytnej Grecji. Rnorodno form i ga-tunkw, Wydawnictwo WSP w Czstochowie, Czstochowa 2001, s. 137), Przegld Historyczny 95, s. 371-377.

2004, [rec.] W. Appel, Klea kai aklea andron. Zarys dziejw greckiej poezji epickiej od Choirilosa do Nonnosa, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikoaja Kopernika w Toruniu, Toru 2002, s. 188, Eos.

2004, Nie tylko Muzy. Pewne aspekty wyobrae Grekw epoki archaicznej o poezji i jej rdach, Moda Polonistyka 4, s. 125-135.

2006, Vates socialis metapoetyka antyczna a ryty przejcia [w:] (red.) J. Sieradzan, Inicjacje: spoeczne znaczenie sytuacji liminalnych w rytach przejcia, Biaystok, s. 53-66.

2007, Manipulacje przestrzeni i czasem w historiogra i. Perspektywa narratywistyczna [w:] (red.) P. Guzowski, M. Liedke, Czowiek wobec miar i czasu w przeszoci, Krakw, s. 239-252.

2007, Tragedia w domu Antygonidw albo o (poli)narracji historycznej [w:] (red.) K. Na-wotka, M. Pawlak, Grecy, Rzymianie i ich ssiedzi, Antiquitas 29, s. 123-144.

14

dr Robert Suski(pne cesarstwo rzymskie; kryzys wieku III; tetrarchia, historia polityczna, mentalnoci, kultury, historiogra a)

Ksiki

2008, Konsolidacja Cesarstwa Rzymskiego za panowania cesarza Aureliana 270-275, Krakw.


2001, Historia Augusta a chrzecijastwo, Meander 56, s. 255-268.2001, Jeszcze raz o lararium Aleksandra Sewera, Meander 56, s. 391-410.2002, Aurelian and the Senat. A few remarks upon emperor Aurelian`s policy of political

nominations [w:] (red.) T. Derda, J. Urbanik, M. Wcowski, Euergesias Charin. Studies Presented to Benedetto Bravo and Ewa Wipszycka by Th eir Disciples, Th e Journal of Juristic Papyrology. Supplement 1, Warszawa, s. 279-293.

2005, Why Eusebius of Nantes was not the Author of Kaisergeschichte [w:] (red.) J. Styka, Studies of Roman Literature, Classica Cracoviensia 9, s. 43-71.

2007, CIL, XII, 5456, Restitutor orbis, likwidacja Imperium Galliarum i tribunicia potestas Aureliana [w:] (red.) P. Guzowski, M. Liedkie, Czowiek wobec miar i czasu w przeszoci, Krakw, s. 13-26.

2007, Aurelian, Club and Herodotus. Th e Weapons of troops from Palestine in the Battle of Emesa (272 AD), Eos 94, s. 121-133.

2007, Th e Assumption of the Title Persicus Maximus by Probus and the Date of the Saturninus`s revolt, Eos 94, s. 281-293.

2008, Cognomina ex virtute Persicus Maximus i Parthicus Maximus w propagandzie cesarzy Illyryjskich [w:] (red.) P. Janiszewski, E. Wipszycka, R. Winiewski, Chrzecijastwo u schyku staroytnoci, Studia rdoznawcze 7, Warszawa, s. 183-199.

2008, Charyzmatyczna legitymizacja wadzy cesarskiej podczas rzdw cesarzy illyryjskich, Przegld Historyczny 99, s. 1-16.

1.1.2. Zakad Literatury Antycznej i Staropolskiej, Instytut Filologii Polskiej, Wydzia Filologiczny

adres: Pl. Uniwersytecki 1, 15-420 Biaystoke-mail / website : [email protected] / http://ifp.uwb.edu.pl/tel. / fax: 85 745 74 54

15

1.1.2. Zakad Literatury Antycznej i Staropolskiej, Instytut Filologii Polskiej, Wydzia Filologiczny

Zakad powsta w 1998 r. z inicjatywy prof. Wandy Popiak. Od 1 padzier-nika 2004 r. Zakadem kieruje prof. Mieczysaw Mejor. Z uwagi na charak-ter Instytutu w jednostce nie prowadzi si regularnych bada nad literatur antyczn. Jednake pracownicy w ramach swych zainteresowa naukowych publikuj artykuy, w ktrych poruszane s problemy zwizane z kultur antyczn.



prof. UwB dr hab. Mieczysaw Mejor

1.1.2.2.2.. Pracownicy i doktoranci

dr Boena Chodkodr Bernadetta Puchalska-Dbrowskadr Wiesaw Stecdr Piotr Stasiewiczmgr Elbieta Jurkowska

1.1.2.3. Zainteresowania badawcze i najwaniejsze publikacje z zakresu historii staroytnej pracownikw jednostki

prof. UwB dr hab. Mieczysaw Mejor (literatura antyczna)


2006, Czy druk wynaleli Rzymianie? O niektrych nowoytnych interpretacjach De natura deorum II, 37, 93 M. Tuliusza Cycerona, Rocznik Biblioteki Narodowej 37-38, s. 55-62.

2007, Pnoantyczna Echtheitskritik na podstawie Symplicjusza Commentaria in Galeni De sectis (pocz. VI w.) [w:] (red.) K. Korotkich, J. awski, D. Zawadzka, wiato w dolinie. Prace o arowane prof. Halinie Krukowskiej, Biaystok, s. 511-514.

16

2004, [Rec.] Wilhelm Geerlings, Christian Schulze (red.), Der Kommentar in Antike und Mittelalter. Beitraege zu seiner Erforschung, Leiden 2002. Clavis Commentariorum Antiquitatis et Medii Aevi, 2. Bryn Mawr Classical Review (2004.03.24) http://ccat.sas.upenn.edu/bmcr/

2004, [Rec.] S. Trojahn, Die auf Papyri erhaltenen Kommentare zur Alten Komoedie. Ein Beitrag zur Geschichte der antiken Philologie, Mnchen Leipzig 2002, Eos 91, s. 174-177.

Redakcje naukowe, opracowania

2006, [Oprac.] H. Szelest, M. Cytowska, Historia literatury staroytnej Grecji i Rzymu, Warszawa.

17

2 . B Y D G O S Z C Z

2.1. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

2.1.1. Katedra Archeologii i Cywilizacji Staroytnych, Instytut Historii i Stosunkw Midzynarodowych, Wydzia Humanistyczny

adres: ul. Przemysowa 34, 85-758 Bydgoszcze-mail / website: [email protected] / http://www.ukw.edu.pltel. / fax: +48 (52) 325 92 00 / +48 (52) 325 92 27


Katedra Archeologii i Cywilizacji Staroytnych powstaa w 2001 r. i wchodzi w skad Instytutu Historii i Stosunkw Midzynarodowych. Zatrudnieni w niej badacze zajmuj si archeologi pradziejow ziem polskich (prof. Janusz Ostoja-Zagrski, dr Justyna ychliska) oraz badaniami nad antykiem (prof. Leszek Mrozewicz, dr Sebastian Ruciski). Do krgu osb zwizanych z orodkiem ze wzgldu na swoje zainteresowania badawcze naley rwnie dr Dariusz Spychaa. Badania dotyczce historii staroytnej koncentruj si na okresie Cesarstwa Rzymskiego ze szczeglnym uwzgldnieniem dziejw religii, symboliki wadzy, przemian w administracji imperium. Tematyka ta wynika z zainteresowa badawczych prof. Leszka Mrozewicza (ktry sprawu-je opiek naukow w zakresie bada nad staroytnoci) i znajduje odzwier-ciedlenie w pracach doktorskich obronionych w ostatnich latach (Sebastian Ruciski, Praefectus Urbi. Stranik porzdku publicznego w Rzymie w okresie wczesnego Cesarstwa (od Augusta do Dioklecjana), 2005; Dariusz Spychaa, Cesarze rzymscy a arianizm od Konstantyna Wielkiego do Teodozjusza Wielkie-go 312-395, 2005; Magorzata Rabenda, Ludi saeculares w ideologii wadzy Septimiusza Sewera, 2006). Znalaza te ona wyraz w piciu dysertacjach dok-torskich, nad ktrymi trwaj prace o rnym stopniu zaawansowania oraz w pracy habilitacyjnej Sebastiana Ruciskiego, ktra bdzie powicona pre-fekturze pretorianw w czasach wczesnego Cesarstwa.

Zaplecze naukowe katedry przez pierwsze lata dziaalnoci byo bardzo skromne. W 2007 r. sytuacja ulega poprawie dziki przejciu ksigozbioru

18

po zmarym prof. Richardzie Kleinie, historyku i lologu klasycznym pracu-jcym w Erlangen Nrnberg. Prof. Leszek Mrozewicz, w porozumieniu z pani Gertrud Klein, za zgod jej i Rodziny, postanowi przekaza ksigo-zbir Uniwersytetowi Kazimierza Wielkiego, liczc na to, e w ten sposb zapocztkowany zostanie w Instytucie Historii i Stosunkw Midzynarodo-wych UKW proces tworzenia zaplecza naukowego warsztatu badawczego historyka staroytnoci. (opracowa dr Sebastian Ruciski)



prof. dr hab. Janusz Ostoja-Zagrski

2.1.2.2.2. Pracownicy i doktoranci

dr Sebastian Ruciskidr Dariusz Spychaa


dr Sebastian Ruciski(wczesne cesarstwo rzymskie, ustrj, spoeczestwo, urzdy)

Ksiki

(w druku), Praefectus urbi. Stranik porzdku publicznego w Rzymie w okresie wcze-snego Cesarstwa.


1998, Geneza cesarskiej prefektury miejskiej, Eos 85, s. 91-105.2001, Pegazus prefekt miasta trzech cesarzy z dynastii awijskiej?, Eos 88, s. 299-306.2003, Trois prfets de la Ville de lempereur Domitien, Eos 90, s. 83-110.2003, Le rle du prfet des vigiles dans le maintien de lordre public dans la Rome

Impriale, Eos 90, s. 261-274.2004, Ochrona porzdku publicznego w Rzymie we wczesnym Cesarstwie [w:] (red.)

L. Mrozewicz, K. Balbuza, Miasto w staroytnoci. Materiay z oglnopolskiej kon-ferencji naukowej. Pozna, 19-21 wrzenia 2002 r., Pozna, s. 253-267.

19

2004, Prefekt miasta przeladowc chrzecijan na podstawie wiadectwa w. Justyna, Studia Gnesnensia 18, s. 291-301.

2004, Position des curatores regionum dans la hirarchie administrative de la ville de Rome, Eos 91, s. 108-119.

2005, Praefectus Urbi. Le Gardien de lordre public Rome sous le Haut-Empire Romain ( partir dAuguste jusque Diocltien), Eos 92, s. 283-288.

2006, La procdure pnale devant le tribunal du prfet de la ville sur la base du tmo-ignage de Saint Justin, Revue Internationale des Droits de lAntiquit 53, s. 367-379.

2007, Le pouvoir administratif du prfet de la ville lgard des trangers dans la Rome impriale (Luc. Peregr. 18), Rivista Storica dellAntichit 37, s. 123-132.

2007, Prefekt miasta nadzorc obcych w cesarskim Rzymie na podstawie De morte Peregrini 18 Lukiana z Samomaty [w:] (red.) K. Nawotka, M. Pawlak, Grecy, Rzymianie i ich ssiedzi, Antiquitas 29, s. 521-539.

