Opracowal Bogdan Szwagrzak hm.

Cz~sc pierwsza

o CZYM HARCERZ W DRUZYNIE

WIEDZIEC POWINIEN

Z.H.P. Gt6WNA KWATERA HARCERZY

WYDZIAt METODYCZNO-PROGRAMOWY LONDYN 1989

Zebra! i opracowa! Bogdan Szwagrzak hm.

HARCOWNICY

o CZYM HARCERZ W DRUzYNm

WIEDZIOC POWINIEN

Latwy i zrozumia~y materia~ dla harcownikow zdobywaj~cych stopnie mrodzika , wywiadowcy, 6wika.

Gdy b~dziecie si~ przygotowywac do stopni , poszukajcie odpowiedzi w cz~sci pierwszej.

3

-

Uzupe~ni~ i poprawi~ hm. Marian Scicinski

Opracowanie graficzne hm. Czes~aw Pukaez hm. Marian Seicinski

Ilustraeja Taodor Pele phm. Stefan Seicinski "Na Tropia"

Ok~adk~ projektowa~ hm. J6zef Mrozek

4

Przeclmowa

do wydania trzeciego

W trosce 0 podniesienie poziomu wiadomosci harcerskich oraz przyjscia z pomoc~ druzynowym harcownik6w, Glowna Kwatera Harcerzy wydaje ponownie "HARCOWN1KOW" jako ca:tosc w trzech c~sciach, na trzech poziomach.

Forma jasna, prosta i latwa do przyj~cia w druzynach harcownik6w.

Jest gor~cym zyczeniem G:t6w.nej Kwatery, by "HARCOWN1CY" znalezli si~ w r~ku kazdego harce­rza, kazdego szeregowego, podzas~owego, zas~powego, przybocznego, druzynowego o - Wierzymy, ze wtedy praca b~dzie latwiejs~ i bardziej owocn~.

Pragniemy bardzo, aby material zawarty w "HARCOWNIKACH" c~sc I, II, III, dopom6gl Warn w harcowaniu, pami~tajCl;c, ze nie :mozna zostac h~cerzem " z prawdziwego zdarzenia" jesli si~ nie ma za sob~ pi~knej gamy przygod, pr7.ezyc i wrazen harcerskich.

"HARCOWNTCY" c~sc I,ll, III jest dla tych co scl; ciekawi harcerskiego stylu zycia w zas~pie, druzynie, chcCl; duzo wiedziec, lubi~ myslec, obserwo­wac i wyci~gac wnioskio

Londyn 1989 rok

Czuwaj!

Glowna Kwatera Harcerzy Wydzia:t Metodyczno-Programowy

5

6

God~o Panstwa Polskiego: Bia~y Orzel w Koronie na czerwonym polu.

Polska Flaga Narodowa: Kolor Bia~o-czerwony .

HYMN NARODOWY

Jeszcz Polska nie zgi~~a P6ki my zyjemy, Co nam obca przemoc wzi~~a Szabl~ odbierzemy.

Marsz , marsz Dctbrowski Z ziemi w~oskiej do Polski Za Twoim przewodem z a:ctczym si~ z Narodem.

Przy spiewaniu Hymnu i przy podnoszeniu flagi , harcerz stoi na BACZNO~6 !

7

Maszt

PATRON HARCERZY

~w. JERZY

P;glONIE OGNISKO

Plonie ognisko i szumi~ knieje Druzynowy siadl wsr6d nas, Opowiada starodawne dzieje Bohaterski wskrzesza czas.

o rycerstwie z nad kresowych stanic o obroncach naszych polskich granic , A ponad nami wiatr szumny wiej e I ~bowy huczy las.

Juz do odwrotu g1:0S tr~bki wzywa AlarmujEtc ze wszech stron, Staje wiara w ordyP~ szcz~sliwa Serca bijEt zgodny ton.

Kazda twarz si~ w w1.iesieniu ploni Kazdy lask~ krz~pko dzierzy w dloni, A z m1:odziencze.j si~ piersi wyrywa Piesn po~zna, piesn jak dzwon.

8

Z. H. P.

LILIJKA HARCERSKA

Symbol CZYSTO§CI MYSLI I UCZYNK6w

ZWI~EK HARCERSTWA POLSKIEGO

o Ojczyzna

N Nauka

C Cnota

HYMN HARCERSKI

'r'lszystko co nasze Polsce oddamy '.'[ Uiej tylko zycie, wi~ c idziem zyc! ~wi ty si~ bielE1;, otw6rzmy bramy, Haslo wydane, wstan VI sloncs:: idZ!

R~ p~z, slabosc krusz, Ducha ~z, OJ czyzme milej s;!uz, Na Je.j zew, w bOj czy trud, P6jdzie.: wraz harcerzy Polskich rod -Harcerzy Polskich r6d.

9

OZNAKA HARCERSKA

KRZY~ HARCERSKI

ktory harcerz otrzymuj e gdy sklada Przyrzeczenie.

ZrQbiony na wzOr Yurzyza VIRTUTI MILITARI

Lilijk.a - symbol czystosci roysli i uczy!L1<6w.

Promienie - harcerz promieniuje dobrym przykladem.

Kolo

Wieniec --.-

Kropki

- braterstwo skautowe.

- liscie ~bowe - sila fizyczna, liscie laurowe - sila duchowa.

-dobre uczynki.

PRZYRZECZENIE HARCERSKIE

I.~a.m szczent wo~, calym zyciem pe·;tnic SIDzb~ Bogu i Polsca., niese eh~t~ pomoe bliinim i bye posIDsz~vm Prawu llarcerskiemu.

HARCERZ S~A PRZYRZECZEN1E PO ZDOBYCIU STOPN1A M ~ 0 D Z .1 K A.

10

Rarcerskie Rasl o

CZ UWA J

ANDRZEJ MA~KOWSKI

zaJ:ozy<t liarcerstwo Vi Polsce VI 1910 r.

CZUWAJ!

1. To znaczy wyt~z wzrok Ab"1s si~ ezuitb8'zpieczny :By Twych poczynan kazdy

krok Byl IDEtdry i sku teczr.y •

CZUWAJ !

3. To znaezy VI dzien i w noe strzee oje6w swych

spuseizny To po~zna Ducha moe I sluzba dla Ojezyzny.

11

/ BADEN POOELL

za<tozyl skauting w Anglii w 1907 r.

2. To znaezy wyt~z sruch Czy pods~p gdzies nie

ezyha To nieustanny mysli ruch Hareerska sruzba cicha.

4. To znaezy posr6.d drag I zmiennyeh dni zywota Aby wci~z z Tob~ byl B6g! Polska! Nauka!

Cnota!

OZNAKI STOPNI HARCERSKICH

STOPNIE MtODZIE~OWE

MtiODZIK

WYWI AD OWCA

CWIK

HARCERZ ORLI

HARCERZ RZECZYPOSPOLITEJ

- krzyz oksydowany

- krzyz ze srebrnct lilijkc:t, lub bial% podkla~

- krzyz ze zlot% lilijk~, lub zlot~ podkladkc:t

- krzyz ze zlot~ lilijkc:t i ze . zlotym k6l:kiem 9 lub niebieskc:t podkl~

- krzyz ze zlot~ lilij~, zlotym k6lkiem i zlotym wiencem, lub szar% podkladkc:t

POD~KA TYLKO POD CZFtSCIl\ SRODKOWl\. I-<RZY~A, TAK BY NIE WYCHODZItA POZA WIENIEC.

PRZEWODNIK

STOPNIE INSTRUKTORSKIE

PODHARCMISTRZ

HARCMISTRZ

- granatowa podkladka granatowa lilijka na lewym r~kawie

- zielona podkladka zielona lilijka na lewym r~kawi~

- czerwona podkladka czerwona lilijka na lewym r~kawie

POD~KA POD C~YM KRZY~EM, LILIJKA WYSOKO~CI 6em WYCI~TA Z FILCU ODPOWIEDNIEGO KOLORU.

12

OZNAKI S~UZBOWE

SZEREGOWY

PODZASTFtPOWY

ZASTFtPOWY

PRZYBOCZNY / OBOZNY

- SZNURY FUNKCYJNE

- Szary

- Szary z br~zowym suwakiem

- Brctzowy

- zie10ny

DRUZYNOWY / KOMENDANT OBOZU- Granatowy

DRU2YNOWY - WODZ ZUCHOW - Niebieski

CZ~ONKOWIE KOMENDY HUFCA - Srebrny na szyji

HUFCOWY - Srebrny

CZ~ONKOWIE KOMENDY CHOR~GWI- Z!oty na szyji

KOMENDANT CHOR~GWI - zroty

CZ~ONKOWIE G~6wNEJ KWATERY - Brctzowy sk6rzany

NACZELNIK

CZ~ONKOWIE NACZELNICTWA

PRZEWODNICZ~CY Z.H.P .

na szyji - Brctzowy sk6rzany

- Bia!y na szyji

- Bialy ze zlotym suwakiem

SZNUR S~UZBOWY NOSI SI~ NA LEWYM RAMIENIU , POD NARAMIENNIKIEM, LUB DO OKO~ SZYJI , POD KO~NIERZEM, A KONCE Z GWIZDKIEM CHOWA SI~ DO LEWEJ KIESZENI KOSZULI HARCERSKIEJ .

