gramatyka AR

128
M. SADYK-BEJ LEKTOR JĘZ. WSCHODNICH U. J. K, ELEMENTARNA GRAMATYKA JĘZYKA ARABSKIEGO Ułożona, dla użytku studentów Instytutu Orjentalistycznego U. J. K. LWÓW, 1934.

description

gramatyka AR

Transcript of gramatyka AR

  • M. SADYK-BEJLEKTOR JZ. WSCHODNICH U. J. K,

    ELEMENTARNA GRAMATYKA

    JZYKA ARABSKIEGO

    Uoona, dla uytku studentw Instytutu Orjentalistycznego U. J. K.

    LWW, 1934.

  • E L E M E N T A R N A G R A M A

    J E Y K A A R A B S K I E 0-

    uoona przez

    3 A D Y K - B S J A

    Lektora jzykw wschodu. IT.J.K.

    T Y K A

    0x 0

    L w w 1 9 3 4 .

  • |

    P R Z E D M O W A .

    W innych jzykach europejskich istniej liczne podrczniki gramatyki arabskiej; w jzyku polskim niestety,niema dotychczas w tym zakresie adnego powanego dziea.

    Po duszych poszukiwaniach znalazem w Bibljotece U.J.K. tylko ma ksieczk D.Rolicz-Liedera, wydan w Kirchhain 'ie w r.1895, P*^ "Elementarz jzyka arabskiego" cz.I. Jak wida z przedmowy tej ksieczki, planowa autor wydanie gramatyki arabskiej w trzech czciach. Udao mu si jednak wyda tylko cz I*, ktra zawiera: alfabet, znaki ortograficzne, prawida pisania i czytania; nic ponadto.

    Maturalnie, nie mona uwaa tej niedokoczonej pracy za wystarczajcy podrcznik gramatyki arabskiej w jzyku polskim.

    Syszaem rwnie, e p.I.Hojnacki napisa po polsku gramatyk arabsk, ktra dotychczas jeszcze jest w rkopisie, a ktrej nie miaem monoci ogldn.

    Ponadto istnieje jeszcze maa tei-eczka, a raczej broszurka p.t. "Samouczek polsko-arabski1' p.Zdzisawa Telichow- skiego; tekst arabski nie jest pisany alfabetem arabskim, tylko w transkrypcji polskiej, pozatem jest to praca niestety, zupenie niedostateczna i nieodpowiednia dla nauki gramatyki arabskiej.

    Jak skonstatowaem w cigu mojego kilkuletniego nauczania gramatyki arabskiej w Instytucie Orjentalistycznym U.J.K. brak odpowiedniego podrcznika polskiego sprawia due trudnoci studentom polskim, chccym studjowa gramatyk arabsk.

    Pragnc dopomc studentom naszego Instytutu w tej sprawie, zdecydowaem si opracowa w jzyku polskim podrcznik gramatyki arabskiej, na podstawie prac francuskich i jednej

    rosyjskiej. v .Szczeglnie opieraem si na gramatyce arabskie] w j

    zyku francuskim Augusta Perier'a /wydanie z r.1928/, czciowo za na gramatyce rosyjskiej Chaszczaba / X&Hja.6 ora.z niekiedy na gramatyce francuskiej O.Houdas /wydanie w r.1897/.

    Staraem si moliwie jasno i przystpnie tiiyrazi prawida gramatyczne i zilustrowa kade z nich kilkoma odpo- wiedniemi przykadami, zaczerpnitemi gwnie z gramatyki

    Augusta Perier'a.

    i

  • Jakkolwiek t,skromna praca jest tylko kompilacj istniejcych gramatyk /wyej wymienionych/ i wydan jest jako manuskrypt, niemniej bd zadowolony, jeeli uatwi nauk gramatyki arabskiej studentom-Polakom,

    Pozwol sobie wyrazi moj najszczersz wdziczno Przewietnej Radzie Wydziau Humanistycznego U.J.K., e raczya mi umoliwi wydanie mej skromnej pracy przez udzielenie mi odpowiedniej subwencji.

    Tak samo naley si z mej strony serdeczna podzika Ks Profesorowi Aleksemu Klawkowi, ktry zachca mnie do uoenia gramatyki i dokada wszelkich stara, by uatwi mi opublikowanie tej pracy.

    Dalej uprzejmie dzikuj na tem miejscu p. Mgr. Renie Wilbachwnej, b 0asystentce Instytutu Orjentalistycznego,ktra okazaa mi duo pomocy przy ukadaniu gramatyki w jzyku polskim, oraz p Dr* Eugenjuszowi Suszkiewiczowifstarszemu asystentowi Instytutu Orjentalistycznego, ktry by askaw przejrze rkopis pod wzgldem stylistycznjTa.

    M.Sadyk-Bej.

    We Lwowie, w czerwcu 195^ r.

  • - 1 -

    O Z S (J P I E R W S Z A .

    CZITAKIE I PISANIE.

    I.- Jzyk arabski, ktrego gramatyk traktuje niniejszy podrcznik, naley do grapy jzykw semickich, H s m o arabskie ze wzgldu na rozpowszechnienie po niecie jest jedne z waniejszych. Od zachodnich granic Ohin do brzegw zachodnich Afryki Pnocnej, od morza rdziemnego do wysp Malajskich na ono przewag nad innemi pismami. Wszystkie ludy muzumaskie uywaj alfabetu arabskiego* Wyjtek stanowi,, po ostatniej rewolucji, ludy muzumaskie w ZS0S,R., ktre maj teraz alfabet aciski /z pewnemi znakami/, oraz Turcja, ktra w r.1928 take przyja alfabet aciski/ podobnie i muzumanie, zamieszkujcy wyspy Malajskie, w ostatnich labach przyjli alfabet aciski, zachowujc alfabet arabski tylko w ksikach religijnych. 1/

    Litery alfabetu arabskiego* w liczbie 28, pisze si i czyta od prawej ku lewej.

    S or,e wszystkie literami maemi, nie ma liter wielkich ani interpunkeji. Ksztat zasadniczy liter zmienia si n i e .- znacznie, zalenie od tego. czy wystpuj samodzielnie,czy stoj na pocztku, w rodku, lub te w kocu sowa.

    Wszystkie litery uwaa si za spgoski., nawet te trzy, ktre maj dwik samogoskowy.

    Samogoski oznacza si nie literami, jak w alfabecie aciskim, tylko osobnemi znaczkami, umieszczonemi nad lub pod spgoskami*

    Zwyczajnie jednak znaczkw tych, zwanych hai&ke,/ruch/ nie pisze si i trzeba domyla si ich przy czytaniu. Mao jest dzie arabskich zaopatrzonych w harake; s to tylko: Koran, biblja i poezje.

    W caoci alfabet arabski zawiera 17 rnych znakw, ktre przez dodanie jednego, dwch lub trzech kropek nad lub pod liter tworz owych 28 liter alfabetu,

    Nazwy liter zaczynaj si artykulacj, ktra podaje ich waciw warto fonetyczn, z wyjtkiem hamza .

    1, Oriente Moderno, T,VII, Roma, 1927 PP510,

  • - 2 -

    2.- A L F A B E T

    fsNci5S

    samodzielnie

    na

    kocu

    - w

    rodku

    na

    pocztku

    warto

    fone

    tyczna

    odpo

    wiadajca

    dwikom

    pol

    skim.

    transkrypcja

    Alif t L f A 3

    Ba fe.TL,tur, i T ~ i*V- B b

    Ta iy T t

    Tsa. 0 *

    9

    iJ Ts, th /suigi g 1 s Ic /. i

    DimL-

    -C> DV

    g

    Ea

    H/silnym przyde -

    h *

    Cha i &-kv

    chem / Oh/mem/ h

    V

    Da D d

    Dza - i

    j -

    Dz/ang./ d

    Ra J s r J R rZa j Ir * J Z z

    Sin Cj%J S s

    Szin Ur-*-

    ^ X X J SzVS

    Sad( J j & + >vO. S/twarde/ s

  • >eISJcti

    HCiHNTJO

    Oo

  • LITERY UZUPENIAJ ACE.---------------------------------- -*

    Bamza. ?

    Hamza -5 posiadajca form malekiego ^ bez ogonka, jest w

    rzeczywistoci pierwsz liter alfabetu, za pierwsza litera

    alfabetu ? alif jest jej podpor. Oddaje si przez przydech

    gardowy, podobny do dwiku ^ , lecz mniej intenzywny. Nie

    kiedy pisze si samodzielnie, niekiedy posiada jako podpor

    jedn z trzech liter f alif, $ uau, lub ja; gdy j> suy

    jako podpora hamzy, pisze si bez kropek.

    Ta marbuta & .

    Ta marbuta /to jest zwizane/ ma form & ha z dwiema

    kropkami u gry. Litera ta jest zasadniczo kocow i czsto

    zaznacza rodzaj eeki liczby pojedynczej., C!r^ bi 'run, studnia/ jy^ szu mun, nieszczliwy.

    Na kocu sowa, hamza pisze si niekiedy osobno bez pod-

    * ,v %, c .pory sabej litery: M.-daa, on przyszed/ szj un,

    rzecz. Prawida, dotyczce hamza, omwimy w dalszym cigu

    szczegowo.

    7/. Kiedy dwa alify nastpuj po sobie i jeden z nich po

    siada hamz, wwczas pisze si jeden nad drugim, ta kombinacja

    posiada form alifu z madd na grze. Jeeli pierwszy alif

    ma hamz \ } , to pisze si alif z madd:

  • 10/. Uasla znajduje si na pocztku rodzajnika O \ i

    dziesiciu nastpujcych sw:r: J e

    i O Ll^o 1 dwie , - \ ty,

    C jsy^ c, t 3 3 t "flI 1 imi , ' cz

  • - 12 - ^^ ) i C ^ / . / ^ j

    - tKU aXi\L^ J oby Bg by zadowolony z niego; o** =

    pytanie; > = odpowied; V I - *j^vJ'etc,/a do swego

    koca/.

    KILKA UWAG 0 PISANIU LITER.

    15.- Wszystkie litery alfabetu mona podzieli na trzy grupy:

    Pierwsza grupa zawiera hamz J L , ktra nie czy si nigdy

    ani z poprzedzajcemi, ani z nastpujcemi literami. Najcz

    ciej jest na umieszczona nad liter f ; 3 i '~S *

    Druga grupa zawiera sze liter: 3, '>, J>, (, ktre nie

    cz si nigdy z nastpujcemi literami# cz si natomiast

    z poprzedzajcemi, o ile dopuszczaj czenie.

    Trzecia grupa zawiera wszystkie inne litery, ktre nie wcho

    dz w skad dwch poprzednich. Litery te cz si zarwno

    z poprzedzajcemi, jak i z naetpujcemi literami. Niektre

    litery, wchodzce w skad tej grupy, stoj w caoci ponad

    linj pisania, podczas gdy inne s przecite linj pisania.

    Te pierwsze w liczbie 9 liter s: i Joj w>

    'i, j, w U ; nastpne 14 s: Ci Z. Z,

    ci u f J L tMona zatem powiedzie: a/ e litery pierwszych dwch grup

    zachowuj zawsze ten sam ksztat. Np: ) J f -> J S f y'j>

    b/. e kada litera trzeciej grupy posiada prcz

  • swej formy zasadniczej rwnie cz kocow, ktra znika.gdy

    ta litera si czy z liter nastpujc. Ta cz kocowa

    jetst maleka u liter, umieszczonych w pimie cakowicie ponad

    linj, U innych liter cz kocowa jest wiksza i obejmuje

    ca cz litery, umieszczon pod linj pisania* Naley te

    zwrci uwag na. to, e wiele liter ma t sam form zasadni

    cz i rdni si midzy sob tylko iloci i pozycj kropek.