2007, Rola polityczna widowisk w Rzymie w okresie wczesnego Cesarstwa [w:] (red.) Z. Zyglewski, Polska w krgu polityki, kultury i gospodarki europejskiej. Ksiga pamitkowa z okazji 70-lecia urodzin prof. Maksymiliana Grzegorza, Bydgoszcz, s. 27-33.

2007, Sposoby ochrony porzdku publicznego w republikaskim Rzymie, Przegld Bydgoski 18, s. 51-67.

2007, Vigilesque suo pro Caesare curae, dulce opus. Prefekt miasta stranikiem bezpie-czestwa cesarza w I wieku po Chr. [w:] (red.) A. Dbiski, H. Kowalski, M. Kuryowicz, Salus rei publicae suprema lex. Ochrona interesw pastwa w prawie karnym staroytnej Grecji i Rzymu, Lublin, s. 249-259.

dr Dariusz Spychaa(Rzym okresu pnego cesarstwa, chrzecijastwo)

Ksiki

2007, Cesarze rzymscy a arianizm od Konstantyna Wielkiego do Teodozjusza Wielkiego, 312-395 r., Pozna.

Redakcje naukowe / wstpy / opracowania

2006, [wspred.] Staroytno w wielu perspektywach. Materiay Oglnopolskiej Studenckiej konferencji naukowej. Bydgoszcz 23-24 kwietnia 2003 r., Bydgoszcz.

20


2000, Konstantyn II wobec sporu ariaskiego (lata 337-340), Meander 55, s. 233-238.2002, Konstans i Konstancjusz II wobec arianizmu od 340 do 350 roku [w:] (red.)

Z. Kropidowski, W subie ksiki, Bydgoszcz, s. 27-41.2006, Konstancjusz II a sprawa ariaska, lata 350-361, Universitas Gedanensis

2 (32), s. 23-33.2007, Apolinary z Laodycei a kontrowersja ariaska w IV wieku, Universitas Gedanensis

1-2 (33-34), s. 54-61.2007, Cesarze rzymscy a synody w latach 361-370 [w:] (red.) Z. Kropidowski, W kr-

gu historii i bibliologii, Bydgoszcz, s. 157-164. 2007, Stosunki rzymsko-gockie a kon ikt katolicko-ariaski od Konstancjusza II do

Teodozjusza Wielkiego 337-395 r. [w:] (red.) K. Nawotka, M. Pawlak, Grecy, Rzymianie i ich ssiedzi, Antiquitas 29, s. 299-304.

2008, Ksika w yciu wsplnot eremickich i zakonnych w IV-VI wieku (w druku w materiaach konferencyjnych Od ksiki dawnej do biblioteki wirtualnej przeobraenia bibliologii polskiej. Na marginesie trzydziestolecia Instytutu Informacji Naukowej i Bibliologii UMK w Toruniu, Toru 23-24. 10. 2007).

2.1.2. Katedra Historii Edukacji i Wychowania w Rodzinie, Instytut Pedagogiki, Wydzia Pedagogiki i Psychologii, UKW w Bydgoszczy

adres: ul. Chodkiewicza 30, 85-064 Bydgoszcz pok. 47, 48, 49 (budynek gwny)e-mail / website: http://[email protected]./fax: (52) 341 93 49, 341 91 49

2.1.2.1. Historia jednostki i zakres badawczy

W 1976 r. po ukoczeniu studiw historycznych w UG i uzyskaniu magi-sterium z historii staroytnej (Problematyka gospodarcza w Listach w. Hiero-nima, promotor prof. St. Mrozek) zatrudniony zostaem w WSP w Bydgosz-czy jako asystent w Zakadzie Teorii i Historii Wychowania. Od tego czasu datuj si pocztki uprawianej badawczo historii staroytnej w Bydgoszczy. Dziki yczliwoci kierownika Zakadu dra A. M. de Tchorzewskiego mogem realizowa swoje zainteresowania staroytnoci rzymsk najpierw w aspekcie morskim, a nieco pniej dziejw pienidza w wietle dzie Ojcw Kocioa na zachodzie cesarstwa. Wspieraa mnie take yczliwa opieka prof. St. Mrozka. W 1980 r. obroniem rozpraw doktorsk pt. Pienidz w aciskiej literaturze

21

chrzecijaskiej okresu pnego cesarstwa rzymskiego (opublikowana w Studia Antiquitatis Christianae T. 3, Warszawa 1984).

Stypendia woskie oraz Fundacji Lanckoroskich umoliwiy wyjazdy do Rzymu i przygotowanie do druku rozprawy doktorskiej oraz sporej syntezy rzymskich dokona na morzu (przeleaa si ona niestety w rnych wydaw-nictwach prawie 10 lat i wydana zostaa dopiero w WSP w 1991 r.). Stop-niowo zaczem si bardziej koncentrowa na problematyce rodziny rzymskiej jako rodowiska wychowawczego i na badaniu zapatrywa Rzymian na wy-chowanie w rodzinie.

W 1988 r. nastpi podzia istniejcego do tej pory Zakadu Teorii i Hi-storii Wychowania WSP w Bydgoszczy na Zakady Teorii oraz Historii Wy-chowania. Kierownictwo tego ostatniego powierzono mnie, po uzyskaniu w 1987 r. habilitacji z historii staroytnej w UG na podstawie pracy Teoretyczne problemy wychowania w rodzinie rzymskiej III w. p.n.e. III w. n.e. (Bydgoszcz 1987).

Zaczem od tego okresu pro lowa zesp pracownikw Zakadu (mgr mgr I. Baszczyk, A Ossowska, B. Stawoska, V. Rczewska) na problematyk rodzinn w Rzymie i w ogle staroytno w aspekcie historii i historii wy-chowania. Pod moim kierunkiem powstay rozprawy doktorskie: B. Stawoskiej (Rodzina w aciskiej epigra ce chrzecijaskiej (napisy datowane konsularnie) Rzymu IIIVI w. (1994 r.), V. Rczewskiej (Rodzina w rdach ikonogra cz-nych epoki cesarstwa rzymskiego (IV w.) 1996 r.), A. Ossowskiej (Morali-styka greckojzyczna a aciska okresu wczesnego cesarstwa rzymskiego wobec problemw wychowania w rodzinie (1998 r.)) i I. Baszczyk (Pogldy Seneki Modszego na wychowanie rodzinne w kontekcie jego re eksji nad zasadami i realiami rzdzcymi spoeczestwem rzymskim I w. n.e. (2000 r.)).

Zakad Historii Wychowania zosta w 1990 r. przeksztacony w Katedr Historii Wychowania, ktra w 1999 r. zmienia nazw na Katedra Historii Edukacji i Wychowania w Rodzinie bdc o tak szerokim pro lu bada oraz obejmujc studia nad antykiem jedyn w kraju (w obrbie wydziaw peda-gogicznych). W 1997 r. otrzymaem najpierw tytu profesora na podstawie dotychczasowego dorobku oraz rozprawy Rodzina rzymska w czasach prospe-rity i przemian ideologicznych II wieku. Apulejusz, Fronton, Marek Aureliusz i Tertulian (Bydgoszcz 1996), a nastpnie, w tym samym roku, stanowisko profesora zwyczajnego Akademii Bydgoskiej.

22

W 2000 roku do zespou doczya moja doktorantka, mgr W. Rudnicka, ktra obronia w UKW rozpraw doktorsk zatytuowan Metody w ksztace-niu elementarnym i wychowaniu rodzinnym maego dziecka u schyku Republi-ki i za Cesarstwa rzymskiego. Z Katedry odesza natomiast dr V. Rczewska, w 2006 r. dr W. Rudnicka, a w 2008 r. z powodu zasadniczych rnic, co do sposobu prowadzenia zaj dydaktycznych i pracy naukowej zrezygnowa-em ze wsppracy z dr dr I. Baszczyk i A. Zwierzchowsk.

Obecnie Katedra realizuje zadania w skadzie trzysosobowym: prof. J. Jun-dzi, dr B. Stawoska-Jundzi i dr M. Kosznicki (doktoryzowa si pod kie-runkiem prof. Jundzia, zatrudniony w UG, wsppracuje z Zakadem na-ukowo i dydaktycznie).

Rwnolegle midzy 1990 a 1999 r. funkcjonowaa utworzona przeze mnie Pracownia Historii Staroytnej w Zakadzie Historii Staroytnej i rednio-wiecznej na Wydziale Humanistycznym WSP. W zespole tym, oprcz mnie pracoway mgr A. Bazir i dr B. Stawoska. Dziki powstaniu Pracowni In-stytut Historii mg podj si prowadzenia studiw magisterskich. Opraco-wane zostay programy nauczania na jednolitych studiach dziennych i zaocz-nych, pniej licencjackich i magisterskich uzupeniajcych, prowadzono zajcia wykadowe, konwersatoria, proseminaria i seminaria, zwaszcza w za-kresie historii staroytnego Rzymu. Programy opieray si o zasad przedsta-wiania blokw tematycznych dotyczcych caej staroytnoci jak: typy pastw; ustroje; spoeczestwa z rozbiciem na podstawowe warstwy; gospodarka, zwaszcza historia pienidza; religie; dziaalno na morzach; kultury staro-ytne. Gromadzono pomoce naukowe i ksigozbir, gwnie z funduszy Ka-tedry Historii Wychowania, gdy poparcie dla poczyna Pracowni w Insty-tucie byo minimalne z powodu jednostronnego pro lowania dziaa prawie wycznie na uprawianie historii najnowszej. Spowodowao to zreszt moje i dr B. Stawoskiej-Jundzi odejcie z Pracowni.

Dorobek zespou (wraz z dokonaniami pracownikw, ktrzy pniej ode-szli z Katedry) to ponad 150 artykuw naukowych, kilkanacie prac zbioro-wych oraz 12 prac autorskich. Zorganizowano 6 konferencji oglnopolskich, w tym kilka z udziaem goci zagranicznych. Byy one powicone gwnie problematyce zwizanej z rodzin w staroytnoci, jedna aktywnoci Rzymian na morzu. Przecitnie przewijao si przez nie po kilkudziesiciu uczestnikw, kilka razy przekraczajc nawet sto osb: archeologw, historykw, historykw

23

sztuki, historykw wychowania, lologw klasycznych, patrologw z prawie wszystkich orodkw naukowych w kraju, a take, w kilku przypadkach z za-granicy Niemiec, Macedonii, Bugarii, Czech.

Poczynania badawcze zespou opieraj si przede wszystkim na pobytach studyjnych w Rzymie i Bugarii (tu dr B. Stawoska-Jundzi) oraz zakupach publikacji zachodnich. W Bydgoszczy zgromadzono jeden z bardziej kom-pletnych w kraju zbiorw publikacji zachodnich na temat rodziny rzymskiej (poza zagadnieniami prawnymi), ale take lampek rzymskich i problematyki morskiej w Rzymie. Od kilku lat gromadzimy take publikacje dotyczce twrczoci Apulejusza (II w. n.e.) oraz w ogle powieci staroytnej, rzadko spotykane lub w ogle niedostpne w kraju oraz problematyki rodziny wcze-snochrzecijaskiej.

