GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared...

106
GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWA im. Wojciecha Korfantego Bogactwo dziedzictwa przemys∏owego jako wyzwanie i atrakcyjny produkt dla turystyki i rekreacji Katowice 2004 I Konferencja Mi´dzynarodowa Zabrze, 10-11.09.2004r. URZÑD MIEJSKI W ZABRZU

Transcript of GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared...

Page 1: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAim. Wojciecha Korfantego

GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAim. Wojciecha Korfantego

40-659 Katowice, ul. Harcerzy WrzeÊnia Nr 3tel. (48 32) 35 70 500, 202 70 19, 202 70 41, 202 61 71, fax (48 32) 202 61 06,

e-mail: [email protected], www.gwsh.pl

Bogactwo dziedzictwa przemys∏owegojako wyzwanie i atrakcyjny produkt

dla turystyki i rekreacji

Katowice 2004ISBN 83-88402-69-2

I Konferencja Mi´dzynarodowaZabrze, 10-11.09.2004r.

URZÑD MIEJSKI W ZABRZU

Bogactwo dziedzictw

a przemys∏ow

ego jako wyzw

anie i atrakcyjny produkt dla turystyki i rekreacji

GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAim. Wojciecha Korfantego

GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAim. Wojciecha Korfantego

40-659 Katowice, ul. Harcerzy WrzeÊnia Nr 3tel. (48 32) 35 70 500, 202 70 19, 202 70 41, 202 61 71, fax (48 32) 202 61 06,

e-mail: [email protected], www.gwsh.pl

Bogactwo dziedzictwa przemys∏owegojako wyzwanie i atrakcyjny produkt

dla turystyki i rekreacji

Katowice 2004ISBN 83-88402-69-2

I Konferencja Mi´dzynarodowaZabrze, 10-11.09.2004r.

URZÑD MIEJSKI W ZABRZU

Bogactwo dziedzictw

a przemys∏ow

ego jako wyzw

anie i atrakcyjny produkt dla turystyki i rekreacji

Page 2: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 3: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 4: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 5: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

��������������� ����

ISBN 83-88402-69-2

© Copyright by MINISTERSTWO GOSPODARKI I PRACY

��������� ����� ����� �� ����� ��������������� ����

����������� Agencja Artystyczna PARA

ul. Bytkowska 1b 40-147 Katowice

tel./fax (032) 2000 400

Page 6: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

����������

����������� ������� ��!�"��# Dyrektor Departamentu Turystyki w Ministerstwie Gospodarki i Pracy ...................................................................... 9

����������� ��#!��$%&�$"��# Prezydent Miasta Zabrza .......................................................................................................................... 11 Henryk Handszuh ��� ����������������������������������������������� �������� �����������������������

����� ��������������� ������������������ ������������ ����������������................... 13 '(�#�)��$#%$"�*� Prezes Polskiej Organizacji Turystycznej

� ������������������� ��������������� ����������� ��������� alizowana przez POT, ROT-y oraz LOT-y....................................................................................................... 21 � ��&�#�� ���) ��*� �� �� !��������"����� �����#�$��

��� ��������������������� ��������......................................................................................... 29 + (�&�#��&�#!��*� !����������"������������������������%�"%�&��'��� �����&��������(

��������������� �����������o element systemu planowania i finansowania rozwoju turystyki ................................................................................. 33 Leszek Strzembicki !����������"������������������������%�"%�&��'��� ��

�� ��������� ������������������ ���������....................................................................... 41 Tomasz Wagner &�� ����)��(�� ������� �������� ����*����� ������� �(����������� �

������������ ����������� ���� ������!�� �����"� ����!����................................... 47 Andrzej J. Wójcik Dyrektor Muzeum Miejskiego w Zabrzu

Zabytki techniki i ich wykorzystanie w ochronie krajobrazu historycznego ����������������� ��� ���� �� �dniczej i kulturowej .................................................................. 53 Leszek Nowak �����������������������������������

��!�������������#�������� ��������������� ��������� ........................................................... 59 Eugeniusz Paduch ��� ����������� ���+ �������� ��������&����� �����&��������(�

Ocalenie zabytków techniki przez adap�����$ ................................................................................. 61

Page 7: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

Laurie Holzer Europejski Instytut Szlaków Kulturowych w Luksemburgu

��!���� �����������������������!�� �������%�����&� ��� ................................................ 79 Mike Clarke Wielka Brytania

'��!��������� ............................................................................................................................ 83 Thomas Parent ��� �����" ��'����� ����� ����� ������ �����Bochum

��(������������� �������������������)�� ��-Westfalii – *��#�!����������� �������................................................................................................. 91 Michel Janowski ��� �������� ��*�����������������������,"�������– Bruksela” w Polsce

������������ ������������������������ ���������!�����ej turystyki............................. 93 Adam Hajduga *�������������������"�� �!������������ ��

'������������������ ���� �������� ����� ���������� ����������������������!�� �� .......... 97 Dorota Janas ����� �-�������&������

%��������� ��������� ��������� �������+ ��� ����,��������h – od pierwszych wycieczek do powstania Tyskiego Muzeum Piwowarstwa .................................... 99 Marcin Lesiak *������� �������#�$��

-� ����� �������� �������������� ������������������ po górniczych – realizacja projektu............................................................................................... 101 � ��*�� � ) !����������"��������������������a im. W. Korfantego w Katowicach

����������������� �������� ����������� � �������� ������� ���������� .......... 107 Jerzy Kosmaty �� ��� �(�������"��$����(

�� ���������� ���������������������#� ������ �������������������� ����� ����� baz���!���� ������������ ��!����� ���������������� ��������� ��������*��� �����... 117 Barbara Klajmon *������� �������-������

� ����� ����!��������������"� ��!������,�!��*������ ��� ................................................ 129 ���, %��$-���# * *������������#�� ���

Adaptacja obiektów�������������� �������������������� ������ prawa budowlanego i wymogów konserwatorskich - szanse i wyzwania..................................... 133 Zygmunt Kruczek Instytut Turystyki i Rekreacji AWF w Krakowie

, ������� �������� ����������������������������� ������������ �����������!����. 141

Page 8: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

Tomasz Kita Uzdrowisko Kopalnia Soli Bochnia Sp. z o.o.

Wykorzystanie podziemnych wyrobisk do tworzenia nowych produktów turystycznych – ��� ���������,���!����!��+����� ............................................................................................ 153 &�� '��$%$(#��) ���������������&���� ����(�������� ����������� ������ ��

&���������������������� ������������ �������� ������������ ��!�.................................... 159 Marie Gabryšova, Agnieszka Plichta !����������"������������������������%�"%�&��'��� �����&��������(�

� �������� ��������� ���������"� ����!���������� ���������������������������%�� � 167 Miloš Zárybnický ���� ��� !�������������-Morawsko-Czeska

� �������� �����������%���!���-������- metody i wyniki ............................................... 173 Andrzej Bartosik *��� ���� ������ �������

%���������������� ��������� �������� ���������������� ����������.......................... 175 ��#!��% (!�# �!�����&��������� �������������������� !�������(������#���%� .%��/� �

.���� �������!�������� �������� ������������������� ................................................... 181 Anna Nitkiewicz-Jankowska !����������"������������������������%�"%�&��'��� �����&�towicach

� �������� ��������������� �������� ��������� ���������������������!������� ......... 189 Lidia Flak !����������"������������������������%�"%�&��'��� �����&��������(

Zabrze -��������� ������� �������� �������� ......................................................................... 199 Ewa Mackiewicz Stowarzyszenie Zabytkowej Kopalni „Ignacy”

������!��(������ �����������������,���!��/0����$��� �������������� � ����� ������������������������� ��������!�������%������� ...................................... 207 Katarzyna Pisarek ��� ������� ���������������0 �� ����� !��������� ��"���� ���������������� ����&��������(

)������� �����1�����– wystawa IBA Fuerst-Pueckler-Land ............................................. 211 Maciej Kronenberg ��� ����� ���� ����'���*��� ���� ��.!���� ���

/1����� ��������$����# ��������������� ���� ���................................................................. 219 ��#$�&�) �� ��# ��* ............................................................................................................. 229

Page 9: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 10: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

9

�����������

������������ � Dyrektor Departamentu Turystyki

w Ministerstwie Gospodarki i Pracy ����� ��������� � � ������� ���� �� �������� ����� ���� �� � ������������ ������ � �� �����

���������� ������������� �� ����������������������������� ������������� ����������� ��i ���� ����� �� ���� ��������� � ���� �������� ���� ����� ��� �� ��� ������ �� ���� ������������������������� ������������ ������ �������������!�� ������������� ��������� ����������������!� ������� ���edmiotu wypracowany zostanie dorobek Konferencji, który w ���������������������� �� ����������������������������� ��������������������

Polska i Zabrze to dobre miejsce zorganizowania takiej Konferencji. Polska posiada bowiem

ogromne dziedzictwo prze������� ��� ���������� �� ���� �������� �� �� "����� ���� ����������� ������������������� ������������� ������ � ��������#$$%�����������&���� ��������� ��Organizacji Turystycznej za Turystyczny Produkt Roku: „Zabrze – Miasto Turystyki ����������'��

�������� �������� �������������������� ����(���� ����� ��� � ������������������ �

� ������ )***� � ���� � ���� ����� �� �������� � �� �� � ������ �� ������ + �� � ,� �� �����(���������� �����������-�.�&/��������������������������������0P za Pomnik Historii ���������� 1��� ���� ����� ���������� ���� ���� � � ����������� ���������� �� ��������������������

������� ���!������ �� ������ �� ��� �������-����������� ��������� ������ ��

����!� �������!� �� ����� ���� ���� �� ��� ����� ��� dustrialnej i dostosowania obiektów �����������!� ��� ����!� ����� �� � ������ � �� �� �!� �������� � ������ � ���� ��� ������������ ��������������������!���������������������!����������������������������i �������� ������������� ��������yce.

� ������ ����� ���� ��� ���� ���!��� �� �� �� ����� ������������� ��� �� ��� ������ ���

������,� � ���������� ����� ����������������� ���������������!��� � ����� ����!�zabytków i przystosowanie ich do wielozadaniowych funkcji. Liczne obie���� ������������������������� ������������������������� ������������������������������������ �� �� ����produkty turystyczne o nowe atrakcje.

���������������� ��� ������� ����������������! ���� ������������ �� ������������

oraz nieure������� ���� � ������� � ������� � �� ���� �������� �� �������� �!� ������� �i ��� � � ����� ��������� ������������� 2���� �������� � ������!�� � ����� ����� � ��������������!� ����� ����� ��������� � �� ������� ���� �� ���� ����� �� ����� ����� �����ruktury ����������� ������������� ���������� ���������� ����������� ������� � �������� �� ������������������ ��� ������ ����� �� ������� � ����� ������� ����� ����������� � �� �� ���� ������ ����� ��������� �������������!����������� �������� ������������ � ���� ������!������turystycznych.

Page 11: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

10

1��� ����� � �� �������� � �������� ����� �������� ������ ���������� ������ ��� �� ��� ������� ��� ������ �� �� ���� � ������ ������ ��������� ��������� ������������i ��������� �� ��� �� ����� � ������������� � ���������� ������ �� ��� ���� ����������������������� �������� �������������� ������������������� ������ ���������������� ��������������� �� �� ����� ������������ � ������ ����� �� ��������� �� ���� ����� � ����������������������� ������������ ���������������������������������������!��

3��� ����� ����� ��������� �������� �� �����!� ��� ���� � ���������� ����� 0������� �� �����

2004-#$$4�� � " ��������� ������� � 0������� 0� ������� �� ,� ��� �� 5�6�� 70������turystyki i kultury” przewidziano����� ����������� �� ��������� ���������������!� �� �����!�z ���������� ��������� ��! � � � ���! ������� �� ���� �� ���� �� ����������� � ������������� ���� ����� ���� �� ,� ��� �� %�%�� 7"��������� �������� � ��� �� ������������

i ���������'� ������� ��� ���� ����� ������ �� ��������� �� �����!� �� �� ��� �����������������!�� ���� ��� � ��� ��������� �� �������!������������!������ ����!������

0�������������� � ����� ������������������������������������������������ ������

poprzez t���� � ����!� � ���� ������ �� ������� ������� �� ���� ������ ������ � ���������������������� � ��������� �� ����� ������ � ������ � ����� ���� � ������������� ����������8� ���� �������� � ���� ����� � �� ���������� �������� ���� �� ����� ����� � ��������� nie ���������� � �� �� ����������� �� ������ �� ����� � ��� ��� ���� ������ � ����� ��� �� "��!����i ����� � ������������ ������ � ����� ������ ���������� ������� ������� �� ��� �� ���������������� �� ��!� ������ ��� �������� ����!�� !�������!� ���� ������������!�� ������� ���������������� � �� ��� ��� ������ ���� ��������� ���������� ��� ���� �� �� �� ������������������� �������� ��� �������� ���� �� �������������� � � ��� ���� �� ���� ������������������������������������������������������������charakter ponadsezonowy.

Dziedzictwo techniki ma wielki walor edukacyjny w wymiarze historycznym,

���! ���� ����� �������������"����� ���������� ���! � ������ ������������ ������������������� �� � ���!��� �� ������� ���� � � ������ � �� ����� ����������� ��� ��������� ��������������� ���������� ������ �� � � � ����� ��� �������� -���� � ���� ������ � ���� ������� � ����� �� �������� ��! ���� ������ �!� �������� ������� �� ����������europejskim poziomie.

Efektywne wykorzystanie dziedzic���� ������������ ���� �������� � � �������� �� ������

������� ����� � ��� �������� � ������������!� �� ������ ����� ��� �� ���� ���������zarówno na szczeblu lokalnym jak i regionalnym oraz ogólnokrajowym.

������� ����� ��� ������ �� ������� ����� ��� � ����� �� � �� ��������� �

przygotowanym opracowaniu Polskiej Organizacji Turystycznej pt. „Turystyka w obiektach �������������!��(�������������� ���������������������������������������� zabytkach ��! � � � ��������� �� �����'�� 1��� ��� ����� ��� � ���� �� ����� �������� � �����������

w ������� � ��� ����� �� ����� ����������� � ���� ���� � ��� ��������� ������� �� ���� �� � ��z ����� �� ����� � �������� ����� (����� �� "������ � ���� � �������� ��� ��� ����w dyskusji zapewnia wysoki jej ��� ����������������������������� ���������!�� ������i ��������� ������������������������������ ����������������������

�����������!�������

Page 12: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

11

�����������

������������� � Prezydent Miasta Zabrza

����� ��������� 1��� � � �� � � � ���� �� � ������ � ������������ �������� ���� 72��������

�� �� ��������������������������� � ������������������������������� � ������� '��������

w Zabrzu. "����������������� ���������� ������!������������������!���.���� ���� �� ������

zabyt� ����������� ��� ����� ����������������� ���������������� ����������������������� ���������� ������ ��� ����������� ��� ������ ��� ��� ����� �� �� � ���� �� ����� ������ �� ������� ���������� "������ � �� ��� �������� ����� �� ��� �� ������ �� ���� ��!������ �� ����������������� �����������������������������/��� ������8�����������.�����jest przyznanie w 2003 roku Certyfikatu za Turystyczny Produkt Roku „Zabrze Miasto Turystyki ����������'�� ������� ���� ���� ����� �������� �� ����� � �� �� ������ �� �������� ��������� ������!���������� �� ��3������������ ����������������� ���������������������������������� ��������#$$9������

Do zobaczenia w Zabrzu.

Page 13: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 14: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 15: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 16: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 17: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 18: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 19: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 20: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 21: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 22: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 23: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 24: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 25: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 26: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 27: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 28: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 29: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 30: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

29

��������������� �

������������������ ������������ motto: „Omnis mundi creatura quasi liber et pictura nobis est in speculum” ������������� ���������������� ����� ����–tych minionego wieku spostrzegano miasto Zabrze

����� ����������� ���� ���� ���� � ����� ������ �� ������������ ��� � �������� ����� ��������

z ����� � ��������� � ��� ������ � �������� � �� !� "�� #���� �!� $������ ����� ������� ��� � �����

������������ ����������������!�%�������� ��������� ���������������������������

����������$������������������������������������������������������������������ �������!�

$����� ��������������������������� ����$��������� ���� ����������������� ������������

w #�&&� �!� �� �� ��� ���� ���� ���� ��� ����!� %� #�'(� �!� ���)����� ����!� *����aw Thulie autor wydanego „Przewodnika po zabytkach architektury woj. katowickiego i opolskiego” na stronie 139 �����������������+��$������ ��� ���������� ����������������������������������� ����!�

"������(,��� �������������������� �������� ����������)������������������� �������!��� �����

�� ����� $��� ���� -� ��� �� ������� ��� ����!� .������������ ����� ������� �������� ���� ���

u ��� ������������������ ��������������������������!�"������������������������������ �

����������� ������ ��������������� �������� ������� ������ ���������� �������#/,���!������

����� �� ��� �� ����� ��� ��� ��� �� ������ �� ���� �� ������� 0����� ��� � �� ����� � ������� �

funkconalizm, modernizm, konstruktywizm –������������������ �12 Warto w tym miejscu kolejny r������������� ����������$����������������������'����� �����

��������� �������������� �� ��������� ������������ �� ��������������������� ������� �����

w skali Polski, lecz nawet Europy 3������������������������������������� ��� ������������a ����������� ��� � ������������� ������ � � �������������������������������������������

�������� ��!� 3�� ��������� ���� $������ ���������� ��� ������ #,��� ���� ��� ���� ������� ������������

i ���������� ���� ������ ��� 4555� ��� 55� ���!� 44� ����!� -�� ��!� �������� ������������

z ��������� 454644� �! � ���� ����� ������� ������ ������ �� ��� ��� ������ ���� ������ �

�� ��������� � �����������7� 8��� � "����������� � 8����� ��� � ����������� ������� � ������� �

�� ����������������������� ����������� �������������im na czele, zabytki sakralne –���������

z ����������� �� ���������������������������!�9���)� ���!�:��� ���!�.���� ���!�:������� �

������ 44� �!� ������������� � ������� ��!� 9���� 3��������� � ������� ��� )��������� �

������������� ������� � ��������� ���� trudna w swym odbiorze architektura okresu weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ��������������� �� ��� ��� ������� �������� � ����� ������� � ����� � ����������� ��������

����� ��� �� ����� ���������� �������� ��� ���� �� ����� ������������� ���� � ������!� $� ��� ������

������ ���� ���� �������� ������� �������� ���� ��� ����� ��� ���� ���� ���� �� ������� ����� &&�

����������������� �!�5��������� ������������ ������������������������������������������

swój „numer”.