    Wszystkie te litery s przedstawione na poniszej tablicy:

    - 15 -

    .Forma kompletna Formazasadnicza

    Formakompletna

    Formazasadn.

    t > 'L > Z.

    j U 0

    Jb , Js>

    i - L

    t-iJ J J -rJ

    -U . >AjU

    , J*c3

    J> , -b

    O * '-j

    J

    r

    o

    , -3

    /

    J

    3

    Wida z powyszej tablicy, e pi liter

  • znajduje si na pocztku, w rodku, lub na kocu sowa. Oto

    jego formy: & samodzielnie; na pocztku; w rodku;

    na kocu. Ta ostatnia forma suy te dla ta marbuta%

    Wszystkie ksztaty litery & poczone s w nastpujcej

    figurze: Do tych oglnych wskazwek naley doda

    nastpujce uwagi:

    a/ Dwie litery czy si zapomoc kreski poziomej, ktra

    cignie si od koca pierwszej do pocztku drugiej litery,

    podnoszcej si troch do gry, gdy to jest potrzebne.

    Dugo tej kreski jest dowolna: L_____l ,, \* * *

    b/ Litery, czce si z literami: umieszcza

    si ponad linj pisania: i I - '& sr * tc/ Pocztkowy otwr liter ^ ^ z a m y k a si cakiem,kiedy

    te litery s poczone z poprzedniemi i przyjmuj ksztat

    m *

    tr jktny: t L

    d/ Liter v C pisze si niekiedy na pocztku i

    na kocu.

    e/ Jeeli liter p poprzedza litera vj ,pisze si je

    czsto: o

    f/ Lite.ra tS kocowa traci czsto swe kropki, natomiast

    traci je zawsze, kiedy nad ni jest hamza: v_5 ,

    - 14 -

  • LITERY PIERWIASTKOM I POMOCNICZE.

    16.- Z 28 liter alfabetu arabskiego, Bieda nastpujcych liter*

    0> 4 3 , kU , O " } O j ,) zawartych w zdaniu \

    ty jeste Mojesz, suy dla poddania rdosoww modyfikac

    jom charakteryzujcym rodzaj,liczb i tryb. Dlatego maj one

    nazw liter pomocniczych. Mimo to, te same litery mog by

    pierwiastkowe w niektrych sowach,to jest tworzy cz pnia.

    Inne 21 liter s zawsze pierwiastkowe.

    I tak pie sowa ,^

    VJ ( i-nazwa pochodzi od tego, e pierwsz liter sowa

    3 C 1soce jest ,znajdujce si \i tej kate-

    gorji liter. Litery ksiycowe s: (3, 3,^, ^

    ) 5 3 & , T v ^ \ nazywaj si tak,bo pierwsza literas ^ *

    sowa ksiyc jest O ,ktra znajduje si

    w tej ostatniej kategorji. To odrnienie polega na tern, e

    przed literami sonecznemi O rodzajnika ]

    L'tupodobnia si w wymowie do nich; kiedy rodzajnik J f

    jest umieszczony przed sowem, zaczynajcem si od litery

    sonecznej, J pisze si bez dezm, za

    - 15 -

  • litera soneczna przyjmuje azadda. Np.i

    > > /, ]j-^ czowiek, zamiast

    , c i '*I soce, "

    ~ > 'i *5 L--v

  • Ustpujce po sobie spgoski bez rodkowej samogoski s

    niemoliwe, W sowach obcych, przyswojonych jzykowi arabskie- \

    mu, w ktrych dwie spgoski stoj na pocztku, dodaje si

    f pocztkowe. Np. i Stambu, Platon}

    * 1*.f^~J I klimat.

    A K O E K T ,

    19.- W sowach dwuzgoskowych pada akcent na pierwsz zgosk.

    - i. *Np.: vJlL tobie /akcent na /} t tego, kto /ak-

    V / ^ /. , * s

    cent na J /; * ten, oto /akcent na -A /.

    Wyjtek stanowi zaimki, w ktrych akcent pada na ostatni

    # \ * zgosk* ja /akcent na L / j ona /akcent na

    * ^

    v_5 / L-*~toni dwaj /akcent na U, /. W sowach wielo-

    zgoskowych pada akcent na przedostatni zgosk, jeeli ona

    jest duga. Np.: on mwi /akcent na $2 /; (jy yjja- oni/

    dwaj mwi /akcent na jJ / Jeeli natomiast przedostatnia

    zgoska jest krtka, wwczas pada akcent na zgosk poprze-

    dzajc. Np.: (J-O-9 on zrobi /akcent na J> /; jjL-

    miasto /akcent na _j /; >t S Cj* zwierz pod wierzch /ak-

    cent na j* /? -*- jego szkoy /wysze/ /akcent na > /.

    RODZAJNIK.

    20*- Jzyk arabski nie posiada rodzajnika nieokrelonego;

    - 17 -

  • nieokrelono wyraa najczciej poprostu zapomoc kocmki

    sowa, zwaszcza gapomoc " t a n u i n " . Np.:

    U drzwi/mianownik nieokrelony/ ; L_-- L drzwi/biernik/;

    L. /dopeniacz/; rka/nieokr,/; crka/nie-

    s, ^\ ^okr./; s i os tra/ni e okr ./; mufti /nieokr./;

    (j , X t ^ _ '* \ / /^~r S-i 1 drzwi/l.mn.nieokrel./; V kobiety /l.ii*niofcr,/

    *, y > "j / -* wyspa /nieokr./; ^ pasterz /nieokr,/.

    UWAGA: i/. " Tanuin1' nie jest znakiem nieokrelonoci,

    kiedy znajduje si na kocu pewnych imion wasnych, poniewa

    takie imiona s olcrelone same przez si* Np* i Mo-

  • '* Y C \ , J>r^/i > U woda stawu / l* okrel.przez dope.

    ' j>*> i j , t /

    miecz Ali ego v__p-^u. 11 " 11

  • - 20 -

    B. Czasownik,

    0. Partykuy.

    2. Przyimek

    % Spjnik

    A. Przyswek

    1* Rodzajnik

    5* Wykrzyknik

    Naprzd zajmiemy si czasownikiem, poniewa od niego wy

    wodzi si cay system gramatyki arabskiej i bez uprzedniej

    znajomoci czasownika nie mona w peni zapozna si

    z przymiotnikiem i rzeczownikiem*

    PIERWIASTEK I FORM.

    2J.- Prawie wszystkie pierwiastki jzyka arabskiego skadaj

    *

    si z trzech liter. Wemiemy np,: pierwiastek (^-^23 jako

    wzr. Ten pierwiastek wyraa w nieokrelonym stanie pojcie

    "rozdzieli". Przez dodanie do pierwiastka samogosek Aj yi

    etc. powetaj sowa o rnych formach, ktre precyzuj po

    jcie, zawarte w pierwiastku. , znaczy: ,on rozdzie-

    * '=>/rozczenie;

  • 21 -

    PWl emy wic, e jakie sowo ma form (J-*-a3 >

    %l i i.de, gdy pierwiastek,. od ktrego to sowo pocho-

    V *dzi,: u.leg tym zmianom wzoru

  • on

    on

    Czasowniki trzyliterowe i czteroliterowe s pierwotne,

    kiedy zawieraj tylko litery pierwiastkowe w liczbie trzech

    lub czterech, jak to zauwaylimy w poprzednich przykadach.

    Czasowniki s pochodne, jeeli do liter pierwiastkowych do

    daje si litery pomocnicze /patrz ,1 6/; Bp. .'czasownik trzy-

    Ze wzgldu na jako liter w formie pierwotnej, czasowniki

    dziel si na prawidowe i nieprawidowe. Nieprawidowe s

    czasowniki, w ktrych dwie ostatnie litery pierwiastkowe s

    te same, i te, n ktrych jedn z liter pierwiastkowych jest

    hatoza > , lub litera saba: v_S s _9. Wszystkie inne s

    sli ter.pierwotny __r on wybaczy; czas. trzylit.pochodny

    *^on baga o przebaczenie.

    / /on by zadowolony.

  • 26.- ODMIANA CZASOWNIKW. , c, c .) l-*---- --------- --------------------

    /Koniugacja/

    Strony.- W jzyku arabskim odrniamy stron czynn i biern.

    Strona czynna nazywa si r 1 . Strona bierna na-

    j tv * *t'^' ywa si^^lJjftJ 1

    Czasy.- Czasownik arabski posiada dwa czasy: czas przeszy

    - 25 -

    /perfectum/ i imperfectum, ktre wskazuje czas

    ^ /teraniejszy lub czas przyszy I M i

    Tryby.- Czas przeszy /perfectum/ posiada tylko jeden tryb

    - oznajmiajcy; imperfectum ma sze trybw: oznajmiajcy

    % J. U t3 ' v, 3 C > V '-''i*1 ; druga, t.j. ta, do ktrej si mwi, ^ _iA> G 4 *

    / ^i trzecia, t.j. ta, o ktrej si mwi, LJ \ .

    Liczba.- S trzy liczby: liczba pojedyncza j> J i t ,

  • dualis /podwjna/ \ i liczba mnoga . Dualis

    nie posiada pierwszej osoby; zastpuje j pierwsza osoba licz

    by mnogiej. Dla zaznaczenia osoby, rodzaju i liczby uywa

    si \i odmianie czasownika sufiksw i prefiksw zaimkowych*

    Bezokolicznik*- W jzyku arabskim niema bezokolicznika, lecz

    t e m u .trybod moe odpowiada osobna forma czasownika, nazwana

    J to znaczy: imi czynnoci; ta forma jest praw

    dziwym rzeczownikiem, ktry deklinuje si i przyjmuje rodzaj

    nik okrelony i nieokrelony. Forma ta rni si od zwyczaj

    nego rzeczownika tem, e w niektrych wypadkach uywa si jej,

    jako czasownika. Np.: , on siedzia, O ju czynno

    V.r, **siadania; on zabi, czynno zabijania, za

    bjstwo.Imiesw* Jzyk arabski ma dwa imiesowy: czynny

    >. * < -0,J_C lii l

    ^ ,'/ ;------*-o im.czynny w~rJ'~x LS piszcy, pisarzy imies*

    r J V'bierny: pisany, napisany, list.

    Zanim przejdziemy do odmiany czasownikw, trzeba zaznaczy,

    r \ y *e od perfectum ^ tworzy si imperfectum fj, i

    * t ^ i ' } j ; za od imperfectum., to jest ^ t w o r z y

    si wszystkie inne formy czasownikowe, a take nomina verbalia.