Pro l badawczy reprezentowany, przez poszczeglnych czonkw kierowa-nego przeze mnie zespou, przedstawia si nastpujco. Zajmowaem si ba-daniem funkcjonowania gospodarki pieninej w pnej staroytnoci widzia-nej przez pryzmat wiadectw zachodnich Ojcw Kocioa, ktrzy nadspodziewanie duo przekazali na ten temat. Ich rozproszone, co prawda wzmianki, zawieraj jednak dane o szerokim zakresie uytkowania pienidza, take w dziaaniach Kocioa, w tym zakonw. Niektrzy Ojcowie Kocioa przedstawiali wizje waciwego ich zastosowania, nie tylko ograniczajc si do powszechnego w Kociele zalecenia ich rozdania biednym. W kraju bada tych nie podjto, dr I. Milewski przeprowadzi jednak analogiczne analizy wschodnich rde patrologicznych.

Innym nurtem zainteresowa Rzymem jest badanie problematyki mor-skiej, budownictwa morskiego i okrtowego, eglugi handlowej i przewozw pasaerskich, rybowstwa, rnych aspektw rekreacji zwizanych z mo-rzem i wtkw morskich w kulturze Rzymu. Staram si wykorzystywa wszystkie dostpne w tym zakresie rda, a ostatnio specjaln uwag zwr-ciem na lampki rzymskie i ich zdobienia motywami morskimi. Zbieno tych motyww z wystpujcymi na gemmach, kameach i sarkofagach, a r-nice w stosunku do monet i zdobie ceramiki wymaga dalszych analiz. Zbie-rajc wczesne wyniki bada opublikowaem monogra rzymskich poczyna na morzu, ale m.in. z racji przyrostu rde, do wielu poruszanych tam wt-kw zamierzam jeszcze wraca. W kraju niestety ta problematyka take nie jest szerzej uprawiana, najbardziej kompetentnie dziaa w tym zakresie

24

dr St. Ducin, ale dosy dugo nie pojawiaj si jego nowe prace w tym zakresie.

Moje badania nad maestwem i rodzin dotycz analizy pogldw pi-sarzy rzymskich okresu od III w. p.n.e. po IV w. n.e. odnoszcych si do dziejw rodziny, jej skadu, struktury, funkcji i dziaa w interakcjach z oto-czeniem oraz zada wychowawczych. Analizowaem pozycj dziecka, matki w rodzinie i zapatrywania na ni, a take publikowaem prace dotyczce re-aliw w tym zakresie. Badam wic rodzin jako rodowisko wychowawcze i wychowanie w rodzinie. Specjaln uwag kieruj na zapatrywania na ycie rodzinne i jego realia w II w n.e. Spowodowane to zostao zainteresowaniem si twrczoci Apulejusza. Ta pena aluzji, gboko zakodowana twrczo (gwnie Metamorfozy) poprowadzia mnie take w kierunku penetrowania zawartoci innych powieci czasw rzymskich, z myl opracowania caoci prezentowanych tam treci zwizanych z rodzin. To z kolei, niejako natural-nie, skonio mnie do analizowania caej twrczoci II wieku, jednego z naj-bardziej podnych w dziejach Rzymu. Badawcze wycieczki czyniem take w kierunku zapatrywa Ojcw Kocioa na wychowanie rodzinne oraz w og-le pisarzy okresu pnego cesarstwa. Natomiast incydentalnie tylko zajmuj si problematyk ksztacenia w Rzymie. Tak, jak i w stosunku do poprzednio wspominanych zakresw badawczych, tak i odnonie rodziny rzymskiej poza Bydgoszcz nie prowadzono bada nad wychowaniem w jej rodowisku, nie zajmowano si take dydaktycznie antykiem w ramach historii edukacji.

Dziaajc w zakresie historii wychowania (lepiej mwi o historii edukacji) publikuj take teksty dotyczce dydaktyki historii wychowania okresu sta-roytnego, walorw dydaktyczno-wychowawczych wiedzy o staroytnoci, popularyzuj wczesne rozwizania odnoszce si do ycia rodzinnego. Jestem promotorem 8 prac doktorskich i okoo 400 prac licencjackich i magisterskich, przede wszystkim dotyczcych antyku.

Dr B. Stawoska-Jundzi od pocztku lat 90. prowadzi badania inskrypcji chrzecijaskich z miasta Rzymu. Pocztkowo koncentrowaa si na napisach datowanych konsularnie, aby wychwyci osadzony dokadnie w czasie cao-ksztat przekazu dotyczcego ycia maeskiego i rodzinnego, odzwierciedlo-nego w inskrypcjach nagrobnych III VI wieku. Poza tymi badaniami, uwieczonymi doktoratem, publikuje prace zwizane z rnymi aspektami ycia chrzecijan, ktrych wiadectwa znajduj si w inskrypcjach z katakumb

25

rzymskich, przede wszystkim jednak odnoszcych si do rodziny, m.in. do-tyczce alumnw, a ostatnio ludzi najstarszych. W 2008 r. opublikowaa roz-praw habilitacyjn powicon maym dzieciom (do 7 roku ycia) w rodzi-nach chrzecijan z Rzymu i w zachodnich prowincjach po wiek VI (wic i w czasach formowania si porzymskiego adu na Zachodzie). Do tej pory nie prowadzono w kraju ani za granic tego rodzaju bada, z wyjtkiem stu-diw zwizanych z demogra i wiekiem zawierania maestw u kobiet i mczyzn, w dodatku na niepenym materiale.

Drugi nurt bada zwizany jest z opracowywaniem glinianych lampek rzymskich z wykopalisk w Novae (Mezja) prowadzonych przez poznask Midzynarodow Ekspedycj Archeologiczn Novae (UAM), kierowan przez dra A. B. Biernackiego. Sporzdzony przez ni katalog obejmuje okoo 200 lamp i ich fragmentw z I - VI w., a jego warto ley midzy innymi w ana-lizie ikonogra i tych zabytkw i jej znaczenia ideologicznego. W dydaktyce historii staroytnej i historii wychowania wykorzystuje szeroko nie tylko r-da pisane, ale i archeologiczne oraz ikonogra czne, gwnie z okresu Rzymu, ale i dotyczce innych kultur z zamiarem wydania ich wyboru do celw dy-daktycznych i naukowych. Takie dziaania prowadzone s tylko w naszej Ka-tedrze i spotykaj si z cakowitym niezrozumieniem w rodowisku historykw wychowania. Jest promotorem okoo 70 prac licencjackich i magisterskich, gwnie dotyczcych antyku, opracowaa liczne programy nauczania z histo-rii staroytnej i wielu zagadnie z historii edukacji.

Mgr M. Kosznicki z UG pod moim kierunkiem opracowa rozpraw dok-torsk Ksztacenie i wychowanie w literaturze zachodniego chrzecijastwa I IV w. n.e. obronion w 1997 r. (wydana w Gdasku w 1999 r.). Obecnie kontynuuje on te badania rozszerzajc je na krg pogldw poza chrzecija-skich, so stycznych w okresie III IV w., wsppracuje z Katedr naukowo i dydaktycznie, publikuje prace zwizane z dydaktyk historii (jest autorem podrcznikw), take odnonie staroytnoci.

W badaniach swoich i wsppracownikw staraem si wyznacza takie zakresy poczyna, aby jak najmniej obejmoway to, co zostao ju poruszane w kraju i za granic. Jednak spowodowao to pewn izolacj naukow i w za-kresie zapatrywa na dydaktyk, gdy mimo organizacji kilku konferencji inni nie podejmowali podobnych bada. Mimo to mona byo nawiza owocn wspprac z UG, UAM i KUL. Nie dotyczy to jednak rodowiska

26

historykw wychowania, ktrzy na og nie chc wyj poza XIX- wieczn perspektyw widzenia edukacji antycznej, nie akceptuj nawet problematyki rodzinnej, jako tematyki waciwej dla historii wychowania. Nieco prowin-cjonalne nastawienie tego rodowiska, jak i atmosfera naukowa w UKW nie-zbyt sprzyja wic szerszej recepcji tego, co robimy.

(opracowa prof. Juliusz Jundzi)



prof. dr hab. Juliusz Jundzi

2.1.2.2.2. pracownicy i doktoranci (wg stanu z czerwca 2009 r.)

dr Micha Kosznicki dr hab. Boena Stawoska-Jundzimgr Sylwia Stpie-Kelm


prof. dr hab. Juliusz Jundzi (Rzym, spoeczestwo, wychowanie i edukacja, rodzina, marynistyka)

Ksiki

1984, Pienidz w aciskiej literaturze chrzecijaskiej okresu pnego cesarstwa rzym-skiego, Studia Antiquitatis Christianae, t. 3, Warszawa.

1987, Teoretyczne problemy wychowania w rodzinie rzymskiej (III w. p.n.e. III w. n.e.), Bydgoszcz.

1991, Rzymianie a morze, Bydgoszcz.1996, Rodzina rzymska w czasach prosperity i przemian ideowych II wieku. Apulejusz,

Fronton, Marek Aureliusz, Tertulian, Bydgoszcz. 2001, Wzorce i modele wychowania w rodzinie rzymskiej okresu III wiek p.n.e. III

wiek n.e., Bydgoszcz. 1986, w. Ambroy, O Tobiaszu, tumaczenie i opracowanie [w:] (red.) K. Obrycki,

w. Ambroy, Wybr pism, Warszawa.

27

Artykuy / recenzje / inne publikacje (wybrane)

1977, Transport i handel morski w pnym cesarstwie rzymskim w wietle Listw Euzebiusza Hieronima, Nautologia 13, z. 2, s. 28-41.

1979, Wiedza o morzu i jego rola w yciu spoeczestwa zachodniorzymskiego w epoce pnego cesarstwa na podstawie Hexaemeronu Ambroego z Mediolanu, Nautologia 15, z. 1, s. 9-17.

1981, Kotwica w literaturze i sztuce wczesnochrzecijaskiej, Nautologia 17, z. 2, s. 32-41.

1983, Budownictwo morskie w okresie cesarstwa rzymskiego, Nautologia 19, z. 1, s. 60-72.

1983, Rybowstwo morskie w okresie cesarstwa rzymskiego, Nautologia 19, z. 3, s. 2848.

1983, Okrutne morze w ujciu Rzymian okresu cesarstwa, Meander 38, s. 243-251.

1984, Naumachie pokazowe bitwy morskie staroytnych Rzymian, Nautologia 20, z. 2, s. 29-36.

1984, Pogldy aciskich Ojcw Kocioa na genez i istot pienidza, Vox Patrum 4/6-7, s. 148-165.

1988, Ewolucja konstrukcji kotwicy jako przejaw postpu technicznego w budownictwie okrtowym Rzymian, Antiquitas 14, s. 79-87.

1988, Idea ony i matki w Wyznaniach w. Augustyna a klasyczne wzorce rzymskie, Vox Patrum 8/15, s. 817-830.

1990, Gubernator realistyczne a symboliczne ujcie problematyki morskiej u Ojcw Kocioa, Vox Patrum 10/19, s. 817-828.

1990, Omasztowanie statkw rzymskich, Nautologia 25, z. 1/4, s. 3-12.1991, Morskie przewozy pasaerw w epoce rzymskiej, Nautologia 26, z. 3/4,

s. 17. 1991-1992, Stosunek Ojcw Kocioa do przedstawicieli zawodw morskich, Vox

Patrum 11-12/20-23, s. 205-212. 1992, Specy ka wieku dziecicego w oczach Rzymian okresu cesarstwa a wychowanie

w rodzinie, Studia Pedagogiczne 18, s. 7-21. 1992, Rzymskie zapatrywania na psychik dziecka, Antiquitas 16, s. 13-27. 1992, Zawieszenie sterw statkw rzymskich, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

37, z. 2, s. 133-144.1992, Modele maestwa w Rzymie pogaskim a chrzecijaskim [w:] (red.) J. liwiski,

Spoeczestwo i kultura do XVI w., Olsztyn s. 9-18. 1993, Typy maestw a wychowanie dziecka w rodzinie rzymskiej [w:] (red.) J. Jundzi,

Rodzina w staroytnym Rzymie, Bydgoszcz, s. 73-84.

