1/10

- po końcówce Nominatiwu poznajemy rodzaj rzeczownika RZECZOWNIKI - po końcówce Genetivu - przynależność do deklinacji

I żeński

II męski, nijaki

III wszyskie

IV męski, nijaki

V żeński

Nominativus kto? co? -a -us, -er; -um -różne, -i -us; -u -es Genetivus kogo? czego? czyj? -ae -i -is -us -ei Dativus komu? czemu? -ae -o -i -ui, -u -ei Accusativus kogo? co? -am -um -em; =N -um, -u -em Ablativus kim? czym? -ā -o -e, -i -u -e Vocativus o! -a -e, -er; -um =N -us; -u -es Nominativus kto? co? -ae -i; -a -es; -a (-ia) -us; -ua -es Genetivus kogo? czego? czyj? -arum -orum -um, (-ium) -uum -erum Dativus komu? czemu? -is -is -ĭbus -ibus (-ubus) -ebus Accusativus kogo? co? -as -os, -a -es, -a (-ia) -us; -ua -es Ablativus kim? czym? -is -is -ĭbus -ibus (-ubus) -ebus Vocativus o! -ae -i; -a -es, -a (-ia) -us; -ua -es

ZAIMKI względne – który (jaki), która, które ZAIMEK pytajny quis, quid?

ZAIMEK wskazujący – ten, ta, to

Singularis Singularis Singularis Nominativus qui, que, quod quis, quid? kto? co? is, ea, id Genetivus cuius cuius? kogo? czego? eius Dativus cui cui? komu? czemu? ei Accusativus quem, quam, quod quem? quid? kogo? co? eum, eam, id Ablativus quo, qua, quo quo? kim? czym? eo, ea, eo

Pluralis Pluralis Nominativus qui, quae,quae ei, eae, ea Genetivus quorum, quarum, quorum eorum, earum, eorum Dativus quibus eis Accusativus quos, quas, que eos, eas, ea Ablativus quibus eis

ZAIMKI osobowe – ja, ty, on

Singularis JA TY ON Nominativus ego tu - (ille) Genetivus mei tui sui Dativus mihi tibi sibi Accusativus me te se Ablativus me te se

Pluralis MY WY ONI Nominativus nos vos - (illi) Genetivus nostri vestri sui Dativus nobis vobis sibi Accusativus nos vos se Ablativus nobis vobis se

ZAIMKI dzierżawcze

Singularis mój meus, -a, -um twój tuus, -a, -um jego, (swój) suus, -a, -um

Pluralis nasz noster, -a, -um wasz vester, - a, -um ich (swój) suus, -a, -um

nostrum – spośród nasvestrum – spośród was

2/10

CZASOWNIKI Tempora (czasy): Modi (tryby):

PRAESENS - teraźniejszy INDICATIVUS – oznajmujący IMPERFECTUM – przeszły niedokonany CONIUNCTIVUS – łaczący (przypuszczający) FUTURUM I – przyszły niedokonany IMPERATIVUS – rozkazujący PERFECTUM – przeszły dokonany PLUSQUAMPERF. – zaprzeszły FUTURUM II – przyszły dokonany

Nomina verbalia (formacje imienne) INFINITIVUS – bezokolicznik PARTICIPIUM – imiesłów GERUNDIVUM (Participium Futuri Passivi) – przymiotnik odsłowny GERUNDIUM – rzeczownik odsłowny SUPINUM – celownik odsłowny

kon I: -are; kon II -ēre (temat samogłoskowy) CZASOWNIKI kon. III -ĕre (temat spółgłoskowy); kon. IV -ire

ACTIVUM PASSIVUM -o -i-mus -or -i-mur -i-s -i-tis -e-ris -i-mini (-itur) Praesens

I, II, III, (IV) -i-t -u-nt -i-tur -(u)-ntur

-e-ba-m -e -ba-mus -e -ba-r -e-ba-mur -e-ba-s -e -ba-tis -e -ba-ris -e-ba-mini Imperfectum

I, II, III, IV -e-ba-t -e -ba-nt -e -ba-tur -e -ba-ntur

-bo -bimus -am -emus -bor -bimur -ar -emur -bis -bitis -es -etis -beris -bimini -eris -emini Futurum I

I, II, III, IV -bit -bunt -et -ent -bitur buntur -etur -entur

-v-i -v-imus PPP+sum PPP+sumus -v-isti -v-istis +es +estis Perfectum

I, II, III, IV -v-it -v-erunt +est +sunt

-v-eram -v-eramus PPP+eram PPP+eramus -v-eras -v-eratis +eras +eratis Plusquamperfect.