Page 31: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

30

$������������ �������������������� ��� ����� ������������ �������� ������������ �������

i ����������!�-�� ����������������������������������������������;��� �$���������������

���������������.�������<���������������������������������������������*��nall. =�� &��(� ����� ������ ������� �� ������ ���� � �� ����� ������ ���� ��� �� $������ ����� ������

���� ��� ������������!� >�� ���� ����� �������� �� �������� �������� � ���������� ���� ����

���������������� ���������� ��� � ����� ����� ����� ����� ���� � ��������� ������������ ����

������ ��� � � � ���� �� �� �������� ��� ��������� � ��������� ������ ��� �������� �����������

zabytków ��� ���� ��������� � ������������ ��� �������� &��(� �!� ����������� ��� �)�� ��� ������

������� =��������� >���� ��!� %�� �� �� ����� ��������� ��������� ��� ��� �� �� ����������

����� ���� ��������������� ������ �� �?������� 0?�� ��� ���� *�� ����� <��������� �

Interreg 5552�� �������������� ��������������������������������������������������� ���������

����������������� �������������������� ��� �����������������)����������������!�;�������

tematem tego projektu na terenie Zabrza jest rewitalizacja XIX w. osiedla patronackiego 8�������� �� 8��������!� 3��� ������ ������ ��� ������� ����������� � �������� ����� ��� �

organizacja Internationale Bauasstellung (IBA). "���� ������ ����� ������� ���� �� ������ �� �� � ���� ��� � �� ����� ������ ���������� ���

���� ������������ �������� �������������� ��������������� ���������������������������

���������������� �������������������� ����! Ochrona zabytkó�� ����������� �� �������� ������ �����!� "�� ������ 454� ����� ���� ��

������ ��� ������ �� @������ ����� ������� ����������� � � ���� ������� ������� � ����������

w ����� ����� �������!� %�� �� �� �������� � ��� �� �� ���� #/AA–#/�(� ���� ���� �� ������� ����

muzea prze��������%������� �.�����������<����!�-�����������������������@���������� ����

������� ������������������-������������������� �������������������������������������

w 1875 r a uznane za zabytek w 1934 r. W latach 1963–#�A/������������������ ������adzenie ewidencji zabytków górniczych w rejonie Olkusza przez Instytut Historii i Kultury materialnej PAN i Muzeum Górnicze w Sosnowcu.

5���� �������� ���� ���� �������������� ��� ������ ��� �� $������ � ��� ������ ���� �� ������

�������������������� ����������55���������� ���!�%�������#�(,��!�������������������� ��

���������� ��������� ������� �������� �� ����������� ���������� ������ ��� ����������

������� �*��������!� 3�� � �� �� ������ �������� ���� ��� ��� ���� ������������ ��������������

z powodów wprowadz������������������ � ������������� ����������������3�������! "�����445�������� ������������������������� ������������� ������������������ ��

������� ������������������������� ��� ������������ ��!�-�� ������ ��������������������������

������ �������� �������������!�$��� �� �� ��������� ���� ��������������������� �� ���������

������������.������ �;������ �;����� �����%�������������������������������������������

procesu rewitalizacji bardzo atrakcyjne nie tylko dla badacza ������ �� �����������������������

����� � �� ������� ���� �������� ���� �!� - ������� 9���������� ������ �������� �� � ������ ���

w �������� �������� ���� ���� ������ ����� � ����������� ���� ��� ���������� �� ����� ����

����������������� ����������� ����� �������������������������� ���������������������������

��������������� ���������� �������������������������� ���������������������������������

������������� ������� ������� ��� ����������������� ���������������������������������������

������������������������ � ����������� ������ ���������������� �� ������ ��� ���� � �

���� ����������� ����!���� �"����������������#������ ���������������������������� ����

–� ������ ���� –� ���� ��� $�������� ��� ���������� ���������� ����������� � potrzebami ���������������������� �������������� �

������������������&����� ������������–�������� ��� ������������������������ ������ �

�� ������������������������ ����������������������������� ��$�����!�$� ������� �������

okr�������� ��������� ���������������������#��������������� �����������������������������

���������������������!�<����� ����������� �������������!� *�� ������� �������� ���� ��� �������� ���� ��� ������������� ���� ���� ��� �����!� -�� ��

obiekty budownictw�� ������������� �������� �� ������������ �����������+� ����� ��������

Page 32: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

31

� ����� � ����� ����� � �������� � ����� )�������� � ������� ��������� � ��� ��� � �������

�������� �������� ��� ��������� ������ �������� �� �������� ���� ������� � ��� ��� ��� � �������� �

podziemn�� ��������� ��������!� ��������� �� ��� ���� ��� ��� �������� ������� �� ��������

����������� ��������� �� ������� ������ ������� � ������� �� ��� ���� ������� �������� ������

�������� � ��������� ��������� ����� �����!� ?������ ��� ���� ���� ����� � � ���� ��� �����ctwem ������������ ������ ���� �������������������������������������� ��������� ������ ���� �����

����� ��� ������������������������������������������� )�� �)�������#�(���!�������������

�����������������=�������%�������������!����������������� ������ ��� ����������������

;���� � ����������������������� ��������� ���� ������������������� �� �� ������������������

���������������������������� �� ������������������������������������� ��� ������ ���

���� ��! Wybrane obiekty poprzem��������������������������� ������ ��������� ������� ������� ��������� ������ ����� ���� ������ � !" � ����������

w #'�#� �! � ������� �� ���� �������� � �������������������� ��� ��������� ������ ���� �������

������������ ������� ��������!� =������� �������� ������ ���� �� /� ���� ��� ���� �� ����

����������������������������� ���!�������������������������*���������������-��B����� �

���������� � �������� ���������� ���� ���� ������ �����������!� 3��������� � ������� ���

skansenu jest czynna maszyna parowa wyprodukowana w 1915 r. w hucie „Prinz Rudolf” w Dülmen,� ����������� ���� �������� �� �������� ��!� #� �� ��� ����� A-�� ����� ������ �������

Koepe'go �������������� ����������� ������������ �����������������������������*��������

�� � ����� ����������� ��� ���������� ��������� �������� ��� �!� %� ������� ��������� ��� � �����

������������������������������������������������������������������� �������� ������ ��������� �������#$#���� ������� �%���&� ����� ��� '�(���� )*� ����� �� ���������

����������� ����������� ������������ szybu Kolejowego „Guido” podziemnymi wyrobiskami ������������#'�� �(&���� ���!���������������������������#'����� �������� ��������� �

� ������� ��� ������� �������������������� �������������� ���������������!�%�����������

����� ������� ������ stajnie dla kilkunastu koni oraz na poziomie 320 m. w jednej z komór ���������������������� ���������#�#C��!

+������������ ���-przestrzenny kolonii robotniczej Borsig w Biskupicach zbudowanej przez niemieckiego fabrykanta Alberta Borsiga ok. 1865-68 roku, rozbudowana etapami. W ������������� ��������������� ���������������������� �������������������������������� �

z typowymi 2,� (� �� ������ ��������� ����������� �� ���������� ����� ���� ���� ����!� 3��

������ ������ ��������� ��� ����� ���� ����� ��plica ewangelicka z 1880 roku oraz najmniejszy z ���������������� �����–����� ��������������������� ������������55�����454��!�3�� ������

��� �� ���������� ��� �������� ���� ������� ������ ���� �������� �� ��������� � ���� �������

kolonie robotnicze: Donner�������������������������� ���8����� �������?�� ���!�$���������

��������� �������� ������������������� ��� 5���� ������ �������������� ���� �� ��������� ��� ��� ������ ���� ��������� ��� �������� huty

„Zabrze” dawnej huty „Donnersmarckhütte”. Zach������ ��� �� ����� �������� ���� �� ���

i �������� ������ �� ������ ���� ���!� 3������������ �� ���� �� ����� � �������� ������� ����

�������� �� ����� ��� 55� ���!� 454� �!� ����� �� ������ �� ���� �� ������� � ���� ���� #(� �� ������

��������� ����� ������� � � ���� �������� ��� ����������� ����� ������� ����� � � ����������

����� ������� ������ ��� ������� �����!� ?������ ��� ������ �� �� ����� ����������� �������

���������� ��� ������ �� ���� �������� �� ���!� ������ � ��� ����������� �� #/'#� �!� ���������

zniszczona w grudniu 2003 r. p����� ��������� ��������� ����� ������ �� �����������

�������� ������ ����!� *���������� �������� �� ����� ���������������������� ��������!�D���������������������

powierzchniowej dawnej kopalni „Ludwik”� ���������� �� #/'(� �!� ����� ������ ��������� 8���a.

Page 33: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

32

$��������� ��� �� �� ����� ��� 44� �!� ��� ����� �� ������ �������� � ��������� ����� �� ����� �

nadszybia i maszynownia szybu Konrad i Ernest oraz monumentalny budynek Domu Kawalera w którym mieszkali samotni górnicy.

$����� �� ��������������������������������������������������������E����������������

��!� .���������� �� � ���� ����������� ��������� �������� ������� �E���������� �� �����������

������ 9��!� ?������ � ���������� ���� �������� ���� �� �������� ��� � ������ ������ �������

�*�������������������������������������������������!�.���������! Poza opisanymi istnieje jeszcze wiele innych ciekawych zabytków techniki i architektury

������������� ��� ��� ������ �������� )��������������� ��������� ���� ���� ������ ���� ���� ��

����� ������!�%�� �� �������������mas��������������� �,���������������������5�����

XX w. z kopalni „Jadwiga” w Biskupicach, zabudowie kopalni „Pstrowski” z budynkiem ���������� ������ .��������!� 5� ����������� ���� ��� ��� � ����� ��������� �� ����� ��� ��� ����

w �������� E�������!� ������� zabudowy szybu „Maciej”� ����������� ��� ����� ��� 44� �!�

i ������������������������� ��������������*��������!� ?������ ������� �� ��������� �� �������� ��������� ���� ������� ���������� �� �������

-������ ������� ������� ������� ���������� ����������� na Zaborzu� ���������� �� ������

#/�'� �!� �� ������������� �� #�C&� �!� ���� ��������� ������� ������� ������� ����� �� #�#�� �!� � #�&&� �!� ������� ���� �� ����� 55 � 555 � 5F� � �������� �� � ���� ����������� ������ � ����� �������

z #�#���!������������������������� ������������������������ ��� �������;�������������– hale ������ � ��� ���������� ������ ��������� )����� �� ���������� ������� � ���������� ���� �������

6 �F �A���F ����������������� ������5����!�44��!� 5���� ������ ���� �� �������� �� ����������� ����������� �� ��������� dawnej z p��������

wieków gazowni miejskiej� ����� ��� - ������� � ����� ������������ �� ��������� 454 44� �� �����

z ����� ��������������,�����������& przy ul Armii krajowej, kompleks budynków dawnej ������ �������� �� ��������� 454� � 44� �� �� ������ ���� ������ ������ ���� ������� ���� � �����

�������� ���������� 454� �!� ������� ������ �������� D!D��������� �� ��� #�&C� ������

���� �������� ����� ��� 8�����!� ����� ��� $��������� ����������� �� #���� �!� ������� ����� CA�

�� ����� ����� ������ �� �������� � ��� ���� ���� ������ ���� �� ������j w której zastosowano ����������� ������� ����� ��� � ����� ����� ������ ������� ��� ����� �� ���!� &���� �3!� *������

��������������/�����������������! %�� �� �������� ������ �� ������ ���� �� ������ � ���� �� ���� ������������� ��� ������

ponowne ich zagospodarowa��� ��� ����� ���� �������� ���� ������� ���� � �����������!�

���������������#�����!���������� ������������������� ������)�����.����;����� ��������58:�

@������� ����� ��� ��������� ������� �� ���� ������� ���� ��� ������������� � �� ��� �����

��������$�������������� ��������������������������������� ����� ������ � ������������

���.���������;�����!��3���� �������������������!�

Page 34: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 35: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 36: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 37: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 38: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 39: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 40: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 41: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 42: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

41

Leszek Strzembicki

���������� ������������������������������

�������������� ����������������������������������� ����� ���������������������

�� �� �������� ��� ���� ������������� ������� ����� ����� ����� �������� �� � �����w z ������ ���� ���� � ��� �������� ��� ����� ���������� ������� �� � ������ � ���������� ���������� ��������� � ������������� �� ����� ���������� �������� � ���������� ������������ ���� �� ������������� � ���� � �������� ���� ����������� ����������� ���� �� ������������������ ����������������������� ����� ��������������������������������������������� ������������������� ����������� ����������� �������������������– ������������ ���� ������ ����������� ���� ���������� � ���������� � ����� ���� ������������ ���� � ! ����������" ���������� ������ �� ������������ #�� ������������������� ����� � ����������� ������ ������ ����������� �������� � ��������� ���������������� ���� ������ ������ ������� ���� ������ �� ���� ��������� ���������i ������������ ����������� � � �� ����� �������� ���������� ���� ������ ������ �����i ������� ������� ����� ����� ������ $����� ������ ������� � ������ ������� � %�������������� ������������� � ��������� ������������ � ������������� ������ �� ��� �������������� ���������� ��������������1 $��� � ��������� ���������� ������� ����� ����������� ������������� �� ������ �� � �������� ����� ����� � �������� ������ ������������ ����������������������������oferty w zakresie turystyki i wypoczynku.2

&����� ����� � ���������� ������������� ������� ���� � ����������� ���� ��� �� � ���������������� ������������������������'��� ��������������������� ������� ������������������� � ���������� ��� ������� ����� �� ���� �� ����� �������� #� ������ ��w �������������� ���� ����������������� �� ������������ ������������������������� �� ��� ����� � ���������� ������������� ��� �������������� ��� ��������� � ���������������������������������������� ������

�������������� ������������������������������ ������� � ��������������������� ����� �������� ��� ��������� ������ ������������ � ���� ������������ ������ �koncentracji na potrzebach klientów, ich prefere������ � ���� ��������� (�� � ������� ��� ����������� ����������� ��������� � �� ����� )�� ���� ���� ������ ���� �������i ������������� ��

����������� ��� ���� ��� � � ���� ���������� ���� �� �������� )� ���� ����� ��interdyscyplinarny, t�������������������������������������������������������������������

1 '���*�*����� �#����� ������������jako potencjalny produkt turystyczny, /w:/ Planowanie turystyki

�� �������� ����������� � �� ������ +������� ���������� � ����������� � ��������������� �� – gminy pogórnicze, GWSH Katowice – Szczyrk, 2000;

2 ,� ���� ��������� ����� � ������������ -������������. � � �������� �������� ������������� ��������������� � ��� ���������� ��� ��������� �������� � ������������� ������ ����� '��� �/���������� #��������� � ����������� �� #����� � � ���� ��� ���������������� *��������promocji i rozw������ ���������� ����������������� �������� ������������'������'/#�Warszawa, 2004;

Page 43: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

42

�������� ����������������� �� ��� ������ ����� �� �������� � ��������� ������������� ������ ������������������������������������������������������������ ������� musi ��������� �� ����� ��� �������������� � �������� ����� ������ ������ ��� �� $��������w � ������� ������������������� ������������������������������������������������������� ����������� � ����������� ������ ���� ���� ��������� ��borem rynków ����������� #� ����� � ����������� ����� �� ����������� �������� ��� �� �������i �� ������������������ �����

Obserwowana ewolucja marketingu jest w znacznej mierze wymuszona przez szybkie zmiany � ��������� 0���� ������� ��� ��� � �� ��� ��� ���������� ���� ������ ����� � ����������������� ���� ������������ ��������� ������������ � �� ������� ������������������������������������ ������������������������� ����������3

,���������� ���������������������� �� ���������� � � ����� ���������� � �� ����������������� ,� ��� ���������� ����� ���� ����� ������ ������ ��������� � �������������������������������������������������������������4������������������������������������� ������������� ���������0������������������������������������������� �������������������������������������������������������������� �������������� � ���� � ������ ���� ��� ��� ����� ��� �������������� ������� �� ���� � ����������������������� � ���� �������� �������� �������� �� ����� �� ���� �������������i �������������� ������� ��� ������������ ��������� ����������� � �� ������ �������������� �� ��������� ������ ��������� �������� �������� ���� ���� ��������� ��� ����zaufanie do tradycyjnych inst������� ��������� &����������� ������� ������� ��� ��������������������������–�������������������������������� ��������� ������������������ ���� ������ ���� �� ����� ���� ���� ������ �����������5 Generalnie, do charakte-rystycznych cec������ �������������������16

− ����� ��������������������� − �������������� � ���������� − ���������������������������������� � �������� �����������������������������

����� ������������� − ������������������������������������ Rozwój ����� � ���������� ������������� � �� ������ �������� � ������� ���

��������������������������������������������������������������������������������������� � ������������ ������������� ���������� ������������ � � ����� ������������ ������ +�������� ���� ��� �� ���� ��� ����� ����� �� ����� � �������������������������� � ����� ����� �� � ��� ������ ������� ��� ������������� �� ��������������� �� ����� �� ����� ��� � ������ ��� ���������� ������� � ��������������� �����wyd��������� ��������������������������������������� ��������������� �� ���������$����� ������ ��� ������ ������������ ����� � ���������� ������������� � ������ ����marketingu terytorialnego.

