Historia Polskiej Stray Poarnej

Historia Polskiej Stray Poarnej

Poary od wiekw niszczyy nasz kraj, obracajc w perzyn nie tylko dobytek ludzi, ale i dorobek kulturalny. Najwiksze straty wystpoway w duych miastach, bdcych skupiskami ludnoci, zajmujcej si handlem i rzemiosem. W czasie poarw pastw pomieni paday nie tylko warsztaty pracy, majtek ruchomy, domy mieszczaskie, ale i zabytkowe obiekty: zamki, kocioy, klasztory.

Czsto zdarzao si, e poar doprowadza do ruiny materialnej spoecznoci miast, ktre ju nie mogy powrci do dawnej wietnoci. W okresie redniowiecza gwna przyczyna tych klsk wynikaa z faktu, e prawie cae budownictwo mieszkalne, sakralne, a nawet obronne wznoszono z drewna. Tak byo do XIV wieku. Dopiero w okresie panowania krla Kazimierza Wielkiego i jego nastpcw mona mwi o pewnej zmianie jakociowej budownictwa na korzy Polski murowanej", ale te zazwyczaj dotyczyo to niektrych obiektw: zamkw, kociow, murw obronnych. Pewna poprawa nastpia w XVIIIXIX w., kiedy to w miejsce budynkw drewnianych zaczto coraz powszechniej wznosi obiekty z kamienia czy cegy.

Nic dziwnego, e w okresie poprzedzajcym t zmian, w wyniku poarw ulego cakowitemu zniszczeniu w miastach wiele drewnianych kociow, dworw, budynkw mieszkalnych. Zdecydowanie gorsza sytuacja bya na wsiach, gdzie budowano wycznie z drewna, kryto som, jeszcze w XVIII w. nie znano kominw, a dym z paleniska wewntrz izby rozchodzi si po caej chacie, znajdujc ujcie nieszczelnym drewnianym dachem.

Poary byy najstraszniejsz plag polskich wsi, niszczc je doszcztnie, co przy gstej, palnej zabudowie, braku przerw ogniowych i ludzi obeznanych z gaszeniem ognia byo czstym zjawiskiem . Powszechnie te praktykowano rne zabobony i wierzenia, rzekomo zabezpieczajce przed t klsk. Do najbardziej znanych nalea przesd o zakazach plucia na ogie, poyczania ognia, gaszenia poaru powstaego od pioruna, o uprzywilejowanej roli bocianw i jaskek itp.

Wczesne osiedla miejskie budowano z drewna, co gorsza zazwyczaj bez adnego planu. Nagminnym zjawiskiem byo dostawianie drewnianych krugankw, gankw, schodw i schowkw, co wystpowao nawet w pniejszych wiekach. Na przykad w Warszawie ratusz, usytuowany na rodku Rynku Staromiejskiego, by jeszcze do pocztku XIX w. dosownie obudowany kramami i warsztatami rzemielnikw. W Krakowie powszechnie stosowano drewniane dobudwki i takie pokrycia dachowe. Jeszcze w XVI w. byo tam duo drewnianych domw krytych som. Niektre budynki nie miay szyb, a otwory okienne zabezpieczano tylko okiennicami.

Plag poarw najlepiej ilustruje sytuacja w dwch najwaniejszych miastach Polski: Krakowie i Warszawie. W Krakowie wielkie poary miay miejsce w latach: 1125, 1205, 1241, 1259, 1285, 1306, 1405, 1407, 1445, 1504, 1528, 1536,1587, a w Warszawie w latach: 1384, 1480, 1515,1607, 1697. Grone poary zniszczyy te wiele mniejszych miast polskich.

Dua liczba wybuchajcych poarw, a przede wszystkim ich niszczycielska sia, spowodowaa zainteresowanie si do wczenie t problematyk wadz miejskich oraz wacicieli miast, co owocowao uchwalaniem tzw. porzdkw ogniowych. Byy one wzorowane na podobnych przepisach obowizujcych miastach Europy Zachodniej. Stale ulepszane i doskonalone przetrway do koca Rzeczypospolitej Szlacheckiej.

Jako pierwsze wprowadziy je najwiksze polskie miasta. Ju w 1374 r. uchwalia je krakowska Rada Miejska. Byy to zazwyczaj zakazy i nakazy wzmacniajce bezpieczestwo poarowe. Podobnie Rada Miejska Warszawy uchwaami z lat 1546, 1548,1550 wprowadzia porzdki ogniowe, zobowizujce mieszkacw do czynnego udziau w gaszeniu poarw. Jednak sprawy bezpieczestwa poarowego byy przedmiotem uwagi tylko lokalnych spoecznoci i nie miay sankcji oglnopastwowych. Niektrzy wadcy interesowali si t problematyk np. zwalniajc mieszczan od podatkw po niszczycielskich poarach. Krl Zygmunt I Stary nakaza przeniesienie poza obrb miasta wszystkich browarw, a Stefan Batory rozszerzy go pniej na gorzelnie, piece garncarskie i wytwrnie wiec. Krlowa Bona, zjechawszy do Warszawy, doprowadzia do wydania w 1548 r. przepisw zobowizujcych mieszczan do gromadzenia w domach sprztu ganiczego. Krl Jan Kazimierz rozszerzy wspomniane przepisy o browarach i gorzelniach na Now Warszaw.