13

Uk~on harcerski i skautowy

SAL U TOW A N I E

:lonem harcerskim jest )d.niesienie dw6.ch palc6w ~awej r~ki do daszka )gatywki, lub na wysokosc 3.Illienia wraz z pozdrowieniem :;ZUVlAJ'1 ! awa r~ka pozostaje jak rzy postawie zasadniczej.

klon harcerski obowi'izuje szystkich harcerzy wobec ztandaruw, wobe:c' przelozo­ych, oraz wobec:: calej tarszyzny harcerskiej.

rklonem skautowym jest lodniesienie trzech lalc6w do kapelusza .ub beretu.

1ARCERZ SZANUJE SWOJ MUNDUR

14

PRZEPISOWY MUNDUR HARCERZA

Ml Rl

Fl

Pl

M;E:ODZIK WYWIADOWCA

CWIK

MI;E:OSNIK GIER RUCHOMYCH

FlLATELISTA

PIONIER

POSIADA KILKA SPRAWNOSCI

p$YWAK 1

PIERWSZA POMOC

KUCHARZ

15

GONIEC

MAJSTER DOMCIWY

SOBIERADEK OBOZCIWY

PRAWO HARCERSKIE

1. HARCERZ S~U~Y BOGU I POLSCE I SUMIENNIE SPEtNIA SWOJE OBOWI~ZKI.

S~zymy Bogu przez doskonalenie swego charakteru i v~soki poziom etyczny.

Sffizymy Polsce .. przez Jej poznanie, zachowanie j~zyka, tradycji, poznanie historii i geografii.

BO~E COS POLSKF;,

Boze cos Pols~ Przez tak liczne wieki Otaczal blaskiem Pot~gi i chwaly , Cos J9; oslanial Tarcz"!: Swej opieki Od nieszcz~sC7 ktore Przy~bic J9; mialy, Przed Twe oftarze Zanosim blaganie, Ojczyz~ woln9; Racz nam wr6cic Panie.

ROTA

Hie, rzucim ziemi sk9;d nasz rod! Hie damy pogrzesc mowy! Polski my Nar6d , Polski Iud, Kr6lewski szczep piastowy. Nie damy, by nas zgn~bH wr6g! TI3.k nam dopom6z Bog, Talc nam dopom6z Bog!

16

2. NA S~awIE HARCERZA POLEGAJ JAK NA ZAWISZY.

Harcerz nie k~amie , ceni SWq godnosc, dotrzymuje s~owa.

MY CHCEMY BOGA

My chcemy Eoga, Panno swi~ta ! o US1:Ysz naszych w01:an glos! Mi~osci Eozej dZwigac p~ta , To nasza chluba , to nasz los .

Elogos1:avr, s~odka Pani ! B1:ogos1:aw wszelki stan! My chcemy Eoga, my poddani ! On naszym kr61em, On nas z Pan !

17

MODLITWA HARCERSKA

o Panie Eoze Ojcze nasz, V'I opiece Swej nas mieJ! Harcerskich sere Ty drgnienia znasz, :Ham pom6c zawsze cheiej!

Wszak Ciebie i Ojezyzn~

MUuj~e, chcemy zyc, Harcerskim Prawom W zycia dniach Vliernymi zawsze bye!

3. HARCERZ JEST P02YTECZNY I NIESIE POMOC , BLIZNIM.

Harcerz pomaga rodzicom w domu, kolegom w szkole, szanuje :,race innych.

KIEDY RANNE

Kiedy ranne wstaj~ zorze Tobie ziemia, Tobie morze, Tobie spiewa zywiol wszelki B~dz po chwalon , Boze wielki.

A czlowiek, ktary bez miary, Obsypany TWyffii dary, Cos go stworzyl i ocalil A czemuzby Ci~ nie chwalil.

18

HEJNA~ WIECZORNY

Idzie noc, SlOIlce juz Zeszlo z gOr, Zeszlo z p6l, Zeszlo z marz. W cichym snie Spocznij juz, B6g jest tuz, B6g jest tuz.

4. HARCERZ W KA~DYM WIDZI BLIZNIEGO, A ZA BRATA UWA2A KAZDEGO INNEGO HARCERZA.

Harcerz nie jest egoist~, poczuwa si~ do braterstwa, ma szacunek dla innych.

BRACIA SKAUCI

B.racia skauci dosyc kurzu, Dosyc kurzu ;:tykac name Trzeba spieszycnam do lasu, By wypocz~c troc~ tam.

vr lesie cudna jest polana, Hufiec rozkaz st~c ma o Whet ogniska rozpalamy, A jest" ich czterdziesci dwa .

iVnet zaszumi~ drzew korony , I zanuc~ piosnk~ sw~, Na co naszych tr~bek tony Odpowiedz~ pobudk~.

19

I SZTURMOWKA Ej, po drogach dmie wi chura , S~ota, b~oto, istny kram, Lecz c6z znaczy dla piechura Choc by nawe::t diabe~ sam.

Bo ala naszej kompanii szturmowej,

Hie ma przeszk6d i nie ma z~ych dr6:g.

Kto na drodze gr-anatem wal w g~ow~!

Bywaj zdr6w i prowadz nas Bog!

Na plac6wkach pod Tobrukiem Wszak nie taki wietrzyk wiaa: Pod kul gr-adem, armathukiem, Przeciez Polak murem staa:!

5. HARCERZ POST~PUJE PO RYCERSKU.

E2.I'cerz jest uprzejmy , nie przyjmuje nagrody za uslugi.

Z MIEJSCA NA MIEJSCE HEJ CHJ?OPCY

Z miejsca na miejsce z wiatrem wtor, Od Dniestru fal , z tatrzariskich gOr, Wsz~dzie nas p~dzi , ws~dzie gna Harcerska dola radosna.

Hej cha:opcy, Bagnet na bron! Dluga droga, Daleka przed nami, Mocn~ serca,

Nam trod nie straszy ani znoj, Bo mysmy zru wydali b6j I z nim do v~lki wci~z nas gna Harcerska dola radosna.

Nasza pogoda, jasny wzrok, Niechaj rozjasnia ludziom mrok, Ni~chaj i innym sZcz~scla da Harcerska dola radosna.

20

A w r~ku karabin, Granaty w da:oniach I bagnet na broni .

Jasny swit si~ roztoczy, Wiatr owieje nam oczy, I odetch~c da plucom I rozgorzec da krvn , I piosenkEt jak ~cze Had ziemi9; roztoczy, W rovmym rytmie mars za: Raz, Dwa, Trzy!

Harcerz nie niszczy przyrody, stara si~ jet poznae i zrozumiec.

JAR DOBRZE NAM

J .ak dobrze nam zdobywac gOry I mlod~ piersi9; wchlaniac

wiatr, Pr~znymi stopy deptac chmury I palce ranic ostrzem Tatr .

Miec w us zach s zum, Strumieni spiew, A w zylach roz~tnio~ krew. Hejze hej , Hejze ha , Zyjmy wi~c , p6ki czas , Bo kto wie, bo kto wie , Kiedy znovlU ujzym Was.

Jak dobrze nam gl~bok~ noc~ WE(,drowac jas~ ws~€Sct szos , Patrzec jak gwiazdy niebo

zloc~ I czekac co przyniesie los.

21

ROZSZUMIA~Y SI~ WIERZBY

Rozszumialy si~ wierzby placz9;ce,

Rozplakala si~ dzieVlezyna w g1::0S,

Cd 1::ez oczy podnios1::a blyszcZ<tee,

l'Ta zomierski na twardy zyeia los.

Uie Slijeie wierzby nam Zalu co seree rwie, . Hie placz dziewczyno ma Bo na wojence nie jest ile . Do tallca graj ~ nam Armaty , steoo.w szcz~k, Smier6 kosi niby 1::an Lecz my nie wiemy co to l~k .

Bloto, deszez, czy sloneczna spiekota,

Wsz~dzie slycha6 miarowy r6..wny krok,

To maszeruje Polska Piechota,

Na ustach smieeh, pogodna twarz, weso~J wzrok.