I, II, III, IV -v-erat -v-erant +erat +erant

-v-ero -v-erimus PPP+ero PPP+erimus -v-eris -v-eritis +eris +eritis Futurum II

I, II, III, IV -v-erit -v-erint +erit +erunt

Tryb rozkazujący tworzy się: sing - odcięcie końcówki, plur - odc. końc +te (I, II, IV) lub -ite (III)

SUPINUM - celownik odsłowny, występuje tylko w Acc. i Abl.

Tworzenie: Acc.: do tematu praesens dodać: -t-um; Abl.: do tematu praesens dodać: -t-u Uzywa się go do wyrażenia celu (aby, żeby, ażeby) Wzór: I voca-t-um (aby wezwać) II moni-t-um (aby upomnieć) III dic-t-um (ażeby powiedzieć) IV audi-t-um (ażeby usłyszeć)

Niestety, występuje mnóstwo alternacji w tematach i nie sposób się zorientować, jak to utworzyć. Na dodatek w przyrostku też są wyjątki: przed zębową (np. t, d) -t- zamienia się na -s-. Chyba można przyjąć, ze SUPINUM to wszystkie z końc: -t-um i -s-sum.

PARTICIPIUM PERFECTI PASSIVI (PPP) - imiesłów bierny cz. przeszłego dokonanego, Odmienia się tak jak przymiotnik. Służy do tworzenia Indicativus Passivum czasów: Perfectum, Plusquamperfectum i Futurum II Tworzenie: do SUPINUM dodać końcówki rodzajowe: (sing) -us, -a, -um; (plur) -i, -ae, -a np.: amat-us (pokochany) Ważne!: PPP musi być tworzone w odpowiedniej liczbie: singularis lub pluralis.

3/10

CONIUNCTIVUS

tryb przypuszczający: nie ma coniunctivus dla obu futuri CONIUNCTIVUS “niech”, “oby”, “-byśmy”

ACTIVUM PASSIVUM -m -mus -r -mur -s -tis -ris -mini

Końcówki takie jak w Ind praes, z wyjątkiem I osoby -t -nt -tur -ntur

CONIUNCTIVUS PRAESENTIS

I kon: od infinitivu praes act. odciąć końcówkę oraz -a-, dodać -e- i końc. osobowe; II, II, IV kon: od infinitivu praes act. odciąć końcówkę, dodać -a- i końc. osobowe -e-m -e-mus -e-r -e -mur -e-s -e-tis -e-ris -e -mini I -e-t -e-nt -e-tur -e -ntur

Np.: 1 os.: orna-re → orn-e-m (zdobiłbym, mógłbym zdobić);

Np.: 1 os.: orna-re → orn-e-r (byłbym, mógłbym być ozdobiony)

-a-m -a-mus -a-r -a-mur -a-s -a-tis -a-ris -a-mini II, III, IV -a-t -a-nt -a-tur -a-ntur

Np.: 1 os.: dele-re → dele-a-m (niszczyłbym, obym niszczył);

Np.: 1 os.:puni-re →puni-a-m (karałbym, mógłbym karać, obym karał)

Np.: 1 os.: dele-re → dele-a-r (byłbym, mógłbym być niszczony)

Np.: 1 os.:puni-re →puni-a-r (byłbym, mógłbym być, obym był ukarany)

CONIUNCTIVUS IMPERFECTI Wszystkie koniugacje: do infinitivu dodać końc. osobowe

-m -mus -r -mur -s -tis -ris -mini I, II, III, IV -t -nt -tur -ntur

Np.: 1 os.: orna-re → orna-re-m (ozdobiłbym);

Np.: 1 os.: dele-re → dele-re-m (zniszczyłbym);

Np.: 1 os.: orna-re → orna-re-r (byłbym ozdobiony)