    Uwffj oglne, odnoszce si do odmiany czasownikw*

    27.- eby odmienia jakikolwiek czasownik, naley zna dwie formy:

    - 24 -

    > C 'i 3| (*-vM^vi bierny y 1JMr V ^ y * N p . : od czasownika

    I '

  • trzeci osob perfecti i trzeci osob imperfecti, obie w ro

    dzaju mskim i liczbie pojedynczej; gdy Arabowie chc wskaza

    formy- /postaci/ pierwotne jakiegokolwiek czasownika, podaj

    trzeci osob perfecti, trzeci osob imperfecti i map dar.

    tern pierwiastkowym /radykaem/, litera jest drugim

    elementem pierwiastkowym, a litera jest trzecim elemen

    tem pierwiastkowym. Gdy s z n a n e dwa wyej wymienione elemen

    ty, to jest trzecia osoba rodz.ntsk.Iicz.poj.perfecti i imper

    fecti, wszystkie czasowniki bez wyjtku odmienia si wedug

    jednego wzoru, czy to bd czasowniki pierwotne, czy pochodne,

    czynne4czy bierne, prawidowe, czy nieprawidowe.

    Jest tylko jedna odmiana, lecz dla wikszej jasnoci, dzieli

    si j zwyczajnie na dwa rodzaje: 1 . odmiana czasownikw pra

    widowych i 2. odmiana czasownikw nieprawidowych. Zaczniemy

    niej odmian czasownikw, zwanych prawidowemi.

    Przewana wikszo czasownikw arabskich w formie pier

    wotnej zawiera trzy litery, to jest elementy pierwiastkowe.

    Takie czasowniki, jak to ju wyej powiedzielimy, nazywaj

    si czasownikami trzyliterowemi.

    Znacznie mniej - okoo 20/ - jest czasownikw, ktre za

    li tym czasowniku pierwsza litera o jest pierwszym elemen-

  • wieraj cztery litery, czyli czasownikw ozteroliterowycli.

    Czasowniki za zawierajce wicej ni cztery litery s bardzo

    rzadkie. Naley rwnie zaznaczy, e Arabowie zaczynaj

    odmian czasownika nie od pierwszej osoby, jak w innych jzy

    kach, lecz od trzeciej, poniewa trzecia osoba jest form

    najprostsz i zawiera tylko litery pierwiastkowe,

    UWAGA: Przed przystpieniem do odmiany czasownikw, trzeba

    zauwa3/-, e suchacze winni opracowa jak najstaranniej

    odmian czasownikw prawidowych pierwotnych i nauczy si

    tej odmiany tak, by j umie bez zarzutu. Jest to jedyny spo

    sb, by pozna bez trudnoci i cakiem pewnie inne kategorje

    czasownikw: pochodne, czteroliterowe i nieprawidowe,

    STROJ O Z M A CZASOWNIKA TRZYy LITEROWEGO PIERWOTNEGO PRAWIDOWEGO

    28,- Perfectum /czas przeszy/

    Czas przeszy odmienia si przy pomocy, sufikew/przyroet-

    kw/ to jest liter, ktre dodaje si do korca pierwiastka.

    Poniej podamy te sufiksy. Trzeba zaznaczy, e 5 os.rodz.

    ms,licz.pojed.czasu przesz, czasownika trzyliterowego

    w stronie czynnej ma zawsze jedn z trzech form;,j^9; i

    to jest, e harake fatha jest umieszczone zawsze nad

    pierwszym i trzecim elementem pierwiastkowym, podczas gdy

    - 26 -

  • drugi /rodkowy/ element moe mie jeden z trzech harake.

    Praktyka i sownik wskazuj dla kadego czasownika jaki hara*

    ke posiada drugi element pierwiastkowy.Np.: , on zaswie-

    ci, r*~c on wiedzia, ^ on y piQ-aiy

    TRYB OZNAJMIAJC!. \ fi ]a , > U

    Sufikey zaimkowe /przyrostki/ czasu perfectum

    Liczba pojedyncza.

    - 27 -

    Rodz .mski

    3 osoba niema aufiksu

    2 ** v ,* i

    i

    5 osoba

    2 "

    5 osoba

    2 "

    1

    Rodz. eski

    _ i i

    Dualis

    Ci*Liczb mnoga

    fc

    \ o, JL ->

    t ?.

    r "

    r Jr * r' -

    ILWedug tego wzoru bdziemy odmienia czasownik ^j 11.3

    on zabi.A ?5(a

    kske

  • Tryb oznajmiajcy, czas przeszy

    - 28 -

    Liczba pojedyncza

    Rodz.mski Rodz.aeski

    5 os.+ *

    on zabi > " .

    ona zabia

    2 "s C + *

    ty zabie ^

    ty zabia

    1 ja z ab i era-am

    D u a l i s

    5 os.

    2 "

    t o - oni dwaj zabili

    5 os.

    2 ''

    1

    Liczba mnoga

    J l * **\ 3-11^ oni zabili

    JaXJL>.9 wy zabilicie

    \ldUs one dwie zabiy

    wy dwaj zabilicit wy dwie zabiycie

    ^ .V^^113 one zabiy

    jt

  • - 29 -

    przejciowy, jeli drugi element pierwiastkowy ma kesra__;

    a stan cigy, jeli drugi element pierwiastkowy ma damma- .

    b/. Kiedy ostatnim elementem pierwiastkowym jest litera

    jeli O sufiksu zaimkowego nie ma harake, to jest aa

    c/. Tak samo ostatni element pierwiastkowy isJ ciga si

    d/. Kiedy ostatai element pierwiastkowy jest jednym z dwi-

    graficznych, za J~j sufiksu zaimkowego przyjmuje szadd:

    pisz prawidowo.

    Jak to ju nam wiadomo, w czasownikach trzyliterowych w

    5 osobie liczby pojed. rodz.msk. w czasie przeszym /perfec

    tum/ tylko drugi element pierwiastkowy nie ma staego harake;

    to harake moe by fatha lub damrna JL , lub kesra^. .

    ** \ ~jak on zbieg, czy si to pierwiastkowe z

    dezm: ona zbiega.

    * I 4ko w zbowych A?, Jo , nie otrzymuje adnych znakw ort o-

  • Wiemy rwnie, e praktyka lub sownik wskazuj nam, jakie

    powinno by harake w danym czasowniku. Oprcz tego s pewne

    sposoby, zapomoc ktrych mona okreli to harake; miano

    wicie: 1/. aog czasowniki, ktrych pierwszym elementem

    /y + spierwiastkowym jest hamza ! maj form p . Np.:

    < ' 'i , ^-X2. ! on wzi, ,J.S * 011 jad, ^ * on rozkaza.

    ^ ~ drugi2/. T sam form ma wikszo czasownikw, ktrych

    lub trzeci element pierwiastkowy /radyka/ jest jednym z

    nastpujcych dwikw gardowych: % > ^

    Np,: iy"* on czyta, j on uda si w podr,

    " Ti' " *3 on wszed, on usiad, on uci,

    c on by wyprniony, j--9, on usiowa.

    *>?3/. F o m y x Lxl~S uywa si u cza s o rai i k w, ktre wyraaj

    stan trway /cigy/, jako dobr, lub z, lub Tjreszcie

    podziw. Np. on by pikny, on by wielki,

    ' 7, " S 'on by skpy, ^ on by szlachetny.

    4/. Form tworz liczne czasowniki, ktre wskazuj

    czynno lub stan przemijajcy, jak: by chorym, by smutnym,

    by wesoym, lub ktre oznaczaj pewn barw. Np.:

    * -mS* on ty chory, yS on by smutny,

    . / '/ y *'(_ .r* on 13yi wesoy, j on by czarny.

    -.50 -

  • - y i -

    STROKA. G T J m GZASOWHIKA TRZYLITEROWEGO PIERWOTNEGO PRAWIDOWEGO.

    -9*~ Imperfectum,czas teraniejszy i przyszy

    W czasie teraniejszym /imperfectum/, jak i w czasie

    przeszym /perfectum/ harake drugiego elementu pierwiastko

    wego /radykau/ nie jest stay. Moe to by jedno z trzech

    harake: fatha , damma JL i kesra Zwykle to harake

    wskazuje sownik przez jedn z trzech liter A, 0, I, m i e s z

    czon obok formy pierwiastkowej czasownika. A wskazuje samo

    gosk fatha 1 , 0 samogosk damma , I samogosk kesra

    H . Imperfectum tworzy si z formy pierwiastkowej

    /perfect./ zapomoc prefiksw /przedrostkw/, to jest liter

    4 .S*pomocniczych: eJ > L5 i O , l / ' / umieszczonych przed

    i kocwek umieszczonych po formie pierwiastkowej.

    Prefiksy wskazuj osob, za kocwki rodzaj i liczb.

    I tak, jeli wemiemy pierwiastek wzoru to imperfec

    tum tworzy si nastpujco:y

    a/ poprzedza si je prefiksami 1 ktre otrzymuj

    samogosk fatha i wskazuj osob.

    b/ kadzie si dezm nad pierwsz liter pierwiastkow /ra

    dykaem/ .

    c/ dodaje si do drugiej litery pierwiastkowej /radylcau/

  • samogosk,. odpowiadajc danemu czas cynikw i..

    d/;. ostatni a litera pierwiastkowa ./radyka/ otrzymuje damm

    > , ; wyjtkiem niektrych kocwek, przed ktremi nie

    umieszcza si dammy.

    ci osob rodzaju mskiego liczby pojedyczsj imperfectum,

    jedn z nastpujcych form:

    Ha poniszej tabeli pokaemy prefiksy i kocwki wszystkich

    osb, rodzajw i liczb czasu imperfectum.

    PREFIKSY I KOKfCCffflKI IMPERFECTUM.

    Liczb pojedyncza.Rodz.mski Bodz.eski

    I tak z formy pierwiastkowej

  • - -

    Liczb anogaRodz.mski Rodz. eski

    / . v \ ^

    5 osoba cJ ^ ------U " 5~9 ^ --------1

    2 " U 9 - --- O ~ ---- ^

    1 n

    Wedug tego wzoru bdziemy odmienia czasownik

    ktry ma w. imperfectum drugi radyka z darnin JL *

    Liczba pojedyncz Rodz.mski Rodz.eski

    3 3 *. /5 os. on zabije ona zabije y^'y;

    0 3 c ^ ^2 " O-^J ty zabijesz ty zabijesz

    i >*\ 5\ ja zabij

    D u a l i s

    ' ? -v-9

    j * x * *> ^ *. O/Y'!

    y \ '

    4I

    R.m.

    ' y #i i # 1 &

    R..

    " * ' Y f\

    D u a 1 i s/ / Z / 4

    ^ ^s o-C _A-Ii \ on si zbliy /8-ma form/r~* T T T ^ T ." > "'?. . 7 7 'f.S.

    '-^-y Z*^ l JHrJ-3 i e r r*-3 \6^0 /"f, S .i

    5 OS. I j j-*-

    2

    D u a 1 i s

    f,

    / ' * '.. ?, Li-I I""'-S l

    - *

    CZAS PRZYSZY / 1MHCRFEC TU:/

    55.- Trzecia osoba liczby pojed. rodz ,,rask czasu przyszego /imperfectum/ czarownikw pochodnych trorzy si od y oeoby liczby pojed*rodz ftmBk* czasu przeszego /perfec!.um/ zapoaos

    nastpujcych zmian:1 /.; we wszystkich grupach dodaje si na pocztku czasu przeszego prefiks S , oprcz 2-giej# 5>--cij i 4-te j grupy, to jest tychjfctre zawieraj h litery, a ktro przyjmuj prefiks 3 ; o/. trupy 4ta, 7-^a, 8-ma, 9 **ka i 10'ca,ktre maj I pocztkowe, trac to l ;5/.- przedostatnia litera przyjmuje kesra ~~,we wszystkich grupach, aprcz 5-tej i 6 -tej,to jest tych,ktre maj dpdatkowe o , a ktre przyjmuj fatha JL Zb/,~ ostatni radyka przyjmuje we wszystkich grupach darnina r

    Poniej podajemy formy czas.perfect.i im p erfect,dziesi

    ciu grup.