Wielu wybitnych politykw, uczonych i pisarzy tamtego okresu zwracao uwag na t klsk, sugerujc rne rozwizania profilaktyczne. Duo uwagi tym sprawom powiciAndrzej Frycz Modrzewski w swym wiekopomnym dziele O poprawie Rzeczypospolitej", wydanym w 1557 r. Jako gwn przyczyn poarw wskazywa drewniane budownictwo. Proponowa budowanie domw z cegie, z bezpiecznymi kominami i w zwizku z tym przygotowanie odpowiedniej liczby rzemielnikw. Oponentom mwicym, e murowany dom droej kosztuje proponowa obliczenie ile domw drewnianych trzeba na nowo postawi po poarach zamiast jednego bezpiecznego.

Modrzewski zaleca te wyposaenie domw i obej gospodarczych w drabiny i sprzt ganiczy, przygotowanie zespow ratowniczych, przeprowadzanie okresowych kontroli prewencyjnych wszystko to zabezpieczone odpowiednimi przepisami i sankcjami. Zaproponowana przez Modrzewskiego idea powoywania w miastach stray ogniowych (obowizkowych) wyprzedzia o wiele lat sw epok. W dziesi lat po jego mierci mieszczanie sieradzcy powoali miejsk stra ogniow wedug modelu zblionego do propozycji Modrzewskiego. Podobne rozwizania wprowadzono z rnymi skutkami i w innych miastach, np. we Lwowie.

W XVI w. wojewoda rawski Anzelm Gostomski, waciciel wielu wsi, napisa pierwsz polsk ksik rolnicz Gospodarstwo", wydan po jego mierci w 1588 r. Jeden z rozdziaw powici organizacji akcji ganiczej. Gostomski zaleca radom miejskim uchwalanie porzdkw ogniowych, tworzenie oddziaw ganiczych, czynn obron miast i wsi.

Porzdki ogniowe wprowadzane w polskich miastach okrelay rne formy zabezpieczenia przed poarami: przebieg akcji ganiczej, sposoby alarmowania, zaopatrzenie miast w wod, wyposaenie w sprzt, budownictwo ogniotrwae itp.

Wiele miast utrzymywao specjalnych strw nocnych, ktrych zadaniem byo czuwanie, by posplstwo nie wzniecio ognia w nocy i by poar nie zaskoczy mieszkacw podczas snu. Stre ci podczas obchodw uywali powszechnie takiej oto piosenki:Hej, panowie gospodarze!Ju dziewita na zegarze.Strzecie ognia i zodzieja!Ufno w Bogu i nadzieja.Na czelad si nie spuszczajcie,Sami ognia dogldajcie!Bo ogie MaciejaszekLeci w gr, jako ptaszek.Ostronie z ogniem!

Du wag do bezpieczestwa poarowego w miastach przykadali niektrzy ich waciciele. Na przykad Anna Ostrowska, wacicielka Jarosawia, z wasnej inicjatywy wprowadzia w 1621 r. porzdek ogniowy, ktry midzy innymi zabrania budowy nowych domw zbyt blisko zamku, rozciga przepisy przeciwpoarowe na wszystkie tereny, cznie z kolegiat itp. Waciciel miasta Rzeszowa Spytek Ligza w 1599 r. zwalnia od podatkw pogorzelcw budujcych domy drewniane na 10 lat, a stawiajcych domy murowane na 15 lat.

Pod koniec XVII w. zarzdca wielkich dbr ziemskich w Maopolsce, sekretarz krlewski Jakub Kazimierz Haur, w wydanym w 1689 r. poradniku encyklopedycznym Skad albo skarbiec znakomitych sekretw oekonomyey ziemiaskiej" zawar wiele uwag i wskazwek dotyczcych walki z poarami. Proponowa stosowanie ostrych sankcji w stosunku do podpalaczy, podawa sposoby organizacji walki z poarami, ktra wedug niego powinna opiera si na cechach rzemielniczych.

Do upowszechnienia zagadnie ochrony przeciwpoarowej przyczynia si te ksika Artykuy Prawa Magdeburskiego", wydana w 1618 r. w Krakowie, bdca przekadem dziea aciskiego. Jeden z jej rozdziaw powicony zosta zagadnieniom bezpieczestwa poarowego w miastach.

Wszystkie te cenne zalecenia napotykay jednak wiele przeszkd przy wprowadzaniu ich w ycie. Jednym z tych, ktrym udao si je zrealizowa by magnat ksi Karol Radziwi. W jego dobrach, lecych w Koronie, na Litwie i Rusi, wprowadzano kompleksowe przepisy przeciwpoarowe, ktre cile egzekwowano. W miastach i wsiach znajdowa si sprzt przeciwpoarowy (wborki skrzane, bosaki, siekiery, rczne sikawki, skry do osaniania dachw) rozdzielony midzy chopw. Byli oni podzieleni na oddziay 10-osobowe z dowdc-dziesitnikiem na czele, odpowiedzialnym za prowadzenie akcji ratowniczych. W miastach znajdoway si sikawki parokonne i czterokonne wraz ze sta obsug. Na odgos dzwonu mieszkacy biegli do poaru ze sprztem. Najszybsi otrzymywali nagrody, a opieszaych lub tych, ktrzy nie dotarli do ognia surowo karano.