28

1993, Pochway matek w literaturze czasw rzymskich [w:] (red.) J. Jundzi, Rodzina w staroytnym Rzymie, Bydgoszcz, s. 257-268.

1993, Partnerstwo w maestwie rzymskim typy i modele, Miscellanea Anthropologica et Sociologica 2, s. 89-96.

1993, Th e Ways of Salvage from the Shipwrecks in the Roman Times, Antiquitas 18, s. 81-88.

1993, Nowe trendy badawcze i rdowe w studiach nad histori wychowania w staro-ytnej Grecji i Rzymie [w:] (red.) T. Jamuna, I. i G. Michalscy, Metodologia bada naukowych historii wychowania, d, s. 106-112.

1993, Motyw statku na glinianych lampkach rzymskich realia a symbolika [w:] (red.) J. Jundzi, Morze w Imperium Rzymu, Bydgoszcz, s. 125-140.

1993, Motyw steru w zdobnictwie rzymskich, glinianych lampek oliwnych [w:] (red.) J. Jundzi, Morze w Imperium Rzymu, Bydgoszcz, s. 141-159.

1994, Das Geld in der lateinisch-christlichen Literatur des sptrmischen Kaiserreiches, Pomoerium (Bochum) 1, s. 101-126.

1994, Trapy rzymskich statkw handlowych zawieszone pod dolonem (okres cesarstwa) [w:] (red.) H. Kowalski, W. ladkowski, Terra, mare et homines, Lublin, s. 179-198.

1995, Kryzys czy ewolucja w rzymskiej aktywnoci na morzach w okresie pnego cesar-stwa rzymskiego (prowincje zachodnie a wschodnie), Antiquitas 21, s. 159-170.

1995, Motywy wojenno-morskie w sztuce okresu Cesarstwa [w:] (red.) E. Dbrowa, Pod znakiem Aresa i Marsa, (Zeszyty Naukowe UJ. Prace historyczne 117), Krakw, s. 143-158.

1995, Odysseus Ship on a Lamp from Novae [w:] (red.) A. Biernacki, Novae. Studies and Materials I, Pozna, s. 61-69.

1995, Okrt w sztuce rzymskiej [w:] (red.) J. Rostropowicz, Morze w kulturze staro-ytnych Grekw i Rzymian, Opole, s. 185-195.

1996, Synteza antycznego ksztacenia i wychowania w ujciu H. I. Marrou [w:] (red.) K. Puchowski, J. erko, Szlakami przeszoci i czasw wspczesnych, Gdask, s. 378-384.

1996, Zum Verstndnis der Bedingungen und Vorteile der Bewirtschaftung der Meerumgebung bei den Kirchenvtern (IV V. Jh. n. Chr.). Grundri des Problems, Pomoerium (Bochum) 2, s. 83-89.

1996, Rozdawnictwa pienidzy w pnym cesarstwie rzymskim (Zarys problemu), Vox Patrum 16/30-31, s. 49-56.

1998, Relacje midzy rodzin ma a wielk w Rzymie cesarskim II wieku, Zeszyty Naukowe. Studia Pedagogiczne 34, s. 19-30.

29

1998, Rola intelektu w ideale kobiety, bohaterki romansw okresu cesarstwa rzymskiego [w:] (red.) W. Jamroek, D. od-Strzelczyk, Rola i miejsce kobiet w edukacji i kulturze polskiej, t. 1, Pozna, s. 13-20.

1999, Strach i uwielbienie mczyni a kobiety w okresie rozkwitu cesarstwa rzym-skiego [w:] (red.) J. Jundzi, Partnerka, matka, opiekunka. Status kobiety w sta-roytnoci i redniowieczu, Bydgoszcz, s. 90-98.

1999, egluga rzeczna staroytnych Grekw i Rzymian, Rzeki 8, s. 81-1042000, Rodzina i wyksztacenie ponad wszystko. Problematyka rodzinna i rozwj inte-

lektualny w rzymskiej rodzinie arystokratycznej II w. [w:] (red.) J. Jundzi, Domus et familia. Ideay i realia ycia rodzinnego, Bydgoszcz, s. 27-44.

2001, Przeciwko rewolucji ewolucyjno zmian stosunkw wewntrzrodzinnych w Rzymie II w. p.n.e. V w. n.e. [w:] Przeomy w historii. Pamitnik XVI Powszechny Zjazd Historykw Polskich Wrocaw 15-18 wrzenia 1999 r., t. 2, cz. 1, Toru, s. 17-24.

2002, Powieci czasw rzymskich o najmodszych dzieciach [w:] (red.) J. Jundzi, Dziecko w rodzinie i spoeczestwie, t. 1 Staroytno redniowiecze, Bydgoszcz, s. 116-124.

2003, [haso] Ksztacenie w staroytnoci [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 2, (red.) T. Pilch, Warszawa, s. 910-918.

2004, Dziecistwo w staroytnym Rzymie rda, periodyzacja, moliwoci bada [w:] (red.) J. ebrowski, Spoeczestwo, opieka, wychowanie, Prace dedykowane Irenie Jundzi w osiemdziesiciolecie urodzin, Gdask, s. 43-52.

2004, Wyksztacenie w Rzymie cesarskim, uwarunkowania spoeczno kulturalne [w:] (red.) K. Bartnicka, Historia, spoeczestwo, wychowanie. Ksiga pamitkowa dedykowana prof. J. Miso, Putusk Warszawa, s. 435-446.

2004, Symboliczne i propagandowe znaczenie ikonogra i morskiej w guralnym zdob-nictwie glinianych lampek rzymskich okresu cesarstwa [w:] (red.) L. Morawiecki, P. Berdowski, Ideologia i propaganda w staroytnoci. Materiay konferencji Komisji Historii Staroytnej PTH Rzeszw 12-14 wrzenia 2000, Rzeszw, s. 425-442.

2004, Przeciwko Kwintylianowi ksztacenie domowe w staroytnoci [w:] (red.) K. Jakubiak, A. Winiarz, Nauczanie domowe dzieci polskich od XVIII do XX wieku, Bydgoszcz, s. 21-27

2005, Naruszanie dobrych obyczajw w zwizku z naduywaniem bogactw (zwaszcza pienidzy) u twrcw niechrzecijaskich a w pogldach Ojcw Kocioa okresu cesarstwa [w:] (red.) H. Kowalski, M. Kuryowicz, Contra leges et bonos mores. Przestpstwa obyczajowe w staroytnej Grecji i Rzymie, Lublin, s. 127-138.

2006, [haso] Rodzina w staroytnoci [w:] (red.) T. Pilch, Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 5, Warszawa, s. 363-370.

30

2007, Wychowanie dla potrzeb spoeczestwa i pastwa powszechnego w cesarstwie rzym-skim (II IV w.) [w:] (red.) B. Stawoska-Jundzi), Prace Katedry Historii Edukacji i Wychowania w Rodzinie t. 1 W krgu bada przeszoci ycia ro-dzinnego, Bydgoszcz, s. 157-164.

2008, Morze wyzwaniem dla bogw i ludzi. Vox Patrum 28/50.1, s. 353-364.2008, Rodzina jako rodowisko wychowawcze w wietle powieci czasw rzymskich.

Pedagogika Rodziny nr 1 (3), s. 7-14.2009 (w druku), Apulejusz o mczyznach odpowiedzialnych za patologiczne sytuacje

w rodzinie, (15 stron).


1992, Studia Pedagogiczne. Historia Wychowania, t. 18, Bydgoszcz.1993, Rodzina w staroytnym Rzymie, Bydgoszcz.1993, Morze w Imperium Rzymu, Bydgoszcz.1994, Wychowanie w rodzinie od staroytnoci po wiek XX, Bydgoszcz.1995, Rodzina a wychowanie cigo i zmienno na przestrzeni wiekw, Bydgoszcz.1995, Rodzina w spoeczestwach antycznych i wczesnym chrzecijastwie. Literatura,

prawo, epigra ka, sztuka, Bydgoszcz.1996, Studia Pedagogiczne. Wychowanie w rodzinie, t. 32.1999, Partnerka, matka, opiekunka. Status kobiety w staroytnoci i redniowieczu, Bydgoszcz.2000, Domus et familia. Ideay i realia ycia rodzinnego, Bydgoszcz. 2002, Dziecko w rodzinie i spoeczestwie, t. 1 Staroytno redniowiecze,

Bydgoszcz.

dr Micha Kosznicki (Rzym, wychowanie, rodzina, dziecko, chrzecijastwo, metodologia)

Ksiki

1999, Ksztacenie i wychowanie w literaturze zachodniego chrzecijastwa I - IV w. n.e., Gdask.

2002, Historia 1. Podrcznik dla liceum oglnoksztaccego, Wrocaw. 2002, Historia 1. Przewodnik metodyczny do przedmiotu historia dla klasy pierwszej

liceum oglnoksztaccego, Wrocaw.2003, Historia 2. Podrcznik dla liceum oglnoksztaccego, Wrocaw. 2003, Historia 2. Przewodnik metodyczny do przedmiotu historia dla klasy drugiej liceum

oglnoksztaccego, Wrocaw. 2004, Historia 3, cz. 1. Podrcznik dla liceum oglnoksztaccego, Wrocaw.

31

2004, Historia 3, cz. 2. Podrcznik dla liceum oglnoksztaccego, Wrocaw. 2005, Historia 3. Przewodnik metodyczny do przedmiotu historia dla klasy pierwszej

liceum oglnoksztaccego, Wrocaw.


1998, Obraz modziey w twrczoci zachodnich Ojcw Kocioa (do koca IV w.), Studia Pedagogiczne 34, s. 83-91.

1999, Kobiety w yciu i twrczoci w. Ambroego [w:] (red.) J. Jundzi, Partnerka, matka, opiekunka, Bydgoszcz, s. 222-230.

2000, Korespondencja rodzinna Auzoniusza [w:] (red.) J. Jundzi, Domus et familia, Bydgoszcz, s. 79-84.

2002, Dziecko w aciskiej hagiogra i pnoantycznej [w:] (red.) J. Jundzi, D. od-Strzelczyk, Dziecko w rodzinie i spoeczestwie, t. 1, Bydgoszcz, s. 234-245.

2007, Obcy w twrczoci pnoantycznych so stw, Antiquitas 29, s. 327-334.2007, Mowa Temistiusza O umiarkowaniu w uczuciach albo mioci do dzieci [w:]

(red.) B. Stawoska-Jundzi, Prace Katedry Historii Edukacji i Wychowania w Rodzinie, t. 1, Bydgoszcz, s. 187-195.

2008, Pnoantyczna mowa pogrzebowa Himeriusza z Prusy po mierci dziecka [w:] (red.) B. Stawoska-Jundzi, Prace Katedry Historii, Edukacji i Wychowania w Rodzinie, t. 1, Bydgoszcz, s. 197-205.

dr hab. Boena Stawoska-Jundzi(Rzym, wychowanie, rodzina, kobieta, dziecko, wczesne chrzecijastwo, ar-cheologia), pozycje wybrane

Ksiki

2008, Vixit cum parentibus. Dzieci w wieku do siedmiu lat w rodzinach chrzecijan z Rzymu III VI wieku, Bydgoszcz.