  • Perfect. 1. (J-*-* 2. 5 , (s 4 . tj-*-3 1 5?, (Jj=uj* *>. ** > >.** "C ? ^ , k $ * ? j ^ ^ '

    Imperfect. O " ^ 8^ - (J-* '-JL? c H -A'*J.

    Perfect. 6 . 7 Aj ' 10. IJ>. s , ->* ' C ' \ ' s ' ^*.'* 7 5i * - . -

    Imperfect. ..J^ '-a.*-; vJp?ui>o

    Jako v;zr bdziemy odmienia niej w 4-tej formie czasown.

    1 * on cofn si, w 6-tej formie czasown. on by

    bogosawiony i w 10-tej formie czasown.

    - 46 - ^ t ,

    TRYB OZNAJMIAJCY CZASU ERZ&SZ.

    Liczb pojedyncza -

    R.m. R.z.

    ^on wzbi sig zt ' w dum. .

    5 os,

    2 "

    1 "

    j~i

    tri ^ , % i. tir' ji

    =frt -> *

    Liczba mnog

    R.m. R..

    i c;? ^ **

    5 os. u uJl ^4

    D u a 1 i s

    cJ

    / /

    . ' c -O

    5 08. 2 11

    OZASOTOK / r :

    Liczba po .jedyne za -

    R.m. R..

    ^ r ; u i5j

    Liczba mnoga

    R.m. R..V / V ^ \' ' '

    L-J ^ J L~y*~?. e r

    D u a 1 i s

    5 os. 0 tijcjs

    hiSBl:

    5 os ** ~ r >

    CZASOTHIK" VVl c ? > ^ V c. *

    U

    L.mn,o * C X ' C ^

  • 2, m - >54.- Inne tryby czasownikw pochodnych w czasie przyszym /imperfectum/ tworzy si, jak w 1-szej /pierwotnej/ formie. A wic n.p* w drugiej grupie bdziemy mieli od czasownika.

    y J L l Pisa, 2-ga grupa ZJ/pcrf./, /imperf. tr.

    oznajffl./;

    tr.czcy; tr.wrunk; tr.energ.cik tr.energ.lekld." *> *?' c '*4!

    55.- Tryb rozkazujcy czasownikw pochodnych powstaje z czasu przeszego /perfectum/ tych czasownikw przez dodanie: a/ do przedostatniej litery takiego harake, jakie dana grupa ma w cza

    sie przyszym /imperfect./ i b/ ezm _fL do ostatniego radykau.

    Czs przesz. tr.rozkaz. czas przesz. tr.rozkaz,_ \ ."> * a s , * t, o -r o ,2 . *t-3 y^.R-3 J % \J_n_ l jL s i j \

    T ",' o s ' 4 - o5. Jte 8. 0 ^ 1. i - *: H ' x ^ ^ . > ** O " ' ____ j V * 9-5 . (_}" * * t_J 1 0 . i I

    ", 0 *' &6. (J-* Lali La_j

    Jak ju powiedzielimy, uywa si trybu rozkazujcego tylko

    w 2 osobie, a odmienia si go tal.,jak w pierwotnej formie.Np.: od czas. .#* -

    IMIESdW CZIHM.

    56.- Imiesw czynny czasownikw pochodnych tworzy ei przez dodanie prefiksu jj* do czasu przeszego /jeeli jest alif pocztkoive,to znika/ i dodanie esry do przedostatniej litery.,

    Czas przesz. iBdes.czynny Gzae przesz. iaiee.czyn.

    2. tj-*-3 4. vjxt3 t (JJ(A5* * ^ 5 * A jjlz-*

  • - 48 -Cz.przesz, imies.czyn. Cz.przesz. imiesczynny/ / /y ) . A C /Qj

    , (J-cliJ AilL 9. |^ ^ ^_) ^ ? -- . 11 *? " o

    "7 jJjLA-i $ 10* ^ jJ-^ J*w*xa-/ / c ^ y e ^ ^

    8. J^---A_eL4

    Kilka przykadw na imiesw czynny.

    Czas przeszy - ^ formujcego, /5-ta i

    6-ta gr/, tworzy si masdar od perfectum,, dodajc damma JL

    do przedostatniej litery: (JJLj ; La_>:5-ta gr, byc

    pokornymi, pokora; 6 -ta gr. oddali ci,

    oddalenie,

    d/t,-- W grupach,zaczynajcych si w perfectum od i j/4-ta, 7-a,

    8-ma^9-ta i 10~t grupa/ dodaje si kesra __ do wszystkich li

    ter, poprzedzajcych przedostatni liter, a majcych ha&ke;

    litera przedostatnia zachowuje swoje fatha JL i przyjmujeU 0 > o V , p ',

    | : 4-aJ ^ , 7-a J Uii ,^8-a J W l i V, 9- a J \ ^ , 10~av}k^^l;

    c 4 ^4-a gr wydoby, ^ 1y L t wydobywanie;

  • 7-ma gr. (jjJJa-* podej, (3^-J=-> podejcie; 9-a gr \ by5) . ,

    tym, j \j A^> I zknicie.# ii ^

    KILKA PRZYKADW NA MASDAR

    2-a^ gr.: objanienie, deklaracja, objawienie,

    rozpatrywanie; 5-a gr.-*i^li korespondencja; 4-a gr.j) ^ > ,

    5 LiaJLl przygotowanie; 5-a gr. zakochanie; ^li3 roz

    mylanie; 7-a gr. L 1 ^ l osaczeniem 8-a gr. */) ' a ^ I umiarkowa-

    nie> sJJ \ stowarzyszenie; 10-a gr.o \ pytanie;/ 7 *

    \ K * - c ._> \ wspomagana e.

    STRONA BIERNA OZASOWNIKC?I.

    58.- Czas przeszy /perfectum/ str.biernej tworzy si od czasu przeszego strony czynnej zapomoc nastpujcych zmian:,a/.- przedostatnia litera przyjmuje kesra __,a wszystkie poprzedzajce harake zastpuje si przez damma*_i; b/,~ w trzeciej i szstej grupie pochodnej I mienia si na 3 ,pod wpywem poprzedzajcego go darniny >

    Strona bierna nie ma ani trybu rozkazujcego,ani masdaru.Tryb rozkazujcy w tej stronie zastpuje si przez tryb warunkowy, poprzedzony przyrostkiem \J .

    Str.czyn.l.gr. *-_* bi, etr.biern. '~r'jrc>by bitym;/ ^ c/ ,

    4 f .r* l szanowa, " " by szanowanym;^ /

  • 60. - Czas przyszy /imperf./ strony biernej tworzy si od czasu przyszego strony czynnej przez nastpujce zmiany* a/.- we wszystkich grupach prefiks j przyjmuje damma i_; b/.- wszystkie hai&ke rodkowe przyjmuj fatha . Np. : Str.czyn* 5 gr. on bdzie interpelowa , str.bierna

    ' "3 ' i C s-. *4 ^ Lsk on bdzie interpelowany; str.czyn, 10 gr. on

    bdzie wydobywa, etr.bierna on bdzie wydobyty.

    61. - TABLICA CZASU PRZYSZEGO CZASOWH. fSZYST.GRUF ff STR . B I E M . str.czyn.l. 2. 4.

    " biern. . u 1 W ' '', 3 '.c , f *.c , j

    " czyn.6. 8. 9 10.J*i-'

    - 50 -CZAS PRZYSZY / BffERFECTUM/.

    a-aA*->3 y , f.j | , ''c> ) -'T. 5 / " c i11 biem. ^ Uj-j nieuyw.

    62.- IMIESCJlf BIEE33Y.

    a/o- Imiesw bierny czasownika pierwotnego ma form \J * interpelujcy, im.biern.< ^ h {J* interpeloiyany; im. czyn.5.gr. wygrywajcy, im*

    bierru 2 i ^ S ^ wygrywany; . im. czyn* 10.gr. $ wyzbywajcy,

    im0biern. n^ / w y d objty. Strona bierna odmienia si tak, jak

    strona czynna*

    65.- CZAS PRZESZY.

    Liczba pojedyncza Liczba mnogaR*m. R.z. R.m. H..z

    5 os.

    2

    1 "

  • D u a l i s./ , ------------ / z )5 a. L ^ ^

    U V-^ V * - i j j

    64.- GZAS PRZYSZY.

    Liczba pojedyncza Liczb mnoga

    R.m. R..3 ' * } 3

    , e * . , c J.2

    1 {

    - 5 1 -

    R.m. R.z./ j c, J y c / J

    O 3j^ c^ o r J.

    ly^OJ

    D u a 1 i 8.\ / s c 3 ' c.

    5 o a . U ^ ^ - 1. C J k ^ 3- 1* ,>'-?. '

    2 CJ

    C -SInne tryby czasu przyszego: ^ ^JLjtr.cz.; ^ y*_>tr,war. ;

    . tr.energ., ciki; tr.energ.lekki.

    CZASOWNIKI OZTEROLITEROWE.

    65.- Czasowniki czteroliterowe,do rzadkie /prawie jeden na

    dwadziecia/,maj,jak to sama nazwa wskazuje,cztery litery pier

    wiastkowe. Posiadaj form y^isz-9 *nP-' on tumaczy.

    .Czasowniki te w wikszoci powstaj: a/.- przez powtrzenie

    sylab: ' f j z puka; J J J t r z ; ^ 3 podda. b/.- przez

    dodanie jednej sylaby do czasownika trzyliterowego:

    przedstawi /przedoy/, od ^ J-gtroni. e/.- przez derywacj

    od niektrych rzeczownikw: przynalee do re!igji,od

    ^ religja. d/.- przez derywacj od niektrych zda

    shwaa Bogu;

    ' c * * _____ .__ _i . . . a 1 i *i i ^ n ^ wspomina imi Boga,od i | 4H

    w imi Boga Miociwego i Miosiernego. ' ' 7

    66.- Odmiana tych czasownikw nie przedstawia adnej trudnoci* Oto odmiana w czasie przeszym, /perfectum/:

  • - 52 -CZAS PRZESZY.

    5 03.

    2 -

    1 "

    5 os*

    2 n

    6 7.-

    Liozba pojedyncza

    R.m. R../ C*' C y-yr C* c *c-r.I yAj~* r*

    ^Jc-O-e r ^ - r 1

    L > -/ " o . "

    ] C ^ c ~ '|-A*

    CZAS PRZSSZI

    Liczba pojedyncza3 ^ * li) *

    5 OS. /-**5 t--?. ^ y t'''J

    2 " ^ , ^1 " r* 1

    D u a 1 i . s

    " j> c rr-> jr"-*

    ' J U ^

    Liczba mnogae. c

  • Masdar Imies.

    ~ 55 -

    tr.rozk. zas przysz. Czas przeszy

    Strona czynna

    . e.r . xi> j ^ t 1

    J> C

    V i ' e S .

    H I t %

    r >

    p-a-x^ -J

    ie /?