Np.: 1 os.: dele-re → dele-re-r (byłbym zniszczony);

Futurum I

CONIUNCTIVUS PERFECTI

Activi: od tematu PERFECTI odciąć -i-, dodać -eri- + końc. osobowe activi Passivi: PPP + con. praesentis ESSE

-eri-m - eri-mus PPP+sim PPP+simus - eri-s - eri-tis +sis +sitis - eri-t - eri -nt +sit +sint

Np.: 1 os.: ornav-i → ornav-eri-m (byłbym ozdobił);

Np.: 1 os.: delev-i → delev-eri-m (byłbym niszczył);

Np.: 1 os.: ornatus, -a, -um sim

(byłbym [został] ozdobiony)

Np.: 1 os.: ornati, -ae, -a simus

(bylibyśmy [zostali] ozdobieni);

CONIUNCTIVUS PLUSQAMPERF.

Activi: do tematu PERFECTI dodać -isse- + końc. osobowe activi Passivi: PPP + con. imperfecti ESSE

-isse-m -isse-mus PPP+essem PPP+essemus - isse-s -isse-tis +esses +essetis - isse-t -isse-nt +esset +essent

Np.: 1 os.: ornav-i → ornav-isse-m (byłbym ozdobił);

Np.: 1 os.: delev-i → delev-isse-m (byłbym zniszczył);

Np.: 1 os.: ornatus, -a, um essem

(byłbym został ozdobiony)

Np.: 1 os.: ornati, -ae, -a essemus

(bylibyśmy zostali ozdobieni);

Futurum II

4/10

infinitivus ESSE: Inf. praes.:esse (być, że jest, ze są) Inf. fut.: futurus, -a, -um esse (że będę, będzie, będą) Inf. perf.: fuisse (że byłem, był, byli)

indicativus ESSE Praesens Imperfectum Futurum I Perfectum Plusquamperf Futurum II

sum sumus eram eramus ero erimus fu-i fu-imus fu-eram fu-eramus fu-ero fu-erimus es estis eras eratis eris eritis fu-isti fu-istis fu-eras fu-eratis fu-eris fu-eritis est sunt erat erant erit erunt fu-it fu-erunt fu-erat fu-erant fu-erit fu-erint

imperativus ESSE

imperativus praesentis activi 3. es! (bądź) este! (bądźcie) imperativus fut. activi 2. es-to (bądźże!) estote (bądźcież!) 3.es-to (niech będzie) s-u-nto (niech będą)

coniunctivus ESSE (byłbym, obym był) Praesens Imperfectum Fut I Perfectum Plusquamperf Fut II

si-m si-mus esse-m esse-mus fueri-m fueri-mus fuisse-m fuisse-mus si-s si-tis esse-s esse-tis fueri-s fueri-tis fuisse-s fuisse-tis si-t si-nt esse-t esse-nt fueri-t fueri-nt fuisse-t fuisse-nt

dod do tematu s cechy -i- oraz końcówek osobowych

dod do tematu es cechy -se- oraz końcówek osobowych praes.

brak fu-eri+końcówki osobowe praesens

fuisse+końcówki osobowe praesens brak

PARTICIPIUM (imiesłów)

imiesłów PARICIPIUM Participium mają czasy: Praesens, Futurum i Perfectum

ACTIVUM PASSIVUM PART.

PRAESENTIS temat praesentis + (I, II)-ns, (III, IV): -e-ns Nie ma

I N. lauda-ns (chwaląc[y]), G. lauda-nt-is II N. tene-ns (trzymając[y]), G. tene-nt-is III N. leg-e-ns (czytając[y]), G. leg-e-nt-is

odmiana wg. III deklinalcji samogłoskowej

IV N. puni-e-ns (karząc[y]), G. puni-e-nt-is

PART. FUTURI I do tematu supinum + urus, - ura, -urum [GERUNDIVUM]:

tem. praes. + -nd- (-e-nd-) + (nom. sing) -us, -a, -um;+ (nom. plur) -i, -ae, -a

I laudat-urus, -ura, -urum (mający [zamiar] chwalić; ten, który będzie chwalił)

lauda-nd-us, -a, -um (mający być chwalony, godny pochwalenia)

II monit-urus -urus, -ura, -urum (mający [zamiar] napominać, ten, który będzie...)

mone-nd-us, -a, -um (mający być napominany, godny...)