2008, Terracotta Oil Lamps from the excavations of the Adam Mickiewicz University, International Interdisciplinary Archaeological Expedition at Novae /Moesia Inferior/. Seasons 1960-1997, Pozna Sevastopol (Novae. Studies and Materials vol. III, ed. A. B. Biernacki).


1993, Kilka uwag oglnych nad znaczeniem inskrypcji wczesnochrzecijaskich w bada-niach nad rodzin rzymsk [w:] (red.) T. Jamuna, I. i G. Michalscy, Metodologia w badaniach naukowych historii wychowania, d, s. 196-202.

32

1993, Mae dziecko w chrzecijaskiej epigra ce nagrobnej III VI w. [w:] (red.) J. Jundzi, Rodzina w staroytnym Rzymie, Bydgoszcz, s. 111-137.

1993, Alumni w inskrypcjach chrzecijaskich Rzymu [w:] (red.) J. Jundzi, Rodzina w staroytnym Rzymie, Bydgoszcz, s. 235-257.

1993, Einige Bemerkerung zur Onomastik und Prosopographie christlicher Inschriften fr Alumnen [w:] Prosopographica, (red.) K. Ilski, L. Mrozewicz, Pozna, s. 247-258.

1993, Problematyka morska w inskrypcjach chrzecijaskich uwagi wprowadzajce [w:] (red.) J. Jundzi, Morze w Imperium Rzymu, Bydgoszcz, s. 175-187.

1995, Relacje rodzice dzieci od 17 roku ycia w datowanych inskrypcjach nagrobnych miasta Rzymu [w:] (red.) J. Jundzi, Wychowanie w rodzinie od staroytnoci po wiek XX, Bydgoszcz, s. 113-128.

1994, Formuy v.h. i h.f. (oraz pochodne) w chrzecijaskich inskrypcjach z prowincji i miasta Rzymu [w:] (red.) L. Mrozewicz, K. Ilski, Studia Moesiaca 2, Pozna, s. 127-144.

1995, Rodzina w datowanych konsularnie, aciskich inskrypcjach Rzymu [w:] (red.) J. Jundzi, Rodzina a wychowanie cigo i zmienno na przestrzeni wiekw, Bydgoszcz, s. 71-79.

1995, Zrnicowanie oraz zanikanie informacji o stosunkach rodzinnych w formularzu chrzecijaskich inskrypcji rzymskich a prowincjonalnych okresu pnego cesarstwa, Antiquitas 21, s. 171-177.

1995, Rodzina w VI wiecznych (datowanych konsularnie), aciskich inskrypcjach chrze-cijaskich [w:] (red.) J. Jundzi, Rodzina w spoeczestwach antycznych i wcze-snym chrzecijastwie, Bydgoszcz, s. 315-330.

1996, Wsplne fundacje rodzicw dla dzieci w datowanych konsularnie inskrypcjach chrzecijaskich Rzymu (III VI w.), Studia Pedagogiczne 28, s. 37-48.

1995, Symbolism of the Cross on Clay oil lamps from Novae [w:] (red.) A. B. Biernacki, Novae. Studies and Materials, vol. 1, Pozna, s. 47-60.

1998, Problematyka rodzinna w aciskich inskrypcjach chrzecijaskich Rzymu, okres najwczeniejszy: II/III III w. [w:] (red.) K. Jakubiak, Z dziejw edukacji i wy-chowania w rodzinie, Studia Pedagogiczne 34, Bydgoszcz, s. 51-82.

2000, Kwantytatywne aspekty poycia maeskiego kobiet w aciskich inskrypcjach chrzecijaskich z Rzymu, datowanych konsularnie (III VI w.) [w:] (red.) J. Jundzi, Domus et familia. Ideay i realia ycia rodzinnego, Bydgoszcz, s. 67-79.

2002, Relief Decoration on the Lamps from Novae [w:] (red.) M. Drinov, Th e Roman and Late Roman City. Th e International Conference (Veliko Tyrnovo 26-30 July 2000), So a, s. 418-428.

33

2002, Mamma, tata i papas w aciskich inskrypcjach chrzecijaskich z Rzymu III VII wieku, Vox Patrum 22/42-43, s. 487-500.

2004, Kobieta w Kociele, maestwo i rodzina w polskich badaniach patrologicznych [w:] (red.) A. W. Janke, Pedagogika rodziny na progu XXI wieku. Rozwj, przed-miot, obszary re eksji i bada, Toru, s. 98-105.

2005, Treci zwizane z antykiem chrzecijaskim w dydaktyce historii wychowania na studiach pedagogicznych [w:] (red.) T. Gumua, St. Majewski, Historia wycho-wania w ksztaceniu nauczycieli. Tradycja i wspczesno. Teoria i praktyka, Kielce, s. 241-247.

2005, Przewinienia dzieci. Rzymskie opinie o niewaciwych zachowaniach dziecicych [w:] (red.) H. Kowalski, M. Kuryowicz, Contra leges et bonos mores. Przestpstwa obyczajowe w staroytnej Grecji i Rzymie, Lublin, s. 127-138.

2007, Prospoeczne i aspoeczne tendencje wychowania w rodzinach chrzecijan w glo-balnym spoeczestwie Cesarstwa Rzymskiego I IV wieku [w:] (red.) R. Sajkowski, Studia z dziejw staroytnego Rzymu, Olsztyn, s. 47-53.

2008, Chopcy nazwani pueri w inskrypcjach chrzecijaskich z Rzymu, Vox Patrum 28/52.2, s. 1027-1038.

2008, Partnerstwo poprzez maeski kompromis. Analiza Laudatio Turiae, rzymskiej inskrypcji nagrobkowej z koca I w. p.n.e. [w:] (red.) A. W. Janke, Wychowanie rodzinne w teorii i praktyce. Rozwj pedagogicznej orientacji familiologicznej, Bydgoszcz Toru, s. 12-23.

2009, Senex christianus. Ludzie w wieku 70 lat i powyej w wietle aciskich inskryp-cji chrzecijan z Rzymu (III VI w.) [w:] (red.) R. Sajkowski, M. Wolny, Grecja, Kartagina, Rzym, Olsztyn, s. 143-171.

2009 (w druku), Epita a dla najstarszych i dla najmodszych chrzecijan w katakumbach rzymskich (18 stron).


2007, W krgu bada przeszoci ycia rodzinnego, Prace Katedry Historii Edukacji i Wychowania w Rodzinie, t. 1, Bydgoszcz.

34

3 . C Z S T O C H O WA

3.1. Akademia im. Jana Dugosza w Czstochowie

3.1.1. Zakad Historii Staroytnej i Kultury Antycznej, Instytut Historii, Wydzia Filologiczno-Historyczny

adres: Aleje Armii Krajowej 36a; 42-200 Czstochowa e-mail / website: [email protected] / http://www.wfh.ajd.czest.pltel. / fax: 34 361 14 25


W 1990 r. Rada Wydziau Humanistyczno-Pedagogicznego Wyszej Szkoy Pedagogicznej w Czstochowie podja uchwa o utworzeniu studiw histo-rycznych, a Senat uczelni zaopiniowa j pozytywnie. W tym samym roku w wyniku reorganizacji utworzono Wydzia Filologiczno-Historyczny, w jego za strukturze Instytut Filozo czno-Historyczny, w skad ktrego wszed Za-kad Historii Staroytnej i redniowiecznej. Zakad rozpocz dziaalno 1 padziernika 1990 r., a organizatorem i pierwszym kierownikiem zosta prof. Aleksander wieawski. Wrd twrcw nowego kierunku by rwnie nestor staroytnikw prof. Eugeniusz Konik. Pocztkowo ksztacono na trzy-letnich studiach zawodowych we wsppracy z Uniwersytetem dzkim, a od roku akademickiego 1993/1994 na picioletnich, dwustopniowych studiach magisterskich. Pozyskanie samodzielnej kadry akademickiej zaowocowao w roku akademickim 1997/1998 przejciem na jednostopniowy, picioletni system studiw. Ponowna reorganizacja w 2002 r. doprowadzia do wyonie-nia Instytutu Historii, a w konsekwencji do podziau Zakadu Historii Sta-roytnej i redniowiecznej. Powsta samodzielny Zakad Historii Staroytnej i Kultury Antycznej kierowany przez prof. Wiesawa Kaczanowicza. Pracow-nikami Zakadu byli dr Bronisaw Szubelak, dr Tomasz ado, dr Katarzyna Chmielewska i mgr Ewelina Brczek-Ryga. W 2001 r. Centralna Komisja do Spraw Tytuu Naukowego i Stopni Naukowych przyznaa Wydziaowi Filologiczno-Historycznemu Wyszej Szkoy Pedagogicznej w Czstochowie uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora nauk humanistycznych w dyscyplinie historia. Przeksztacenie Wyszej Szkoy Pedagogicznej w Aka-

35

demi im. Jana Dugosza, w 2004 r. i uzyskanie akredytacji na lat pi w 2007 roku zbiego si z przyznaniem Wydziaowi Filologiczno-Historycznemu Aka-demii uprawnie do nadawania stopnia doktora habilitowanego nauk huma-nistycznych w dyscyplinie historia. Obecnie czynni zawodowo badacze dzie-jw staroytnych w Zakadzie to dr Bronisaw Szubelak i dr Tomasz ado. Pierwszy z nich specjalizuje si w bronioznawstwie staroytnym, co znajduje odbicie w publikacjach ksikowych i artykuach zamieszczanych w periody-kach. Drugi za jest znawc dziejw politycznych schykowej Republiki Rzym-skiej. Pocztkowo zajmowa si dziaalnoci Katona Utyceskiego, za obec-nie koncentruje swoje zainteresowania na kon ikcie Sertoriusza z Rzymem.

3.1.1.2. Aktualny skad osobowy jednostki


dr Katarzyna Chmielewska

3.1.1.2.2.. Pracownicy i doktoranci

dr Bronisaw Szubelakdr Tomasz ado


dr Bronisaw Szubelak (wojskowo staroytna, archeologia)

Ksiki

1999, Legionista Cezara- studium uzbrojenia, Czstochowa.2007, Hoplita grecki VII-V w. p.n.e.- studium bronioznawcze, Zabrze.


1997, Zagadnienia bronioznawcze w ilustracji i opisie ksikowym jako element kszta-tujcy wyobrani ucznia na przykadzie podrcznika,,Staroytno Julii Tazbirowej i Ewy Wipszyckiej [w:] (red.) J. Walczak, A. Zielecki, Przeszo w szkole przy-szoci, Czstochowa, s.195-198.

36

2002, Gajusz Juliusz Cezar jako wdz w oczach wasnych i relacjach autorw antycznych [w:] (red.) J. Rostropowicz, Studia nad kultur antyczn 2, Opole, s. 131-142.

2003, Uzbrojenie piechoty egipskiej za panowania XVIII i XIX dynastii, Piotrkowskie Zeszyty Historyczne 5, 2003, s. 351-356.

2007, Uzbrojenie falangitw macedoskich za Antygonidw [w:] (red.) K. Nawotka, M. Pawlak, Grecy, Rzymianie i ich ssiedzi, Antiquitas 29, s. 175-183.