Marketing terytorialny... to oparta na racjonalnym wykorzystaniu zasobów rynkowa koncepcja ����������� ������ � ����������� 2������� ������ ��������2 ����������� �� ����� ������������ � �������� ����� ����� ���� !�����" – ������� ������������ ��� ������������

3 Por. J. Dietl, Marketing u progu XXI wieku, „Marketing i Rynek” 2000, nr 2; 4 '���3�4������)�*����� �-Kula, Kierunki zmian w otoczeniu biznesu a ws������������ �����!+�����

)�������"���)�3�5667���8 5 K. Mazurek-9������� ������������ �������� �� �������� ���������� �������������( ������

% �������������������7::8���7: 6 Sprawozdanie z konferencji: Euromarketing. Koncepcje – Strategie – Metody, Marketing i Rynek, 2000,

nr 2

Page 44: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

43

przewidywanie zmian, pobudzanie i kreowanie.7 +�������� �� ��������� ��� ����������������� � �������� �������� ����� �� ����� � ������������ ���� ��� ������������������ ������� ����� �� ���� ��������� ���� ��8 Pierwszy z nich nazwano aspektem filozoficznym� ���� ������� ������������� �� ���������������������� ������� ������(a ���� ������� ����� ����� �� � !�����".� ����� � �������� ������� ����������� ���������������������������������������� ������������������ ������������������*������– to aspekt informacyjny�'�� ������������������������ ����������������� ������!�����"������������ ��� ������� ���������� ������� � ��������� ;�������� ���� � ����������� ������������������������������������������������ ������������������ych grup �������#��������� � ����������������strategiczno-operacyjnego�;���� ����������������� ������� ��� ��� �� ����� !��� ��" �� ����������� ����� ������� ����� ���������i �� ��������� ����� ��� ��������� ���������� ��� ����� ��<� K��������� ��� ���������������������������������������������������������� �����1

− ������������������������ − planowania infrastruktury, − �������������� − promocji i dystrybucji. ,������ ���� – to ���� ������������ �������. Oznacza on kon�������� �����������

w ��� ����� ����������� ������ �������������� �� ������ ! ������" ����� ������ �������������� ����� �������� � ��������� �������������� ���� ���������� -�����������i �����������. �������� ��������� ������� ��� ��������h. Ostatni z aspektów marketingu terytorialnego nazwano ���� �� ���������� ���������� �������� ������ �� ������ ���������������������������������� �� �������������������������������������������������������� ���� ����������������������������������������� ������������������������������������������ ����� ������������ ����������� ��������� �������������������������������������� �����������������������

Wykorzystywany przy tworzeniu produktów turystyki dziedzictw����������������� ������������������������ ����� ���������������������������������1��� ����������������� �������� ������������ � ���� ����� ����� � � ���������� ��� ���� � ������ �����terytorialnego:

1. � ��� ��������� – która obej���� ������ � ������������� ��������������������������� ������������� ���������� ��� ��� �� ����� �������� �� ��������������������� � ����������� ����� ����� � ��� ����� �������������� � ��������niekomercyjnych – zlokalizowanych w danej jednostce przestrzennej; ich celem jest ��������� ���������� ����� ������ �������� ��� ������������ ���������������� ������ � ������� ����������� ���� ������������ ������ ���������� ����������������� � �� ������ ������������� � �������� ��� ������������mi – co bez �������� �������� ������ ���������� �������� ������������ �� ������� ����� �������������������������

2. � ��� ��������� – ��� ����� ����� ���� ��������� ���������� �� ���� � ��������krajowych i zagranicznych; ich celem jest pozyskanie inwestorów, turystów, uczniów i ���������� ������ ���� ������������� ���� ������������ ��� ���� �� ��������������������������������������������������� ����� ������ ��������������

7 Por. A. Szromnik, Marketing terytorialny – ������������������������������� ������2�12)�� ����

terytorialny, pr. zbior. pod red. T. Markowskiego, PAN, KPZK, Tom CXII, Warszawa, 2002, str.40-43. 8 Por. H. Meffert, Städtemarketing – Pflicht oder Kür, Sympozjum „Stadvisionen”, Stadtstrategien und

Städtemarketing in der Zukunft, Münster, 1989.

Page 45: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

44

����������������� ������������� ��������������������������� ���������������������� ������� � ������ ��� ��� ����� ��������� � ���� � ��� ������� ������������ ������� ����� �������������� �� ������ ��������������� �������� � ����������� ��������� ����� -� �� ������� ������������ ����. �������� � ��� � �������� ������������������������� �����������������������������'������������������� ���������������winien marketing obcy� '�� �� �������� �������� �������� ����������� ��������� �� ��������� � ��������������� ��� ������� �� �������� ���������� ��������� ������������ -���w � ��� ����������� ��� ������ ����. ���� ��������� ������ ����������� � ����� ���������� � ����������� �����������9����� � � � ���������������������� ������������������ ������ ���� ������ ����� �� ���� ������ ���� ��������� ������� � �� ��������� ���������� ����� ��������������� ��� ������� ����������� ����� ������� ���������i �����������������������������������������-� ��������������� � ���������.� 9

Rozwój t����� � ���������� ������������� ������� ������ ������� �����������w ��� ����� ����������� ����� � ���� ������ #�� ��� �� ������ �������� � �� � ���������� �� ����� � ����� ������ ����������� ��� ����� ������� �������� ����� � ��zakresie dwie strategie marketingu miast, gmin lub regionów:10

1. ��� ���� � ��������� ����������� – ����������� � ����� ������ ������� ����������������� � ����������� �� ������������ � ����������� �� ���� ������� �������� � ����������������� � ������� ������������������������������-�������� ������������������������������������������������������������ �.�

2. ��� ����� �����������������–�� ������������������������������ ������ ��������������� ���� ����� �� ��������� ������������ celów gospodarczych, np. poprzez �������������������������� ��������������������������������������������

+� ��� ����� � ���������� ����������������������� ��� � ������������ ������� ���

tworzenia nowego wizerunku danej jednostki przestrze���������������������������������������� ����� �������������'��������������� �������������������� �����������z ������ ����� ����������� ������� ��������� � ���� ����� ��������� � ������� ����������������������� ����������������������'����������������� ��������������������������������� �� ��������� �������� ���������� ������� �� ����� ���������� �������z �������������������111

1. � ��������� �������������� ������� �������������� 2. ������������������������������������������� �� 3. segmentacja adresatów wizerunku, 4. pozycjonowanie wizerunku, 5. wybór marketingowych instrumentów kreowania wizerunku, 6. kontrola poprzez porównanie stanu faktycznego i planowanego. � ��������� ����������� ����� � ���������� ���������wego w konkretnych obiektach

i ����������������������������� �������� ������������������������������� �� �obszarów strategicznych.12 ����� � ����������� ����� ��� � �������� � ������ �����������w oparciu o procedury segmentacji, wzgl����� ������������ ���� ����������� �� �������������� ������ ����� �� ��������� ���������� � ������������� (������ ������������������� � ������������ ���� ������ ��� ��� ���������� ������������� ������������������ ������������� � ���������������������� ��� ���� ���������������������

9 A. Szromnik, op.cit. s.59-61 10 T. Markowski, Marketing miasta, /w:/ Marketing terytorialny, pr. zbior. pod red. T. Markowskiego, PAN,

KPZK, Tom CXII, Warszawa, 2002, str.127 11 (�9���� ��������� ������� ����������������� ���������2�12)�� ������������������������

pod red. T. Markowskiego, PAN, KPZK, Tom CXII, Warszawa, 2002, str.193 12 V.T.C. Middleton, Marketing w turystyce, PAPT, Warszawa, 1996,s. 269

Page 46: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

45

���� �� ��������� � �������������� )��� ��� � �� �� ���� �� ���� ������������ ��������� �������������� ��� ���� +���������� ����� ������������ ����� ��� �������������� �� � �������� ����� ��������� ������� � �� ��� ��������� ����� � �����������– ������� � ������� �� � ������������ -��������� ������������ �� ���� �������� � ���.�*�������� ������ ����������� ����� ��� ���������� ����� � � ���� ���� ��������������������� ���������� � ��� ������������������������������������������������� ������������� �������������� � �������� ���������� ����������� ����� � ������������������������������������������������������������������������������ ����grywa ������� ��������� ������ ������������� �� ��������� ������������ � ����������������� ��������� ����������� ���� ����������� ���������� ���������- ���������� ���� �������� ��� �� ����� � ���������� ����� � �������� ������� ����� �������� ���������� ����������� ��� ����� �� �������� ��� �������������� ���� ����������� ������� � ��� �������i �������� �� ��������� �������� ����� !�������" ����� �� =��� ����� � ��������� ������� ������������� ��� � �������� �������� ���� ��� ���� ������������������������������� ���������������������������������������������������������3��������������������������������������������������������������������������������� ������� ������ ����� ��� ��� -����� � ���������� � ������� ����� ��� �������.� ��� ������� �� �������������� �� ������� �� ����������� ����� �� ���� ���������� ���������� ������ ������������=��������� ������� �������� �������� ����������������������������������

Proces ��������� ������� ��������� ����� ����� � ���� ��������13 Przeprowadzone ��������� ����� ������������ ������� ������� �� ���������� �������� ��� � � ���� ����������� � ��������� ���� ������ ������� � ������ ���� ��� �������� ��� ��������������s�������� *������ ��� ��������� ������� ������ ����� � ���� ����� �� � ������� ��������� ��� ��� ��� ��� ��������� � ���� ������ ����������� �� ������������������� ������ ����� �� ���� ���� � ���� ��� ���� ���� � ��� �� ,������ ��� – to zd� �������������������� ������� ��������������������� ����������>������������������������������������������������������������� ���������������� ����������� �������� �� ���������� ,����� ���� �� � ���� ��������� �� ������������ liczbie wybranych ����� ���*����������������� ��������������������������������������������������������� ������ � � ������ ��� ����� � ���� ��� ������ �� �� ���� '������ ������� ������������ � ���������� ������� ������� ������ �� � � ����� ���������� ������ ��� ��������������� ������������� � ������ ��������� ������������ ������ ���������i ���������������� ���������������������������������� ����������

Literatura 1. Dietl J., Marketing u progu XXI wieku, „Marketing i Rynek” 2000, nr 2. 2. 3� 4������ )� *����� �-*���� *����� � ����� � �������� ������� � �����������

��� �����!+�����)�������"���)�3�5667���8� 3. 9���� (�� �������� ����� �� � ������ ������� ��� ��������� 2�12 )�� ����

terytorialny, pr. zbior. pod red. T. Markowskiego, PAN, KPZK, Tom CXII, Warszawa, 2002.

4. *����� *��#����� �������������� ���������������� ����������2�12'�������������� � �� �������� ����������� � �� ������ +������� ���������� � �����������w ��������������� ��– gminy pogórnicze, GWSH Katowice – Szczyrk, 2000.

13 Ide�� � ���� ������� �������� ������� ��� ������������� -������ ���������.� ����������� -�����

�� ��������� ���������������������������������.�������������������������-� ������������� �������������������������� ��� ������������� ����� �������������������� �� ���������.�

Page 47: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

46

5. Markowski T., Marketing miasta, /w:/ Marketing terytorialny, pr. zbior. pod red. T. Markowskiego, PAN, KPZK, Tom CXII, Warszawa, 2002.

6. Mazurek-9������� � *�� ���������� �������� �� � ������� ������� ��� �tingowej, ����( ������% �������������������7::8�

7. Meffert H., Städtemarketing – Pflicht oder Kür, Sympozjum „Stadvisionen”, Stadtstrategien und Städtemarketing in der Zukunft, Münster, 1989.

8. Middleton V.T.C., Marketing w turystyce, PAPT, Warszawa, 1996. 9. '��� � /���������� #���������� #����� � � ���� ��� ���������������� *��������

�������� � ���������� ���������� � ���������������� ��� ����� � ����������w Polsce, Warszawa, 2004.

10. Sprawozdanie z konferencji: Euromarketing. Koncepcje – Strategie – Metody, Marketing i Rynek, 2000, nr 2.

11. Szromnik A., Marketing terytorialny – ������������������������������� ������2�12Marketing terytorialny, pr. zbior. pod red. T. Markowskiego, PAN, KPZK, Tom CXII, Warszawa, 2002.

Page 48: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

47

Tomasz Wagner

�������������������������������������� �� ����� ������������

������ �������� �������������� �������������� � ����������� �� ��� ���� �� ���������������������� ���� ����� �� �������� �� ������� ����potrzeba uniwersalnego spojrzenia�����������1

Siegfried Giedion *�������� �������4������ ���� � �������� ���� �������� � �����������������������

����������� ������ ��������� ���������� �� � �������� ��� ������������������� ������������������������������������ �� �egokolwiek planowania –������������������������ ���������� ���� ��������������� �������� ��� ������������ ��� � ����������� �����w � ����� ������������������� � � ����� ���� ��������� ���������� ��� ����� � ����������������������������anizacji tego terenu.

*�������� ������� �������� �������������������������� ������������ �� �������������� �������� 0����� ���� �������� ������� ���� �� ������������� �� ������ 4���������� � � ��� ��������� ��� �������� ������� � ������������ � ������ ��� ����� �� ������������ ����� �� � ������ �� ��� ��������� �� ������� �� � ��� ������ � ���������� ������������� ������������������������� ������ �� ����������������������������� ����osiemnastego do pierwszych lat dwudziestego wieku2. Regiony, w których intensywny rozwój ������������������� ����� ������� ������ ������ ������������� ����� ����������������� � ������ ����������� ������ � ������� ���������� !������ ���� ����������"3 i form ����������� ���������� ������������� ���� ���������� +�� ������������ �������� �� �������4���������� ��������������������� �����������������- ������������������������������������ ������������ � � ����� ��������� ���������������� /��� � ������������stano����������������������� ����� �������������� �������������������������������������� ����� ����� ������� ����� ������ ���� ������ �� ����� ������ � ��� ������������������������ ���������������� ������������������ ����� ��������ospodarczych ��������� ��� ���� ��� ������� �������� ��������� ���� � �� ���� �� ���� �������� �����obiektów po-������������� ����� ���������� ���������� ��� �������� ������� ��� ����������������� ����������������� ���������� ���������������������������� ������������������ �� ���� ������������� � ����������� +���������� �� ���� ���� ��� ��� ���������

1 Giedion S.: ��������������������������� ���������������������������Warszawa 1990. 2 ��������� ��� ������ � � �������� !��-�������������"� �������� �� � ������� ���� � ���������

w � ����������������������� �������� ������������ �������� �� ������������� ����������� 3 '������ ��������������������� ��������������������! �������������������"����� ���������

����� ������� ������������ ���������������������

Page 49: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

48

�� ���������� �������� ��� ����� �������� ���� �� ��-������������� �� ���� ���������������������������4.

'�������� 4������ ���� � � ���� ��� � ������� ��� �������������� ���������������������� ������� ��� ��������� � ���� � ���������� ����� ���� �������� ����������������� ���������� ���� ���� �� ���������� � �� � ��� ����������� �����������&�������� ���������� ���� ����� ����� ��������� �������� �� ����� ������ ?=? ��� ����������� �������� ����� ��������� � ��� � ���� �������� �������� ����� ���� ���������������� ������������� �� ����� �� ����������������� ������� ����������� � � ��budynków municypaln��� � �������� ����������� &����� ��������� �������� �� ���������������� �� ���� ����������� ������ ������� �������� ������������� ��� ��������������� ��� ��� �������� �� ���� ��������� ��� � ���� � ���� ����� �� ������� ����� ����4������ ���� � ������� ����� ��������������� ����� ��������� ������ ���������������w ���� � �������� ������ ������ ���������������� ����� ����������������; ����������������� ������ ������������������������������������� ���� 0��������������*������ ���&������� �� ������������������ �������� ����������� ������������������ ������������������ � �������� ������ ���� �� ������������� *���������� ��� ��������������� ��� ���������� ������� � ���� �������� ������ ����� ������ ����� �������������5. ,�������� �������� �� ������� ������������� ��� ��������� ��������� ���� �� ���� �������������������� �������������'������������������������������������������������������������������ ��� � ����� ���������� � ����� �� ���� ���cy do budowy szeregu ��������������� ������������������������� ������������������ ��������������� ������� ��������� � ������������ ���������� �� ������ ���� � ���� ��� �����������������domami dla kadry specjalistycznej i szeregiem obiektów o ����� ���� ���������� ����������������� ������ ������� �������� � ��������� �� ��������� �������� ��������������� ������� ������������� ; ���1 !�� ��� ����������� – osiedle robotnicze – zaplecze administracyjne –zaplecze socjalne” stanowi istotny kod zapisany w przestrzeni miasta o genezie �������������

,�������������������� ���������������� ���� ������ ����� ������������ ����������� ���� �������������������������'����������������������������-��� ��������� �.����� ����� �cyjny dawnych osad wiejskich, trasy przewozowe6� ����� � ������������ ����� ��������*����� ��� ��������� �������� ������������� � �������������� � ������������������������������������ ��������������������������������� ������ �������������������� �������������������/���������������������������������� ���������� �������������� ����� ������������� � �������� ������������ #�� ������ ���������� ��� ������� ��� �

4 W Europie Zach���������� �������������������������������������������������'��� ��������

��� ������� ���� ��� ������ �� ������� � #��������� ����� �� ����� �������� ����������������������� �� ���� ������� �� ����� ������������� #������� ���� ����� �� �������� ����� ������������ ��������� ������������>����������� ��������� ������������ �� �������� ������ ��� �����@��� �������� ������������������������ ����������� ������ ������� ����������multimedialne, teatr, studia filmow�� ��������� ���������� � �������� /��� � ������� ������ ����w Europie kopalni „Zeche Zollverein” w %���� ������ �� �������� �� ������� �� ��� ������� ����������� ����� ������� ��� � ������������ � ������ ���������� ,� �������� �������� &����z n���������� ���� �� ��������������� � ���������� �� �� ����� ��� �������� ��� ����������������������� ��� �������� ���� � ������������� ��� �� �� ������ ����� ������� 566 �� ������������� ����� � ���� %������ '�� �������� �������������� ����dla patronackie, centra wystawowe, kulturalne i uczelnie w halach fabrycznych oraz pojedyncze zabytki techniki jako obiekty przeznaczone do zwiedzania.