7. HARCERZ JEST KARNY I POS~USZNY RODZICOM I WSZYSTKIM SWOIM PRZE~O~ONYM.

Iiarcerz wykonuje rozkazy i po1ecenia z dobrej v101i , c~tnie i radosnie .

IDZIEMY W JASNA,.

Idziemy w j asrut Z bl~kitu utkarut dal, Dro~ wsrod pol bezkresnych Wsrod zboz szumi<l;cych fal .

Cicho, szeroko, Jak okiem spojrzenie sle, Jakies si~ snuj<l; marzenia W vrieczornej spowitej mgle .

Idziemy razem, I ci<l;gle pniemy si~ wzwyz , :By zdobyc szczyt idealow, Gdzie blyszczy harcerski

krzyz.

ROZKAZ PADt

Rozkaz padl , juz 'wyt~zam

'IV mroczrut dal Czujne oczy, a w mej d1:oni Karabinu chlo<in.ct stal, Swiata gvlar , pod we10nem

nocy sp~, I z~czony dziennym trudem

oboz sni. Spokojnie spij druzyno Spokojnie spij po trudach

dnia Niech sny, marzenia plyn<l; Gdzie dom twoj, gdzie

Ojczyzna twa.

Uim czary nocy mirut Him b1aski dnia nastanct znow, Spokojnie spij, ja czuwam, Strzesctc twego SIlll.

22

I I A Ti

8. HARCERZ JEST ZAWSZE POGODNY.

narcerz jest wesoly, promieniuje dobrym humor em na otoczenie.

GDY JU~ CIEMNA NOC

Gdy juz ciemna noc zapada I juz polnoc blisko, To harcerzy wnet gromada Rozpala ognisko.

W lcrClcg ciemne pos tacie siedz"c dokola I plynie harcerska piosnka wesola. I plynie harcerska piosnka po lesie, A echo j9: sciga i dalej niesie . Tiu-ralla,Tiu-ralla,Tiu-ralla la lao

PlYfi9: baje, opowiesci I gwiazdy migocClc, Tylko w lesie cos a~elesci Duchy p~ noc"c.

I tylko wartownik wyt€tza smchy, Czy czasem gdzies lasem Hie idEt duchy. Tiu-ralla •••

23

S;gIONECZNY MARSZ

'ils zys cy wraz, ,vs zys cy wraz, Zaspiewajmy wraz, Rej Bracia wraz, niech

kazdy z nas Zaspiewa nam sloneczny

marsz, Hiechaj piesri. brzmi, Niech sloiice lsni Sloneczny szlak niech

wiedzie nas. T_on jak wielki dzwon, Niechaj rozjasnia

ludziom mrok, Z piesni~ nasz~ niesiem

slo!l.ce Tam gdzie cieri. i mrok. Gra, gra, tr~bka gra, Tra, ta, ta, ta, ta, tao

9. HARCERZ JEST OSZCZFt.DNY I OFIARNY.

liareerz szanuje zapraeowany pieni~dz, daje ofiar~ na dobre eele.

GDY SZEDEJEM

Gdy szed~em raz od warty Sam jeden w eiemn~ noe, Na broni stal oparty Wielkopolski hareerz nasz.

Ty m~ody skaueie powiedz nam, ach powiedz nam, Co robisz tu tak p6zno sam, tak p6zno sam? Ja st()j~ dla Ojczyzny mej, Ojczyzno moja zyj.

Co robisz tu sam jeden, Sam jeden w cieIDn%noc? Na niebie gwiazdy swie~, Promienista jest ich moc.

Wspominam 0 rodzinie mej, ,rodzinie mej, I 0 mej lubej druzynie, ach druzynie. Ja stoj~ dla Ojczyzny mej, Ojczyzno moja zyj!

24

10. HARCERZ JEST CZYSTY W MYSLI, MOWlE I UCZYNKACH I ZWALCZA SZKODLIWE NA£OGI

Harcerz jest wolny od nalogOw, unika trucizn, chce bye zdroVlY i silny. Daje dobry przyklad in:''lynl.

P~ONIE OGNISKO W LESIE

Plonie ognisko w lesie, Wiatr "t<tskn~ piosnkEt niesie, Przy ogniu zaS druzyna GawEt~ rozpoczyna. Czuj Czuj Czuwaj: Czuj Czuj Czuwaj, Rozlega siQ dokola.

PIECHOTA

Hie nos zet lampas6w Lecz szary ich stroj, Hie noszEt ni srecra ni zlota Lecz w pierwszym Szeregu pod9;za na b6j, Piechota ta szara piechota.

Maszeruj,% chlopcy, masz~rujEi:

Przestancie si~ juz bawie Karabiny zdobi~ szary str6j I czas swoj marnotrawie, A przed nimi drzevra Niech kazdy z Vras sict szczerze salu tuj~, Do roboty zabierze. Bo za nasz~ Polskct id~ Tak Tak, Talc Ta..~, vr bOj. Tak Tak, Tak Tak, Najmlodszy Wilczek Vfola, Tak Tak, Tak Tak, Talc Tak, Talc Tak, Rozlega siEt dokola.

Miarowo bagnetow Kolysze siEt stal, DzievrczEtta zerkajEt z za

plota,

25

.A czola ich dumne Wzniesione sEt Vi dal, Piechota ta szara piechota.

3ZEREGOWY

26

NACZELNIK

CHORAPWI

ORGANlZACJA HARCERZY

DROGA SLUZBOWA

. i t , I ( ,

~ L ,.. < -.. .. .".

~

N

...J

PR

OG

RA

MY

•

SZKO

LENI

E

v . ." o Z ~ c a:

Q.

11)

1&1 Z

Q. o ... lit

• "0 D: e %

I ~

...

0 !

z -.

~

;:)

%

tt

U

o >

2 WI ... 11

)

C

N

ZWI~ZEK

HA

RC

ER

ST

WA

P

OLS

KIE

:.§,Q

[WA

LNY

--ZJA

z5]