III lect-urus, -ura, -urum (mający [zamiar] czytać; ten, który będzie...)

leg-e-nd-us, -a, -um (mający być czytany, godny...)

odmiana wg. dekl I (-a) i II (-us, -um)

IV audit-urus, -ura, -urum (mający [zamiar] słuchać; ten, który będzie...)

audi-e-nd-us, -a, -um (mający być słuchany, godny...)

PART. PERFECTI nie ma Temat SUPINI + (nom. sing) -us, -a, -um; + (nom. plur) -i, -ae, -a

I orna-t-us, -a, -um (ozdobiony, -a, -e) II mone-t-us, a, um (napomniany) III lege-t-us, a, um (przeczytany)

odmiana wg. dekl I (-a) i II (-us, -um)

IV audi-t-us, a, um (usłyszany)

5/10

INFINITIVUS

Infinitivus mają czasy: praesens, Futurum i Perfectum INFINITIVUS

ACTIVUM PASSIVUM INF.

PRAESENTIS -re -ri, -i

I orna-re (ozdabiać) orna-ri (być ozdabianym) II mone-re (napominać) mone-ri (być upominanym) III leg-e-re (czytać, zbierać), mitt-e-re (wysyłać) leg-i, (być czytanym), mitt-i (być wysyłanym)

IV audi-re (słyszeć) audi-ri (być słyszanym)

INF. FUTURUM I Activi: participium futuri activi + esse Passivi: supinum + iri (nieodmienny)!

I ornat-urus, -ura, -urum esse że będę (będziesz itd.) ozdabiał, że ozdobię

ortatum iri że będę (będziesz itd.) ozdobiony

II monit-urus, -ura, -urum esse że będę napominał, że napomnę

monitum iri że będę (będziesz itd.) napomniany

III lect-urus, -ura, -urum esse że będę czytał. że przeczytam

lectum iri że będę (będziesz itd.) przeczytany

IV audit-urus, -ura, -urum (że będę słuchał, że wysłucham)

auditum iri że będę (będziesz itd.) wysłuchany

INF. PERFECTUM Activi: temat PERFECTI + -isse Passivi: PPP + ESSE

I orna-v-isse (że ozdobiłem, -łeś) orna-t-us, -a, -um esse (że zostałem ozdobiony) II mone-v-isse (że napominałem, -łeś) mone-t-us, a, um esse (że zostałem napomniany)III leg-isse (że czytałem, -łeś) lec-t-us, a, um esse (że zostałem przeczytany)

IV audi-v-isse (że usłyszałem, -łeś) audi-t-us, a, um esse (że zostałem usłyszany)

GERUNDIUM (rzeczownik odsłowny)

tworzenie od tematu praesentis: cecha -nd- (dla I i II dekl) i -end- (dla III i IV dekl)+ końcówki przypadków II dekl singularis.

Gerundium ma tylko r. nijaki,

nie ma Nom., zamiast niego infinitivus. I II III IV

N. laudare chwalenie

lege-re czytanie

cape-re chwytanie

audi-re słuchanie

G. lauda-nd-i chwalenia

lege-nd-i cap-i-e-nd-i chwytania

audi-e-nd-i

D. lauda-nd-o dla chwalenia

cap-i-e-nd-o audi-e-nd-o

Acc. ad lauda-nd-um do, w celu chwalenia

ad cap-i-e-nd-um

Abl. lauda-nd-o chwaleniem, chwaląc

cap-i-e-nd-o

Jak odróżnić Gerundium od Gerundivum (Part. Fut. Passivi): 1. Kontekst zdania 2. Gerundium odmienia się tylko w II dekl i tylko w singularis 3. Gerundivum (Part. Fut. Passivi) występuje często w składni Coniugatio Periphrastica Passiva, a wtedy towarzyszy mu odmieniane ESSE 4. Accusativus Gerundium w Accusativie ma ad 5. Ostatecznie róznica znaczeń nie jest tak wielka: Gerundivum może pełnić funkcję Gerundium Np. Exercitus ad urbem occupandam contendit. - to jest Gerundivum, ale tlumaczymy jak Gerundium. Wojsko wyruszyło (perfectum) na zdobywanie (w celu zdobycia) miasta.