5 /��������������������� ���� ������������������������������ ��������������������������� ���w odniesieniu do Zabrza wspomina Leon Dietz d’Arma w monografii Miasto Zabrze, maszynopis PAN, ������7:AA�+������ �����������3������������ �������������������� �������� ��������� ������ ���������������� ������������������ ����������

6 �� ����������������������� �?=?��� �!������������"�������4�������*������ �@���

Page 50: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

49

����� ��� ��� ������ ��������� ��� ������������� � ����������������� +�� �� ���� ������������ �� �������� ��������� ��� ��������� �� ������������� � ����� ������������������ ����� ������� �������� ���������� ������������ ���������� �� � �������������� ���� +������ � ��� ������ ���������� ���� ���� � �� ������� �� ������������������ �������� � ������������� ���� ����� ��-������������ ����� ����������� ������������������ �����������������������������������������������������������z osiedlami robotniczymi i zapleczem socjalnym sta���������� ���������������� �������������� ���������������� ������������������������ �������� =���������������������������������������������������4���������� ������������������������������������������� ����������� �� ��������� ����� ���������������������������������������� ����������������� � ���������� �������� ��� ����� � � ������ ������������ �� �����poziomach: pierwszym –pojedynczego obiektu, drugim -����� ����������� ���� ������������otoczenie (da������� ����.�������– ��� ��� ��������������� ���*������������������ �� � ��������� ������� �������7 ��� � ��� ������ �� � ������� � ������������� ������po-������������� ����� ��� ������ ��������� � ��� �� �������� �� �� � ��������ych, �� ������������ � ������� ��������������� ������ ������8.

�������������������������������������� �� ������������������������������������� ���������� ����� ������������� '�������� ��� ����� � ������ �� � ������pragmatyc���� ���� ������ �������� ��� ������ ������������ ������� � ���������� �����zastosowane w pierwszym etapie dezindustrializacji Europy Zachodniej9. Druga postawa –����������������������������� ������!�����������������"��������������������������� �� '���������� ��������� ��� � ������� ����� ���������� �������� ����� ����w ����������������� ���� ������� ���������� ����� ������������� � �������� !���������������" �������������� ����� ������������� ��������� �10. Analiza historii kultury ������������4���������� �11����������������� �������������������������� ���������� ���������� �� ����� �������� � ����� ����� ����� ������� ��������� ����������������������� ����������,�������� ��������� ��� ��������� �������������������������� ������� �������� �� ����� ������ ��������� ��� ����� ������������ ���� � ��������������������� � ���� ���������� ��� � ������������� ����������������� ������� ������� ���������� ����� ������������������ � �� ����� ������� sztuki, techniki, architektury i �������� ��������������������� ������������������ ����������������������������������������������� ��,���������������������������������������������������������

7 )��� +� +�������� �� �� ����1 �������� ����������� � �������� � ���� �����!�������� $������

Górnicza-#����566B� ��1�������������"������������� �������������������������� ������������, �������7::8�

8 '���� �������� � ������ ��������� ��������� � �������� �����1 �� ��� (����� ��� '�����������i '��� ������� /��� �� � #������ '���������������������� (����� ��� '�������� ����� ��� ���kier��������'�� ����������������,���������$��� �����������(����� ����

9 +���� ���������� � �������*������ 4������1!;�������� ������������������������������������� ���������������" � ����� ��������� ��� ���� ��� ,��� �����1 Restrukturyzacja terenów i �������������#�������������, Gliwice 1997.

10 *������ 4������ �� � ���� ��� ��� � �������������� ��������� ����� ���� ��� �������������������� %�� +����1 $������������ �����#� ����������� �����% �,'���� 4������ 7::C�1 !���ód ����� �� �� ���������� ������ ����� ��������� ��� ���� � ��� ����������� ������ �� ���� �� ������������ ,� ������ ��� ����� � ����������� ��� �������� ������������ �� �����"� 0�� ��doskonale ilustruje problem percepcji tego typu obiektów w �������������������� ��������������������� ������4��������� ��

11 '�������� � �������������� ��������� ��� �� �������!*�����%��������� ����"� ��������������� � ������ � ���������� 5665 �� �� ����������� ����� ����1 &������� ��dkowoeuropejskiej i #������������ �� ��� ��������� , praca zbiorowa pod red. Prof. Antoniego Barciaka, Katowice 2003.

Page 51: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

50

i historycznej12. Dotyczy to z������ ������������ �������� ������������ ���� ���������������� �� � ����� �� ��-�������������� � ������� � ��� ������� ����� ���������� ������� ���� � ������ ���� �� � ����������� ��������� ����� ����������������� ���� � ��������� �������������� �� ������� � ��� ��� ��� ���������� ����z �� ������� �� ����� ������������� �������� ���� � � ������ ���������� ����� ������������ ��� �� ���� ������� ��� ������ ������ ���� � � ��������� �������� $������������ �� ������� �� ����� ��� ����������� ��� ��� ������������� ���� ���� � ������������������ ������������������������������������������������ ��'������������������� ��������� ������������� ������� ��-������������� � �������������� ��� �����dotychczasowych adaptacji obiektów po-������������� � '����� ������ ��� ���� ���������������������� ���������� ����������� ��� �� ������������ �� ����� ��� ���� ������� ������������� ��� ����� �������������� = ����� � ������ ����� ���� ��� ����� ������ ���r��������� ��� ���������� �� �� ��� ������� �� ������ ���������� ����������-kulturowego. +���� ���� �������� ��� ��� ���� ��� ���� � �������� �� ���� �� ��������������semiotycznych i krajobrazowych obiektów po-��������������,����������������� usji na temat ������� �������� ��� ���� �� ��� ������� ���� �� � ��������� ������ ������ ������ ���������������������������������������������������������� ��D�������!����� � ��������� � ���������" �������� � ��������� !@�������utz”13 !��������" � ��������������� �� ������ ����������� ���� ���� �� �� �������� ���������� ��� ���������14. )���������������������� ���������������������������15, której ukoronowaniem u progu �������������� ��������� �����������������twa Petera Behrensa, Hansa Poelziga, Bruno #��� ���������4�������� ��������������� �� � ��������� ��������������4�������� ��� ������������� ���������� ������������������������%���������������� ���������������������������������iada16.

3�������� ������� � ������������ � ����� ������ �� ������ ����� � ������������������� ������� ��� ����� ����� ������� ���� � ������� ������������ �������������� ���� � ������� ���������� ���������� $�������� � �� ��������� ���� ��� ��ko ������������� ������������ ���� ��� ��� � �� ����� � ������������ )��� ��� ��������w ����� � ���������� ����������� � ���������� ��� ��� ������������� ��������� �������przestrzennego i cech charakterystycznych krajobrazu miejskiego17�,������ �������������� �

12 &����� ������ ���������� � �� ���� ������� ��� ����� ��� ������� ��� ������ ����� ��� �����������

�� ������������������ ���������� ������ ������������� �������������� ����� �������������/��� ���� ��������������������������������������������������������������������������������� ������ �� � ���� ��� ��� ��������� �������� ��� ����� ���nologii. Z drugiej strony obiekt o ������������������������������������������������������������������������������������������������������������

13 '������ ������ �������� ���� �� ������������� ������ �����1 )������ )���� � ��� ���1„Dezindustrializacja i re-ingineering” w pracy zbiorowej "���������� ��� �� ���������� � �������dezindustrializacji��������7::8�

14 ������ ������������������������������������������7:76-77��������������������� ������„Gliwice” wg projekt������4�������%����������������������������� ������������� �������

15 &��������������� ����� �������?=?��� ������������������������� ������������������������������������������� ���������������� �� ��������������� ���������������������������������� � � ������ ����� (����� ��� ���� �� ������������� ���� ��� � ����� ��������� ��������������������������������� ����������������'�����������������&�����3�����1Rewolucja w architekturze. Warszawa, 1979.

16 '��� ����� ���������� ������� ������ @���� '������� �� 4����� ���� � ��� ������� !)�����"w Radlinie o czym wspomina Jacek Owczarek w:� '������ � �� ��� (#��� � ������, Katowice 2000. 0�� ������������� ����������� ������������������ ����0��������E����-���� ����� �.�� �������� �������� ���� � � ������� ����� � �� ���� ���������� @���� '�������� =������� �������������� ������������ ���� ����� ���������� ������� ������

17 ���� ����������������� ������������������������������ ����������

Page 52: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

51

�� ������������ ���� ���� ��� � �� ��� ����� � �� �� ��� ��������18. Jedynie planowa ����� � ������������ � ����� ����� �� ��� �������� ������������ ���� � ��-���������������� ��������� ����� ���� �� ������������� ���� �� ��� ������������ ���� �������� ��������� ������� ��� ���� ����� �� ���������� ������ 4������ ���� �� ������ /����� ���� ������� �� !�� ������� ���� ���������� ��� �� � ��������� ������� ��������� -���. ���i charakterystyczne cechy krajobrazu miejsk���� � ������� � ���� ������������� �������19”. #�������� � �������� � ����� ������� ������ ������ � ����� � � ��� ��� ���� �� ����������������������������������4��������� � ������������������ ����,����������� ������� ������� ������� � ���������� ����������� ����������������� �������� ������� ���������������������� �������20. Rzadko podejmowane próby zachowania ���� �������� ���� ����� �� ���� ����������� � ������������ ����������� ��� ������ ������� ��� �������� ������ ���� �� ��� ��������� � �������� ������� ��������������'���� �������� ��� ���������� ��������� ������� �������������� ��������� ��� ������������������� ����������� ���������� � ����������� ������������ #� ����������� ��������poprzez s������� ���������� �� ��������� ����������� ��� ���� ���� ����� �����������F������ ��������� ��!*���� ������ ��������� �������������������� �����������������������������������-���.������������������������ ����������������������������������������������������������������"21#�� � �������� ������������� �������������� ������ ����� ��� �� ������� � ����������� ��������� ; ����� ������ ������� ������� � ����������� ��� ������� �� � ������������� ���edynczych obiektów dla jej potrzeb, ���� ������ �� ������� ������������ ���������� ������������� ������������� ��������w krajobraz miejski obiektów postindustrialnych wykorzystanych dla potrzeb komercyjnych; ������ ������ ����� � ������ ����������� ���� ������ ��� �� � �� ���������� ������������� �������������������������������������������� �������������������� ������� �����������������������'����� ��������������1!������������������������������������������� � ���������� �� ����� �������� ���� ����� ������ ����� ������� �������������� ,����� ��� �������� �������� ����� ��������� �������� /������ ���� �������i � ���������� ��� ������� ��� ������������� �� � �� ���� ��� ��������� ���������������i pomaga sprzeda� ��� �� �������� �������� �������� ��� ����� �� � �� ��� ��������-G.�$������� ��������� ��� �������� ��� �������� ��� ��� ������������ ��� ���� ���������� ������������������������ ��������� -G.�)������������� ���������� ��� �������dobrym miejscem do zamieszkania i tworzenia nowych miejsc pracy.”22 Chaotyczna i ��������� ����� �� ���������� ��������� � ���������� ����� � ����� ����������������������� ������� ������� �� ���� ������� ������������ ���������� �� ����� �����

18 '��������������� ��� ���������������� ������������������������� ���������0��������������

�� ����� ������� ��� ������������ � ������ !������������ ���������"� '�������� � ��� ����definicja sf���������������E�����+���H�1!#��������������������� �������������� ���������������������� ����� @�������-���. #������� � ������� ������� ������ ����� � �� � �����������w przestrzeni historycznej.” (�������� ����� ������, rozmowa z Lucienem Steilem -Architektura 9’96) $� ������� ��������������������������� �������������������������������������������������w projektowaniu, a mianowicie traktowania ich jako gotowego zasobu form i detali obecnych w danym terenie i powielanych �����������������������������������������������

19 jak pozycja 1 s.15 20 '����� ������� ������ ���������� ������� � �� ��� �� ���������� �� ����� ���� ����� ����

z ����������� ���� � � ������������ ���������� ��� ������ ���������� ���������� ���� �� ��� �������������� ������������������������������������������ �������� ����� ����������� ������������� ����������� ����������������������������������������������������–�����������

21 3�������� ����9������ �-Bruzda M., Novak Z.: Architektura krajobrazu, Warszawa-Kraków 1974. 22 '��� �� ����1 !/������ � ������ ������� ���������� �������������"� ����� ��������1Historyczne ��� �������������������������� ��������������������7::8�

Page 53: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

52

s����������� ���������� ��������4���������� ��/������ ������� ����� ��� �������szansy odwrócenia tego procesu i wykorzystania procesów dezindustrializacji dla realizacji szeroko zakrojonego programu budowania w oparciu o dziedzictwo kultury prze�������� ���������������������������������������������������������������������������

Page 54: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

53

Andrzej J. Wójcik

Zabytki techniki i ich wykorzystanie w ochronie ��������� �������������������������������������

przyrodniczej i kulturowej ����p ����� ������ ������������������������� ���������������������� ������ ��

i ��������� ��������� ����� ������� �� � ������ ��� �� �������� ����������� *��������������������� �� ����� � ��������������������� ��� ������������3������������������������� ����������� ��������������������������� ���������+���������������� ������������������ ��������������� ������������� ��������'����������������� ���������� �����������������������������nego [2].

/������ ���� �� � ��������� ����� ��� ������ $������ � ����� ���������� �������w %������ �������� ������ � �� ����� ����� �� + ������ ��� ������� �� ����� ������!���� �������������"�������������������������� ����������������arkach. Pierwsze ���� ������������ ������������������������������������?=?��� ������������������������������� ��0�������� ���������������������������������������������������������������3��� ������������ ������� ���� ���������� � ���������������������– nauki. ����� ������ ��� ������������ � ����� � ����� ��� ������� �� ����� ������� ������� ���������� �����'������������������������������� ����������������������������70. i 80. XX wieku. Natomiast ���������������������� ��������� ��������������������dopiero niedawno [6].

Cele +��� ����������� ����������� ���������� �������� ������� ��������� � �����������

����������� ��� ���������� ������� �������� ��� �������� �������� ���������e i �������������� �������������������������������� ���������������������������������������������������������� ������������� ����������� ���������������� ����� � �����������!������������"�,��������������������������������������������������������kultury, niszczenia przyrody i zabytków.

;������������ ���������� � ������� ���������� � ����� � �������� ��� ������z ������������ ������ /������� �� ������������ �������� �� ����������� ��������������� ������������� ��������� ����������� �� ���������� �������� ������,������ ��� ������ � ���� ��� ����������� � �������� � ��������� ��� ������ ���� ������� �����������������������������������ICJ�

Page 55: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

54

Odbiorcy /�������� ������ ������ ����� ��������� �������� � ����� �� ����� ��������� ��������

z ���������������� ����� �������������������� ������������������������������������������������ ����� � ��� � ��������� ��������� ������� �������� � ������������,��������������������� � ���������������� ����������� ������������ ������ ��� ��� ����pozaszkolnej pozwoli na szersze zaprezentowanie problematyki ochrony krajobrazu i historycznego dziedzictwa [2].

/ ��� ����������������������������������������������������������������� ����m������������������� ��������������������������������������������*����������������� ��� ��������� ����������� � � ������������ ������� ��������� ������� � �������������� ������ ��������������� �� ��������� ��������� �� � � �� ����nikiem lokalizacji ����������� ��� ������� ������� ��� ������������ ���������� ������������ ����� �����i potencjalnych turystów.

Uwarunkowania *�������������������� �� ��������+������������������-����������������������

na tyle, na ile���� ���������������������������������������������������������������������� -����������� ��� ������.� � �� � �� �� ��������� ��������� '������ �������� �����������������������������������������-������� ���������� ����������zej) wyznaczony ��� ����� ������ �� ������� �������� �� � �������� ��� ��������� ��� ����� ���� ��������������,������������������-������������������������������������� �����������czy wreszcie rekultywacji (przyrodniczych) albo ������������� - ���������.� /����������������������������������������������������������-���������������������������������� ����������� ���������������������I7J�

'�������������������� �������������������������������������������������I5J1 − ������������������������������� ���������������-���������.� − � ������������������� ����������������������������������-�����������.� − ������������� ��������� �� ������������ ������� ���������� ������� �� �� ��������

kon������������������������� ����������������������������������������������potrzebami.

&���������������� �������������������������������� ���1������������������������������������������������� �� ����������������������������� ����������������������������� ����� ��������� �� � ��� ����������� ���������� ���� ��� ������ ���������w ������ �� ��� ���������� ������������ � ������ �����������*�������� ��� � ���� ��������������������� � ��������������@�������������� ������� � �������������� �������������������� ��1 ����������� ��������� -����������� � ��������������.� ������������ '����������������� ����� �������� ������� ���-�������� ��� ��������� ��� ��������� ����� ���zmienionym lu������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ ���������i naszej wobec tych zjawisk postawy.