    Strona bierna

    a

    X I

    1c< ^

    2

    r ^ l s 4

    r t / - 1

    CZASCKMKI NIEPRAWIDOWE.

    69.- Reguy odmiany czasownikw,ktre wyoylimy^ odnosz si

    dc wszystkich, czasownikw bez wyjtku. Z tego punktu widzenia BLOna powiedzie,e wszystkie czasowniki s prawidowe.

    Czasownikami nieprawidowemi nazywaj si te^ ktrych dwie litery,a mianowicie 2-gi i 5-~ci radyka s podobne; a tajce czasowniki,ktre posiadaj jedn z 5 liter sabych: vJ,3, lub hamza ,ulegajce pewnym zmianom. Te zmiany zachodz wedle cile okrelonych regu i zawsze wedug odmiany czasownika prawidowego "[jJS .

    Jest wic pi rodzajw czasownikw nieprawidowych:i y , jc'* & c

    1 - Czasowniki "guche" /podwjne/wite UialJl , ktrych pier

    wiastek zawiera dwie ostatnie litery podobne: zamiast1j. / y ^

    5 uradowa; zamiast rozwiza.? C j ^

    2 - Czasowniki "po d o b n e ^ U ^ j^Ls v,ktrych pierwiastek ma jako

    pierwszy radyka 3 lub J : 'yj? 3 przyby; 'ISj by sierot.J| ^ c ^ c.^ t A-a / tryb rozkaz. ! rozci.

    5 - cignicie dwch liter podobnych nie moe naBtpi:

  • a - gdy jedna z dwch liter podobnych Jest podwjna,to znaczy

    ma ezadd. Zdarza si to w drugiejjJjS, pitej \J^*-*i dziewi

    tej V grupie pochodnej *. S $ 4 U*/

    t - gdy po pierwszej z dwch liter podobnych nastpuje samo -

    goska dugat ^ / m a s d a r 4,grupy/^ j j >_r io -^* /imiesw

    bierny 1.grupy/;c - gdy pierwsza z dwch liter podobnych jest poprzedzona przez

    * J3 s ^ ^ 9-*/czaa przeszy strony biernej 5.grupy/;

    d - gdy druga z dwch liter podobnych ma dezm J L i nie znajdu

    je si na kocu sowa,jak naprzykad przed przyrostkami zaimko-

    wemi: od *y / - JL ja przechodziem, b 3 0 * ffiy prze

    chodzilimy.

    UWAGA: W niektrych rzeczownikach i czasownikach dwie ostat

    nie poddane litery pierwiastka nie cigaj si: przy

    czyna, \>-c liczba, y r*-*-* trony /liczba mnoga od / ^ /*

    . w - ^ A b y c kochanym, ljJ, | by sprchniaym /zb/e

    71.- Odmiana czasown. o uradowa, w czasie przesz.tryb

    oznajm.

    CZAS PRZESZY.

    Liczba mnoga

    - 55 -

    Liczba pojedyncza

    R.m. R.* _

    5 oa. (/--}*2

    3 o - -1

    R.m. R..I "ii s B ^*5 y*" O y J

    /c/ / l

    B u a 1 i b, i " i-i "

    5 os. 'S** L*

    I ^2 n _/ ^ -vj

    xy Znaki /l-b/,/3-d/ i td.wskazuj ustpy S 70 o prawidach czasownikw guchych.

  • - 56 -CZAS PRZYSZY.

    5 os.

    2 n

    1

    Liczba pojedyncza

    R..

    (1-gl)

    R.m.> *

    Liczba mnoga

    R.m. R..^ i j ^ej 5

    D u a l i s

    /

    INNE TRYBY OZASU PRZYSZEGO STRONT CZYNNEJ :

    tr*C2y j tr.warunk.;

    ciki; tr.energ*lekki.

    y> s /Imiesw czynny: / y ^ UJL> / 3 radujcy,

    Czas przeszy i przyszy guchego czasownika w stronie biernej

    bdzie: / ./ /czas przesz/ on by uradowany,

    / 3 / 1/^ *4 / czas przysz/ on bdzie uradowany.

    75.- Na poniszej tablicy widzimy czasownik/ j /

    we wszystkich formach pochodnych strony czynnej.

    Masdar Imiesw Tr.rozk. Oz,przyszy

    (?;-) 3-i ^ i & 3 c ^ 2-#/ j i.

    (3-4J J- ylS4- /

    r> vt s j Cu y "

    5 ^ * > s

    W I '

    ^ 1 " 5

    ,J ' c i J 'j- ^ 1

    >

  • 74.- FOEMY CZASOMIKA W STRONIE BIERNEJ.

    Imiesw Cz.przyszy Czas przeszy

    i c 'Oj

    ?> C >J

    L S J

    5!p \ ' " c c i

    8

    n a 9

    011 czyta

    Osobliwoci tych czasownikw Jest to, e litera saba, ktra jest podpor hamzy, ulega anienom.

    Poniej wyjaniamy prania zmian podpory hamzy, zalenych od tego, czy hamza znajduje si na pocztku sowa, w rodku lub na kocu, a take, czy stykaj si dwie hsmzy.

  • I. EAMZA POCZTKOM.

    1 Na pocztku sowa hamza wspiera si zawsze na alifie :

    4 -< . ys- c- .\ on wzi; on by wzity; ij zezwolenie;

    i*j ucho; \'j>\ wezwanie na modlitw.

    ii. e a m z a G o d k o w a .

    2 Ta hanza moe mie harake lub dezm: jeeli ma harake, to wspiera si na literze sabej, odpowiadajcej jej harake:

    L^_. on pyta; is/1^ J~a~j ty bdziesz czkaa; J $

    oni bd czytali; ^ 3 j on wspczu.

    5 Wyjtki: a - Mimo, e jego harake jest fath Ji- wspiera si na i , jeeli litera poprzedzajca ma d a m a l : j j Pytanie.4-&. Mimo, e ma fatha lub dainaa , wspiera si na jej

    O ,jeeli litera poprzedzajca ma kesras

    jj > dowdztwo; , -J: Ja ona bya czytana; czytelnicy.* /

    5 C. Ki przyjmuje podpory, gdy j poprzedza \ lub 3 :/ j * j 's- /5 grupa/on pyta; &'$ $ s* odwaga.

    69 UWAGA: Wyej wymienione prawida nie obowizuj bezwzgld

    nie. Znajduje si niekiedy sowa, napisane w nastpujcy sposb:

    .__slyZamiast zamiast .

    7 Gdy hamza posiada dezm, otrzymuje, jako podpor,liter sab,odpowiadajc harake litery, ktra j poprzedza:

    cy K * \ ' % 9 % 3..\ gowa; ty wemiesz;

  • - 59 -

    IV. ZETKNICIE DWtfcH HAMZ.

    ICO a Gdy nastpuj po sobie dyfie hamzy, z ktrych pierwsza posiada fatha ,a wspiera si na alif \ ,ciga si obie ham- zy madd Lz. :

    * $1 on uwierzy, zamiast l /4 grupa,str.czyn./

    IIP b Jeeli pierwsza hamza posiada damma JL , druga zmienia si na uau 3 : c

    5 / ^ Vuwierzyli jemu, zamiast

  • 5 ,0S|

    L.pojed,

    c ' 'i i J u

    o * ) ,

    \

    - 60 -

    D u a 1 i s

    J> I

    CZAS PRZYSZLI.

    s-'o> VJ

    -i \

    Lmnoga./ > ci| /-

    ' s \'..

    , >/w U

    W

    i o t ;

    " c j i *

    D u a l i s

    e,/ Vvj o Vj

    STROHA BIERHA.

    Czas przesz.rod.msk.:: ^ ^ j \ eto.prawidowo.

    (?*) ^ j\% , jl. (u-j cL, j

    n egjsk

    j tabl:

    kich formach pochodnych strony czynnej:

    # / \ *?* ^ c 5 ^Jjj.r-' etc.prawidowo.

    y y, i.78. Ha poniszej tablicy widzimy czasownik j \ we wszyst-

    "Masdar Imiesw Tr.rozkaz. Cz.przyszy Cz,. Przeszy

    1)

    I

    W

    J L j~b

    (2.) A H i t ' i,

    ' " i.

    4 * * 3 ^

    c %' * JJ^<

    -j i

    * * /(7) ^ J b

    u) ^ %(J-)

    3->

    U J

    L i

    *>7 y3 9 * ( JO

    J bw ^ ^ ^

    (2)

    4^ 3 t; o n

    4(T) *1 jCi L

    0 1 *) w j 5

    jr l j 6

    , s'\t--.A b i 7

    kr

  • 19*- STROMA BIERNA.

    Imiesw Cz,przyszy Czas przeszy

    ( r j

    ( 3) v J I I

    O j I 2

    w -

    s **-j J 3 l 4

    V I _) 3_i 5

    3i ? - j _5* 3^ 6

    - / * *v 1 c m I 7

    ^ 3. >' - ' J U 3 J 8

    a n a

    (V)V . c 5>

    l 10

    UWAGA; Tryb rozkazujcy strony czynnej w formach pochodnych otrzymuje si z cz.przesz.przez dodanie do przedostatniej litery takiego harake,jakie dany czasom.ma w cz.przyszym.

    80.- II. Na poniszej tablicy widzimy czasown. A. yj ,ma

    jcy hamza,jako drugi radyka we wszystkich formach str.czynnej

    Masdar Imiesw Tr.rozkaz. Czcprzyszy Cz.przeszy3 - ,

    ( 3*) > - w

    5j l z a

    W ^ -

    ^ > c *

    j 4 ^ >

    . 9 C,'ir |

    5 c1 LaaaJ a

    ( i) J u l . 1

    i 3; - 0 2

    - ^ , c .J u ^ s

    j \jL*ZJk

    n i

    J f c , < c l^

    0 / > L C ^

    i l x -

    ^ [f. f J

    e u y w 5 ^

    y . ^ 6

    jjLJL-i^ 7

    J. 5 S**

    a n a 9

    'f t ?. %A - ^ ~ w 1 1 0

    82- Odmiana czasownikw hamzowych, majcych hamza jako J-ci

    3 ' "radyka: A. | ^ c z y t a , (

    grzeszy, I. karmie.

    > - 'ii' /- ) T >

    a ) ^ 5 ^

    3 f i 3 ' *& 3 'C

    ^ S S 4

    c " i j ^

    3 J 4

    \ ,S_ c

    C * * X

    i ' $ j > L j ^ j J i

    / S j ^

    ^ 3 ^ 7

    ( j o ) \ 3 j 4

    S3 3 ^

    J - J u *

    c

    . - J l U \ ^ . f k A/ ' *s

    C Z h /

    L L ^ J r A / L i i a X

    u i k -^

    , } x -

    U V ' '-

    j * J5

  • / > , .. V ' j \

    ' 'y 9 c KU 3 i

    ' > N l

    S ^ ' U i2-9 J-3 V ^ ,' s>

    3 3 jj i

    t 0.3 w &> i

    - 64 -

    TRYB ROZKAZUJAGI. ----------:----- 1--

    'f- , - 5i 3 \

    iL L * l

    9 , 5

    3 !r* i

    c i r ^ i

    84.- Na poniszej tablicy widzimy czasownik f^ 3 we wszyst

    kich formach pochodnych strony czynnej:

    U &

    ' /* 1C ^> > e

    >

    Masdar Imiesw Tr,rozk, Oz.przyszy jCzaB przeszy

    33 er.(9J >j

    1^3 >

    s W

    ( V ^ ^ Lf j3I v %

    ? . ^ s .$*! i

    ct e

    '-r9 i

    *> < t_S y \>

    \ "c: S c_5 / I* r.