6/10

ACI - ACCUSATIVUS CUM INFINITIVO (biernik z bezokolicznikiem)

Accusativus + Infinitivus + verbum regens. accustativus tłumaczymy jak mianownik! infinitivus tłumaczymy w: osobie, liczbie i rodzaju dostosowanych do podmiotu łącznik: że, żeby, aby ACI jest konstrukcją, którą tłumaczymy jako zdanie dopełnieniowe lub podmiotowe. W takim zdaniu Infinitivus staje się orzeczeniem a Accusativus podmiotem. Czasownik, od którego zależy cała konstrukcja, nazywamy VERBUM REGENS (słowo rządzące). W Accusativie występuje najczęściej rzeczownik lub zaimek. Do wyrażania czynności teraźniejszej służy Infinitivius Praesentis Activi i Passivi (nieodmienne): Puerum currere video accusativus inf. praesentis activi

(widzę, że chłopiec biegnie)

Puerum laudari scio accusativus inf. praesentis passivi

(wiem, że chłopiec jest chwalony)

dla czynności przeszłej lub przyszłej Infinitivus Perfecti Activi Puerum cucurrisse scio accusativus inf. perfecti activi

(wiem, że chłopiec biegł)

i Passivi (odmienne - tu ma być a Accusativie) Puerum laudatum esse scio

accusativus inf. perfecti passivi (w Acc l.poj)

(wiem, że chłopiec był chwalony)

Pueros laudatos esse scimus

accusativus inf. perfecti passivi (w Acc l.mn.)

(wiem, że chłopiec był chwalony)

Infinitivus Futuri wyraża czynność późniejszą W skrócie: odmienia się tylko Inf fut. Act oraz Inf. Perfectum passivi. Wobec tego w składni ACI będą one w Accusativie. Końcówki podmiotów i czasowników w składni ACI wyglądają następująco:

FORMACJE W ACCUSATIVIE rodzaj

podmiot Inf fut. Act Inf. Perfectum passivi singularis

męski -um (II), -em (III) orna-t-ur-um (-em) esse orna-t-um (-em) esse żeński -am -t-ur-am esse -t-am, esse nijaki -um (II), -em (III) -t -ur-um (-em) esse -t-um (-em) esse (że ozdobi, że będzie ozdabiać) (że został ozdobiony)

pluralis męski -os (II), -es (III) orna-t-ur-os (-es) esse orna-t-os (-es) esse żeński -as -t -ur-as esse orna-t-as esse nijaki -a -t-ur-a esse orna-t-a esse (że ozdobią) (że będą ozdobieni)

7/10

ABLATIVUS ABSOLUTUS (gdy, ponieważ, pomimo że, chociaż, jeśli)

Ablativus + participium praesentis lub participium perfecti (w ablativie)

(jeśli są wątpliwości, szukać rzeczownika w Ablativie!) - bezspójnikowy sposób wyrażania okolicznika, nie precyzuje, jakie to zdanie okolicznikowe jeśli przy rzeczowniku występuje:

Participium Praesentis - czynność równoczesna z czynnoscią zdania nadrzędnego; Participium Perfecti - czynność wcześniejsza od czynności zd. nadrzędnego

Ablativus + participium praesentis (uwaga! Part. Praes odmienia się wg. III, więc końcówki: -e [sing.], -ibus [plur])

Romulo regnante bellum cum Sabinis fuit. (Gdy Romulus panował, była wojna z Sabinami lub: Za rządów Romulusa...) Graeci advienientibus Persis Thermopylas occupaverunt. (Gdy nadchodzili Persowie, Grecy zajęli Termopile) Lesbia praesente viro mala verba mihi dixit. (Lesbia w obecności męża powiedziała mi przykre słowa) Alienos agros irrigas, tuis sitientibus? (Nawadniasz cudze pola, chociaż twoje są suche?)