: ~~

~~~~

:y R~

~ZYJ

NA

NA

CZ

ELN

A

RA

DA

H

AR

CE

RSK

A

NAC:Z~

,:TWO

eaZ

I;WQ

DN

1CZ

l\CY

~

-7 ~

"AC

ZE

L""

-

NAC

ZELN

ICZK

A KIER

.ST.HA~ U

.H.

II \I

~C

.--

r NAC

ZE

LN

IK ~

GA

C Z

ELN

ICZ

KA

l _

Gt6WHAKWAn:ft~

Gr:O

WNA

KW

ATER

A _

c

I -

I -

~ _

.....--

L--

~'

r-ICO

ME

NO

AN

T l

IrICOMEND~NTKA l ~

~

CHOR~~WI

~

CHOR~GW

I

KOM

END

A ~!

KOM

ENDA

~

---I

I v,

I

~I-:r

a:

1_

~-

CH

UF

CO

WY

~ ~I

CHUFCOWA~ ~

I .

~

i-i-

cc KO

MEN

DA

KOM

ENDA

...,

Q.

I I

u u

CC ---~

~-

~

~ SZC_~EP-

.--gCZE~

-

~~G I z

~I 4.

cc

D·N

A. W~D

ROWN

IK6w

D

·NA

. W~OROWNICZEK

01

0

EJ~

~

ex

O·H

A.H

ARCE

RZY

O-H

A. H

ARCE

REK

ru 0

KOr:O

.-.~~.~~

!~:-.~~~

:~~:. '.,.

i

GROM

ADA

ZUCH

OW

I~

, W

5PO

[PRA

CA

4 KO

ORDY

NAC

JA

-----

I CJ ""

---T

II

: ~

o '0

--T

: ~

0 o o cr

'lit

o

o

KROTKA HISTORIA SKAUTINGU

W lataah 1880-1890 Ernest Thompson Seton, oraz Daniel Carter Beard w Ameryce wsr6d mlodziezy, a Robert Baden-Powell wsr6d mlodych zoIDierzy angielskich w Indiach, zaczynajEt stosowac elementy Skautingu, a wi~c wywiady, zycie obozowe, podchodzenie, tropienie.

Vi roku 1899 wychodzEt Baden-Powella "wSKAZ6WKI DO SK.AIJTOWAlITA" (" AIDS TO SC OUTING" ) •

w tym samym czasie w Mafekingu, Edward Cecil, podkomendny Baden-Powella tworzy oddzial skaut6w -chlopc6w dla s£uzby lEtcznosci i wywiadowczej.

W roku 1907 Baden-Powell organizuja pierwszy oboz skautowy na wyspie BROWNSEA - PoczEttek Skautingu.

VI roku 1908 wychodzi "SCOUTING FOR B.OYS".

W roku 1909 pierwszy Zlot,. skautowy.

W roku 1912 wychodzi pierwszy po~cznik dla skautek.

Vi roku 1913 Zlot skautowy w Birmingham, w ktorym bierze:' udzial polska reprezentacj a (Druzyna 56 Harcerzy). Andrz~ M:alkowski ott'zymuj e od Baden­Powella odznak~ "U ZASWGJt'.

Vi lat'ach 1920 - 1939 cz~ste konferencje mi~dzynarodowe skaut6w, skautek, oraz J 'amboree (Zloty).

Vi Kenii, w roku 1941 umiera Robert Baden-Powell of Gilwell - Tw6rca Skautingu, oraz Na9zelny Skaut ~wiata.

28

1

KR6TKA HISTORIA HARCERSTWA

Harcerstwo powsta~o na tle Narodowego Polskiego Ruchu Hiepodleg~osciowego. Eezposredni WP~Jw na tworz~cy si~ Skauting Polski mia~ organizacje: SOKOt, ELEUSIS i ZARZEWIE.

Vi roku 1910 Andrzej Ma~owski przeUumaezyl na j~zyk polski "SCOUTING FOR EOYS" Roberta Eaden-Powella. Powstaj~ pierwsze druzyny we Lwowie i Warszawie. Ma~owskiemu pomagali tworzyc Harcerstwo - Jerzy Grodynski, Tadeusz Strumillo, Olga Drahonowska - od roku 1913 zona Malkowskiego, oraz Jadwiga Falkowska.

W roku 1914 z wybuchem I Wojny ~wiatowej Hareerstwo oddaje swyeh instruktor6w i starszyeh hareerzy w szeregi Wojska Polskiego .

W roku 1919 zgi~~ Andrzej Ma~owski p~c z IlUSJ~ wojskow~. Statek wpadl na Morzu Czarnym na min~.

W latach 1920 - 1939 si1ny i wspania~ rozw6j Hareerstwa. Prao~ cechuje wielki rozmaeh, w imi~ hasla tw6rey Harcerstwa - Andrzeja Malkowskiego: "Idziem jak fa1a zalac ealy Polski Swiat ••• "

W 1atach 1939 - 1945 w czasie II Wojny Swiatowej Hareerstwo bierze czynny udzia~ w walee z najezdZc~; instruktorzy, instruktorki , jak tez haroerze i hareerki wa1c~ na ws zystkich polach bitew w ca~ swiecie.

W kraju pod okupacj~ niemieek~ i bo1szewie~ wal0ZEt z wrogiem w ramach akcji Armii Krajowej (AK) bojowe druzyny harcerzy (Szare Szeregi, Hufce Polskie) i harcerek (Eqdz Got6w). Eior~ czynny udzia;t . w Powstaniu War.szawskim 1944.

29

I ­I

Po wyjsciu 2 Po1skiego Korpusu z Rosji w 1941, -w Persji, Iraku, Pa1estynie, Hryce i Indiach powstaj~ jednostki harcerskie.

Po zakonczeniu wojny w 1945 roku Z.H.P. kontynuhlje sw~ dzialalnosc na Emigracji.

Powstaj~ Chor~gwie Harcerzy i Harcerek we Vlszystkich krajach swiata. Uacze1ne wladze Z.H.P. na Emigracji znajduj~ si~ w sto1icy W. Erytanii w Londynie.

Odznaki oddzia~6w harcerskich walc~cych w Powstaniu Warszawskim

30

CO TO JEST NAROD?

Nar6d jest to zorganizowana zbiorowosc ludzka 0 wsp61nym pochodzeniu i j~zyku.

POLSKI E ROCZNICE NARODOWE

TRZECI MAJ

W dniu 3 maja 1791 roku Sejm uchviali1:: now'i; konstytucj~, czyli zbi6:r najwazniejszych praw. Ustawa majowa zmieni~a ustr6 j Pol ski . Przywr6ci;ta moc prawom i si~ 'I\T1:adzy . Zbrata;ta Nar6d i rozpocz~;ta refor~

Pans twa. By~ to w:Lelki dzien Vi zyciu Narodu . Dzieri zwyci~stwa nad wadami i bd:~dami . Dl atego Nar6d nasz swl~ci dzien 3 maja j ako Polski e Swi~to Narodowe .•

JEDEUASTY LISTOPAD

Dnia 11 listopada 1918 roku ostatni zo1::nierze niemieccy opusci1i Warszaw~. Komendant Jo.zef Pi~sudski, po powrocie z wi~zienia niemieckiego w Magdeburgu , ob j C);1: dowodztwo nad tworzC);c'1:. si~ ArmiC); Polska.; . Dzieri 11 listopada 1918 roku jako pierwszy dzien wolnosci , u znany zosta;t za Swi~to Narodowe odzyskania Niepodlegd:osci Polski.

31

Z ZIEMIAMI ODZYSKANYMI I UTRACONYMI

13AL1YK..

JAK D~UGO W SERCU NASZYM

Jak d£ugo w sercu naszym Choc kropla Polskiej krwi, J ak d;:tugo w r~)ru, nas zym Ognist'a szabla lsni;

stac b~dzie Kraj nasz caly stac bEtdzie Piast6:w gr6d, Zwyci~zy Orzel Bialy, Zwyci~zy wolny Iud. .

Jak dlugo z g6r karpackich Brzmi Polskiej piesni tbn, Jak dlugo na Wawelu Zygmunta bije dzwon;

Stac b~dzie • • •

32

Stolica Polski: Warszawa

NajwiE=tksza Rzeka: Wisla

Najwyzsze GOry: 'la-try

,~

I /, ~

KILKA NAJWAZNIEJSZYCH WIADOMOSCI Z DZIEJ6W POLSKI

w aoKU 966 Mieszko I przyj~~ Chrzest i rozpocz~~o si~ nawracanie ca~ego Narodu Po1skiego na wiar~ chrzescijans~.

W ROKU 1024 koronowal si~ Bo1eslaw Chrobry na kr61a polskiego. Polska stala si~ kr61estwem.

Vi ROW 1364 kr61 Kazimierz Wielki - ostatni

W ROKU 1410

W ROKU 1525

z Piast6w, za~ozyciel Uniwersytetu w Krakovvie. Rozkwit gospodarczy Polski.

zwyci~stwo pod Grunwa1dem kr61a Jagielly. Jedna z najwi~kszych bitew Sredniowiecza. Zlamano pot~~ Krzyzak6w.

ksi~ze P~~s sklada hold kr610wi polski emu Zygmuntowi Staremu. W drugiej polowie panowania Jagielon6w Polska si~ga od morza Baltyckiego do morza Czarnego. Po1ska stala si~ jednym z najpo~zniej­szych Panstw w Europie. Zloty Wiek Jagielon6w.