    C>

    fc

    vfr c^ r-0-

    7

    L\'

    \

    > S*i 3 5 ^

    ^ < > t j-

  • i)

    15* s-r. ; >

    9 ^o> *

    **

    I j U9J s ' '2 i u

    ' c. ,V fi * 1

    *> ^ ' ?. i l j-t- JiL* 5> -"T 5: 1

    n i e u y

    - 65 -

    w

    "i y 5c J j 6

    . *: J> c_J r^-s I I 7

    a n a

    C 5

    10

    GZASOMIKI 0 LITERACH SABYCH.

    sierota.., cu czasownika, nazywa

    on poszed,

    86. poprzednich paragrafach mwilimy o czasownikach nieprawidowych guchych i hacizowych. Obecnie przejdziemy do czasownikw nieprawidowych o literach sabych. Dwie litery sabe 9i t_S mog wchodzi w skad pierwiastkowej formy czasownika.Kog by trzy rodzaje czasownikw nieprawidowych,zalenie od tego,ktre miejsce zajmuje saba litera w formie pierwiastkowej. 19- Gdy saba litera znajduje si na pocztku czasownika /jest pierwszym radykaem/, nazywa si taki czasownik podobnym:

    2.- G^rflfbasi taki czasownik pustym:

    " , .T- ' s j

    q , zamiast U 3 ^ on mwi; , zamiast /V, ,yi- Gdy saba litera znajduje si na kocu czasownika /jesttrzecim radykaem/, nazywa si taki czasownik niedostatecznym;

    on by zadowolony; -/-*-*-> on by wspaniaomylny. Osobliwo tych czasownikw polega na tera,e w konjugacji

    podlega saba litera zmianom,a nawet odpada. Co si tyczy czasownikw podobnych i niedostatecznych naley przedewszystkiem zaznaczy, e 3 nie przyjmuje dezm,gdy litera poprzedzajca ma darnina, za nie przyjmuje dezm, gdy litera poprzedzajca ma kesra:

    5\ 3 V CO - ^ 9~i. , zamiast ^ on przyprowadzi/imperf .czyn.4.f./

    * ' ? c ' / ja byem zadwolony/perf.1 .formy/

    c s..

  • niki podobne z S ,ktrych. drugi radyka w imperfectum ma kesra:

    ^ 'i ' ' tirugiJ. 3 on przyby. II/.- Czasowniki podobne z ^ ,ktorycfts

    radyka w imperfectum ma fatha lub daEaaa: A. 9 on cierpia;

    0. ^ ^ on by gsty /zdarty/. III/.- Czasowniki podobne

    z 6 : A. on by atwy. 1 Pierwsza kategorja czasownikw traci 3 w imperfectum strony czynnej i w trybie rozkazujcym I.formy; s ^ 3 o n cierpia, on bdzie cierpia;

    on by suchy, on bdzie suchy.

    WYJTKI: Nastpujce czasowniki podobne z 3 ,trac 3 w imperfectum, chocia maj w imperfectum drugi radyka z fath lub

    w ^,tr.rozk.

    u t ^

    II c ^

    darnin:/ >

    A. c j> 9 zostax7i, imperfy s '

    *

    A. - 4 $ opuci.,n

    ^ l i

    A. poskromi,ukrci, n

    A.y JT

    by obszernym 11 3 s '

    A. * K y^ 3 pooy,n

    A. tupa, ii

    A.u z

    pada, ii * r. *

    A. U 3 da znak, II

    A. . ^ dawa, n 3

    0. / by podym, nU ^ f .

    L b c rr

    \_so ^

    3 Prawida wsplne dla wszystkich czasownikw podobnych:

    a/ z dezm zmienia si na O po kesra, za . V V,zamiast 1^ /* 3 ^cierpi zamiast ^>przyci-

    gnicie; j 9 ^ , zamiast _]^ a on obudzi.

  • - 67

    if V/ W VIII formie w perfectum i w imperfectum strony czynnej i biernej 3 i O cigaj si z CIj formujcem:

    " -r.t4 .. \ ^ .. j ^ < Z. -tr.czyn. ' zamia.et < 3 ^ ^ ^ i l , zamiast \

    J 3

    ' s+ & s - c

    D u a 1 i s

    5 os.

    2 "/ * * - - t+-UUio3 t^ , J

    5 os

    2 I

    CZAS PRZYSZY, STR.BIERKA/ j /C -* j y c** ^. T x ^ ^ 5 ^ c-y ^ ^ ^

    ^ A ~ ^ 5rcr. / yC!' . c U y * f J ty_****_>

    >i ^ 3 / c ^ j / c < j ,

  • - 68 -

    Masdar Imiesw Tr.rozkaz. Cz.przyszy Cz.przeszy n> ' ,5 "^ 3 ^ 3

    c ^

    ,s ^

    13J J U ^ JV

    i* " r. V 3 *

    93 \ ^ i

    V , 3 ^ l? U* ^ Jt r ^ s-4

    X* / ^ i > f ^

    fO ^ f > ^' - xj ^ J

    1 f*

    k *

    - v > f -9

    . c ^O - f 3 '

    'Zi '' ^ J

    J - f i i

    J ^ 3 2

    5

    U -^ 5 3 l 4

    5 1 5

    ' J -?.

    3 3 - 1 6

    n

    j - l S i

    i e u y v a s i y

    i 8

    n

    3 - ^ v

    i e u y r; a^ ^ o

    s i g

    ' i - o

  • 91.- WSZYSTKIE FORMY OZASOff.PGDOBT.z iS tA. by atwym.

    S T E O M CZYNNA.

    _ 69 -

    Masdar Imiesw Tr.rozk. Cz.przyszy Czas przeszy

    55 f "T \' - p ^

    tli^ s

    m 3

    _r* ? >-*

    ? uj - -r. j

    t ^ C |u )

    jj yjJ ^ ^y> c - c \ T** ^ 5

    JJ-jJu-J- *

    SJ*c ti* "'J

    ?5 !''oi

    . U*j i v >

    i

    s,j ^ t |

    > L ^ u 5 lJ

    n i e u j

    >5

    ^ U J ll1

    y u a

    c ^ j

    u y

    t c - c 1

    3 - ^

    s i

    3 ?

    j~ K ~ l ^-t -> 6

    7

    (ve) ^ i c J 5 i a

    n i

    w f. C 3

    t; a s

    ^ c < --

    i 9

    ^ " C C 1^ j , .. j s .. e.

    STROJ BIERNA.

    Imiesw Czas przyszy Czas przeszy

    w * t **

    Vi ^ i

    o * ; ^

    > VA> ''3

    1

    V " ^y ^

    ^

    (3) 9-J

    i ''.3

    2

    >*.* 5

    (3) > ^ 3 *4

    y. * Sy

    LaJC-A

    *? ' 9

    n i e u

    y-' \

    s 9 *'jr*-*-* ^-A-J 6 /

    y a si

  • 93.- CZASOWNIKI PUSTE.Czasowniki puste maj jako drugi radyka sab liter 3

    lub S .S one prawidowe w konjugacji 2,3,5 ,6 i 9.formy; ra- dykay $ lub w tych formach nie ulegaj adnym zmianom. Ponisze prawida stosuj si wic tylko do l-szej,4-tej,7-mej,8-me j i 10-tej formy.

    94.- PRAWIDA CZASOWHIKflEl PUSTYCH,

    W konjugacji czasownikw pustych odrni ipona trzy kategorie, zalenie, od tego: 1/ czy litera saba 3 lub v_S znajduje si midzy dwiema spgoskami,posiadajcemi harakes .

    1 . + +: * + 3 > + B 1 1/ czy poprzedza j spgoska z dezm^+ III/ czy po niej nastpuje spgoska z dzezm^

    _* S. 5 + * + *3 Litera "saba znajduje si midzy dwiema epgoskami,, ma- jcemi harake.1 a/ Litera saba umieszczona midzy dwiema spgoskami.^ majcemi harake, zmienia si na f po fatha:

    * " 11 >. lUc* bdzie potrze- * 8.>3 '*> , dZlanS; J > ' i- 9 1 11 i zDa

  • _ 71 -t 5 c.; i ) j ^ij y 3 1 staje si 9 \ ja powiem ; form.l. (J^-5 ' "S ' ^ 4J >-S t n J l s i on kaza mwi;, n 4 '

    ^ 4 4 - : 4 i^4 : on bdzie si ba; 1

    D 3 ^ " kac mwi 3 4

    III. Po literze Babej nastpuje spgoska z dezm.4a/ Saba litera,po ktrej nastpuje spgoska z dezm,od-

    y C c 7? ^ ^Pada: y staje si wy bdziecie potrzebowa,form.

    -i '5.' " vyJr'~s^8. 5b/ Ponadto, a/ w perfectum 1-szej formy,jeeli sab liter,ktra odpada, jest 3 ,majce dawma lub fatha, daje si pierwszemu radykaowi danina;6 P/ jeeli sab liter,ktra odpada, jest 3 z kesra lubi_S, to pierwszy radyka otrzymuje kesra:

    C. ^ t i ^ V * * _J "T

    Ji3 staje si v_l>o_s ja powiedziaem;form.l.^ "

  • y - . , , .11/ Jeeli 3 stoi bezporednio po kesra,a po niem nastpuje samogoska duga '.sto zmienia si na v_Sw rzeczownikach:

    zmartwychFirstanie, zamiast ^ ,12 f/ Ki.ka, czasownikw pustych o formie" , okrelajcycheechy fizyczne,konjuguje si jak czasowniki prawidowet

    3 3 ,1 ky skulonym,imperf. j ^ z e z o w a , imperf.3 y y / ^ / 6j ii j ^ ;J*' > ^ s j.c nie miec czego -, imperf. 1/3^.

    15 g/ Wreszcie saba litera nie ulega zmianom: et / w rzeczow-

    "T < m - ni kach, ma j cyc h form (_) yjz-3 j 0 I_r*jc>, lot; p / w przymiot-

    nikach, majcych form ( : , czarny; I duszy;

    k-/ w rzeczownikach, majcych form 5Y>jL J

    CZAS PRZYSZLI.

    L ^ ) U

    J J L/i-i?..

    D u a 1 i s

    5 os. U V >

  • Tr.cz.

    ", "J

    Tr.rozkaz.:

    97.-

    - 75 -O T E TRYBY CZASU PRZYSZEGO.

    Tr.warunk. Tr.energ.ci. Tr.ener.lek.C 3 t-r J... -o

    9 8 .-Liczba po.jed

    5 os. ( 1)

    (>*)

    CZASOWNIK; A. u-i la./>3j>?/ on ba si.

    Liczba mnoga

    (tfi ^ 4

    CZAS mZESZT.C -r t*

    1

    5 08

    2

    99. _

    _k_a_d

    /

    ii) l^la

    c

    r

    c*.-( f ) f^Oi

    c .VNJOu^

    /

    D u a l i s

    1 f) U U

    ( 3) v

    I -> c .( >*) L*JCji_a

    CZAS PRZYSZY.

    i i j . :e r ^ .