2008, Pugio czy parazonium narzdziem mordu w Idy Marcowe 44 r. przed Chr. ? [w:] (red.) L.Mrozewicz, Idy marcowe 2050 lat pniej, Pozna, s. 111-119.

dr Tomasz ado (Rzym okresu republikaskiego, historia polityczna)


1999, Misja cypryjska Katona Modszego (lata 5856 p.n.e.) [w:] (red.) W. Kaczanowicz, Rzym antyczny. Polityka i pienidz III, Katowice, s. 21-40.

2003, Katon Utyceski w publicystyce rzymskiej doby upadku Republiki, Biuletyn Instytutu Filozoficzno Historycznego Wyszej Szkoy Pedagogicznej w Czstochowie 32, 10, s. 2133.

2004, Wok daty urodzenia Katona Modszego [w:] (red.) W. Kaczanowicz, Studia z dziejw antyku, Katowice, s. 6680.

2004, Wpyw dzieka Munacjusza Rufusa na wizerunek Katona Modszego [w:] (red.) L. Morawiecki, P. Berdowski, Ideologia i propaganda w staroytnoci, Rzeszw, s. 295-305.

2004, Uwagi o Marku Perpernie, przywdcy spisku na ycie Sertoriusza [w:] (red.) A. Sotysiak, Zamach stanu w dawnych spoecznociach, Warszawa, s. 6976.

2006, Sertoriusz a Hispanienses, Zeszyty Historyczne Akademii im. Jana Dugosza w Czstochowie 9, s. 714.

2006, Th e In uence of the Sertorian Con ict on the Situation of the Roman Republic in the Seventies of the First Century BC, Eos 93, s. 129136.

2007, Antysullaski charakter sojuszu Mitrydatesa VI Eupatora z Kwintusem Sertoriuszem [w:] (red.) K. Nawotka, M. Pawlak, Grecy, Rzymianie i ich ssiedzi, Antiquitas 29, s. 397413.

2008, Th e Process of Romanization in the Spanish Provinces at the Time of the Sertorian War [w:] (red.) W. Kaczanowicz, Th e Ancient Rome. Politics and Money, Katowice, s. 924.

37

4 . G D A S K

4.1. Uniwersytet Gdaski

4.1.1. Zakad Historii Staroytnej, Instytut Historii, Wydzia Historyczny

adres: ul. Wita Stwosza 55, 80-952 Gdask-Oliwae-mail / website: [email protected] / http://www.historia.ug.gda.pl/tel. / fax: (+48) 58-523-22-88 / 58 523-21-47

4.1.1.1. Historia, dziaalno naukowa i zakres badawczy jednostki

We wrzeniu 1977 r. kierownikiem Zakadu Historii Staroytnej zosta prof. Stanisaw Mrozek. Funkcj t peni do 31 maja 1994 r., kiedy to przeszed na emerytur. W tym te okresie badania naukowe Profesora i jego pracow-nikw koncentroway si przede wszystkim wok kwestii zwizanych z za-gadnieniami historii spoeczno gospodarczej wiata rzymskiego, a zwaszcza rol ekonomiczn i spoeczn pienidza rzymskiego, histori cen i pac, sto-sunkami spoecznymi w miastach italskich i prowincjonalnych w okresie ce-sarstwa, a take problematyk szeroko rozumianej prywatnej dobroczynnoci w Italii i w prowincjach oraz rzymskim kultem zmarych. Naley podkreli pionierski charakter tego nurtu badawczego, stworzonego przez Profesora S. Mrozka, z uwagi na to, e po raz pierwszy na wiksz skal wykorzysta w badaniach naukowych istniejcy rnorodny materia epigra czny. Istotnym elementem powstaych w tym czasie prac byo okrelenie walorw inskrypcji jako wanych rde poznawczych, zwaszcza dziki wypracowaniu nowych kryteriw datowania, stworzeniu nowych formularzy epigra cznych i podda-niu ich wszechstronnej analizie. W tym te kontekcie mwi si nawet o ist-nieniu gdaskiej szkoy epigra kw. Dziki osobistemu zaangaowaniu prof. Mrozka, w 1978 r. w Gdasku odbyo si, zorganizowane wsplnie przez Uniwersytet Gdaski i lcole Franaise de Rome, midzynarodowe kolo-kwium powicone dewaluacji pienidza w staroytnym Rzymie z udziaem najwybitniejszych specjalistw w tym przedmiocie.

Szerokie kontakty midzynarodowe, take na gruncie osobistych kontak-tw, oprcz dziaalnoci cile naukowej kierowany przez Profesora Zakad

38

Historii Staroytnej prowadzi rwnie szeroko rozumian dziaalno dydak-tyczn. W ramach obowizujcych na uczelni zaj pracownicy Zakadu pre-zentowali studentom I i II roku studiw wybrane zagadnienia wiata staro-ytnego (Bliski Wschd, Grecja, Rzym) w formie wykadw kursowych, wykadw monogra cznych, proseminariw, konwersatoriw z zakresu nu-mizmatyki, paleogra i, epigra ki oraz wicze z historii staroytnej i jako dodatkowego przedmiotu jzyka greckiego. W tamtym czasie pracownika-mi Zakadu Historii Staroytnej byli: K. Gombiowski, J. Iluk, E. Marciniak, a zajcia z jzyka greckiego prowadzi P. Gruszka. W wyniku reorganizacji struktur wydziaowych na Uniwersytecie z Zakadu odesza cz osb. Od 1985 do 1994 r. pracownikami tego Zakadu pozostawali: prof. Mrozek, dr hab. J. Iluk oraz mgr J. Pudliszewski.

Profesor w trakcie pracy uniwersyteckiej dba take o dalsze ksztacenie podlegej mu modej kadry naukowej zachcajc swoich podwadnych do twrczej pracy naukowej, czsto suc im rad i pomoc w wyjanianiu wie-lu kwestii, a zwaszcza w poruszaniu si po zawiym wiecie epigra ki aci-skiej. Nawizane przez Profesora kontakty i jego pozytywne opinie o wsp-pracownikach umoliwiy im rwnie wyjazdy naukowe w orodkach uniwersyteckich za granic (m.in.: J. Iluk Niemcy; E. Marciniak Wochy; J. Pudliszewski Belgia). Dziki temu, w kwerendach bibliotecznych, docie-rano do najnowszych, europejskich i wiatowych, publikacji naukowych, wwczas niedostpnych w kraju. Efektem tych eksploracji naukowych byy doktoraty napisane pod kierunkiem Profesora przez wsppracownikw, bd jego uczniw. Tytu naukowy doktora nauk humanistycznych z zakresu hi-storii staroytnej uzyskay w tym okresie nastpujce osoby: P. Gruszka (Pryn-cypat Trajana w wietle korespondencji Pliniusza Modszego 1973 r.); J. Iluk (Kary pienine w inskrypcjach nagrobnych w okresie Cesarstwa Rzymskiego 1974 r.); E. Marciniak (Prywatne fundacje budowli uytecznoci publicznej na terenie Italii w okresie wczesnego Cesarstwa 1977 r.); J. Jundzi (Pienidz w literaturze chrzecijaskiej w okresie pnego Cesarstwa Rzymskiego 1983 r.); R. Pankiewicz (Zmiany wartoci metali szlachetnych w dziejach rzymskich 1982 r.); J. Pudliszewski (Prywatne uroczystoci nagrobne w wietle epita w aciskich w okresie Cesarstwa Rzymskiego 1995 r.).

W Zakadzie powstay rwnie w tym czasie trzy rozprawy habilitacyjne. Napisali je: K. Gombiowski (Ktezjasz z Knidos. Grecki historyk perskiej mo-

39

narchii Achemenidw 1981 r.), J. Jundzi (Pienidz w aciskiej literaturze chrzecijaskiej pnego cesarstwa rzymskiego 1984) oraz J. Iluk (Ekonomicz-ne i polityczne aspekty cyrkulacji zota w pnym Cesarstwie Rzymskim 1988 r.). Wikszo tych prac badawczych zostaa opublikowana w formie odrb-nych monogra i bd artykuw umieszczonych w czasopismach krajowych lub zagranicznych. Ponadto pracownicy zakadu uczestniczyli w licznych kra-jowych konferencjach naukowych powiconych rnym aspektom dziejw staroytnych.

Od 1994 r. kierownikiem Zakadu jest prof. Jan Iluk. Wsppracujcy z nim historycy wywodz si z seminariw historii staroytnej, ale s wrd nas take absolwenci lologii klasycznej i studiw teologicznych (Ponti cio Istituto Biblico w Rzymie, Teologische Fakultt Univ. Mnster). Poznajemy i komentujemy ycie wok wity i w wityniach antycznych, majc za sob przygotowanie historyczne i lologiczne. W tym zespole jestemy w sta-nie podejmowa prace nad religiami spoeczestw Bliskiego Wschodu, krajw hellenistycznych i prowincji Cesarstwa Rzymskiego.

Wikszo z pracownikw od lat publikuje prace z zakresu dziejw religii staroytnych. Gros tych publikacji odnosi si do dziejw judaizmu (G. Sza-mocki, Z. Brzostowski), judeochrzecijastwa (B. Grka, W. Gajewski, A. Mi-chalak) i chrzecijastwa ponoantycznego (J. Iluk, I. Milewski). Zajmujemy si egzegez Starego (G. Szamocki) i Nowego Testamentu (B. Grka, W. Ga-jewski), a take pimiennictwem patrystycznym (J. Iluk, I. Milewski). Nie-ktrzy z nas doskonal si take w tumaczeniu tekstw Ojcw Kocioa (J. Iluk, I. Milewski).

W naszym zespole s take doktoranci z Instytutu Historii, spord ktrych wywodz si pracujcy dzisiaj w rnych placwkach badawczych doktorzy: L. Krzykowski, L. Kostuch, A. Michalak, M. Og, A. Pajkowska, B. Siek, a take wsppracujcy z nami lolog klasyczny z Akademii Pomorskiej w Supsku: Z. Brzostowski.

Zesp nasz zaczyna si ksztatowa w poowie lat 90-tych w dwch, ale blisko ze sob zwizanych miejscach: w Zakadzie Historii Staroytnej UG i na spotkaniach z okazji lektoratu jzyka hebrajskiego, prowadzonego przez profesora Wadysawa Paubickiego. Owoce naszej pracy, to przede wszystkim kilkanacie monogra i autorstwa B. Grki, J. Iluka i I. Milewskiego, powi-conych dziejom antycznego judaizmu, judeochrzecijastwa i chrzecijastwa.

40

Jeszcze w tym roku akademickim ukae si rozprawa habilitacyjna I. Milew-skiego omawiajca losy biskupw we Wschodnim Cesarstwie w IV i w V wieku. Cao dorobku naszego zespou uzupeniaj drobniejsze przyczynki do dziejw religii z krgu cywilizacji bliskowschodnich i rdziemnomorskich, a take tumaczenia niepublikowanych w jzyku polskim tekstw patrystycz-nych. Potwierdzeniem wartoci naukowych prac religioznawczych s dyserta-cje doktorskie obronione w Zakadzie Historii Staroytnej (W. Gajewskiego, B. Grki, L. Kopotowskiego, L. Kostuch, A. Michalaka, I. Milewskiego) i habilitacje (B. Grki w Instytucie Religioznawstwa UJ i I. Milewskiego w UG). Z naszym Zakadem wsppracuje historyk dr Micha Kosznicki z Zakadu Metodyki Nauczania Historii (UG) i lolodzy klasyczni: dr Zbi-gniew Brzostowski z Zakadu Historii Staroytnej Pomorskiej Akademii w Supsku, oraz dr Anna Pajkowska z Instytutu Filologii Klasycznej UG.