������ �������� ������������� ������� ������� � �� ������� � ���� ��� ����������� �������

������������ ������� -��� � ����������.� ��� � ������ ����� ��������� ������ � ������������� �� ��� �� �� ������ ������� ������ � � ������� ������ ��� �� ������ ����������

Page 56: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

55

������� �������)���� ����� � ��� �������� ���������� ��� ��� ����� � ��� ��������� �������������������������� � �������������������������������������I7J�

&��������� ����� ���������� � ������� ���� �� ���� ��� � �� ������� �� �������������������� � ����������� ���������� ������ $�� ����� ���� ��� ��� ����� ��������������������������� �� ������ ��������&��������������� ������� ���������������������� �� ���������� ���������� ����-����������� ��� �� ������ ���������� �������� ���p���������������������������������������������������������������3��������������������� �������������� ���������������������������� ����������� ���������������*���������� ��� ����� �� �������� ����� ���� �������� ������ednie dobranie osób, ����������� �� ����� �������� ��������� ������������������� ���������� ��������������������������� ������� ��� �������� �������� ����� ���� ���� ������ � ��������i ��������� �����������������������������

���� � �������� ������ � ���������� ���������� �� ������ ��� ������ ����������utrzymanie i rozwój wszystkich programów w zakresie ochrony zabytków. Dla zapewnienia ���������� ���������� ��������� ����� ������ �� ������� ����� �� ������� ����������pozyskiwania ������������ ���� �� �� ���������� ������������� ����� ������� �� ������������������� �������� �� � � ������������ ������� � �� ����� ����� ������ ���� �� ���������� � ������ ������� ��� �� ����� �� ���������� ���������� ������ �������������������+�������������������������������������� ������������������� �������������� ��������� ����������� ����� �� � �� ����� ������� ���������� ���������� ����������������������������������������������������IBJ�

Koncepcje Dziedzictwo techniki ,�������������������������������������������� ��� ����� ����������F ��������

����� ��������������������� ���������������� !�������������"���������� ����������������������� ���� ���������������� ������������������������������������������������������������� ����� ���� ����� �������� ������ �� ����������� ������� � �������������������������� ������������#�������������������������������� ����IKJ�9������������������������������������ �������B6 ��������B5������������� ����&���������� � � ������� ����� 5�C��� ������ 0����� �� ������ � ����������� �� ���� ����������0���� ���������������� ��������� ���� �� ���������� � ����������� �������������� ������� ����� ������������������ ��������������������������������������������������� ������������ � ��� ������ ������� � �� �� � ���� ����� ���� �� ������ ���������������� � ���� �������� ����������� -��� � �� ���������-naziemnych) tras ����������������� �������� �� � �������� ����� ������������ ����� ���������������������� ��������������������������������������� ����������������������������������� ����������� ��������� ���� ���������� ��������� �� ����� ����� � � � ��������� �� ����p��������������������������� ��������������������������������-����������������������������� ������������������������������

�� ��������� ����������� ������� �� ������ ����� ���� �� ����� � ���� ������������������� ������� ������������ �� ��� ���������� -��������� ����� � ��������������.��� �� ������� ��� �������� � �� ���������� /��� � ����� ����� � �� �� ���� ������������������ ������������������� �–������ ���������������� ��������������fabrycznej. Nie �� ������������ ��� � �� � �� ��������� � ��� ���� �� ��� ��� ������ ������ �������� $���� ���������� � � ������ ����� �������� ������ ���� �� ������� ����������������������������������������� ����� �������������������������������

Page 57: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

56

Trasy dziedzictwa kulturowego %�� ���� ���������� -���������� ������� � ��������. ��� ���� ���� ���������

w ��������������������������&���������� ��������������� ����������� ����� �������� �������� ����� ��������������� �� �� ���� �� ����������� �������� ������������ � ��������������������� ���������� ������������� ����� ���������� ���������� � ������������������������������������������ ����

&��������� ��������� ����� � ����������� ������� ��� ������� � �������� ������ �� ��������������� ��������� �� �� ��� ���������������� ��� ����������� ������������������������������������������������������� � ������������� ����� ��������������� ������������������� � � �� � ������� ������ ����� ������ ������� � ������ ������� $��������o ����� ���������������������������������� ����������� ��������������������������

&������������� �������� ������� ���� ���������� � ���������� �� ���� ��� � ������������������� ��� ���� ����� � ��������� �� ��������� o wydarzeniach regionu, pomocy ��������� ������� �� ����������������������������������

%�� ������������������������������������������������ ������-lekcyjny. Najlepsze ���� � �������������� ���� �� ����1��������� ���������������� �������������� ������������ ������� ������ �� ������������� ��� ��� �� ������ � ���� ��� ���� �����i ��������� ��������������������������� ������'���������������������� ����������������������������������� ��������������������� ��������������������������������,���������� ����������� ���� ��������� ������ ������ ����� ���� �� ��������� ���uwieczni zabytkowy obiekt. We wszystkich dzieciach odwiedziny w muzeum, skansenie, galerii �����������������������rony dóbr kultury i opieki nad zabytkami.

*�������������������������������� ���������������ICJ1 − �������������������������������������� − ����������������������������� ������ ����� ���������������������� − ���������������������������������������������� − ���������� �� ������������� ����� ���� � ������������� ����������� ������ �����

uczniów, − rozbudzanie zainteresowanie, − ���������� ����������� ���� − ����������� ���������������������� − �������������� � �������������� ����alnych, − �������������������������� ������������� ,� ������ ���� ������� ����� ���������� ��������� � ��������������� ��� ����������

����������)��������������������������������������� ��������������������������� ������ ����� ���� ���� ����� ��� -������� ���������� ������� ��� ���� � ����. �� i ��������� ����������� ��������� �� #���� ������� �������� ���� ������ � ������� � ���������������� ���� �����������������������������������������������������������odp����������������� ��������������� ���������

Otwarte muzeum techniki – parki techniki '��������������������������-���������� ����������������������������������. �������

������ ��� ������� ������� � ����� ���������� ������������� � �chnicznego. Punktem ��������������� �����������������������-�� ����������������������������������������� �� ����������� �������� �� � �������.� ����� ������������ ������� ����������������� � ������ �������� ,����� ������ ��� �� materialnym dokumencie dziedzictwa ����������������� ���������������������� ���������� �����������������������

���� ������� ��������� � ���������� ��������� ����������� ��� ����������� ��������� ��� ������ � �� �������� ���� �� ����� �� /��� �� ������ ��� ��� ������ ��������� � ��������� ������� ����� � � ����������� ������������ ���� ������ ������������������� � � ��� ��������� ����� ����� � ���� ��������� � �������� ���������� ! ���

Page 58: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

57

�����������"�����������������������������������)��������������������������������������� ����� � � ����� ������� � � ���� ����� ��� ������������� ����� ���� � �������� � ���������� �� � ������� �������� �� ����� ����������� ����� ����� ������ � ��� �� ������i wypoczynku.

'����� ������������������������������������������ ������$� ������������������������ ��������� ����������������������� ���������� ����������������������� ������/����������� � ������� ����� ����������������������������������������������������������� ����� ����������� ������ ������� ������� � �� �� ����� ������ ����� ����������������� ����������� �������� ��� ���� ���������� ���������������������� ���� ����������������� �� �������%���������������� ����������������������� ���

���������� =�������������� �������������������� ��������������������������������������

���� ����������������������������������������� �� �������������������������������do otoc������)���������������� ��������������������� ���� ������������������ ������������ ���� �� ��������� � ������� ��������� ������������ ����� ��� ������������������ '��������� ��� ��������������� ������� ����-����� ��������� ���������� �������� �� ���������������������1

− �� � ����� ��������� ����� �� ���������� ����� ���� � � � ����� ���������� ������nasze dziedzictwo.

− ��������� ����� ���� ������� ������������ ��������������� ��� �� ����� ���� ��������������������������#����������������������� �������� ����������/������� ������������������ ��������������������������������������������� ������������ ������� �� ���� ����� ����������������� ������ �� ��� ���� � ��� � ������wreszcie owo ut����������������������������� ��������������

− ��� ��������� ��� ������� ������� ����� � ��������� ������� ��������������� �� ���� � ������������������ ������������������������� ������������������������������ ���������� �������� tym, a nie innym miejscu i w takiej, a nie innej formie, po ��������������������� ��!�����������������"�#��������������� �������������������������������������������� ��

LITERATURA [1] Bogdanowski J.; Projekt standartowego opracowan�� ��������� � ������� �������

��������� ��������� � �������� � � ������ �� ����� � � ���������� ������zagospodarowania przestrzennego. Krajobrazy, nr 12 (24), 1996

[2] Bogdanowski J.: Kulturowy krajobraz zabytkowy i problemy jego ochrony. Ochrona Zabytków, nr 1, 1998

[3] Dobosz P.1 '������ ���������� ��������� � ���� ��������� ��� ������� ���� ���administracji publicznej wobec integracji europejskiej. Ochrona Zabytków, nr 2, 2002

[4] ����� )��� )��� �� *.: Podstawy prawne funkcjonowania i ochrony podziemnych tras turystycznych w Polsce. Budownictwo Górnicze i Tunelowe, nr 2, 2001

[5] Wójcik A. J�1 $���������� ��� ������ )����� )���� ���� L+����� �" � $�������Górniczej. Raptularz Kulturalny, nr 14, 2001

[6] Wójcik A. J.: European Heritage in Poland. The Problems Connected With The Preservation Of Underground Monuments Of Technics. Mater. Konferencji: Convegno Internazionale )��������)�������0������������-���� �.�5665

Page 59: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 60: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

59

Leszek Nowak

Silesia jako najobfitszy ogród dziedzictwa prze�������� ���� � ����� � ��������� � ������ ������� ���� ��� �������� %������ � �������

o ��������� ������� ������� ��� ��� B ��������� ���� ���1 ���� � /���� ����� $������i 4������������������������������������������������������������partnerów lokalnych ������ ����������������� ���������� ������������ � �� � ������� ���������� 3����� ��� ����������������������������� ��������������� �������� � ���������������������� �rozumiane wraz z trasami podziemnymi stanow�� ����� ������ ����������� ����������������� '/# � ������� � ����������� ��������� �� ��� ��������� � '����� ����������������� ������������� � � � ������������� ����� ����� 0����� �� ������ �� �������nowe.

���������� � �� ���������� � ������ ����� �� ����������������� � ������������ ��������� �� ���������� � ������ ����� � ������� ��� ������� �� ���������������� ���� �������w ������������� ����������������&���������� ����������������������������������������� ���� � ������� ������� ������������ ��������� ��� ��� ����� �� % � � ������������������� ����������� � ��������� ����� ���������� ���������� ��� ����� ������������� � ���� � ��������� ����� ��� � � �� ������� � � ��� ���� � ������� ��������������� ������������ ����������� ����������������� ������������������� ���������!��������� ����"� ��� �� � ��������� ���� ��� ������� � ������������� ������������� ����������������#�������������������� ������ ������� ����������������������kluczem �� ����� ���� ���� �� �� ��� �� ����� ��� � �������� �� ������ ����� ��� � ����������������������������������������������������������������������������������

)�������������������������������������� ����������/���������������������� ���������� ����� ������� ��� ��� ����������� �� ���������� ���������� ������� ���w �������������� �� ������������������ ���������������������������������������

,��� ���� ��� ���� �� �� � ����������� ��� ����� ������� �����acji i rekonstrukcji w ������ ����������� �� ����������������������� � ��� ���� �������� �������� �������� ������� � ���� ������ ��� ��� ��� ����� ������� � ����� �� #�� ������ ��������i ���������� ��� ������ � ���������������� ������������ ��� ������������������������ ������ ���� ��������� �������� ��� ������� �������� ����� � ������ ������� �������� ��� � � �������������� �� � ������ ��� �� ���� � ����� �� ����� ������� �� ������� � ������������ ������������������������������������� ��������������

���� ������������– ����������� ������������������������������������������������� � ���� ������������ ������ �� ��� �� ����� ��� � ����� ����� ��� ����������z ��������������������������������� �������/������������ ���� ������������������������� �� �������������������������������������������������������������������������������� �������� ���� ������������ ��������� (��� � ��� ���� �� ��� �� ���� ������������ ���� ��������� ������ ���� �� ��������������� �� ��� � �������� ��� ���� �rekreacyjno-������� � ����� ����� ��������� ����������� � ������ ���� ��������������� ����� �� ������� �� ������� ��� ����������� ����������� ���� ������� �� ������ ��

Page 61: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

60

������� �� ���������� funkcje – � �������� � ������� ���������� �� ��������� �� ���������������� � ���� ����� � � �� ������� ������ #� �������� ��������� � �������� �� �����#������� ���� �������������� �� ���������������������� �� ����������������������I����� ������� ����� ��� ��� ���� ������������� �������� �������� �� ��� � ��������������%������������������ ������������������������������� ��� �����

������� ����������� ����������������������� ��� ��������� �� � ������������to �� ����������������� ������������������������������������������������������/�����Gór Sowich –����������������������*�� ���������������� ���� ��������������������Otwartego Muzeum Techniki Sowiogórskiej. Cukrownia, skansen lokomotyw, nieczynne linie ������������� ������������ ��������������� ���������� ��������������������������������������� ���������������� ������� ��� ����� �������� � �������� �� ����������������� ������� ��4������ ������������ �$����������������� �������������������������� ����� �� �� ��������� �������� � ��������� ��������� ������� ������� ������������������ ��� �������� ������������ ���� ������������������������������)����� ���� ��publicznych, prywatnych, ��������� ��������������������������������� ���������� ����� �� ������ ��� ��� ��� �� ������� �� ;��� %������� ��� � � ����� ������ ������ ���� ������������������������������������������������������������ ��� �������

$��� � ���������� ������� ������ � ������������� ������������ ��� �� ���� �������������������������������������������� ��

Page 62: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

61

Eugeniusz Paduch

!������������������������������������� '�������������� ������������������������������������� ��������������� �

����������������������������������������������������������������������������� ���������� ��� ����1 ��� ���������� ���� ��� ���� ��� ������� �� � ���� �������������� �� ������ ���� � ���� ����� �� ����� �������� ����� ������� �� �������������������������� ����������

E������ � � 7B ��� �2� ����������� ����� ��������������4�������� ������ � �����������������������������������������-M===�M==�������.�'���������� ���������� �������� �� ���� � ������ ����� ��� ������� �� ����������� ������� �������������������������� � ������� ����� ����������� ��������� ������ ������ ��� ��������� ������� ��������������������� �������� ���� � ������� ������ @�� � 4��������� � � ��eksploatacja rud ������ -������ � �������. �� ��������� �������� ���� � ��� ����������� ��� � ��������� ��������� �������� ������ ������� ������� ���� ���� ���jego poetycki opis zawarty w dziele hutnika-��������������&�������� ������Officina ferraria abo warstat z � ������������������ �������������� (Kraków 1612).

&�������� ����������� ������������ �� ?M=== ��� ���������� ����� ��������tworzenie i ������ �� � ������ ����� ��� ����� � ����� ������������ �������������Zastosowanie maszyny parowej do odwad������ ����� ���������� � #������ ���4������������������� ������������������ � ���������������� �������������� ������� ������������ � ���� ���� ��������� ���������� ������� ���������������� ���� �������� �������� � �� ������ �������� ����������� �� ������ ��� ��� ������z ���������� ������������� /�� ��� ������ ���� ��������� ������� ��� ����� ��������������� ���� ��� ��� �������� ���������������� ������ ��������� ����� �i ������ ���&���������������������������� �� �� ���� � ��������������� � ����+���������� ������ ��� �������� ���� ����� ������������ ����� ����� ���� �������i ������ ������� � ���� ���� ��� �������� ������ ����� ����������� ��������� �� �������� ������������ ��� ���������� ����� ������ � ����� ����������� ����������i ekonomicznym.

'��������� ������� ��� ��������� ��� ���� �������� ����� ����������� ����������� ����� �� ������������� ����� ��� ��� ������ ������ -'����.� � � �� � �������potrzeb, i �������������� ������'�����==�������?M===��� ��������������� �� ��������� ������ ������� ������� � ����� �� ���� � ��������� �� ������������������� � ������ ����� �� ����������� �������� ��� ����������� � �������������Pozyskiwanie wysoko wykwalifikowany�� �������������������������� ��������������������������� ������������������������������������ ������������ ���������������������������������������� ����������� � ������������������������������������ ��4��������� �� '������� ����� ���������������� ����������� ��������

Page 63: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

62

������������� ������������ �����������������'�����78:7�� ����������������*������ ��� @�� � /������������ � 4��������� � � 78:A ��������� � ��������� ���� �piec hutniczy oparty na nowym paliwie – � ���� 3�� � ������� �� ��� �����������w ����������� ������������ ��������� �� ���� �� +���������� � ���� ����� ������������������ ������ �� ���� �������� � ��� ����� ������� �� ��������� ������������������������������� �������������������������������������������������4����� ���� � ��������� ������� ���� �� ����� �� ��� � ����������� ������� �������� ��� ���������� �������� �� �������� �������� ���� � �� � �������� ������������������ ����� �� +�� ��� �������� �� � ����� �� � �������� ���� �� ����� �i ������ ��� ������������ �� � !����� ��������"� ,������ ��� �� � ����� �����������Tymczasem - �� ���� � � �� �������� ���� ���� �������� ���� ;����� /������Zabytków -�������������� ��������������ie niewiele ponad 70 obiektów wpisanych do ������� ���� ������ ,���� ������ ��� ������ ���� �� ����� � ��� �������������������� 7NA ���� �� ������� ������ ���������� :A���������������������� ���� �����������������������������������������iki.

)�������� ��������� �������������������������������������������� ������������������� ��� ���� ��� � ������ ���������� ��������������� #����� �� ������������������� �� ������� ���������� ���������������������� ����� ����������� �ieleni, ���� � ������������ '������� ������ �������� ����� ����� ��� � ������ ��������czynnikiem miastotwórczym.

&���� ��� ������� �� � ������ ���������� ��� ����������� ����������� ������w ��������� ��������� �� ������� ������������ �� ������ ���������� �� ���� ������������� ����� � ��� ,���������� ����� ����� ���� ��� ������ ������������ ���w ���� ������� ��������� ����� ��� ,������� �������� ���� ������� ����� �������� – ������ �������������� ��� ��� ����� ���� ��� ����������� �� ���������� ��������������� �������� ��� �������� ������� ����� �� �� ������ ������ #����� ����� ������� � � �� ��� � ����������� �������� � ���� ������ ����� ������ � ����� ���������� ��� ���� ������������� ���������� �� ������� ���� �� ����iki, musimy ���� ����������� �� ������� � ���� ������� ����������� ��������� ��������� ������������ ������������ ������ /���������� � �������� ��� �������� � � �� ����������������������� ������� ������� ������� � ������� ������� ������� �������lnego, jak i lokalnego.