W ROW 1569 Unia Polski z Li tWI:l; za kr61a Zygmunt a Augusta.

W ROW 1655 156

obrona Cz~stoChowy przed Szwedami. Sluby kr61a Jana Kazimierza. Haslo do walki i s1:uzenia Ojczyznie.

33

W ROKU 1683 Po1ska w obronie Chrzescijaristwa. Odsiecz Wiednia przez kr6la Jana Sobieskiego . Zwyci~stwo nad pot~~ tureck~ w bitwie pod Wiedniem.

W ROKU 1791 3-go maja Sejm uchwa1i~ now~ Konstytucj~ kt6ra zmieni~a ustr6j Polski .

W Rom 1794 Powstanie Kosciuszkowskie - walka o wo1nosc.

, W ROKU 1830 Powstanie Listopadowe - walka 0 wolnosc.

W ROKU 1863 Powstanie Styczniowe - walka 0 wolnosc.

Vi ROKU 1918 Odzyskanie Niepodleg~osci.

W Rom 1944 Powstanie Warszawskie - walk a 0 wolnosc. Bitwa 0 Monte Cassino.

Orze~ek Strzelecki (Legiony Pilsudskiego)

Krzyz

Znak 2-go Korpusu we yf:tos zech

Virtut1 Militari najwyzsze odznaczer~e

wojskowe

Odznaka Armii Krajowej (AK)

34

\ I

KI LKA lo\TYBITN"yCH POLSKI CH POSTACI

HISTORYCZNYCH

KR6LOWIE

MIESZKO I 922 - 992 pierwszy histbryczny wladca z dynastii Piast6w. Budowniczy Panstwa Polskiego, przyj~l chrzest z Narodem w 966 roku. Przyl"cczyl do Polski Pomorze, ~l~sk i Malopolsk~. Walczyl z Niemcami 0 calosc Polski niemal przez cale zycia.

Boleslaw CHROBRY 961 - 1025 syn Mieszka I. Jak ojciec prowadzil z Niemcami wojny raczej oaronne. Przyj~l cesar za Ottona III w Gnieznie, pielgTzynlka do gt'obu sw. Y{oj ciecha. Cesarz potwierdzi~ niezaleznosc Polski. Znaczenie Polski wzmocni£a zwyci~ska wyprawa na Rus. Koronowal si~ na kr6l a tuz przed smierci~ . Przed aktem koronacyjnym osi~gIJ.Ej;l niezawislosc koscielll% przez utworzenie arcybiskupstwa gnieznienskiego, podleglego wprost papiezowi. Vi wyniku jego rZBcd6w granice Polski obejmowaq Wielkopolsk~ ~ ~l"csk , IDzyce, Morawy, ziemie nad. g6r~ Wis~~ z Krakowem, Pomorze i Grody Czerwienskie.

Wladys~aw toKIETEK 1261 - 1", Walczyl o zjednoczenie wszystkich dzielnic Polski w jeclrut ca~osc, po podziale przez Boleslawa Kr~oustego mi~dzy swych syn6w. Koronowal si~ w Krakowie w 1320 roku. Odt"cd Krak6w stal si~ stolic~ Polski.

35

-

I~azimierz III WIELKI 1310 - 1310 syn Wi:adysi:awa l.okietka, koronowai: sift natychmiast na krola Polski. Odzyskai: od Krzyzak6w utracone Kujawy i ZiemiQ Dobrzynsk~. stworzyl jedno1ite prawo \"T Panstwie , Statllt Wislicki. Czuwal nad wymiarem sprawiedliwosci i poszanowanie prawa. Zwany "kralem chi:opk6w". Zalozyl Akademift w Krakowie, przyczynil siPc, do podniesienia dobrobytu w kraju, "zastal IJolskft drewnia.rlEt, pozostawi;t murowa.rlEt".

Kro1owa JADVIIGA 1314 - 1399 corka Ludwika WPc,gierskiego, siostrZ911ca Kazimierz Wielkiego, zona W;tadys;tawa Jagie;tly. Przy;t~czy;ta do Polski Rus Halick~. Ey;ta opiekunkct sierot, ubogich i ucisnionych. Wszystkie swoje k1ejnoty i kosztownosci przeznaczy;ta w testamencie na odnowienie Uniwersytetu Kazimierzowskiego.

V~adyslaw JAGIELLO 1348 - 1434 ksi~zQ 1itewski, za;tozycie1 dynastii JagielonOw, krol Polski 1386 przez ma;tzenstwo z Jadwi~, tw6rca Unii Po1sko-Litewskiej, zwyciQzy;t Krzyzak6:w pod Grunwaldem w 1410 roku.

Stefan E~ORY 1533 - 1586 ksi~ze siedmio-grodzki, elekcyjny krol Polski, wielki wojoVITlik. Odni6s;t zwyciQstwo w wojnach z Moskw~. Znakomity organizator wojska, piechota "wybraniecka". Zalozyl uniwersytet w Wilnie.

Jan SOBIESKI 1624 - 1696 hetmru1 wielki koronny , elekcyjny kr6l Polski, znakomity wojo,vnik, pogromca Turk6w pod Chocimem i Wiedniem.

36

HETMANI

Jan ZAMOJSKI, kanclerz i hetman wielki korormy za Batbregoi Zygmunta III Wazy. Odzyskal Inf'lanty (obecnie ~twa i Estonia) i zwierzchnictwo nad Moldawilt i Woloszczyznct (obecnie Rumunia).

Stanislaw ZOiKIEWSKI, hetman wielki koronny, kancelerz wielki koronny, pokonal wojska rosyjskie pod Kluszynem i zaj~l Moskw~. Zwolennik osadzenia W;tadyslawa IV na tronie moskiewskim. W wojnie z TUrkami zgi~lpod Cecorlt.

J,an Karol CHODKIEWICZ, hetman wielki Ii tewski, dow6dca w wojnach ze Szwecj~, zwyci~stwo pod Kircholmem w 1605 r. Walczyl z Moskw~ i Turkam1. Zmarl w czasie wyprawy chocimskiej przeciw TUrkom.

Stefan CZARNIECKI , hetman polny koronny, prowadzil wojn~ podjazdow~ ze. Szwedami, zdobyl Warszaw~, . uwolnil Krak6w od Rakoczego, sprzymiezenca Szwed6w.

GENERAtOWIE

<£

Tadeusz KOSCIUSZKO , Najwyzszy Naczelnik Sil Zbrojnych Narodowych w powstaniu 1192 roku •

. Uczestnik walk 0 niepodleglosc Stan6w Zje.dnoczonych. Po powrocie do Kraju walczy z Rosj~, pod Dubienk~. W 1194 roku NaczelnikPowstania rozbil armi~ rosyjsk~ pod Raclawicami . Po kl~scepod Maciejowicami udaje si~ na emigracj~.

37

Henryk D~ROWSKI, general, tworca Legion6w Polskich we Wloszech, wslawil si~ obrolllj; Warszawy i powstaniem w Wielkopolsce w 1806 roku, uczestnik wojen napoleoriskich od 1806-7, 1809, 1812 roku w Kr61estwie Po1skim.

KsiC);ze J6zef PONIAT.oWSKI, general, minister wojny Ksi~stwa Warszawskiego, uczestnik wojny 1792 roku i powstaniu 1794 roku. Wa1czyl z Austri~ zmuszaj~c j~ do opuszczenia Ksi~stwa. W 1812 roku dowodzil 5 Korpusem Armii francuskiej przeciw Rosji. Zgi~l oslaniaj~c odwr6t Napo1eona spod Lipska to~c w Elsterze.

Romua1d TRAITGUTT, general, ostarni dowodca pows t ania w 1863 r. ZgiI1E!;l na stokach Cytadeli.

Marszalek J6zef PI!SUDSKI, 1867 - 1935 tw6rca LegionOw, zalozyciel "Strzelca" w celu walki o niepodleglosc Polski. Po wybuchu wojny 1914 r oku wkroczyl na czele I Brygady Legion6w do Kr61estwa Kongresowego, walczy£ dwa lata. Zamkni~ty przez Niemc6w w twierdzy Magdeburskiej. Po uwolnieniu w 1818 roku obj~£ w~adz~ jako Naczelnik Pans twa. W 1920 roku odniosl zwyci~stwo nad Bolszewikami nad Wisa:~.

Jo.zef HALLER, general , dow6dca II Brygady Legionow Polskich. Dow6dca II Korpusu na Ukrainie . W 1918 roku Naczelny w6dz Armii Polskiej we Francji. W latach 1920 - 1923 przewodnicz~cy Z.H.P. Wladyslaw SIKORSKI, general , wsp61zalozyciel "Strze1ca", w 1920 roku dow6dca 5 armii w wojnie z Bolszewikami. W roku 1939 zostad: Naczelnym Wodzem oraz premierem rZ9;du errdgracyjnego. Zgint:t3:: w katastrofie lotniczej w zatoce gibraltarskiej w 1943 r oku .

38