    C

  • - 74 -

    3 os. U) b2 "

    L.pojeL102.-5 os. 3J ^ A

    a J--S> .

    D u a l i

    ' r ?

    CZAS PRZYSZY..mnog.

    ( 3) U ? Js ( 3 V ) ^ ^ A .

    l'

    f\ui.

    D u a l i s

    C J ^ r

    U 3 U V

    U

    3-03. - I M E TRYBY CZASU PRZYSZEGO:

    Tr.cz. Tr.warunk. Tr.energ.ci. Tr.energ.lekki

    ^Ttr *' * J '* > VTryb rozkazujcy: cj>

    104. CPMIAI-TA CZASW.PUSTYCH,STR.BIER. ^ U J i / j J /

    .po.j. CZAS PRZESZY. l.mn.

    {ZO)Gj j ^ S

    -*.. r ^ LJLls

    3 08.(2.) c j J r ^0 tr

    1 "

    (fcj-* e. ..

    3 os.

    2 *

    105.-

    3 os. ( 3 ) 3 ^ 4.J ^ Jf

    2 " U *--J

    1 "

    3 os. ^

    2 "

    D u a 1 i s

    SC UJUs( f ) Lt- ii

    CZAS PRZYSZY.~y->A TT . ' K , ' >J O m ;

    * -'Aj u t U Lo->

    D u a 1 i s

    O U t j y -

  • 1 6. - E M S TRYBY CZASU PRZYSZEGO.

    Tr.cz. Tr.warunk. Tr.energ.ci. Tr.energ.lekki

    - 75 -

    0 U4 . ( tlr^

    Imiesw : /9 0/ j 19) C ^

    i ( 3 )x > 4.

    J i i 4?r

    u > ^*, **:. - jJ U L j.

    3 ,1p

  • - J6 ~

    Imiesw95 ' < 3(J 3

    t \ 5^ ^ c .( r ) j l2^

    j i l l i

    n

    1 v Z---*-*

    Oz. przysz7'

    J 5>. ^ C jJ

    J U o Lj

    i e u y y/ a

    Gzas przeszy^ J j

    S 6 .. e

    c h ^ 7/r .. .*: 3y Lhry^r* t 8

    S i 9

    109.

    (* )

    CZASOWNIKI NIEDOSTATECZNE.

    ( i 10

    Medostatecznemi czasownikami nazywamy te czasowniki, ktrych ostatni radyka jest jedn z dwch liter lub i_S

    Przy odmianie tych czasownikw trzeba zastosowa nastpujc prawida:

    1 Jeeli po trzecim radykale /sabej literze/ nie nastpuje adna kocwka, to owa saba litera moe mie tylko fatha.; ale dlatego przed 3 powinna sta litera., ktra ma darnina, za praed litera^majca kesra.

    , on by wspaniaomylny; \_f _r^ n wstydzi si.

    I.. Z M I M Y SABEJ LITERY,

    2 a/J) - G d y 3 z harake nastpuje po literze,majcej fatha* zmienia si na I w sowach trzyliterowych, za na CJ

    on prbowa,arn* ^Jul-sza for.; C_ r M~ 011 bdzie> ^ C J * s c.^

    wyprbowany, sam. 3 -A--j imperf .bier; c_T J O \ okaza, zamiast

    3 ,X_> * 4~a form.

    3 Zmienia si na 3 dugi3, gdy ma za harake dsinna, a nastpuje po litrze^majcej rwnie damma:

    \ c . ^ * *! C nn bdzie prbowa, zamiast imperfczyn

    k Zmienia si na v__5 ^gdy poprzedza je litera majca kesra:

    on by zadowolony,zam. perf.czyn.1 -sza for.

    on by wyprbowany " ^ IJ, 11 bier. " "

  • _o . -fif O kocowe,majce fatha, lub d a m a i poprzedzone

    przez liter, majc fatjta, zmienia si na /nieme/:^ ^ y / Ojj

    O "1 on rzuci, zamiast LS* S * k_J*s ?.on bdzie rzucony, zam.i-c.

    6 Zmienia si na O dugie,gdy ma damma,a nastpuje po literze, majcej kesra:

    kJ*S?. on ^ d z i e rzuca, zam. 0 ~? ^ .

    II. USUHIECIE SABEJ LITERY.Saba litera odpada:

    7 a/ W 5.osobie rodzaju eskiego liczby pojedynczej i podwjnej w perfectum,gdy litera poprzedzajca ma fatha :

    c o s ' / s' S s0 '-v.Lionaprbowaa,zsm. ; L^-^/one obie rzuciy,

    zamiast y f lecz mwi si: c l u ' i o n a wstydzia si;

    3 ^ ^ obie byy wspaniaomylne.

    8 b/ Gdy znajduje si na kocu sowa i powinna mie dezm iL:

    ij-. ^ prbuj! zam. f j ^ rzu!, zam.O / . * ^ ^ / ~ * ~

    9 c/ Przed kocwkami liczby mnogiej cjjj iL * ^ 3 2 i przed kon- cwkami rodzaju eskiego ; ponadto harake sabejlitery usunitej zastpuje karake iitery poprzedzajcej,kiedy ta litera ma damma lub kesra :

    > , f ^ j o.-rni byli zadowoleni, zam. ^ wy bdzie-

    cie rzuca, zam.'o1 Oj oni bd prbowa, zamiast

    i/ 3S\/ o h *>-^ 9 9-j-^ \ \ prbujl/rodz,eski/,zam. t j;

    i * * / '^ O ^ ^ J Oy^j-vl__ity bdziesz prbowaa, zam. * l y

    . j / / . C /oni rzucili,zam. \ 9^ -* bdziesz zadowolona,zam*

  • dza je litera,majca kesra; tanuin przechodzi do poprzedniej kesry:

    v \' < -? *t* V rzucajcy, zam. CC- ^ kupujcy, zam. O'J * f/ 'Masdary 5-tej i 6-tej formy tworz si take wedug tej

    formy: j ^ * 1 *

    ^ nadzieja, zam. j-1; f* ' j~* zwolnienie /rozlunienie/,

    zamiast l j-*

    1 1 kocowe, ktre powinno mie tanuin, a nastpuje po fatha,' zmienia si na /nieme/, tanuin przechodzi do poprzedniego fatha;

    -4- J ^t ^ y }dobry kierunek, zam. O ; masd.l.f

    zwany,zamiaBt imies.bier.2.f,# *

    12 f imieso\vie biernym 1 -szej formy 3 formujce ciga si z liter sab:

    O / jw ^ J? J O X

    wyprbowany,zam. 3 y - ^ * J* rzucony, zam. s

    14 j) i v_5 ktre maj ezadda lub naBtpuj po literce, ma

    jcej dezm, nie podlegaj adnym amianom,^ S 31 ^ fi O ^

    9 X t nieprzyjaciel; wiadro; y s bieg.

    110. ODMIMA OZAS.EIEDCSTATECZ.W STR.,CZIHHBJ.^ / // /

    Czasownik niedostat.z 3 li-j / ^.L/on prbowa,

    imperf. / 3 -1^ / .

    R.m. .poj. E. OZAS PRZESZY R.m. .mn. R.. ^^ / & / , o ^ 0 1 /

    3 o a . ( f ) ^

    - 78 -

  • y j

    - 7 9 -\ '

    2 " > L

    ."v..5 os

    1X1. R.m. R.. 02is p r z y SZI. R --*J Pj --- - .

    5 os ( 3) ^ 3~^ ~t~t. i^*) ^ ^

    2 " ((?) ('j

    Jt ^ , \ a V I ( 3 ^ ) 3 ^-*

    D u a 1 i s\ \ o ' c rr

    3 os. (J' ' ' '

    2 {jJ 1 ^Li-j

    112.- IM5E TRYBY OZASU PRZYSZEGO?

    Tr.cz. Tr.warunk.. Tr,fererg,clij. Tr.energ,lekki

    s-*.os / n* H o/,i ' 3\ c ' 8 'V''5 ^ ; . (8 >U-;J ^ (j 3 ^ , o 3 ^ .

    Tr. rozkazujcy i 1 W * 5 ^ 1 * ' 1&){J^ I

    H 5 - - OZASOW.MEDOSTAT.z li : , y / y ^ / on rzuci;

    imperf. . OZAS PRZESZY,

    R.m. .pojed, R., R.m. L.mnoga R..

    5 o , ^ 4 ^ ) J * ' , & f ' jo- < . . o / ^ o > * * o* s..

  • O 4

    80 . * S i *

    3 os. LJ '-''-i ft r*' ,, ot '

    2 " LJ *-*-',1_r,s " '

    115.- INHE TRYBY CZASU PRZYSZEGO: )

    Tr.cz. Tr.warunk. Tr.energ.ci. Tr.energ.lekki

    X O x , po, . ------------- , ^ < .* *T o t? y

    2 "

    118.- IBKE TRYBY OZASU PRZYSZEGO;

    Tr.cz. Tr.warunk. Tr.energ.ci. Tr.energ.lekki< < / o r,\ < & ' > ' ' ' . < > ' c ' < o '

    {% ^0 J?. CJ-rr^^r?/ ^ e , | S ^ ( | O I /Oni < O

    Tr. rozkazujcy: ^ ^

    UWAGA: W stronie biernej wszystkie czasowniki niedostateczne odmieniaj si jak czasownik imperf.

  • 1 1 9 .-

    - 81 -

    WSZYSTKIE FORMY CZASOWH. lJ? -/ W STR.CZYNNEJ.

    Masdar______ Imiesw Tr.rozk. Ca.przyszy Czas przeszy

    X U 'j-A , J U j

    (109) f l y *

    *k 3r V

    ( 10* )

    (10) f ' /

    {UB> 5 L V * / ->

    > 1 4 ^

    WC / i

    ____

    * **r _r

    >*r p -

    r ^ j~*i~4

    1 ? J f r*^* -r o jf -1 J*j-

    a ,.M< J

    o ,>r ' / >

    (5) cjS.; x

    t v J? / Av*> /

    2

    f ^ v< \ s

    LJ* ?i

    f ; i V

    S O < 4

    r JT**1 ^ r. x t ..

    0 ?-T* 5s , * f. f 1 a x*i

    ** *"' O * >j-J 6

    /o i o c_ X j-V. J. 1 ') * / l

    c / o ^

    ^ O < o ^

    / w ^2

    3* o

    u r ? - ' '*u a ?.

    c j t S ^ s , ** ^ >..

    " j 9y S*, -r1 i 7

    ?. O *$

    C J ^ r * ^ 1 8

  • - 82 -UWAGA; 1. Powysze tablice stosuje si do form pochodnych wszystkich czasownikw niedostatecznych, niezalenie od tego, jaka jest ich 1 -sza forma#2. Prawidowa forma w powyszych tablicach byaby nastpujca: kocowe 0 > musiaoby mie fatha w perfectum, darnina w imperfectum, 'dezm w trybie rozkazujcym i tanuin w imiesowach.

    Czasowniki te dziel si na 2 kategorjes1, Takie,ktre maj sab liter jako pierwszy i trzeci rady- ka: (J 3 A y wiernym swoim przedsiwzicim./y zapacie,2. Taicie,ktre maj sab liter jako drugi i trzeci radyka:

    pieo.