Zesp redaguje wasny periodyk Christianitas Antiqua, ktry ukazuje si (od 2003 r.) w dwch seriach: Fontes i Commentationes.

Doktoraty przygotowane w Zakadzie Historii Staroytnej i zatwierdzone przez Rad Naukow Instytutu Historii UG (po 1994 r.): 1. Grka Bogusaw: Basileia a Ekklesia w koncepcji Mateusza, promotor prof. Jan Iluk, recen-zenci: ks. prof. Henryk Pietras (Papieski Wydzia Teologiczny w Warszawie), prof. Wadysaw Paubicki (UG). Obrona 24 czerwca1996 r.; 2. Milewski Ireneusz: Pienidz w pismach greckich Ojcw Kocioa IV wieku (na przykadzie pism kapadockich Ojcw Kocioa i Jana Chryzostoma), promotor prof. Jan Iluk, recenzenci prof. Waldemar Ceran (U), prof. Maciej Salamon (UJ). Obrona 25 maja 1998 r.; 3. Gajewski Wojciech: Struktura organizacyjna Kocioa do poowy II wieku w Cesarstwie Rzymskim, promotor prof. Jan Iluk, recenzenci prof. Marian Filipiak (UMCS Lublin), prof. Wadysaw Paubicki (UG). Obrona 6 lipca1998 r.; 4. Krzykowski Leszek: Metody prowadzenia sporw wewntrzkocielnych w IV i w 1 poowie V wieku w pra-cach niektrych antycznych historykw Kocioa, promotor prof. Jan Iluk, recenzenci ks. prof. dr hab. Augustyn Eckmann (KUL), prof. Juliusz Jundzi (WSP Bydgoszcz). Obrona 7 czerwca 2000 r.; 5. Kostuch Lucyna: Wyobra-enia androgyniczne w staroytnych religiach pogaskich krgu kulturowego ba-senu Morza rdziemnego, promotor prof. Jan Iluk, recenzenci prof. Piotr Stawiski (UJ), prof. Wadysaw Paubicki (UG). Obrona 16 padziernika 2000 r.; 6. Michalak Aleksander Roman: Ideologia witej wojny w wietle

41

ruchw rewolucyjnych w Palestynie w pocztkach chrzecijastwa (4 r. p.n.e. 73 r. n.e.), promotor prof. Jan Iluk, recenzenci prof. Leszek Mrozewicz (UAM Pozna), o. prof. Henryk Pietras S.J. (WSFP Ignatianum Krakw). Obrona 9 maja 2006 r.; 7. Pajkowska Anna: Cesarz Julian Apostata w wia-dectwach historyka Ammiana Marcelina i teologa Grzegorza z Nazjanzu, pro-motor prof. Jan Iluk, recenzenci prof. Waldemar Ceran (U), prof. Leszek Mrozewicz (UAM Pozna). Obrona 16 padziernika 2007 r.; 8. Og Monika: Stosunek pnoantycznych chrzecijan do rzymsko-hellenistycznych wi-ty i posgw bstw, promotor prof. Jan Iluk, recenzenci prof. Urszula Mazurczak (KUL), O. prof. Henryk Pietras S.J. (WSFP Ignatianum Kra-kw). Obrona 20 czerwca 2008 r.; 9. Siek Bartomiej: Obraz cesarstwa rzymskiego w ksigach seweriaskich Historii Rzymskiej Kasjusza Diona Kokce-jana, promotor prof. Jan Iluk, recenzenci prof. Krzysztof Gombiowski (UG), prof. Juliusz Jundzi (UKW Bydgoszcz). Obrona 7 lipca 2008 r.



prof. UG dr hab. Jan Iluk

4.1.1.2.2. Pracownicy

prof. UG dr hab. Bogusaw Grka dr Wojciech Gajewskidr Ireneusz Milewskidr Jacek Pudliszewskidr Grzegorz Szamocki


prof. UG dr hab. Bogusaw Grka (chrzecijastwo, koci, biblistyka)

Ksiki

1997, Koci jako Krlestwo Syna Czowieczego, Krakw.

42

2000, Pomidzy aktem wiary a faktem chrztu. Instytucja nawrcenia w Kociele pier-wotnym, Krakw.

2001, Z wody i Ducha (J 3,5). Janowa perspektywa inicjacji w chrzest, Krakw.2005, Inicjacja w ycie wieczne w Ewangelii w. Jana. Struktura inicjacji w wietle

J 1,10-12; 3,1-21; 5,1-47; 20,30-31, Gdask.2008, Jezus i Samarytanka (J 4,1-42). Historia i inicjacja, Krakw.


1999, Sadzawka Bethesda (J 5,2) w patrystycznej i wspczesnej egzegezie, Vox Patrum 19/36-37, s. 455-464.

2000, Absolutna mio Boga (J 3,16), Studia Religiologica 33, s. 117-125.2000, Narodziny z wody i Ducha (J 3,5), Przegld Religioznawczy 195, s. 29-39.2001, Nikodem i jego kwestia (J 3,1-2), Ruch Biblijny i Liturgiczny 3, s. 173-188. 2002, Woda i Duch (J 3,5). Problem hermeneutyczny, Ruch Filozo czny, s. 475-

489.2002, Zstpienie i wstpienie Syna Czowieczego (J 3,13), Studia Bobolanum 1,

s. 45-52.2002, Zakoczenie Ewangelii Marka (16,8). Kwestia lingwistyczna, Studia Classica

et Neolatina 5, s. 47-53. 2003, Zeloci wobec wojny i terroru, Studia Religiologica 36, s. 65-77.2003, Chrzecijastwo pierwotne wobec ruchu zelockiego, Studia Bobolanum 3, s. 135-

156. 2003, Kopotliwa wieloznaczno pojcia Ioudaioi w Ewangelii Jana, Przegld

Religioznawczy 208, s. 21-30. 2003, Dekalog. Kodeks moralnoci czy prawa?, Zeszyty Naukowe KUL 3-4, s. 11-44.2003, Praxis jako kryterium prawdy w Ewangelii Jana (3,19-21), Roczniki Filozo czne

KUL 51, s. 303-320.2005, Wsplna Deklaracja w sprawie nauki o usprawiedliwieniu. Krok milowy czy

we waciwym kierunku?, Christianitas antiqua. Commentationes 1, s. 13-56.2005, Perspektywa inicjacji wczesnochrzecijaskiej na podstawie Listu do Rzymian 8,

28-30, Christianitas antiqua. Commentationes 1, s. 57-71. 2005, Inicjacja na granicy Ojcw Apostolskich: Logion posannictwa (Mk 16,15-18)

a Freer Logion, Christianitas antiqua. Commentationes 1, s. 90-104.2005, Credo Janowego Prologu a Credo nicejsko-konstantynopolitaskie, Przegld

Religioznawczy 217, s. 45-62.2000, Pedagogia w wierze ku przyszoci [w:] (red.) S. Konstaczak, Wychowanie dla

przyszoci, Supsk, s. 79-84.

43

2000, Biblijny model czowieka [w:] (red.) M. Adamkiewicz, S. Konstaczak, Wok lozo i wychowania, Supsk, s. 213-220.

2003, Th anatos w Ewangelii Jana [w:] (red.) J. Kolbuszewski, Problemy wspczesnej tanatologii. Medycyna Antropologia kultury Humanistyka, Wrocaw, s. 249-256.

2003, Logion posannictwa (Mk 16,15-18) a Freer Logion. Problem literacki i herme-neutyczny [w:] (red.) Z. Abramowicz, Chrzecijaskie dziedzictwo duchowe na-rodw sowiaskich, Biaystok, s. 53-64.

2008, Podejcie inicjacyjne do Ewangelii Jana [w:] (red.) Anna Marchewka, Rem acu tangere. Studia Interdisciplinaria ad Linguam et Litteras Graecorum Antioquorum Pertinentia, Gdask, s. 187-195.

2008, Starochrzecijaska polemika antyjudaistyczna, Jews and Slavs 21, Jerusalem Gdask, s. 420-428.

dr Wojciech Gajewski(chrzecijastwo, koci, biblistyka)


2003, Judeochrzecijaska struktura gminy jerozolimskiej. Od dodeka do episkopatu, Przegld Religioznawczy 207-210, s. 41-63.

2004, Inicjacja w pismach Ojcw Apostolskich na przykadzie Didache i Pierwszego Listu do Koryntian Klemensa Rzymskiego, Christianitas Antiqua 2, s. 72-89.

2005, Mowa gwiazd: astrologia staroytna w wietle pism Starego i Nowego Testamentu [w:] (red.) T. Siuda, Biblia i ekumenizm, 3, (Wydzia Teologiczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza), s. 120-130.

2005, Formua kat oikon ekklesia (1 Kor 16:19) i jej konsekwencje w Corpus Paulinum, Przegld Religioznawczy 217, s. 63-78.

2006, wita we wczesnym Kociele. wiadectwo Nowego Testamentu i Ojcw Kocioa, Przegld Religioznawczy 220, s. 77-108.

2007, Judaistyczne korzenie chrzecijastwa. Stosunek judeochrzecijastwa do instytucji i zwyczajw judaizmu okresu drugiej wityni, Gdaski Rocznik Ewangelicki 1, s. 9-33.

2008, Koci a Synagoga: pocztki kryzysu. Przyczyny rozejcia si Kocioa i Synagogi w I wieku, Gdaski Rocznik Ewangelicki 2, s. 23-40.

44

prof. UG dr hab. Jan Iluk (Rzym, chrzecijastwo, koci, judaizm, ekonomia, pienidz)

Ksiki

1985, Grzywny sepulkralne w italskich epita ach z okresu Cesarstwa Rzymskiego, Gdask.

1988, Ekonomiczne i polityczne aspekty cyrkulacji zota w pnym Cesarstwie Rzymskim, Gdask.

1995, Maestwo i rodzina w staroytnym chrzecijastwie [w:] W. Paubicki, J. Iluk, Maestwo i rodzina w dawnym judaizmie i staroytnym chrzecijastwie, Gdask.

1997, J. Iluk, A. Paner, Historia, Staroytno. Podrcznik dla szk rednich, Koszalin.

1997, A. Paner, J. Iluk, Historia, redniowiecze. Podrcznik dla szk rednich, Koszalin.

1997, A. Paner, J. Iluk, Na tabliczce, papirusie i pergaminie. rda historyczne dla uczniw szkoy redniej. Staroytno-redniowiecze, Koszalin.

1999, A. Paner, J. Iluk, W czasach dawnych i najdawniejszych. Historia dla klasy V, Krakw.

2006, ydowska politeja i Koci w Imperium Rzymskim u schyku antyku, t. I, Jana Chryzostoma, kapana Antiochii, Mowy przeciwko judaizantom i ydom, Gdask.

2007, Aspects conomiques et politiques de la circulation de lor au Bas-Empire, (Collection Moneta 64), Wetteren (Belgique).

2007, w. Jan Chryzostom, Mowy przeciwko judaizantom i ydom. Przeciwko ydom i Hellenom, przekad i komentarz, rda Myli Teologicznej 41, Krakw.

2008, Jan Chryzostom, Komentarz do Listu w. Pawa do Galatw, przekad i opraco-wanie, rda Myli Teologicznej 47, Krakw.


1972, Kilka uwag o roli Marka Licyniusza Krassusa w I triumwiracie, Zeszyty Naukowe Wydziau Humanistycznego Uniwersytetu Gdaskiego: Historia 1, s. 5-23.