Ablativus + participium perfecti

(uwaga! Part. Perfecti odmienia się wg. I i II, więc końcówki: I -a [sing.], -is [plur]) II -o [sing.], -is [plur]

Exactis regibus Valerius consul fuit. (Kiedy królowie zostali wypędzeni, konsulem był... lub: Po wypędzeniu królów...) Imperator hostibus victis in castra properavit. (Gdy wrogowie zostali pokonani, imperator podażył do obozu) Etiam sanato vulnere cicatrix manet. (Chociaż rana została zaleczona, blizna pozostaje, lub: Nawet po zaleczeniu...) Utroque consule occiso dictator nominate est. (Ponieważ jeden i drugi konsul został zabity, mianowano dyktatora)

CONIUGATIO PERIPHRASTICA ACTIVA (koniugacja omowna czynna - mam, mam zamiar)

odmieniane (Nom sing i Nom. plur) Participium Futuri Activi (-urus, -ura, -urum) + odmieniane ESSE

lecturus sum librum (mam [zamiar] czytać książkę) lecturus eram (miałem [zamiar] czytać lecturi eramus (mieliśmy [zamiar] czytać) signum daturus erat (miał [zamiar] dać hasło)

CONIUGATIO PERIPHRASTICA PASSIVA (koniugacja omowna bierna - muszę, powinienem)

odmieniane (Nom sing i Nom. plur) Participium Futuri Passivi (-e-nd-us, --e-nd-a, -e-nd-um) + odmieniane ESSE

8/10

CONSECUTIO TEMPORUM (następstwo czasów w zd. złożonych)

Polega na tym, że gdy zdanie nadrzędne jest w jakimś czasie, to w zdaniu podrzędnym będzie okreslony coniunctivus

czasy w zd. nadrzędnym czynność w zd. podrzędnym równoczesna wcześniejsza późniejsza Praesens

interrogo (pytam) Futurum I

interrogabo (zapytam) Czasy główne

Futurum II interrogavero (zapytam)

Con. praesentis quid facias? co robisz?

Con. Perfecti quid faceris? co zrobiłeś?

Con. -urus sim quid facturus sis?

co zrobisz?

Imperfectum

interrogabam (pytałem) Perfectum

interrogavi (zapytałem) Czasy historyczne

Plusquamperfectum interrogaveram (zapyt. byłem)

Con. Imperfecti guid faceres?

co robisz?

Con. Plusquamperf. quid fecisses co zrobiłeś?

Con. -urus essem quid facturus esses

co zrobisz?

Dla czynności późniejszej stosowane sa specyficzne rodz coniunctivu

Czasy główne: Con. -urus sim (odmienny) To Coniunctivus praes. coniugationis periphrastica activa. Tworzenie: Part. Fut. I (odmieniony) + Con. Praesentis ESSE (odmieniony)

sim simus Np. w Nomiativie -urus, -ura, -urum + sis sitis

sit sint Czasy historyczne: Con -urus essem (odmienny)

To Coniunctivus imperfecti coniugationis periphrastica activa. Tworzenie: Part. Fut. I (odmieniony) + Con. Imperfecti ESSE (odmieniony)

essem essemus Np. w Nomiativie -urus, -ura, -urum + esses essetis

esset essent

ZDANIA Z CUM

CUM HISTORICUM - zd. podrzędne czasowe (gdy, podczas gdy, po tym jak) W zdaniu nadrzędnymorzeczenie musi byćtylko w czasach przeszłych - dla wyrażenia czynności równoczesnej z czynnością zd nadrzędnego - Coniunctivus Imperfecti Activi - dla wyrażenia czynności wcześniejszej od czynności zd nadrzędnego - Coniunctivus Plusquamperfecti Activi CUM TEMPORALE CUM CASUALE - zd. podrzędne przyczynowe (ponieważ, chociaż) Tłumaczenie tak jak CONSECUTIO TEMPORUM CUM CONCESSIVUM - zd. podrzędne przyzwalające (chociaż, jakkolwiek) Tłumaczenie tak jak CONSECUTIO TEMPORUM Ułatwienie: tu często w zdaniu nadrzędnym występuje tamen, atamen (jednak, a jednak, przecież) Cum ... tamen ... - Chociaż ... jednak ...