Wa::adysa:aw ANDERS, genera;!:, uczestnik walk o niepod1ega:osc Polski . W 1941 roku dow6dca arm~~ po1skiej organizowanej w Rosji, kt6r~ wyprowadzi;t w 1942 roku na B1iski Wsch6d. Od 1942 roku Dow6dca II Korpusu Po1skiego, kt6ry ws;J::awia: si~ zwyci~s~ bitw~ pod Monte Cassino w 1944 roku.

Tadeusz BOR-KOMOROWSKI, general, od 1943 - 44 roku Dow6dca Armii Krajowej. Od 1944 r. mianowany Nacze1nym Wodzem W.P. Od 1941 - 49 premier Rz~du Po1skiego na Emigracji.

KILKU WYBITNYCH

Ignacy KRASZEWSKI 1812 - 1881 pOwiesciopiparz, historyk. Cyk1 powiesci historycznych i1ustruj~cych dzieje Polski. 400 utwor6w, mi~dzy nimi: "Stara BaSn", "Kr61 Piast", "Matka Kr616w", "Saskie Ostatki", "Chata za WBi~".

Henryk SIENKIEWICZ 1846 - 1916 po~esc~opisarz, i nowe1ista. Ws;J::awi;J:: si~ cyk1em powiesci historycznych z XVII wieku poswi~caj~cych wojnie z Kozactwem, ze Szwedami i woj nie z TurkBmi. S~ to " Ogniem i Mieczem", "Potop" i "Pan Woa:odyjowski" . Napisa;J:: powiesc "~zacy" z czas6w W;tadys;J::awa Jagie;J::;J::y i "Ql.o Vadi s" z czas6w Nerona, poza tym "W Pustyni i w Puszczy" , "Bez Do gmatu II , "Rodzina Po;J::ani"eckich". Z nowe1, s;tynne "Janko Muzykant", "Bartek Zwyci~zca" i "Listy z Ameryki", oraz "Latarnik". Otrzyma;t Nagrod~ Nob1a w 1905 roku za p owiesc "Quo Vadis".

Bo1esa:aw PRUS 1841 - 1912 powiesciopisarz, przedstawicie1 19- wiecznego realizmu w 1iteraturze po1skiej. Powiesci: "Lalka", "Emancypantki", "1?1ac6wka", "Faraon". Nowe1e: "Antek Kataryniarz", "Anie1ka".

39

Stefan ZEROMSKI 1864 - 1925 najvvybitniejszy pisarz polski polowy XX wieku. Tw6rczosc SWct poswi~cil sprawie wyzwolenia Polski i walce z niesprawied1iwoscie. spolecznct. Powiesci: "Ludzie Bezdomni", "Syzyfowe Frace ", "Przedwiosnie", "l)opioly", "Wierna Rzeka", "Wiatr od Morza", "Sen o Szpadzie".

Maria RODZIEWICz6WNA 1863 - 1944 pOWleSC10-pisarka, autorka wielu bardzo poczytnych powiesci spoleczno-obyczajowych 0 tendencjach cz~sto zachowawczych, z zycia 1udu polskiego na Bialej Rusi. Najwybi tniejsze utwory: "Dewajtis", "Szary Proch", "Kwiat Lotosu", "Anima Villis", "Lato 'L esnych Ludzi".

KILKU WYBITNYCH POLSKICH POET6w

Mikolaj REJ 1505 - 1569 jeden z pierwszych poet6w piszctcych po polsku. " ••• Polacy nie g~si, iZ sw6j j~zyk majct "

Jan KOCHANOWSKI 1530 - 1584 najwybitniejszy poeta polski. Odrodzenia, tw6rca nowozytnego j~zyka po1skiego, humanista i 1iryk: "Odprawa posl6w greckich", "Treny", "Fraszki", "Satyr", "Zgoda". Przeklad "Psalterza Dawid6w".

I~oy KRASICKI 1735 - 1801 biskup warminski, p6iniej arcybiskup gnieznienski. Poeta Oswiecenia, wsp6lpracownik i redaktor "Moni tora" . Tw6rca pierwszej nowoczesnej po1skiej powiesci, znakomitych satyr, bajek, poemat6w heroi-komicznych i 1ist6w poetyckich.

Adam MICKIEWICZ 1798 - 1855 najwi~kszy poeta polski. Zesi:any do Rosji za nalezeniedo Towarzystwa Fi1omat6w. Przebywa p6zniej na

40

zachodzie, wyk~ada 1iteratur~ rzyms~ w Lozannie, pozniej w ParyZu li teratur~ s~owia.riskct. Utwory: liPan Tadeusz", "Grazyna", "Konrad Wallenrod", "Dziady", "Sonety krymskie", "Ksi~gi Narodu Po1skiego i Pielgrzymstwa Polskiego".

Juliusz S~OWACKI 1809 - 1849 wielki poeta i dramatopisarz. Wi~kszosc zycia sp~dza poza krajem. utwory: "Hugo", "MIlich", "Jan Bielecki", "Arab", "Maria Stuart", "Kordian", "Balladynal' , "Lilla Vlenedall

, "Mazepa", "KsiCj;dz Marek", "Sen srebrny Salomei" i nie dokonczony "Kr61 Duch".

Zygmunt KRASINsKI 1812 - 1859 poeta dramaturg, pisarz romantyczny zaliczany do wie1kiej tr6jki t.zw. Wieszczow, (Mickiewicz, S~owacki, Krasinski). utwory: "Nieboska Komedia", "Irydion", "Przedswit", "Psalmy przysz;(osci.

Cyprian NORWID 1821 - 1883 poeta, filozof. Przebywa! i tworzy! poza krajem. Obecnie uwazany za Czwartego Vlieszcza (Mickiewicz, S;(owacki, Krasinski, Norwid).

KILKU WYBITNYCH POLSKICH MALARZY

Jan MATEJKO 1836 - 1893 Namalowa!: Poczet Kr016w Po1skich, Unia Lube1ska, Batory pod Pskowem, Ho~d Pruski, Sobieski pod Wiedniem, Konstytucja 3-go maja, Kosciuszko pod Rac~awicami, Bitwa pod Grunwa1dem, Stanczyk. Polichromia w kosciele Mariackim w Krakowie.

Jacek :MALCZEWSKI 1854 - 1929 Malarz krakowski. Malowa~ obrazy z zycia z9s~anc6w na Sybir (Etap, Niedziela w kopa1ni). B~~dne ko~o, Moja muza, itd.

41

'-I

Juliusz KOSSAK 1824 - 1899 1iczne akwarele, sceny batalistyczne. Malowal konie i sceny z dawnego zycia rycerskiego.

Wojciech KOSSA[ 1857 - 1942 Syn Juliusza Kossaka. Osiltgnltl nawet wiEtkszlt slawEt niz ojciec. Namalowal: Olszynka, Kircholm, Szarza Czerkies6w w Waszawie. Wsp6ltw6rca panoram Bi twa pod Raclawicami i Przejscie wojsk Napoleona przez Berezyn~ i wieleinnych.

Artur GROTTGER 1837 - 1867 Uczen Juliusza Kossaka , pozniej studiowal w Krakowskiej szkole Sztuk Pi~knych i na Akademii wiedenskiej . Namalowal: 1i tuania , Polonia, Wojna, Vlarszawa, Rzez humanska i wiele innych .

Leon WYCZ6tKOWSKI 1852 - 1936 Namalowal teki: Wawel , Stare Miasto , Krakow, or az obr azy olejne , litografie i wiele innych dziel.

Stanislaw WYSPIANsKI 1869 - 1907 Geniusz artysty6zny , byl rovmiez poet~ i mal arzem. Malowa l portrety, szkice , witr aze , i lus t racje do Iliady itd. Napisal dramaty t eatralne: "Wesele", IIWarszawiank a" , "Noc 1istopadowa" i wiele innych.

KILKU WYBITNYCH POLSKICH MUZYK6w ~ Fryderyk CHOPIN 1810 - 1849 Najwybitniajs zy kompozytor polski, slynny pianis t a . Tworzyl tylko muzyk~ na f ortepian. Utwor y : 58 mazurk6w, 27 et iud, 17 wa1c6w, 21 nokturn6w, 4 ba11ady , 3 sonaty, 26 preludiow, 17 po10ne zow, kolysa:nki , baraka.ro1~ ,

fantazje , ronda , 2 koncerty Z orkiestrlt i piasni.

42

Stanislaw MONIOSZKO 1819 - 1872 Kompozytor, tw6rca polskiej opery narodowej i liryki pies­niarskiej . Opery: i'Halka", "Straszny Dw6r",

. "Hrabinal' , "Verbum nobille", "Flis", "Paria". Komedio-opery, kantaty: "Widma", "Sonety krymskie". Okolo 300 piesni, Msze, Litanie, dwa kwartety smyczkowe.

Karol SZYNJANOWSKI 1882 - 1937 Wybi tny kompozytor. utwory: 4 symfonie, opery: "Hagith" i "Kr61 Roger", Balet: "Harnasie". Utwory kameralne, fortepianowe, skrzypcowe (2 koncerty), ch6ralne: piesni kurpio'Nskie. "Stabat Mater".