0���� ���������� ��������������� � ����� � ������ �� ���������� �� � ����� ��������� �������� ���������� '���� ���� ������������ ������� ���� ������� ������� � ���������� � ����������� �� ���������� ����� ��� ��� ������� ��������������������������)������� ���������������������

$����� � ����� ���� ��� ������� ������� ��������� ������������� ���� � �� ���������� ���������� ����������������

'������� ���� � �������� ��� ���������� �� �������� ����� ��� � ����� ������������ ����� �� ������� ���������� � ����� � �� ����� ������� ��� ���� ���������������� �������� ��� �� ��������� ����������� �� ���� ��������� ������������������� � ��� �� ���������� #�� ���� ����� ��� �� ��� ��� ��� �������� �������������� ������ � ������� � ����� ��� �������� ���������� ������� � ���� � �������������� ���������

+������ �� ���� ����� ��� ������� � ����������� ����� ������������ �� ����� ���������� ���������� ���� ��� ����� +������� ���� ��� ������������� ����� ����� �krajowej i ������������� �������� ����� ��������������� ���� ��� �������������w ���������������

$���� ���� � ��� ��������� ���������� � ������������ ���� ��� �������� ������ �� ��������� ��� ������� – koksownia - ���� ���� ��� �������� ��� �� ����������� ��� ����� �� ���� ��� ������� ������� /����������� ����� �����������

Page 64: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

63

w ������������ ���� ���� ������ ��� ��� ��� ������������ ��������� ��������������������������� ������� ��

/ ����� ������ ������ ���������� ������� ������� � ���� �� ��� ���� �� �������� �� ������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������� ������������� ��������� ������������������ ������������� ��������� � ��� ������� ���� �� ������������� � ���� ���� �� ����� �� � �� �� ����� ���� �� 0����� $��������� *���������w *��������� ���� � ;������ )������ ��� �� ���������� ���� ����� ���������� ������ ��� ����� ��� ���� � ���� �� ����� ������������� ���� ��� ������������ ��������B8�������������� ���������������������������#������������ �� ������podejmowany podczas obrad sesji.

������� ����� ������ � � �� �� �������� �� ���� ����� ��������������������czy to z ����� �� ���������� ����������� ������������ ��� �� ��������� ����������������� ��� ����������� �����������)��� ����� ������� ����� � ����� ��� ����� � �������� ����������� ��� � ������������ ��� �������� ���� ������� +�� ����������� ��������������������������������������������������������������� ������������������� �� �� ���� ����� ������������ ���� �� �� ������� � ����� ���� ��������zabytków techniki zgodnie z wymogami oferty turystycznej.

0����� �� ����� �������� ��� ���������� ���������� ������������� � ��������� ����� %����������������� ������ ��� ������� ������������� �� ����� ������ ���� ���� ����������� � ������������ ���� �� ����� � ���� ������� �� ��������������z �� ����������������������������� ������������������������� ������������

'�������� �� 7::K �� � �0$* � *�������� ��������� ������ ������� ������� ������������ � ������������ �������� ���������� �������������� ������ � ������������������������������������������� �����ych organizowanych przez Centrum %������� ��� $�� $��������� �� 4����� ���� �� ,� ���������� ���� ���� �� �� �������������������������� ������� ��=� 1

1995 – ���������������������� ���������������������� ����������� 1996 – penetra��� ������� ������� ������ � ������ �������� ���� -�������

��������������� ��������������4���������������@��������� �.� 1998 – obchody 100-lecia elektrycznej komunikacji tramwajowej. 2000 – ��������������������� ����������� ��� ���� ���� �������� 2001 – ����������������������������������������� ����������������������–

100-�������������������������������������� '��������� ������� ����� �� ��������� ���� �� ���������� ������������

&���������� ��������� ��� ������ ������� ����������� �� ����� ������ �-historycznych na temat +������ �� ���������� oraz europejskiego konkursu fotograficznego Poznanie. '���� ���������� ���� �� ����� � � ������ ���� ������������ ������� � �� �������������� �������� '������������� �������� � #M *������ +( �������� � ����� ��������� � ����������� ������������� ��� ��������� �� ����� � �� �� Zabytki techniki ��#����� ������� � ���� � ������ ����� ���������� � ��� �����������������z '�������� ����� ��4��������� =����em Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki �������� ���� &���������� /���� ��� 3���� � $� �������� ���� �� � *�� �����,�������� =������ /������ ���� �� � /������� �������� �� ;������ /���������� �� � *��������� /�������� 4�������� �� +����zyszenia Historyków Sztuki w Katowicach.

E������� �� �������������� ���� ����� ������� ������ ������� �������� ��opracowania strategii ochrony tej formy dziedzictwa kulturowego.

Page 65: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

64

'������� ������ ���� �������� ����� �� ����� �� ��������� ����������i� ����� ���������������������������������������������������������������������� �������� ��� ���������� � ������� �� ��� ��� ������� ��������� ������������������ ������ ���� � ���������� +���� ��� ������������ ���������������� ����o ���� ������� ������������������������������������������������������ ����������������� ������������� '������� ���� ������������������ ��� �������� � ��������������������������������������������

Page 66: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 67: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 68: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 69: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 70: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 71: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 72: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 73: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 74: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 75: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 76: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 77: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 78: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 79: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 80: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

79

Laurie Holzer

����������� ����������������������������������������� Program Szlaków Kulturowych Rady Europy ������������ ������� �������������������� ����� �������� ��� ������ ��� !������

������������"� #�����������������������"������� ���"�������� �$1�%�"������������� �����������

Europejczyków w sposób widoczny o ich wspólnym dziedzictwie kulturowym poprzez znaczenie �������� ������������������$�������"����"����&�������� �������� ��� �&����������� ������

kulturowy szlaku inny n�������������'�������������&�������������������������������� ����� ���#� ���"��� �� �������� ������������ ���������"������ ������"���� "�����&� ������ �$�Z ���������"����������������� �������������(������������������"��������"������)����"�'

„���� ������"���� ���� ������ �� ������ ������&� ���"�������� ���"��"���� "����� ��� ����"����"� ������������ #�������� ������ ����������� #�������������������������#������������

��� ��������� ������� ���� "���� ������"���� ��� ��� ������ ������)����� ���������� ����� "���i poprzez jego znaczenie.”

�)���� ����� �"����� �������������������������"��� � ��������� � ���#��������������� �������� ���� "��������� ��� ������� � ������� ���"�� ����������� � ����"��� ���� ����

odpowiedników z innych krajów europejs����$�(��������������� ����������� �����������&������ �"�� ���� #� ��������� ���#� �������� ��)������������ ��� ����� ���� �� ������ �����#������������� �����������������"��������������"�#�������� ��������"�� ��������#���������poprzez organizowanie ����������������$

����� ������ �� ����"�� ���� ��� �������� ��� ������"������ ���"���� � ����������

������������ �"� ��� ���� �����#� ������"�� ������� �� �� ������� �� �����#� ���������������"�

i �������"��"� ��������#� ���������� ������ �"� � �������� ���� �� �� �������� �� �"��

kulturowego. (���� �����������"�����������#�������"����*������������ ������� ���������������������

��� � �������"����� � �)������ ����������� ������������ ������ ����� ������� �� ������

(�������������� ��+����������$�,�����������' − k�������������"������� �������"���� ����������"�# − �������� ����������������������������������"����������"��������������# − ���������������� �� ����� ���"�� ��)�����"�� �� ��������� � � �������� ����������"�� ����

���������������������� ��– portal: http://www.culture-routes.lu, − ������ � ����� ����� ��������� � � ������� ������������ �� ������� ���� "�����������

prywatnymi, − odpowiadanie na propozycje i oferty z Unii Europejskiej.

1�-������. ����"� �����������������"������� ���"�������� �

Page 81: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

80

Nowe propozycje Nowe propozycje d�� ���� ������� ���������� �������&� ��������������� ��� ������ ���

*��������$�-�"���� ������������� ������������� ����� ������"��/� 0�.$ -��������� ������� ���� ��� ���������� �� ���"�� ��������� � ���"����� � ������� ��������� ��

i danych obszarów. Instrukcj�#� ������� �������� ����� ������� "���� � ���"� �������� ��

i ������� �$�(������� ���"�� ��������������"������ ����� ����"������������������ ���������

poprzez ustanowiony Komitet Naukowy. Generalnie konieczne jest poszukiwanie nowych �������� ��� ��"������������"���������������� ������ ���������$�(������������ "���� ���� ������ �������� ���� ����� ��������"�� ���"���� � ������� ���� �������� � �������#� ����

������ ����� "���� ������ �� ������������ �������� � ��� ��� ���"�#� �����"�#� ����������"��

i pro����� ������������$�(�������*������������������� �&#������ �����&����"�������������

����� �"��������������������� ��������� ���������� ��&�����)������ ���������� ���*��������������� ��&� ����������� )������ ���� ����������� ����������"�� ������ ���������#�����������

����������� ������� ���� ����� ����"����/*��������������� ���� �&� ����"����"�������������specyficzne, bilateralne lub multilateralne porozumienia lub poprzez propozycje unijne).

Kiedy dokument jest kompletny, prezentowany jest Komitet� �� 1��������#� ������ ����������������"�$� ��������� ����� ��&� ������� ���������#� ������� �� ���������� ��� ������������ ��$� ������� ���������� "���� ��� ���� �������� �������� � ����� ������#� ������ ������"��finalnego wyboru nowego tematu. Komitet Doradczy pro��� ������ *�������� �� ������ ����#� ��������� �������������"�#�����)����"��������� ����"����� ��������������������'

1 – Szlaki gotowe do wyboru 2 – ���������� ���������� ������ ��������������� ����������/���� ������� �������������

��� ����������� ������"� ������� �"� �����#� ���� ����������� ������� �������#�kompletowania dokumentów i czasami interwencji ich promotorów)

3 – Szlaki w przygotowaniu 4 – ����� ����� ���� ���������������� ������������������������������������������������������py W 1987 roku uruchomiono pierwszy Europejski Szlak Kulturowy „Drogi do Santiago de

2��������3� �� ��� ����� ����� ������ ��� ��������� � ������ ���� � ��������� ����

w Europie. Od momentu powstania programu 24 tematy, jak np. szlak Jedwabiu i Tekstyliów lub ����4����"���������� ����������������������$

5�� � ���� �������� �������� ���� � ������ ���� ��������� ���� ���� �� ���"���������� �� ��������$����������� �����������"��������������� ���������� ���� �������

������ ���� �������� 1������� ����w Kulturowych. Jego celem jest proponowanie ������"������ �����"� ����� ��� ������ �����)�����"�� �����"� � �� ���"�� �������� �'��� ���������&������ ���� �� ��������������#������ ����������������� �� ������������������"�

oraz ewolucji ekonomicznej i urb���������"#� �������� ���� � �������"�#� ��� ���������

����� ����� /�������0#� ������ ���� ������� ��������� � ��� �������� $� 6��� ����������

������� �������� ��� ��������� ����������� �� ������� �� ����� /������ ��������� ���� �����w Pirenejach, Europejski S��� ����0#� �� ����� � ������� ��������#� ����� �� ��� ��� ���w przygotowaniu.

������������ �� ����1������ �� �������� ���� �� ������ ����� �������� ��������

����������������� ������������������������� ���������������� ������ � ���������� �����szlaków handlowych.

5���������� "������ � ���������� ������� � "���� ���������� ������� ��)�����"�� �������� ������������������������ ������"������ ���� ������������������� ���������� ���$

Page 82: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

81

Nad tym nowym tematem Europejski Instytut Szlaków Kulturowych pracuje z wieloma �����������������"��������������#�"�����$�6*22*7#��������������������������� ���������#�"�����$�

������ 8,*-�63$����������� �� ���������������"���� � ����������"���#� "��'�+���������#��������#�

(����#�7�������#�9�����#�4����"�#�-�����#�9������#�(�����:�������#�(�����#����������$ *����� ������ ���"������ *��������� ���������� ������� �� �������� ���� ���� ���"����

����������� ��������8+�;�<==!3$�(������<==!�+���������������� ����(������������/������

�����������������������-�������#�4����"�#�:�������+������������0�������������"�����������������$� (����� �������� �������"�� ��� ����� ��������� *�������� �������� ��� ���"���� ��$�81������ �� �������� �� ������� ������� ��� ������3#� ������ � ����� ���� � ��������"��wielkiej wystawy i który ma na ���� ������������� ������������ �"� ������"����"� ������ �������

�����"����������������� ���#��������������������������������� ���������� ���$

Page 83: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 84: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 85: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 86: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 87: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 88: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 89: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 90: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 91: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘
Page 92: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

91

Thomas Parent

���������������� ������������������������� ����-Westfalii – ������������������� ��������

��������������� ��������-��������� ����������� ��������������� ����� ����������������������

���������������� ��������� �� ���� �!� �� �� ��� �������� "�������!� �� ���� ������ ��������� ������

i ���������� ������� �� ������ �� �������� #������� ������ ������������� ����� "�������� �� ���������

w � ���������������$%�������$%������������������������� ����� ���������� ��������& '�� ()*+� �� �� ���������� "���������� "��� �������� ������� �������� ��������-Westfalii

����������� ������������� �� � ����� ������� ��������������&�'��(,-+��� �����������������������

z ������ ��������������������������� �������"����������&�'������������� ����������������������

uchronienie ������� ������� ����� "����������� ������� ������� �������� "����� ������������� "�"�����

��������������������"�������� ������������������������������ !� ������������"���� ���& � (,-,� �� (,).� �� �� ������� �������� ���� ������ "���������� � ����/��������

Industriemus���� �� ������������ 0���������������&� $����� ��� �������� �������� ����� ��

"������������–� �"����������!������ ��� ������!����������������������"&�����"� ��������"��������� ������������"� ������������"����&� ������ ������������������������������������������ fabryki, o �����������������"���������������������������������� �� �� ��������������"�����������������!�

���������!� ���������� �� �� ��"&�� 1����� �������� ��������� "�����!� � �����!� �������� ���

��� ���������� ��"&�� "� �������� ��� �� ��� ���� "����!� ���������� ��� specjalne programy "�������������������������������������������&

$������"����������������������2 − ����� "����������� ����� �� �������������� �� ����� �� ������������ ��������� "�����

���������!����������!������������� �����&�! − pokazywanie maszyn w trakcie pracy – maszyny parowe, tkalnie, piece hutnicze), − "� ���������������������������������������� ��"���� ���! − �"������������ �����������������������������������! − �"����������������������������������������� �"��������!��"&�34����4��������%������"������

���"�����������������������������5! − �"�������� "�������� ��� ����������� ������� ������ "�������� ����� �� �� ������ ���� �� � �������

"�����������"����������& �#�������������"���������� ����(,),���(,,,��������"����������"��������� ������ ����

starych fabryk i osiedli robo��������� "��� ���"������� � $��������������� ������� 6���� ��

�067�&� #����� ���������� ���� � ������������ "������������ ������� ���� 0�������� ������� �� �����

"������������� "���������� "����������� ��������&� ����������� "�� ��� ������� "��� ���������

w punkty artysty����&� (8� "���� �� ��������� ��������� ������������� ����� "����� ��������� ����

��������"���� ��������������"����������������������� ������!� �����������������������"�����

"�����9��"����� ��������������������������:��������������������-Westfalii. Od 2003 roku ����� ��������������� ��������� ���� � ������ ;���������� ������� ���� �� ������� "���� ����

Page 93: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

92

������������"�����������&�<������������9�"������#���=������>00���?�����–�������������������������������������������������@�?1A'�–��"������������� ���2

− Centrum Projektowego, − Sali koncertowej, − Atelier dla artystów, − �"���������2�$������#������������&�

Page 94: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

93

Michel Janowski

Dziedzictwo przemys�owe istotnym czynnikiem rozwoju walo�skiej turystyki

I. ������ ������ ��� ������ ����������� ��������� ����� �������� ���� ��������� ����������

geograficzne na skrzy�owaniu najwa�niejszych szlaków komunikacyjnych Europy, w bliskiej odleg�o�ci takich metropolii jak np. Pary��������������������������� ������ �������������

s�siedztwie stolicy Unii Europejskiej – Brukseli. ���� ������� ������������ ������� ��� ������� ���������� � �������� ������� � ����������

przede� ������� ������� ���� ������ �� ����� ������� �������������!���������� ������� ������

kraina o bogatych zasobach przyrodniczych, walorach krajobrazowych i dziedzictwie kulturowym. ���������� ����� ������� �������� ���� ��� �����"� ��� ����� ����� �#����� ����ki, wszechobecne atrakcje kulturowe, setki zabytkó � ������������� ����� ���� ������ ������� �������� ������� ��

przemys�owego. ��� � ����� ������# � ���� ��� ������ ������ ����� ��������� �� ����� ��� ���� �������!�

$�#������������� � ��������� �#���������obu naszych Regionów. II. %��������������� ������������������# ��������� ����������# �������������� ���������

��� ����� ��������� ������ ��� ��� ��� ������������ ��������� �� ���� � ���������

������ ����!� &��� ��� ����� ��������� ������ �� ���� ����� ����� ��������� �������� ���� ���

���������������� ��������� �������������!�$����������������zrujnowane gmachy niezbyt ���������� ��� ���� ��� ��������� ������ ��������� ���� ������������� �� ����� ����������

�����������!� ���������� ��� �������� ����������� ���ewne na systematycznym burzeniu ������������������������ �������������������������� ��!�%��� ������ ���������� ���������

��� �������������� �� ����� ������ ��������!� %�� ��� ���� �� ����� ��#��� ���� ����� � �����

dziedzictwa, tj. np. oczyszczanie obszarów, ochrona obiektów oraz ich rewaloryzacja poprzez wdra�anie r#�nych form dzia�alno�ci, w tym TURYSTYKI.