ZDANIA Z UT

UT FINALE - celowe (w jakim celu?) UT OBIECTIVUM - dopełnieniowe (co?, czego?) - gdy w zd. nadrzędnym jest czas główny, to w podrzędnym orzeczenie jest w Coniunctivus Praesentis - gdy w zd. nadrzędnym jest czas hist.., to w podrzędnym orzeczenie jest w Coniunctivus Imperfecti Ułatwienie - tłumaczenie i częste zwroty: aby, ażeby, żeby; ne - żeby nie, aby nie; neve, neu - i ażeby nie, i aby nie UT CONSECUTIVUM - skutkowe Orzeczenie:

- jeśli skutek dot. teraźniejszości (trwa) w Coniunctivus Praesentis - jeśli skutek dot. przeszłości w Con. Perfecti lub Con. Imperfecti

Nie obowiązuje consecutio temporum! (tzn. że nie ważne jaki jest czas. zd. nadrzędnego) Ułatwienie: w zdaniu nadrzędnym występuje zwykle: ita, sic, - tak, tam - tak, tak bardzo, adeo - do tego stopnia, tantus - tak wielki, tantum, tantopere - tak bardzo, talis - taki, tot - tylu.

9/10

zaimki przymiotne – NULLUS, -A, -UM

(żaden, żadna, żadne) zaimek NEMO, NIHIL

(nikt, nic) Odmiana podobna do przymiotnikowej,

z wyj Gen. i Dat.

Singularis Singularis Nominativus nullus, -a, -um nemo Genetivus null-ius nullius Dativus null-i nemini Accusativus nullum, nullam, nullum neminem Ablativus nullo, nulla, nullo nullo

Pluralis Pluralis Nominativus nulli, nullae, nulla nihil Genetivus null-orum nullius rei Dativus null-is nulli rei Accusativus nullos, nullas, nulla nihil Ablativus nullis nulla re

STOPNIOWANIE PRZYMIOTNIKÓW REGULARNYCH

Comparativus r m i ż tworzy się przez dodanie do tematu gen. sing. końc. -ior, a rodz. niajki: -ius Superlativus: dodanie do tematu gen. sing.: -issimus, -a, -um lub (dla zakończonych na -er): -rimus, -a, um

positivus comparativus superlativus Nom. Gen.

altus, -a, -um wysoki

alt-i alt-ior, alt-ior, alt-ius alt-issimus, -a, -um

prudens -a, -um

prudent-is prudent-ior, prudent-ior, prudent-ius prudent-issimus, -a, -um

gravis gravis grav-ior, grav-ior, grav-ius gravissimus, -a, -um pulcher, -a, -um

pulchr-i pulchr-ior, pulchr-ior, pulchr-ius pulcher-rimus, -a, -um

STOPNIOWANIE PRZYMIOTNIKÓW NIEREGULARNYCH

positivus comparativus superlativus

bonus, -a, -um dobry

melior, melior, melius optimus, -a, -um

malus, -a, -um zły

peior, peior, peius pessimus, -a, -um

magnus, -a, -um wielki

maior, maior, maius maximus, -a, -um

parvus, -a, -um mały

minor, minor, minus minimus, -a, -um

multus, -a, -um liczny multi, -ae, -um liczni, wielu

plures, plures, plura plurimi, -ae, -a

propinquus, -a -um bliski

propior, propior, propius proximus, -a, -um

PRZYIMKI - w łac. łączą się z Abl. lub Acc. Z Abl. ab (a) - od (ab+ ablativus= zdanie w stronie biernej np.:Multi libri ab me leguntur) ex (e) - z (czegoś, skądś) np.: z lasu, de - od, z (z góry na dół) in - w (na pyt. gdzie? kiedy?) do (miejsce) cum - z kimś (np.: mecum =cum me) sine - bez (np.: sine causa - bez powodu) sub - pod Z Acc, np.: ad - do

10/10

Sposób tłumaczenia zdań (najprostszych): W zdaniu w orzeczniku występuje najpierw rzeczownik, następnie przymiotnik. Czyli: przedmiot + jego określenie, np. Tulia puella Romana est. Orzecznik i podmiot są często w tym samym przypadku. Kolejność tłumaczenia: 1. znaleźć czasownik 2. wyszukać podmiot w mianowniku i tej samej liczbie co czasownik 3. rzeczownik i przymiotnik w tej samej liczbie, przypadku i rodzaju.