Ignacy PADEREWSKI 1860 - 1941 Pianista, kompozytor, wirtuoz swiatowej slawy, twOrca opery "Manru", koncert, Fantazja polska na fortepian z orkiest~, symfonia, liczne utwory fortepianowe -slynny Menuet, piesni i humoreski. W latach po I Wojnie Swiatowej byl premierem r~du polskiego.

Feliks NOWOWIEJSKI 1877 - 1946 Kompozytor, organista-wirtuoz i dyrygent. Opera "Legenda Baltyku". Oratoria: "Quo Vadis". Utwory orkiestralne, ch6raln~ , organowe, fortepianowe. Piesni: "Rota" do sl6w Marii Konopnickiej, opracowania piesni ludowych.

Wi told LUTOSUWSKI 1913 -. Mieszka w Polsce. utwory: "Pierwsza Symfonia", "Koncert na Orkiestr~", "Zabawy Weneckie", "!.a.ncuch I, II, III", ta.kze koncerty na skrzypce i fortepian.

Andrzej PANUFNIK 1914 -. Mieszka w Anglii. Niekt6re utwory: "Simfonia Sacra", "Simfonia Rustica", "Universal Prayer" i inne.

Krzysztof PENDERECKI 1933 - Mieszka w Polsce. Niekt6re utwory: "Pasja sw. liukasza", "Diably z Londun" (opera), "Raj Utracony" (opera), "Oratorium" ., koncerty na skrzypce, i fortepian.

43

Sprawnosc: Pomocnik ])uszpasterza

Sprawnosc: i.linistrant

CO TO JEST KOSCIO~ KATOLICKI?

Kosciol Katolicki jest to spolecznosc vlSzystkich chrzescijan, zalozona przez Pana Jezusa, rz~dzona przez papieza i biskupow, b~~cych w lqcznosci z papiezem. Papiez jest namiestnikiem Pana Jezusa.

CO TO JEST MSZA SWI~A?

1118 za swiQ ta j es t to niekrwawa ofiara , w ktorej Pan Jezus pod postaciami chleba i wina ofiaruje si~ za nas Bogu Ojcu za posrednictwem kaplana.

POLSCY SWI~CI I B~OGOStAWIENI

Sw. WOJCI~H - 23.IV. Urodzony w roku 956. Biskup Pragi. Od roku 996

w Polsce, w 997 roku misjonarz u Prusow, przez nich zamordowany w lesie podczas odprawiania Mszy Swi~tej dnia 23 kwietnia 997 roku. VI roku 999 na synodzie rzymskim papiez oglosil go Svn~tym .

SW. STANISUW BISKUP - SZCZEPAUOWSKI - 8.V. Biskup krakowski. Poni63: §mierc z r~k kr61a

Boleslawa Smialego, 8 maja 1079 roku. Kanonizowany zostal w 1254 roku.

44

Sw. JADWIGA - 16. x . Urodzona ok. 1174 roku w Bawarii. Maj~c lat 12

poslubila Henryka Bl'odatego , ksi~cia wroclawskiego i po1skiego. Syn jej Henryk Pobozny uratowal pod Legnic~ chrzescijanstTfO przed Tatarami, sam ponosz~c smierc w 1241 roku . Ostatnie lata zycia ew. Jadwiga sp~dzila w zalozonym przez siebie klasztorze Cystel'ek w Trzebnicy . Tam jest jej grobowiec i kosciol pod jej wezwaniem. Zmarla w roku 1243 , kanonizowana w 1267 r . Jest Patrorr~q Sl~ska.

sw. KAZDHERZ - 4 . III. Syn kr6la polskiego Kazimierza Jagielonczyka,

urodzony w 1458 r . w Y.rakowie. Maj~c lat 12 zostal mianowany przez ojca krolem V1~gier, ale. przegral koron~ w walce z Maciejem Korwinem W~gierskim. Zroarl w roku 1484, powszechnie zalowany. Zlozyl slub :' dozgonnej czystosci jako pachol~ . Kanonizowany zostal w roku. 1522 .

Sw. STANISUW KCSTKA - 13.XI. Urodzony w roku 1550 w Rostkowie na Mazowszu.

Maj~c 1at 17 wst~il do zakonu J ezui tow. Zroarl w nowicj acie.:. rzymskim 15 sierpnia 1568 roku.. Kanonizowany w r oku 1726 . Relikwie s~ w Rzymie. w kosciele s w. Andrzeja, a cz~s6 w Polsce w Przasnyszu .

sw. ANDRZEJ BOBOLA - 16.V. Urodzil si~ w 1591 roku. Wst'tPil do zakonu

Jezui tow w Wilnie w roku 1611. Byl misjonarzem ludowym wsr6d prawoslawnych (zwano go IIduszochwatemlt ).

Z~czony okrutnie w Janowie Poleskim 16 maja 1657 r. Kanonizowany w roku 1938.

45

~w. MAKSYMILIAN KOLBE - 14. VIII. Urodzony w roku 1894 w Zdunskiej V/oli. W roku 1910

przyj9; habit sw. Franciszka we Lwowie . W 1917 roku za;!ozy;! "Milicj~ Niepokalanej" (M.1.) dla nawracania grzesznik6w; by;! wieIki czciciel Matki Bozej . W roku 1922 zacz9; wydawnictwo miesi~cznika "Rycerz Niepokalanej". Zgill9;;! smierci9; ~czerlsq w hi tlerowskim obozie .. koncentracyjnym w Oswi~cimiu w 1941 roku. Kanonizowany w roku 1982.

B!.OG. ~VINCENTY zwany KADWBKIEM - biskup krakowski, nast~pnie cysters. Kronikarz, pisa;! hist.ori~ Polski. Zmar;! w 1223 roku. Beatyfikowany w 1769 roku.

B!'OG. WUDYSUW Z GIELNIOWA - bernardyn. Odznaczal si~ wielkim pos;tuszenstwem i wyrzeczeniem w;!asnej woli oraz gor9;cym nabozenstwem do ~ki panskiej. Zmar;! w 1505 roku. Beatyfikowany w 1750 roku.

Bl.OG. JAKUB STRZaUE - franciszkanin, arcybiskup lwowski, misjonarz na Rusi. Zorganizowa;! Kosci6;! na ziemiach wschodnich. Zmar;! w roku 1409. Beatyfikowany w roku 1790.

Sprawnosc: Przewodnik Sakra1ny

CUDAMI S.z,YNl\fE OBRAZY MATKI BOSKIEJ W POLSCE

CZ~TOCHOWA Cudowny obraz Matki Boskiej Cz~stochowskiej znajduje si~ na Jasnej G6rze od roku 1382. Najbardziej znane Sanktuarium Maryjne w Polsce.

46

WILNO

PIEV,.ARY NA $LAPKU

Cudowny obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej, l\1atka Boska Milosierna. Slawny obraz sl~ey cudami.

Cudowny obraz lliatki Bozej. W Piekaraeh zatrz.ymal si~ kr61 Jan III Sobieski w drodze z wojskiem do Wiednia (1683), August Sas w drodze do Polski po elekeji (1697).

KALWARIA (37 kaplie) Obraz s~ey cudami z XVII ZEBRZY"DOWSKA wieku.

WARSZAWA Matka Boska taskawa, Patronka Stoliey. Cudowny obraz jest darem kr61a Jana Kazimierza dla koseiola 00. Jezuit6w.

Lw6w Katedra {.acinska. Cudowny Obraz Matki Boskiej,przed kt6rym kr61 Jan Kazimierz skladal swoje sluby w 1656 r •.

LEZAJSK Cudowny obraz przedstawiaj'1;ey Matk~ Bosket R6zancow'1;.

PODKAMIEN Klasztor dominikanski. S;:tynny cudowny obraz Matki Boskiej z Dzieci~tkiem. Tutaj przyehodzili kr61 Michal Korybut Wisniowiecki i kr61 Jan III Sobieski.

GIETRZWA!D Cudowny obraz Matki Boskiej Gietrzwaldskiej w dieeezji warminskiej.

47

Wilno -Ostra Brama

TRADYCJE BO~EGO NARODZENIA

Rozpoczynamy Wigili~ gdy zab3:ysnie pierwsza gwiazda na niebie.

Dzielimy si~ op3:atkiem i sk3:adamy sobie zyczenia.

'Zostawiamy jedno m~eJsce przy stole dla niespodzie­wanego goscia.

Uk3:adamy siano pod obrusem na pami'l;tk~, ze Pan Jezus leza3: na sianie.

Choink~ ozdabiamy kolorowymi zabawkami. Na choince zapalamy kolorowe s·wieczki. Przy zapalonych swieczkach spiewamy kol~dy . Po kol~dowaniu rozdajemy prezenty u3:ozone pod choink~.

48

I BOG SI:§. RODZI

Bog si~ rodzi, moe truchleje Fan niebios6w obnazony! Ggien krzepnie,blask eienmieje ~,=a graniee Nieskonczony!

:;zgardzony okryty chvla:l:Et Smertelny kr6l nad wiekami A S:l:owo Cia:l:em si~ sta:l:o I mieszka:l:o mi~dzy nami!