W naszym zrozumieniu zabytki po-�������� ��������������� ������������������������������

� ���� ���������� ����� ������ ����� miejsca pami���� � ������� �� ��������� �������� �� ���������regionu, ������������������������������!�%���������������� �������������� ��������� �����

nowych instrumentów turystycznych. ��������� �������� �������� ��� ������������������������������������������������������cto

�������� �� ���� ��� ������� ����� waloryzacji dawnych zawodó � ����� ������������ ����

wp�ywu na dzisiejsz� gospodark�!�&��������� ������� ����� ������� �����������������������������������������������������! nowe paliwa lub mechanika precyzyjna n� �������������������

do � ������������� górniczego lub hutniczego.

Page 95: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

94

III. Jednym z podstawowych warunków sukcesu przy planach wykorzystania zabytków

�������� ����������# ������������������������ ���������� ���������������������� ��� ����

powstawa���� ���������� �������� ������������ �� ���ó � ��� ��� ���� � ��������� �� �#���������������������������!

����������������������������� ���� ������������ �����!" − projekty o charakterze czysto komercyjnym����������������� ���� �������������������

prywatny ����������������#�������� ����� ����� �������� ������' − ������� � ������ ���� ��������� ��� ����� �� ������� ��!� �������� ��������������

�����������������������rodków publicznych. (������������� ������������������# � ����� �������!"� − tzw. finansowanie tradycyjne�� ������������ �� �#����� ����# � ������������

������������ �� ����� ����� ������# � ��� ����� �� ��� � ��� ��zuj�cych w takim �������� ���� ��!� ��� #�� ���������� ���� ����������� ���������!� (������� ��� �������������������� �� ������� )������� �alonii, w tym przede wszystkim od Komisariatu Naczelnego ds. Turystyki.

− ko-finansowanie europejskie�� ��� ����� ��� �� ��������� ��ó���� � �������� ������

�������������� ������� ������ ����������� ��������� �� �������� �� ��������� ����-darczym ni�szym od �redniej europejskiej (Cel 1, Cel 2, Cel 2 Urban, Cel 2 Rural, itp.).

IV. %�������������������������� ����� ����������� ������������# ���������������������

����������� ���������� �� ��������� ����������� �!��!� �� ������ ������� ������� ���������

dokumentów, tj.: − Plan Rozwoju Regionalnego,� �� ������������ ������ ��#����� ���� ���� ������ ��#����

�� ��������!�����a� i �rodków niezb�dnych dla rozwoju R��������������������������������

obszarów jak np. atrakcyjno�� terenu, uzdrowienie gospodarcze, rozwój szlaków ����������������� ��������������������������!�%����)�� ����)�����������������������celem z�o�enia przed odpowiednimi s�u������*+� ��������� �� ������������� ��,���j� Europejsk�;

− opracowany na podstawie Planu Rozwoju Regionalnego, po wcze�niejszych negocjacjach z europejskimi instancjami, Jednolity Dokument Programowy, okre�la kierunki, �rodki i kryteri�����������������;

− po Jednolitym Dokumencie Programowym powstaje Plan Strategiczny specyficzny dla r#�nych sektorów, w tym dla TURYSTYKI. Stanowi�������� ����������������������

projektów dla promotorów turystycznych prywatnych lub publicznych; − ����� �� ����� ����� ������� �� ���� Karty informacyjne ������������ ���������

������ �����������������ane cele i planowane osi�gniecia; − ���� �� ����wszej selekcji projektó � ���� ��� �� ��!� ustawodawtswo i uregulowania

prawne obowiazuj�ce na terenie Regionu Walonii oraz ustalone kryteria selekcji, jak np. weryfikacja dostepno�ci danego obszaru dla okre�lonych funduszy oraz mo�liwo�ci wynikajace z Planu Strategicznego;

− ������ ���� ���������� ��� ����� # ���� ����� Komisj� Pilota�ow�� ��������� ���z przedstawicieli kraju cz�onkowskiego (w tym wypadku Regionu Walonii) oraz Komisji Europejskiej. Jej pierwotnym celem jest dokonanie selekcji projektów kwalifikujacych si� do pomocy unijnej. Ewentualna a���������� ������ ��������� ������ ������� ��������

��������������������� ����� ����!�

Page 96: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

95

,���������� �� ������ ������������ ���� ����� ��� ������ �� ������ ��������"� ������ �� ������

������ ������ �������� ������������������� ����*����+���������������� ��������������������

����� ������������ ������ ������ ������� ����� ��� ���� ����� ����� �� ������� ����������������# ��# ������������������ ������������������������������� �������� ��������������������

��������������������!����������������������������������� �������������������������������

��� ��������� �������� ��������������������������������������������������������������# �

realizacji. V. Kreowanie nowych produktów turystycznych na bazie zabytków poprzemy�� ���� ��������

���� ������������������������!������� �������powstanie nowych miejsc pracy. %������ ��� �����������# ������������������������� ���������������� ������������� ������

������������� ������� ���� ������ ������� ������� ������������ ����� �����towo-budowlanych i ���� ���������� ��� ���� ��� ���� ������� ������ ������ ���� ���� � ����� �� ������� �� ����

������ �����!� ����� ������������ � ������� �� �� ��� ������ ��������� ���� ���� ���������

ograniczone w czasie. (����������� ��������������������������������������������������������������� �����

��������� ��#��� ������ � ������ ������� ���������� ��������������� ��������� ��!� ���#��

�������������� �� ������������ �������� ����� ����� ����� ������� � ����������!������ ����������������� �������������������acy tylko po�������� ������������� ����������� ����������!�-���������� ��� ���� �� ������ ����� ��� �� ���������������� �������������� �����# � �� ������

���������������������������� si� do znacznego o�ywienia lokalnej gospodarki, czy to na szczeblu drobnego h�������������� ������ ��������������������� hotelarstwa, co niew�tpliwie wp�ynie na wzrost zatrudnienia.

����������������������� �������������������������������� ����� ������������

turystycznych na rozwój gospodarki i atrakcyjno�ci Regionu ���� ������� ����� � ��

wymiarów jak np. oczyszczenie danych obszarów, powstanie nowych obiektów i form dzia�alno�ci gospodarczej oraz przywrócenie utraconej to�samo�ci r�������� ��� � ������ �������� �������� ������������ ��� �#������������ganiem inwestorów.

VI. $������ ������ � ���� �������� ��� ���������� ��������� ����������� ��� ������� ��ób na

wyeksponowanie regionu na zewn�trz. $��������� ���������������������������������� ������������������ ����������� ���

���� #�� �� ���������� ����� ���� ������ �������� ��� � ����� ������� � ������������ � �������

�������� � �������� �� �������� �� ���������� ��� � ��������� ��������� ��� ����� ����� ��

������� ������� ������# � �� �������� ���� ����� ���� ������������ ���� ���� ���� � �����

���������� ����� ���� �� ����� ������ ��#��� ������� ���������� ����� ������ ����� ����������

planów zagospodarowania turystycznego. Wykorzystanie kilku obiektów (budowli) o podobnym profilu lub charakterze jest bowiem jak najbardziej dopuszczalne pod warunkiem przestrzegania �������������������������������������������������������������������������������!

VII. .�������� ������������������ ��� ���� � �������� � �������� ��������� ����� ������# �

������������� ��� ���# � ������������� ������ �������� ��� ����� ����� �� ��������!� ���

Page 97: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

96

stosunk� �� ������ �������� ������� �������� ��� ����� �������� ������������� ��� ��������

���������� ����� ����� ����� �� ����� ����������� ���� ������� �������� �� �������� ���������������

����������������������!�/������ ������������ �������������������������������������" − usytuowana kilka kilometrów na wschód od Liege, kopalnia w Blegny-Trembleur stara

����� ������� ������� ������ �������������������# !�0�# �������������������������do kopalni i zwiedzanie galerii podziemnych;

− usytuowana w Marcinelle, na peryferiach Charleroi, kopalnia Le Cazier� �������� ��

�������� �� �� ��� ������� ��� ��#��� � 1234� ����������� ������ ��������� �#����# !� Le Cazier� ������� ���� ���� ����� ������� �������� ��� ������� ���� ������ � ������ �������

����������������������#������ ��������� ��������górników; − �������������������������������5������ ������%�� ������6�����������������Bois-du-

Luc��� �����������������"����#���������������������� ����������������#����������

�������� ���� �� �������� (������� �� � ���� ����� ��������� Bois-du-Luc proponuje � ������������ ������ �������# � ����������# �����������������������������������nastroju i klimatu tamtych czasów; w przypadku dawnych kopalnii w Le Grand Hornu w Hornu i Le Crachet� �7������������������� ����������#���� �����������#���czej ����������� ������# !� &����� ������ ���� �� ������ ���������� ������� ��� ����� ��� ��

������� ��� �����������������������������# ������ ������� ����������������������

����������������������!������������� ����!�(� ��������������������������������w Le Grand Hornu� ����������� � ��� ��������/������ .��������#�������� 8/��9�� �� ���

terenie Le Crachet umieszczono tzw. Park Przygód Naukowych (PASS), czyli ��#� ������ �� ������������ �#������ ��������� � ��������� ��� � ������ �� ���� �������

������������������� ������������������ ����������!� ������ ��� ������ ��� ������ ��� ����������� �������� � �������� ������������ ������# �

������� �� �������� ���� ��� ���# � ������������� ���� ������������ ��� ������� �� �������

�#��������!�*�����������������������# �������� ������ ������������������������! − ������ ����� (interaktywne muzeum « Verviessima » w Verviers); − �����������������8� ���������������������� �:��-Saint-Lambert w Seraing); − zespól XIX-�������� ���� ����������������-Thieu.

VIII. ������ ����� ��� ���� ������� ����������� �������� ������ � ����������� ��� �����

����� ����� ������� ������� �� ��� ������ ������� � #� �������� ��� ������ ��������

i ��������� ��� ������ ���������!� �� ����������� �� ��������� ���� ����� �� ���� ������# �

turystycznyc������������ ���� ������������ ������������ ���������� ����������� ����������

w �������� ���������� �������������������������������!

Page 98: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

97

Adam Hajduga

����������� �� ���������� ���� ���������������� ������ ��� �

dziedzictwo kulturowe ���������� �� � ���� ������ ������������ ��������� �������� �� ���������

��������������������������������� �� ���� ��� �� �� ��������� ����������������������������������������������������������������������������������� ��������� ���

������� ���������������� ��������������������������� ���������� � ������������

���������� �!���� ��������� ������ ���������"� #�dzie przyjezdnych zarówno z kraju jak �� ������������$������������!���� �������� ����"��� ���������������$����� �� �����

powinna �������"������������������������� ���������� ����#�#�"�������������������i �������������� ����������� regionów. Ponadto, jak � �������!�������������������owinna ��� ����!�����"� ���� i �������������"� �� poprzez jego ���������� ��������� �#����� oraz �������� �� ���������� ������ ��������� Winna �����������"� �������� ���������� ��������

regionu i ����"� ����������� ����� ����� �� ���� �������������� %������ #�"� �� �����������

i ������������������������������� ���������������"��������!�����"���� �����#�����" �� ������ ��� ����"� �� ��������� ������� ���� ������ ���� � ����� � �#������ �����any i charakter.

&��� ������ �� ���������������� ��������#����������� ������� �������� ��������#���������� ��� �� ���� ������ ��������'� (� ������ ����� �����#����� )����� ��� ��� ��� �����zabytki techniki. $�� ���������"� ���������������������"� �#���������*�������#��� ��� ��#����������� ������� �� ��� ���� #������� ����� ������� ������� ��#������� ��� ���� ��������

������������� �!�� ��������� ��������� ������ ����� �� �� ������ ��� �# ����� ���� ���� ��

�����#�� #�"� ����� ������ ���������� ���� ������� ��������� ���� ������ �� ����� ������ ������������ ��������������������������������������������������#�"���� '

+ ����������� ��������������������������������� �������#��������������������

���� ����������������� �� ������� ���,�� ���� ����������������� ������� ��� #�� ���-./��#������������� ���������������#�� ���-01�����#�"�������� �������������#����� ������

&���"� �� ���� ��� �#����� ���������� ����� 2������� �� ���� �������� ��� ��� �#����� ����������

autent���� �� ��������� &������ ��� ����� �������������� �� ���������� �� ������� ��������

��������� ��#����� $������ ������� ���!���� ���� ������ �� ��� ������� �� ������� ����#�������� ����� ��� ����� ��� ������. Dodatkowe w regionie funkcjonuje kilka lokalnych ����������� �� ������� ���� ����� ��������� �� ����� ���������� ��#������ �������� ,�� #��

������� � �� ������� �� ��������� �#������ ������� ������� ��� ������ ����� ����� �� �������� ����� ���� ����� ��� ��������3� ����������#����� ������� �������� �� �����������

#�� ��"� ���������������������������������� ���������������������� ������ 4����� �� ������ ����� �� ������������ �� ���#��� ��������� ���������� ��������

������� ����� ��#������ ������� ���� �����#� ���� �������������� ��� ���� ��������� ������������������$��������3������(��� ��������������5������4�� ������ ���������������6�������

�������������������� ����&����������������6������������6������������� ���������������

��������������#����������������������������� ��������������#��������������#�����"�

Page 99: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

98

#�������������������1/���#�������#���������&�� ������������������������ ���������

���������� ���� �������� ������������� ������ ���������� ��������� 4����� �� �� ����

����������������������#����� �������������������������������� ��������� �������

��������� ��#���� �#������ �������� ��� ���� �� ���������� �� �� ������ ��� �# ����� ������

���� �������� �������������� ����� #������ ���� � �#� �� �������������� ��#��� �#������

w przekonaniu autorów projekt��� �����"������������������������������������������ �������

��������� �����������������"� ������������������������� $������������������������#���� ���������������������� ���������������� ����������

���������� �� ����������� �#������� ���� ���� �� ���� ����� � �� ����� ������� � ����� ������#��� ��#����� ������� ������� �� ���� ��#������� �!������������ $���������� #������ ������������������������� ����� ������������������������#�� �������������� ����podstawowe informacje o poszczególnych zabytkach i przebiegu szlaku oraz dane teleadresowe. 7�� ����� ����"� #������������� �� ������ �#������� ��� �������� �� �����������������

������������ #����� ������ ����� �������� ���������� ������� ���� ��#������ �������

w wojew������� ��� ��� ���� ������� ������� ��� ������� �������� ��� ������� �� �#������

tablicami drogowymi. �� ����������� �������� ����� ��#������ ������� ����"� #����� ���� !�������

,������� ��� �� ���� ��� ��������� ���� ����� ��� �������� + ����� � �� ������ !������

edukacyjna (edukacja regionalna). W tym celu konieczna jest szeroka kampania promocyjno- �!��������� ��� ������ ����� � ��������� �� � �� ����� ������������ ����� ����� ���� ���������� ���� ����� �� ����������� ��� ����� ��� ���������� �������� �������� ����� ������� ��������� #����� ���� ������� ������� ����� ����� ������� ����� ���������� �����

�!�������� ���� ������� �� ��������� ���� ��������� �������� �!���� �������� ��� ������

��#������ ������� ���� #�"� ������� ����������� ���� ��ki przyjazdowej do Województwa ��� ����� �� ��� ������� ���������� ������ ������� �������� #����� �� ��������� ��� �������

������ ������ �!��� ���� ��������� %!������� ����� ������ #�"� ��� ������� ���� ���� ����

w ��������������8//.���� Realizacja proje����� ������� ���� ����� ��#������ ������� �������� �������"� ��������

���������"������������"��������������������������������+�������������������"��� ��������� �� �������� ������ �� �������� �� ��������� �� ����������� ��������� ����������lok������� $���� � �� ����� ����� ���������� ��� ��� ���������� ����������� �����������

����������� ����������������������������������9���������� ��������������������

�������������"������� ����������� ���������������� �� �#�����������

Page 100: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

99

Dorota Janas

Rozwój i promocja turystyki w Tyskich �� ���������������– od pierwszych wycieczek do powstania Tyskiego Muzeum Piwowarstwa

�� ��#�� �������� �� ���� ������������ ���� ����� ����� ����� ������ ���� �� ��� ������

������������ ���������� �� ���� ������ � �� ���� ����������� ��� ����� ��������� ��������

������������ ���������������������� ���#����������#��������������� ���� ����������

�������������������#����������� ����������������$��� �������������#�����������������������!���������������������������������������� �������������������������������

������� �� �� ��������� ����� ������� ��#� ���������� ��� !����������� �� ���������� ��� ���

��������� ������������ ��� ��� ��������� �������"� ����� �� �������� �������� �&������

$ ������� �� (���� ����� )������� ���� ��� � )������� �6������� :������ �� 9�#����� ������

��������� ��� �� ��� ���� ����� ����� �� �������� ������ ���������� �������� �� ���������� ���

������������� �� ���� ������� ��� !����������� ������� ��� �� �dawaniu im nowych ról, ������������� �� ����� ��� ������ ���������� ��� ��������� ������ ��������"� �� �������

��� ��������*�� ����������7�������%#����� �������(��������������������������� ��imprezy klubowe, czy stara markownia kopalni Ludwik w 9�#������������������������������������������ ������� ����� ��������������#������������ �������� ���� ���� �� �� �����������

����� �� �� �#� ������� ���������"� �� ��������� �� ���� ����� ����������� ��� �������

��������� !������������� ��#������ ����� ������� ����� �� �������� (� ��� 7�������

6 ��������(������� �(�!��������� ����������������������� ��������������������������������"������� ��

������ ������ ������"�� $������ ��������� #������ ����� �� ��������� ������ �� � �������

naczyniami warzelnemi -�����#�"�#��������#���������� ��������#������� ����������#���,��

��� ����� ����� ���� ���� ��� ������������ �� ��#����� ��� ���� � ����� ����� �� ����� -;8<��������� ������ ����1=.-���������������� ������(��������������������#�����������#�"��������������� ����#�"����� ���������������>?+�������(���������������������������

������������ �� ��� ���� ������������ �� ���� ��� �� ������"� ���� �� ���� ��#��� ���� �� ���

#������,����������-<<<��������� ��������6�������$������ ����SA. browar to zatem nie tylko ��������� ����� ������� ���������!��������������������������������� ������������

������� �� �� ������ ������ #������ ����� ������� �������� ������#���� �� >?� ����� �����

� ����� ����� � $������ ��������� ����� � ����� ����� ������� #���� ��������� �������������

�� ����� #�����������������"� �� ���� �� ���������� ���������� �� ���������� ����� ���� �����

w $ ��������������6 ����������������������� �����$��������� 9������� 7������� �� (������� �� ������� ��� �� �� ���� �������� �� � �� � ����� ���

������������#������������������������������������������>+>��9����������� ������������� ������� �#���� �������������������������"������������������� ������������������������

�� ���� ����#�� ������ �������� �� -@</� ����� �������� �������� ������� ����������� ���w �������������7��������������3����������������� �����������>+>� �������� �7�����

i ����� ���� ����� �� ���������� ����� � �������� ����� ��������� �� �� ���� ����������w której regularnie odb������ �������������� ������ �����������������

Page 101: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

100

��������� ��� ���� 7������� 6 �������� #���� ������� ������ ����� ����� ���� >>�� ���

������� ����� �� �������� !����� �� ��������� 6������� $������ ���� �A� �� ����� ���������

������������ ����� � ����"� ���! ������ ������� ��� � ������ $��������� ��� �� ��� ����������� ������� ������� �� ���� ����� �� ������� �� 7������� ����� �� ��������������� ������� ����������� ��� #������ ��� �� ������ �� �#�������� �� �������� �� �� �������� ���������#���������������>+>������������>>�������������������������������#���������������� ������ �� ����� ������ ��� ��� ���� </-�����>>������ ������ ��� ���������� ����*������������������-@@=�������#������#������� ���������-@<=�������������������������ra z ������>+>�������#���������������������������������������������� ������������������������ �������� �� ��� �� ������������ �� ������������� ��!����� �� ���������� ���������

���������������� ���������� � �������� ���� ������� ����� ����� ������� ��������� ����������� ��������

!����#���� ��������������8//-����! ������� ��������� ����������������������������

(� ����� 7�������� 6 ���������� 9���� ����� ��� ������� $������ B������� ��������� �#��������

�������� (� ����� 7�������� 6 ��������� ������� ��������� ��� ��� ���� �������� ������������� ����������� A#�� ��������"� #���!������� � ���� ���� ����� ��

���������� ��������������#���������#������ ������������� ��� ���������������������� �������

�� ������� �� ������ �� ������������ �# ������� ����� ��� ���� �� ����������� ���������

��#������ ��������������������#������������ ������������ ���� ��������� ���������� �����

�� ������� !������������� ���� ��#��� ���� ������ ������� �� ������� ����� ����� �������������"���� ���������������������������������������������������������������������

7������� ��������� ���� ������ �������!�������� �� �������� ��� ���� ���������� �����

i �� ������#�������������������������������� �������������!����������#���������������

pami�������� ����!������ ���� ��� ������� ��� �� �� ���� ������������ ��������� #����

��������������������������������8�///������������������ ������ ��8//1�������������������(� �����7��������6 �������������#���������������#������

��� ��������������������� ����,���� ���$�������(��� ������3���� ���� 8//C� ����� (� ��� 7������� 6 ������ �������� ���� �� �� $�� �� (� ��� 4�����

$������ ����� 7����� ��� ������������� ��������� #������ ��������� ������������ ������

w 1902 roku na terenie 7��������#�����"�������������� ���������� �������� ����� ��D����

>+��6������������������ �������������!������������������������++���������������������

��� ����� ����� ������ �� ������� ���� �������� �������� �������� ���� ���� ���� ����������������������������������� ���������������

� ������������������������������������4������������ ������� ������������� ������������� �� ������ ����������� ������� �� �������� ��� ��"� �#����� �� �� �� �������

������������������������������������ ��� ��4����� ������ ��� ��������� !������!��� ��������� #��� ���� #���!����� ������ �� ����

�� ����� ������� �� ����� �� ���� ����������� �� �������� ���� ����� ����

������������4����������#������#���"�!����������������technologii trójwymiarowej, ����������������� �������������������#�����"������������������������ �� �#�������������� ����� �� ������� ����� 4����� #����� �# ������� ����� � ���� �������!���������

������������ ����������� ��������� �#������ �� ��������� ��������� ������ #���� ��

���������� �������� 4����� ����� ��� ��� �!�������� ������ ������ �� ����� �����

i ������� ������������� �� �#������������������ �� (� ��� 4����� $������ ���� #����� �������� �� #�������� ������ ������ ����� �����

suszarni��������7�������� ��������������"����#������� ���(����������������������� ��"�

4����� 4�� ������ 7����� ��� ���������� �� ������ �� ����������� ��� ��� ����� �������

a � �������� ��� ��� ��"� ���������� �� �� �#��� �#������ ������ �� �������� ��� ��� ���z regionu.

Page 102: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

101

Marcin Lesiak

�������������������������� ��������������������� ��������

pogórniczych – realizacja projektu Krótki rys historyczny 9�#���� ����� �������������������#����������� �������������������������������#�����

pogórnicze. (�� ������ 9�#��� � �� ����� �� ��� �� ����� ����� ����"� ���������� ���������

������ ������� �� )����� ��� ���� 6���� ����� >?+++� ��� ��������� ����#����� ������w 9�#���� �� ������� ��������� �������� �� -=<-� ����� ���� �� �� ��� ����� ������� ������kamiennego������ ���–���������6�������:�������,�����������"��������� ���������$�� �

B����������������+++����������� ���������#��������������� �����8//������ W roku 1993 ówczesna kopalnia Zabrze-7�� ������ ���������� 4����� )��������

�����������9�#�����#����������� ���������� �� ��� �� ���������6�������:��������� �����#������ ��#�������� ������������ ������� �� 9�#���� ����� ���� �������� C-/� �����

podziemne wyrobiska w rejonie ul Sienkiewicza. Po kilkunastu latach od powstania kopalni Królowa Luiz���� ����������#�����"�� ��������

�������������������"���������� ����)�������� ���6����������������������� �������

������-C�8�������������������������������6�������&�����������6�������:���������������������

������6������������� �� �� �#���#����� ��� ��� ��� ������������� �������������������������6������� :������ ������� ��� 6���� ���� %����� ������ �� )���������� 7������ )�����

6�������� ������� ����������� ������ #���� ���� ���������� ������� �������� ���� ������� �����������������������#������������������#��������� ��������������������������� ;<� ����� ���������� ��� -@;@� ��� %�� �� �� ������� ������� ��������� �������� ������������ ���� !����� ���������� �� ����������� ����� ���� ��� ���������� ������� ��� ���� @/� ����� $��II ����� ����������� -<.1� ����� �� ���� �� ����������� ������ ��� �� ���� � ������ ���������

����� ��� ���������� ��������������� � ��"��$���������������������#������������������ ������$������ �������������������������������������� ���������������� �������5�����

��� ��� �����"� �������� �� ����������"� � ��������� ����������� -1./���)����� ��� ������������

������ ������� ���$���B������� ��������� �#����������������� ��������������������������

��� ��������������� ���� Histo���� ������� )����� ����� -@..� ����� –� �� ��� ����������� #��� )����� D���� E��

��� ������� �� ������� ����� �� ������ �������� ���� ����� ���� ����������� ����������������������� ��"� ���#����� ����� ��������������������������������+���������atowej �� ����� �������� ��� ������� 4��� ������ �� ����� -<;=� �������� ��� � ����� 6�������������������� ������ 6������ 4-1//�� ������ ��� ����� ���� ���������� ��#��� ����������

i ����#���������������������������������#��������������������� ����������maszyn �� �������� ���������� ���������� ����� 9������� 6� ��������� –Mechaniczne KOMAG. Na �������� ���� -<=<0@/� �� ���� �� ����� ��#�)������ ���� ����� -<@8��� ������������#� ����� M-1//������������� �$��������)������� �����������������������4��eum Górnictwa

Page 103: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

102

������������-<</� ����� ��� ��������� ��������� ����� �#����� ���� ���������� �� ���� �� ���������������������������������"���� ��)������� ������������� ����� �����-<<<��#����

��� ����� ������������������������ ����� ��������owstania projektu $������ ��� �� �#����� ����� ������ ������"� ����� ��#����� �������� ��������� ��� �����

�#����������� �������������������������� �������#��������9�#������� �������� �� ��������

���������� ���������� ��������������������#���������"����#����������"��������!��������� �� �� �#� ��� ���� �������� ������ ����#���� ��#����� ����� �9�#��� –� ��� ��� ������� ���������������������� ���������� �����

$���� ��� �������� ���#������ ������������ ��� ��������� ����� ����"� �� ���������

R�������4�� ���9�#��������������������3����4�� ����������-1�/<�-<<<�����������������

rozwoju miasta –� �6 �������������������������� �����9������ ��� ������������������

W.1.9 –� �5������� $�����9�#������(������ $���� ������� �������� �� �����nie zabytkowe Guido i Królowa Luiza”.

3����������������#��������� ������������!�� ����������������������� ��)������

A#���������!��������"� ����� ����������#���� ���� ������������#�������������go od systemu wentylacyjnego kopalni�4��� ������A#�������� ��� � ����"� ������ ����� ������������ �� ������ ��#�� �)������ �� ���� �� ����� �� �� ��� �# ����� ������

���� �������� ,�� �� ��� �����#� #���� ������� !�� ���� ������� ��#����� ����� � �#�

���������� �� ������ ����� �� (������ ���� 4��������� 9�#���� F����������� �����

����������� � �#������������������ �������������� �������� #������ ��� ������ ���� ��

� �������������� ��������G� �� #������ ��� ���� �� ����� ������� ������� !�� ���� 7���� ���

������� �� ������� �������� �� � �������������� ���������� &����"� �������� �� #������ ��� ����

�� ��������������������������6��6�41//��� ����������� ������)������������������������

������ ������� ����������� ��������� �� ��#���� #������� �� ���� 41//� ������ ���� �����

Skansenu Guido pra�������������������8//-���������������������#������� �)������ ����������������� ���������� –� ���������� ����������� ������� �� ������ ������ ��� ��� ��"� �#����

turystyczny. �� 8//8� ����� ���� �� �������� �� ���� ���� ���� ����� ���� �� 9������ 4�� ��� ��� bazy

��������� ��� ����� 5������4�� ������ ����� $A3(,23��4���� �� ������ � ������ �A���������

��� �� )�������� )5+�%� �� )����� 6�������� ������� ���������� �� 9�#���� ��� �����#�

������ ���� ������H�� �� #������ ��� ��� �� ����� 8//8� �� #���� � ���� ���� ����� ��������

!�� ������ �� ����� ��� �������� ����� �� ���� ����� ������� ������ ��������� ����������������� ���� ����� ����� ����� �� 9�#���� ������� ���� ��������� ������� ��!����

i imprezy kulturalne wizyty dziennikarzy czy tzw. tour operatorów z����������� ���� �� ���� ���� ��������� ����� 8//1� ������� ������� ����#���"� � ����� ���� �� �� ���� ���� �

�������� �������� �������� �� ������ �#������� –� �)������� ����� � �6������� :������ �� )�����6�������� �������� ���������� ����� ������� ������� �#���"� � �������� ������� �� �������

������������� �����#������������������#�������#�������*��9�#���–���� �������������������������������� ���������� ������

(��� !�����������������������������������"�����������������������!�� ������ ����

realizac��� �� 2����� ����� B��� ��� 3������� 3��������� �� �������� �� ������ ��������-waniem tematyki projektu (tematyka górnicza, geologiczna, budowlana, konserwatorska itp.) oraz........

)����9�#����������� ������������������������ ����������������������i na jej zlecenie �� ����� ��������� ����� ����������� ����� #����� �������� ����� ���� 6�������

programowo-przestrzenna przystosowania skansenu górniczego „Królowa Luiza” dla potrzeb �� ����� ������ ���� �������������������������)�����6������ej Sztolni Dziedzicznej

Page 104: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

103

����� ����� ���������� ������� ���� �#������ ������������ �� ����� ��� �� 6�������

Luiza. Projekt Zabrze –���� �������������������������������� ���������� ������� �������������

na trzy etapy: Etap Królowa Luiza – dla którego Gmina Zabrze zleca sukcesywnie kolejne dokumentacje. Etap Guido�� ������ ��� ��� ����� � �� ���������� ����� ����������� �#����� –� ������ )��������

����������������������� ������ �����6����������������$������������������� ���������

obiekt zostanie ���������������� ����������–�)����9�#������������������� ������������������� ��"� �������������������� ����� �� ��������������� �� ��)���������������

o �����������������6��6�41//� �� ����� ����� �� �����)���� 9�#������������)���������

���������������������/.�/C�8//C� ������������� �� ���!�� ����"��������� –� �������#������� ������� ����������#��

$�� �����A���������������#�"��������������������������� �� ��6�������:����� Stan obecny i plany

Prace w obiektach Skansenu )����� ������� ��� ������� �#���������� ��� !��������������

�� ����� ��#�)������������� �� ������#���������������������# ��������������� �������

��#����������������#������������������������������$��� �� �����#���������������na cele ob ��������� ���������#������������������������ ����� �� ���

(������ ����� ������� �� ��#�� )����� ����� ��#��������� � �� � ���� �������������������� ����� #����� �� ��#���� ����� �� ��� #�"� ����������� �#�� ���� ���� ��#�������

�������� �� ������� ���� ������ ��#��� �� ��� ������ ������� �� �������� ������������������� �� ��)��������������������#������ �������� ������������������������������������#�)�����#����� ����� ������ ������������������������������������������������������������������������� �������

,������ ����� ����������� ��� �� )����� #���� ���� ��������� ����� ��� ������ ����������������� �������� -=/� �� 18/� ������ ���� ������� ,�� ��#�������� �������� -=/�� ���� ���������������������������� ���������#����������������>+>���������������9������� ��� ����

���������� ������2� ��������#������ ������������������������� ������������ $������ 18/� ��� ��������� #������� � ����� �� �� ���� � ������ ������ � �� ����

��� �������� �����������������#������� ������������+ ���������-8������������������

����� �� ��� ���� ����� ���������� �������� ����� #�"� ������� ��� ����� ��� ��� � ��������

��#����������� ���������������� ������� �����������������,������ ���������������� ��"�przeznaczone dla gastronomii, cel� ��!������ ���������� �� ��������� + ���� �������������"�������� ����������������������������

Królowa Luiza

&������������������������ �6�������:������������������ ���������4�����)��������

��������� ���� ����� ������ ����� ��������� ���� ������� $��������� ��� ��� ��� ��� �� �� ��������� ����� ��������� ���� �������� ��� ��� ����� $�� ��� %���������� (��� ������ �� 8//1� ������

����� ����!����� ��������9�#���� ����� $%(� ��� �������� ���� ������ ����� ���� ����� �9�#���– ��� ������� ���������� �������������������� ������������� ���������6��������:�������

%#������������������������*����������������- budynek maszynowni z pokazem pracy ��#������� ������� �� ���� ���������� �� -<-.� ������ #����� �� ��#��� ����� ��#����������������� ��������� �� ����"� #������ ����� ����� ������� �� ������� �������� -�.�

����������� ��� ��� ����� �� ���������� ���������� ��������"� ����� ���� � ���#��� ������ ����#����"����������������� ������������������������� ���

Page 105: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

104

�������� �� ���!�� ����"������czna Dokonano eksploracji badawczej sztolni na odcinku 1350 m gdzie stwierdzono ogólny, dobry

��� �������� �#������ ������� ����������� !������!����� �� !�������� �� ������

��������������� #����� ��������������� ���������� �� ���� �������� ������� �������z ��� ������ ������ �� ���:��������������������������������������������� ���������� ������

�� �� ������������ ������� ��� �$���B������� ���������� ������ ���9�#���������� ��

���������� ��������� �� ������ � ����� ������ ������� ����nano projekt odbudowy wylotu wraz z zagospodarowaniem terenu, opracowano „Studium techniczno-ekonomiczne rewitalizacji )�����6���������������������������� ��������� �� ���������������������� ���������

które zawiera rozpoznanie ekonomiczno-techn�������������������������� ���"��#�� ���������� ����"��������� ������������������������ ��������������������

�������������������#�"����� ��������������������� �����������������#���"� ���#�����ruch turystyczny. Na odcinku od dawnego ������� ������ �� ����� �����4������ �� ������� ������������� ������������� �������������� �����������������������������������������

�������������� ���� ����������� �������� ������� ��� ��� ������� ���� ����� �������podziemnej Skansenu „Kr������ :������ �� � ����� �������� ��� ������ �� � ����� ��� �������

W ����������� ������������ �� ������� ���� ../�� ������� ��� ��#��&������ ������������w ��������������������������6�������:�����

Page 106: GÓRNOÂLÑSKA WY˚SZA SZKO¸A HANDLOWAdydaktyka.polsl.pl/roz6/aszromek/Shared Documents...weimarskiego: funkcjonalizm, ekspresjonizm, bauhaus oraz liczne zabytki techniki ˆ ˘ ˘

105

������# 1. M. Jurkiewicz, Koncepcja programowo-przestrzenna przystosowania Skansenu Królowa Luiza

���������#��� ��������������� ����������������������������������������-rozrywkowej 2. D�� :����� ���� $������ ���������� A��������� 6������ ������������� ������ 6������

„M-300 w likwidacji” do ruchu turystycznego 3. (�� 9�� ��� ���� 4�� &����� 9�� ������ �� ��������� $������ ��������� ���������� ��#��

�)��������������� �������������������������������������� 4. (�� 9�� ��� ���� 9�� ������ �� ��������� $������ ��������� ��#������ ��#���� �)������ �����

���� �������������������������������������� 5. 9���� ������$������������������� �� ������������������������41//�– w likwidacji”

w Zabrzu do ruchu turystycznego 6. 4��&�����9�������� �����������4��:����� ��-Wieland, Projekt koncepcyjny przystosowania

����� ������� ��� �����#� ������ ���� ������� �� ����������� ������� ����� ����#� ��

������������� ��������� ��������������� 7. I. Kolenda, Zabrze –���� ������� ���������� ����