1972, O karach pieninych na nagrobkach aciskich, Filomata 259, s. 460-470.1976, Warto follisa w wietle inskrypcji nagrobnych z pierwszej poowy IV w. n.e.,

Wiadomoci Numizmatyczne, 20, s.174-179.

45

1978, Grzywny sepulkralne w wietle italskich epita w z okresu Cesarstwa Rzymskiego, Zeszyty Naukowe Wydziau Humanistycznego Uniwersytetu Gdaskiego: Historia 7, s.45-76.

1979, Drachmae in the sepulchral-penal system of Asia Minor in period of the Early Roman Empire, Eos 67, s. 279-286.

1985, Th e export of gold from the Roman Empire to barbarian countries from the 4th to the 6th centuries, Mnsterische Beitrge zur Antiken Handelsgeschichte 4, s. 79-103.

1985, Trybuty i donativa cesarzy rzymskich wypacane plemionom barbarzyskim w V i w VI wieku, Eos 78, s. 331-347.

1987, Pnorzymskie skarby solidw z pnocno-zachodniej Europy w wietle barbarzy-skich podbojw od IV do VI wiekw, Wiadomoci Numizmatyczne 31, s. 1-38.

1986, Rzymskie solidy na Pomorzu Nadwilaskim w wietle kontaktw Cesarstwa Rzymskiego z plemionami barbarzyskimi, Zeszyty Naukowe Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego: Seria Wisa, s. 5-20.

1987, Skarb solidw w 1764 w Xanten (RFN) znaleziony, Wiadomoci Numizmatyczne 31, s. 76-87.

1993, De sepulcris violatis w tradycji chrzecijaskiej pnego Cesarstwa Rzymskiego, Supskie Studia Historyczne, s. 15-31.

1994, Maestwo w okowach prawa i Kocioa. Z dziejw pnorzymskiego spoecze-stwa, Przegld Religioznawczy 172, s. 3-28.

1994, Kocielna akumulacja zota w pnym Cesarstwie Rzymskim, Przegld Religioznawczy 174, s. 49-65.

1995, Rodzina i wsplnota w staroytnym chrzecijastwie [w:] (red.) J. Jundzi, Rodzina w spoeczestwach antycznych i wczesnym chrzecijastwie. Literatura, prawo, epigra ka, sztuka, Bydgoszcz, s. 215-241.

1996, Antyczne pocztki redniowiecznego antyjudaizmu (cz. I), Gdaskie Studia Mediewistyczne 3, Gdask, s. 29-65.

1996, Copulari alienigenae w wietle prawa rzymskiego w pnym Cesarstwie Rzymskim, Studia Batyckie, Koszalin, s. 9-26.

1997, Antyczne pocztki redniowiecznego antyjudaizmu (cz. II), Gdaskie Studia Mediewistyczne 4, Gdask, s. 20-36.

1997, Chrzecijaska moralno i rzymska obyczajowo wobec procreatio i adulterium [w:] (red.) H. Cyrzan, ycie jako warto w kulturach wiata, Gdask, s. 62-86.

1997, Reformacyjny przeom w chrzecijaskich kontrowersjach wok istoty maestwa [w:] (red.) J. Iluk, D. Mariaska, Protestantyzm i protestanci na Pomorzu, Gdask-Koszalin, s. 149-178.

46

1997, Prawo doby chrzecijaskiej w obronie dzieci, Miscellanea. Gdaskie Studia Socjologiczne Gdask, s. 71-96.

1998, Krzy i miecz. Chrzecijanie pierwszych wiekw wobec suby wojskowej, Studia Batyckie. Historia 3, Koszalin, s. 33-61.

1998, [wspaut.] Istorija o razorenii swiatogo grada Jerysalima ot Tita syna Wespasjanowa. Nieizwiestnij pierewod Andrieja Bodakowskogo 1707 r. szkoa sw. Dimitrija Rostowskogo [w:] Materiay wiatowego Kongresu Slawistw, Jerozolima, 2-9 grud-nia 1996 r., Jews and Slavs 6, Jerozolima, s. 129-140.

1998, [wspaut.] Historycy greccy mistrzami wychowania obywatelskiego, Wiadomoci Historyczne 227 (41), s. 129-140.

1998, [wspaut.] By obywatelem. W greckiej szkole patriotyzmu [w:] (red.) J. Rulka, Materiay z sesji Wartoci wychowawcze w historii, Bydgoszcz, s. 108-127.

1998, Jan Chryzostom adwersarz ydw [w:] Tematy. Ksiga jubileuszowa w 70. Rocznic urodzin profesora prof. Leszka Moszyskiego, Gdask, s. 330-348.

1998, Batycki epizod wczesnobizantyjskich dziejw. Znaleziska solidw na Pomorzu Nadwilaskim z V-VI w. [w:] Gdask redniowieczny w wietle najnowszych bada archeologicznych i historycznych, Gdask, s. 51-63.

1999, Napitnowane, cho podane. Ojcw Kocioa i prawa rzymskiego problemy z ko-bietami [w:] (red.) J. Jundzi, Partnerka. Matka. Opiekunka. Status kobiety w Staroytnoci i redniowieczu, Bydgoszcz, s. 66-89.

2000, Koci antyczny wobec pienidza i kapitau. Od Nowego Testamentu do pism Ojcw Kocioa [w:] (red.) J. Bachrz, Pienidz w literaturze i teatrze. Materiay z sympozjum Temat w literaturze i teatrze, Gdask, s. 8-29.

2000, Jan Chryzostom przeciwko judaizmowi i judaizantom, Przegld Religioznawczy 197, s. 41-71.

2003, Joann Zlatoust i antiochijskije judaizanty, Jews and Slavs 11, (Jerusalem-Gdask), s. 43-57.

2003, Augustyna, biskupa Hippony, rozprawa o ydach i judaizmie, Przegld Religioznawczy 208, s. 65-84.

2003, Bibliogra a dziejw judaizmu i chrzecijastwa w spoeczestwach hellenistyczno-rzymskich, Przegld Religioznawczy 208, s. 117-168.

2004, Ojcw Kocioa dowd wiecznego zniszczenia wityni Jerozolimskiej [w:] Od Liryki do Retoryki. W krgu sowa, literatury i kultury; prace o arowane profeso-rom J. i E. Kotarskim, Gdask, s. 23-39.

2005, Pnorzymskie pastwo wobec chrzecijasko-ydowskiego kon iktu (IV i V wiek n. e.) [w:] (red.) Z. Stachowski, Religioznawstwo polskie w XXI wieku, Tyczyn, s. 577-601.

2005, Ostatnia w antyku rebelia ydw (351-353 r.) [w:] Hortus Imaginum. Studia historyczne dedykowane pamici Stanisawa Mielczarskiego, Gdask, s. 63-89.

47

2005, Jana Chryzostoma Rozprawa o antiocheskich judaizantach- dotd zwana Drug mow przeciwko ydom, Przegld Religioznawczy 217, s. 79-105.

2006, Chrzecijaska i ydowska politeia u schyku antyku, Przegld Religioznawczy 219, s. 71-97.

2006, Chrzecijaska i ydowska politeja w pnorzymskim pastwie (IV-V wiek), Supskie Studia Historyczne 12, s. 9-31.

2006, w ujciu Jana Chryzostoma, Przegld Religioznawczy 220, s. 145-156. 2007, Mdro antycznego chrzecijastwa w aforyzmach i pouczeniach Ojcw Kocioa,

Gdaski Rocznik Ewangelicki 1, s. 33-64.2008, John Chrysostoms Sermons about the Jewish Politeia (Adversus Judaeos), Jews

and Slavs 21, Jerusalem-Gdask, s. 391-419.2008, Jana Chryzostoma wizja chrzecijaskiej oikumene [w:] Chrzecijaskie dziedzic-

two duchowe narodw sowiaskich. Wok kultur rdziemnomorskich. Jzyk. Literatura. Kultura. Historia, Biaowiea 17-19 maja 2007 r., Biaystok, s. 45-60.

2008, Judaizm i judaizanci w nauczaniu Jana Chryzostoma. Historia i legenda [w:] (red.) N. Widok, Czasy Jana Chryzostoma i jego pasterska pedagogia, Opolska Biblioteka Teologiczna 105, Opole, s. 267-288.

2008, Jan Chryzostom objania Hymn o mioci (1Kor13); (In 1Epistolam ad Corinthios hom.33-34) [w:] Ksiga Jubileuszowa Ksidza Profesora Stanisawa Longosza, (Vox Patrum 28/52.1), Lublin, s. 291-315.

2008, Mio w nauczaniu Jana Chryzostoma (Ponoantyczna pragmatyka chrzecija-skiego ycia) [w:] (red.) B. Moejko, A. Paner, Mio w czasach dawnych, Gdask, s. 3-29.

2008, Jan Chryzostom, XII i XIII homilia na List do Hebrajczykw [w:] J. Iluk, Kapastwo Melchizedeka w Jana Chryzostoma Komentarzu do Listu do Hebrajczykw, Christianitas Antiqua II, s. 120-155.

dr Ireneusz Milewski (chrzecijastwo, koci antyczny, pienidz, pne cesarstwo rzymskie)

Ksiki

1999, Pienidz w greckiej literaturze patrystycznej IV wieku (na przykadzie pism ka-padockich Ojcw Kocioa i Jana Chryzostoma), Gdask.

2003, Marek Diakon, ywot witego Por riusza, biskupa Gazy, tumaczenie, wstp i komentarz, Christianitas Antiqua, fontes 1, Gdask.

2008, Depozycje i zsyki biskupw w Cesarstwie Wschodniorzymskim (325-451), Gdask.

48


1998, Majtek kocielny i jego funkcja w wietle pism kapadockich Ojcw Kocioa i Jana Chryzostoma, Vox Patrum 18/34-35, s. 415-435.

1998, Bankierzy, lichwiarze i ich dziaalno w wietle pism greckich Ojcw Kocioa IV wieku, Eos 85, s. 205-220 .

1999, Miejsca zsyek biskupw wschodniorzymskich w IV i V wieku, Vox Patrum 19/36-37, s. 367 386.

1999, Dziaalno dobroczynna przedstawicielek rodw arystokratycznych i domw pa-nujcych we wschodnich prowincjach cesarstwa w IV i V wieku [w:] (red.) J. Jundzi, Partnerka, matka, opiekunka. Status kobiety w staroytnoci i rednio-wieczu, Bydgoszcz, s. 235-259.

2000, Lhne und Preise bei den Kappadokischen Kirchenvtern und bei Johannes Chrysostomus, Mnsterische Beitrge zur Antiken Handelsgeschichte 19/1, s. 48-58.

2000, Powtrne wykorzystywanie wity pogaskich w pnej staroytnoci, Vox Patrum 20/38-39, s. 561-575.

2000, Die sptantike Korruption und der mterkauf im Lichte der Schriften der grie-chischen Kirchenvter des 4. Jahrhunderts [w:] (red.) M. Andrzejewski, Beitrge zum Altagsleben. Danzig, Bremen und die Antike, Gdask, s. 153-159.

2000, Okolicznoci mierci biskupw wschodniorzymskich w IV i V wieku. Przyczynek do dziejw Kocioa pnoantycznego, Przegld Religioznawczy 197, s. 99-112.

2001, Ban

Historia Starozytna w Polsce

Documents

Transcript of Historia Starozytna w Polsce