\ \ '--~O--~ -- -- -., '. /, 1\ \'

DZISIAJ W BETLEJEM

POJDZMY WSZYSCY DO STAJENKI

P6jdzrny wszyscy do stajenki, Do Jezusa i Panienki. Powitajmy Malerlkiego, I Maryj~ Matk~ Jego.

Wi taj Jezu ukochany, Od Patryarch6w czekany, Od Prorok6w og:!:oszony, Od Narod6vr upragniony.

,,~\ F 1/1',// ..... / - ,-

- --- '" /)1\\'-'-

JEZUS MALUSIE&KI

Dzis:i.2.j w Eetlejera, dzisiaj Weso:l:a now-ina,

w Be~lejem Jezus malusie.1ki

Ze Panna czysta, ze Panna czysta PorodzH:a Syna.

Lezy wsr6d stajenki, P:!:acze z zimna Hie da:!:a r.1u Matula

sukienki. Chrystus si~ rodzi, nas osvrobodzi, Anieli grajEt, kr6le wi taj20, Pasterze. spiewajDc, bydl~ta kl~kaj20, euda, euda og:!:aszaj~.

130 ubo~ by:!:a Iqbek z g:l:owy zdjQ:ta W ktory Dzieci~

owillEtwszy Siankiem Je okryla.

\" I

.::,~--,.....-..-- -- -,.... "-

1/ \' ,/ I r' \

49

I I

OPIS KILKU zwycZAJ6w LUDOWYCH

SMIGUS-DYNGUS

VI Poniedzia;!:ek Wielkanocny ch;!:opcy oblev/aj,,!; wodC!; dziewc~ta, kt6re uciekaj~ z krzykiem. Choe niemi;!:a to rzecz bye obla~ w0dC!;, stanowi to cenny dowod powodzenia wsr6d ch;!:opc6w.

ANDRZEJKI

WIANKI I

W Wigili~ Sw. Jana Chrzciciela wieczorem dziewczQta puszczaj~ wianki na p~c~ wod~, a ch;!:opcy uganiaj"!; si~ za wiankami, z czego czyni~ sobie> wr6zby. Spiewaj~ piesni kt6re przy ciszy i rosie wieczornej rozlegaj,,!; si~ daleko.

Wigilia Sw. Andrzeja to wiecz6r wr6zb. Ogier;' p;!:onie na kominie, dziewcz~ta lej,,!; gor"!;cy wosk na wod~ w miednicy. Rozlany wosk na powierzchni wody wyjmuje si~ ostroznie i ustawia przy scianie, by cien by;!: wyrazny. Z cienia tego wrozy si~ .

KOLF;,DNICY

W okresie Bozego Narodzenia gromady cl"lopc6w z wypchanymi niediwiedziem, turem, wilkiem lub koz"!; , chodz"!;z muzykct i spiewem po domach. Spiewaj"!; kol~dy. Za sw6j wyst~ otrzymuj~ podarunki lub datki pieni~zne,.

50

TRADYCJE WIELKANOCY

51

Baranek Wielkanocny zrobiony z cukru, jest

. symbo1em Baranka Bozego, Zmartwichws ta;tego Pana Jezusa.

~'!Ii.~cone - koszyczek vrielkanocny swi~cony przez ksi~dza w Wielk~ Sobot~, jest symbolem "Nowego Zycia" -Zmartwychwstania, i zawiera: chleb, s6l, jajka, kie;tbas~. Jajko - symbol zycia. Pisanki - jajka ma10wane we wzory.

ZNAKI INDYJSKIE (POLOWE)

Uzy;vane w czasie cwiczen i gier VI :polu i VI lesie.

~ i.dZ ;~dy +- Czeka/ .. /. 90C1ZIYlF-

>--v Idz If!-d~ sz,q6ko C3 c.:zekaj- 5mt'n

» ~ _Ig.dt

- l'egiem CD c:tekaJ IOn-lin.

~ t'dz 6pok1rolel'!2 ED cz -ekaj SIma.

~:.. /eli q'7Owrolem ozgbko EB CZekcy 20/l771i?

~ ~v.::>:rotern

/egt'eY1? @) ic:lf do dornu

-< Yozdzieicie ~ "f~dg do 6/~. Co obozu

X /1/e idz I~d!f ~ tlkr'df~ II~f (5 rokotoj

L Utl)Q 9a / @ po~:zedkm rtle,ljupleUe4'l- dodomu-!:>-!-wo

* ~. / ro: unkU . ® do6ra tooda.

0 cZI?Ja~j IlIla) ~ h/e.6e¥:/ecz fla..

tooda

52

JAK ZNALEZC POmOC I STRONY SWIATA

1>1'2 1'n - P6;tnoc

~ P;! - Polucinie

Z - Zach6d

Z 'W w - Wsch6d

PnZ - P6lnocny Zach6d p;rz - Po;!udniowy Zach6d

PnW - P61nocny Wsch6d .p-f;. p;rw - Po;!udniowy Wsch6d

ROM WIATR6w

Dok;!adnie wskaze strony swiata kompas alba busola.

JAK ZNALEZC POtNOC BEZ UZYCIA KOMPASU

53

~o;!6z zegarek poziomo na dloni i obracaj nim dot~d aZ mala wskaz6wka pokazuje wprost na s~once. Kierunek poilldniowy (P l ) wskazuje linia dziel~ca na polow~ k~t mi~dzy cyfr~ "12" a ma~ wskaz6~ zagarka.

POMIARY

/ A /

/ /

/ /

£

,MIERZENIE

WYSOKOOCI

DRZEWA

Znajdujemy kij si~gaj9:.cy do oczu osobie AB. Osoba AB kladzie si~ nogami do drzewa i kij BC

stawia pionowo u st6p. Porusza si~ wraz z kijem az widzi koniec kija C w prostej linii z wierzcholkiem drzewa D; - w6wczas odleglosc AE jest r6vma "'Ysokosci drzewa DE. Oczywiscie v'Ysokosc kij a BC z!lamy!

pr=J2, 1. ---=--I / , / j I

E.V

l\UERZENIE

SZEROKcSCI

RZEKI

Obieramy po drugiej stronie rzeki widoczny

punkt (A) i stajemy dokladnie na przeciw (B). Idziemy brzegiem rzeki odliczaj~c rowne kroki i zaznaczamy (kami epiem , patykiem) punkt (C). Idziemy dalej w prostej linii t~ s~ ilosc krok6w i zaznaczamy punkt CD). Od D odchodzimy prostopadle cd rzeki az zobac~ w prostej linii punkty CiA. 'if6wczas odleglosc DE jest r6wna szerokosci rzeki. Oczywiscie znamy dmgosc swojego krolru!

54

Sprawnosc: Pierwsza POlloe

Samotnie stojqee drzewa majq silniej rozwini~te gal~zie od strony poludniowej a pnie sq cz~sto paraale mchem ad strany p6£nocnej.

Na zei~tym pniu sloje sq gCtsciej ulozone ad strony poludniowej.

APTECZKA POLOWA ZAST§?U

1 Paczka podr~cznych plastr6w r6Znej wielkosci

1 "TaSma plastrowalli nozyczki (na wi~ksze skaleczenie)

Krem anty-septyczny (lub mala butelka plynu)

Wata Gaza 13andaz "crepe" (ria. zwichni~ te

kostki) Tabletki na rOZl'falnienie Proszki na b6l glowy 13utelecZka z czyst~ wo~ Igla i nici Pieni~dze na telefon w razie

wypadku

55

Spra\lffi08C; Sygnalista

E

I S H

A W

J

G

U

Z

1 2 3 4 5

-

T M o CH

F L

P X

- -

ALFABET MORSE 'A

W GRUPACH CwICZEBNYCH

6 7 8 -9

10 -

56

-

-

N D B

K R

C Y

-

-

PMSKI

TKACKI

RYBACKI

- do ~~czenia lin r6wnyCh grubosci.

- do l~czenia lin r6znej grubosci.

- do ~~czenia lin r6wnyCh grubosci.

SKR6T LINY - stosowany gdy lina za dhlga.

RATOWNICZ1 --TATRZAmKI

57

stbsowany przy wChodzeniu czy zChodzeniu z drzewa.

stbsowany w ratownictwie-: przy spuszczaniu ludzi z drzew, a takze przy przechodzeniu przez ga:Elbsz~ (nie ga:ElbOkli!) wo~.

RODZAJE ZBOZ

ZyTO PSZENICA

POLNE KWIATY

BtAWATEK

, J~CZMIEN

Y-..4!WL

58

owns

:MAK

POPULARNE DRZEWA

BUK

KLON 59

KASZTAlI

TOPOLA

)

BRZOZA 60

LIPA

sosnA

61

SYLWETKI PTAK6w

JASTRZ4B GAWRON GOl.@

JASKlHKA KUKULKA MEWA

SZPAK SIKORKA ])ZIE(.CIOl. MYSZ01.6w

62

Napewno przyb~dzie Ci, Druhu, wi~cej

wiadomosci do tej ksi~zeczki ze zbi6rek zas~u i

druzyny. Dlatego zostawiam p~ kartek

niezapisanych, zebys megl tu sam je wpisae.

Poza tym pismo harcerskie !INa Tropie"

zawiera olbr~ zas6b materialu z wiedzy

harcerskiej, kt6ry Ci si~ bardzo przyda Die tylko

do uzyskania stopnia, ale i praktycznego

zastosowania na zbi6rkach , wycieczkach i obozach.

63

TWOJE DODATKOWE NOTATKI

64

TWOJE DODATKOWE NOTATKI

65

.1