Informacje o ciganiu przestpstw wymierzonych przeciw bezpieczestwu poarowemu znajdujemy (oprcz porzdkw ogniowych) w Statucie toruskim" z 1538 r. oraz w Artykuach sdw marszakowskich", uchwalonych w 1678 r. przez Sejm Grodzieski. W XVII w. notuje si te pierwsze formy ubezpiecze od ognia w postaci przestrzegania pewnych wymaga bezpieczestwa, pod rygorem utraty prawa do pomocy. Miao to miejsce np. na uawach i w okolicach dolnej Wisy, wrd wolnych chopw. Nie byy to zalecenia przymusowe, ale pozostaway pod kontrol wadz pastwowych (starostw).

Wiek XVIII przynosi w dziedzinie walki z poarami zdecydowan ingerencj wadzy centralnej. Chodzi tu o wydawanie aktw normatywnych przez marszakw wielkich koronnych odpowiedzialnych za bezpieczestwo krla w miejscu jego staego pobytu.

W roku 1760 marszaek wielki koronny Franciszek Bieliski ogasza dla Warszawy przepisy przeciwpoarowe wynikajce z przepisw porzdkowych powoanej wczeniej Komisji Brukowej. Przepisy marszakowskie wprowadzay nakazy: poprawy stanu kominw, przeniesienia za miasto zakadw wykorzystujcych duy ogie, wysyania do ognia z kadego domu po dwch ludzi, gromadzenia w warsztatach sprztu ganiczego oraz przestrzegania zakazu budowy domw drewnianych w miejscach zagroonych. W 1764 r. uchwaa sejmowa wprowadzia zakaz urzdzania skadw wdek i olejw w domach drewnianych.

W tym samym roku burmistrz Warszawy Micha Sakres wyda przepisy dotyczce podatku ogniowego, a take okrelajce zasady prowadzenia akcji ganiczych. W myl tych przepisw gromadzi si narzdzia ratownicze, a do czuwania nad bezpieczestwem ogniowym powouje si strw nocnych. Zwierzchnikiem ochrony przeciwpoarowej w miecie by wybierany przez magistrat intendent ogniowy, a sikawkami dowodzi specjalny szprycmajster.

Nastpca Bieliskiego, marszaek wielki koronny Stanisaw Lubomirski, wyda dalsze szczegowe przepisy ogniowe w latach 1767, 1775, 1779, 1782. Najwaniejszy zbir przepisw ogosi on w 1779 r. jako Porzdek ogniowy w Warszawie od Marszaka Wielkiego Koronnego na mocy prawa ustanowiony". Przepis ten utrzymywa w mocy dotychczasowe postanowienia, ale modernizowa je i rozszerza. Mimo to dotychczasowa zasada udziau wikszoci mieszczan w gaszeniu ognia nie ulega zmianie.

Rozszerzano stopniowo zakres rodkw prewencyjnych, ale obrona czynna oparta na powszechnym udziale ludnoci nie przeszkolonej i nie przygotowanej do takich dziaa bya mao skuteczna.

Do zada Pastwowej Stray Poarnej zgodnie z ustaw naley:rozpoznawanie zagroe poarowych i innych miejscowych zagroe;organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie poarw, klsk ywioowych lub likwidacji miejscowych zagroe;wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynnoci ratowniczych w czasie klsk ywioowych lub likwidacji miejscowych zagroe przez inne suby ratownicze;ksztacenie kadr dla potrzeb Pastwowej Stray Poarnej i innych jednostek ochrony przeciwpoarowej oraz powszechnego systemu ochrony ludnoci;nadzr nad przestrzeganiem przepisw przeciwpoarowych;prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony ludnoci;wsppraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbdnym do realizacji jego zada ustawowych.Ustaw z dnia 6 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowizku obrony Rzeczypospolitej Polskiej wprowadzono przepis do ustawy o Pastwowej Stray Poarnej, dotyczcy realizacji innych zada wynikajcych z wicych Rzeczpospolit Polsk umw midzynarodowych na zasadach i w zakresie w nich okrelonych.Ustaw z dnia 6 maja 2005 r. o zmianie ustawy o Pastwowej Stray Poarnej dodano przepis o wspdziaaniu Pastwowej Stray Poarnej ze straami poarnymi i subami ratowniczymi innych pastw oraz ich organizacjami midzynarodowymi na podstawie wicych Rzeczpospolit Polsk umw midzynarodowych oraz odrbnych przepisw.Wadze

Pastwowa Stra Poarna zostaa powoana w 1992r. Zgodnie z ustawz dnia24 sierpnia1991r.

Bogu na chwa ludziom na ratunekInjectionRise AgainstThe Sufferer & the Witness, track 22006Punk Revival201285.3