    Konjugaoja tych czasownikw nie przedstawia adnej trudnoci, jeeli si zna dobrze prawida,tyczce sabych liter,przedtem wyuszczone. A wic czasowniki 1-szej kategorji odmieniaj si, jak czasowniki podobne i niedostateczne; za czasowniki 2-giej kategorji odmieniaj si, jak czasowniki niedostateczne, poniewa uwaa si drugi ich radyka za spgosk,

    122.- Poniej podajemy odmian czasownikw: 3 i \ S

    Imiesw Tr.rozkazuj. Oz.przysz.7"27 OzTprzes^/l^y

    CZASOWIKI PODWJNIE OTEPRAIID0V1E.

    ..... ... . i 2 vide pp.C>

  • - 8 5 -

    1 . W powyszych tablicach: I-sza kolumna pokazuje perfect./I os*l.poj. , 5 os.l.poj.r.msk.i esk.,5 os.dual.,5 os.l,mn./; 2. - kolumn,pokazuje imperf./l os.l.poj . , 2 os.I.poj.r.esk.,2 os.dual. , 2 os.l.mn.rodz.mskiego i eskieg

  • i * " i . < - ' ,x 6 "5 os.dual. ' Cr1 3 2 os.l.mn, C i J 3 ^

    r.mski i -i, " i * -* *" o "_TJ 0S.1.E01. ' 3'?ri 3 3 " ^ 2 os.l.mn. Cy^-tr-5"^

    r.eski _y o ^ a > i > ^ i . s- ** *> \ e i i

    Tr.rozkaz. : ^ j-rr^ r3 ^ j 3 " ^ ^ ^ *-*T^ i / j , o-f

    Imies. C S ^ Str.bier. :Perf. ( T * ^ Imperf."j, }} C> ^

    Imies. ^

    125.- CZASO-MIKI.WYRAAJCE FCGHWA I HAGAN*o o

    Dwa czasowniki p - * i on jest dobry, { J ^ - ^ o n jest zy;

    w rodzaju eskim: uywaj si tylko w 3.

    ciej osobie, wyraaj pochwa i nagan:3* y % *

  • - 85 -W ich odmianie naley stosowa te same reguy, ktre ju

    wskazano w . 75, 87, i 109, tyczcych si czasownikw nieprawidowych i hamzowych.

    128. Oglnie biorc*zalicza si do imion: 1 - Rzeczownik, 2 - Przymiotnik, 5 - Liczebnik, 4 - Zaimek.

    W cilejsze znaczeniu nale do imion: rzeczownik i przymiotnik.

    Rzeczowniki ze wzgldu na pochodzenie dziel si na:1 - pierwotne i 2 - pochodne.

    Rzeczowniki pierwotne s to te. ktrych znaczenie nie ma nic weplnego z znaczeniem czasownika, posiadajcego ten sam pierwiastek, lub te, z ktrych nie powstaje aden czasownik,, Fonnv takich rzeczownikw sa licznej

    Rzeczowniki pochodne s to te, ktre pochodz od czasownika lub od innego rzeczownika. Rzeczowniki te dziel ei na dwie kategorje: 1 - rzeczowniki odsowne /ncmina verbalia/;2 - rzeczowniki odimienne /ncmina nominaia/.

    129.- RZECZOWNIKI.Rzeczowniki pierwotne mog mie najmniej 5 radykay, naj

    wicej 5 radykaw. Niekiedy odpada 3-ci radyka, pozostaj

    tylko dwa$

    \ /zam. * / ojciec, ^ i /zam. ^ 9^ i/brat,

    ^ 3 /zam. 9^ j / krew, /zam. 3 -*$/ usta,

    /zam. lJ / rka.

    Lecz radyka> ktry odpad /zawsze 3 lub S f A powraca przy tworzeniu dualis i liczby mnogiej tych rzeczownikw lub, gdy dodaje si do nich sufiksy zaimkowe; lub te wreszcie,gdy

    ai tworzy przymiotnik wzgldny:

    ijj \ y 'y I dwaj bracia, CzJ j bracia; 3-^ l twj ojciec,

    00O00---

    oI M I O N A /KCMINA/ U

  • $-i \ ojcowski, Ojjr*' ^braterski.

    IJO.- RZECZOWNIKI ODSOWNE /SOSIEA VBRBALIA/.

    Do nich nale t o ^ c^>,* 1 ^ \ *\\ \

    1 . - imi oznaczajce czynno J y U JJU-O 3 a ^

    2. - imiesw czynny ej-* ^ 'j* **

    5 . - imiesw bierny J j," ts- v? > -- i

    4. - imi oznaczajce jednokrotao czynnoci & y *-1

    5. - imi oznaczajce sposb czynnoci C.3-^ * J./ > ^ ?> c * a* < ^ 35 0 *l oj jedna nagana, od 3 ,masd. l

    jedno przyczenie, od I ,masd. f l Iy * J> 3d~^ / 6 O ^

    no obrcenie, od ^ ^ , masdar ^ i ^ ,3 .

    Jeeli masdal- sam ma kocwk ta marbuta X , to wwczas kadzie si po nim przymiotnik:

    j u >3 jedyny* lub JUjJL tylko:

    \ i ' 3 lii lub JbJi^ f f i u i ,J \i jeden raz wyda

    bitw.

  • - 87 -

    132.- I210KA, OZNAOZAJ.SPOSflB GZTMWGjOI .

    Rzeczownik.,wyraajcy sposb dziaania dla czasownikw trzyliterowych pierwotnych, ma form g Q

    sposb pisania,pismo; od pisa,

    sposb siadania; od , siedzie.

    Ten rzeczownik otrzymuje si od czasownikw pochodnychi ezteroliterowych przez dodanie ta marbuta & do masdaru: a ffic imi, oznaczajce jednokrotnebc i imi., wyraajce sposb czynnoci, s identyczne:

    iuA , gdy w czasowniku, od ktrego pochodzi, w imperfectum drugi radyka ma kesr lub kiedy to jest czasownik "podobny": ,

    y O > * O y . . 'miejsce wejcia, 0. < J ^ O wej^

    'j^Czam. ,U skad, 0. skada; y j a

    zam* < miejsce pobytu, 0, by;

    zam. j? schron, 0. schroni si; , r '*'1

    zam. ^ oysko rzeki, I. pync; ^

    zam, ;; , S / przytuek, I. c ^ \ schroni si;>1 n CS 9 s " s

    A ^ ^^ miejsce zebrania, I siada;

    0-4 mie jsce,w ktrem mieci si jaka rzecz,

    A. ^ > 5 umieci; zam. rynek;

    3 - t u sprzedawa*Z wyej wymienionych przykadw widzimy, e przy tworze

    niu tych imiom stosuje si prawida., dotyczce czasownikw guchych, hsmzowych, pustych i niedostatecznych.

  • WYJTKI: Dwanacie nastpujcych imion ma form ,mimo,e czasowniki, od ktrych pochodz*, maj w imperfectum drugi radyka z darnin. Np.:

    )} 0 A 5- i a 'j V-> rzenia, 0. -J rn; 0 * ^ > o k i e , oparcie

    / ' ^ 3! Odla okcia, 0. i lee lww,. _ X ^ f leH

  • 154.- IMIONA, OZNACZAJCE KARZEDZIE.

    Ten rodzaj imion tworzy si tylko od czasownikw strony czynne-j 1 -szej grupy.

    y a W / O *.s S oMa form: ~^~SL'f "> 9 *-?. jak wida form t od

    rnia si od formy imienia, oznaczajcego miejsce i czas, tylko harake pocztkowego f* , kto rera jest tu kesra /nie fatha/ : / # M -r.".-^.r^ pilnik,od Jj-; piowa; klucz, od

    71 >" ^ f S sotwiera; U ' waga do waenia, od

  • cwk ,/ i_> : ^ 0 .-n \ \ \ skarbnik, j 'Jv-'i miecznik.

    VM

    y^O w

    - 90 -py . W q S "skarbnik, od skarb.

    Jest nawet kilka imion tego rodzaju, majcych persk ko

    n 1 '. et Vo tr

    136.- RZECZOWNIKI 0DIMIEM3E /NOMINA NCMINALIA/.

    Do rzeczownikw odimiennych nale: ^

    1 - Rzeczown.,wyraajce jedno rzeczy &-K-2 9-* * j/y/ ^ i v

    2 - Nazwy naczy ^ S-*

    3 - Rzeczown.,wyraaj,pojcie abstrakcyjne

    4 - Rzeczowniki zdrobniale

    137.- RZECZOWNIKI, WIRAZAJ^CE JEDKOSg RZECZY.

    Te imiona tworzy Bi od imion zbiorowych przez dodanie

    kocwki eskiej: 3edn0 drzewo, od

    jedno jabko, od ^ ; .

    158- NAZWI NACZY1.Te imiona urabia si od rzeczownikw lub czasownikwi

    n > omaj form i s podobne do imion, oznaczajcych narz

    dzia* - A skopiec, od mleko; 3>U* igielnik,od / -* ^

    i j? * iga* j, . . 0 ,v 'f ^ . J ^ ^ 0 J

    Niektre z tych imion maj f o m AJ-fe-fi-o Lj,i- j

    33 * 9 j , ^ ^tji '-*1 sito, od ^j-* sia; soik na ma do

    oczu, od oc2u

    I39. - RZECZOWNIKI, WARAZAJApE POJCIA ABSTRAKCYJNE.

  • Tworzy si Je od przymiotnika wzgldnego przez dodanie

    kocwki rodzaju eskiego: j. bosko, od C s ^ \

    boski; l j niewolnictwo, od J O L c niewolniczy*

    RZECZOMIK ZDROBNIAY.

    O ^ JI. Sowa trzyliterowe; y l 1

    140.- Sowa trzyliterowe, poza kocwkami rodzaju eskiego ^ (J -i poza kocwkami imion wasnych, jakote przymiot-nikw^i^i (j\,przyjmuj w zdrobnieniu f o m v .o ; kocwki poprzednie zachowuje si. Np.:

    J S c ' > *?(J- v czowiek, J czowieczek; &_jLs taierdza,

    5? ^ j c > >'kJLlls twierdza; > y-Sw czerwona, czerwonawa.?

    dobra wiadomo, maa dobra wiadomo;

    O \ 'L~\ Loqman, (j may I U * kotek- / *b/ Jeeli po drugiej literze sowa nastpuje hamza, albo

    jedna lub te wicej liter sabych, ciga si hamza lub te litery sabe z formujcem zapcmoc BZaddys ^

    9) o ' 2 ^ J to O < . , V** * * *4 -iy y > czsc, 3 x ^ PieBek < 3 ^ ; ^ 5 - ^

    rczka,uszko naczynia, V ; /zam. ? iy\'d dar,U - 3 - ^

    Js~C

    c/ Jeeli rzeczownik jest rodzaju eskiego bez kocwki eBkiej, przyjmuje dla formy zdrobnienia & ;

    o-i ^ KU * ' \ z i e m i a , |

    d/ Jeeli druga litera sowa jeet I ,to forma zdrobniaa przyjmuje znw 3 lub v_5 , ktre zastpio to j :

    \!l / 4 ->j / drzwi, JL.lI / / zb,

  • e/ W sowach,w ktrych niektre litery wypady, powracaj te litery w formie zdrobniaej:

    j>~> 1 / ojciec, Zst '1 ^ i / >*-f/

    C r M > V v / ^ / brat' * J l * i / i / Bi ostra

    " i V crka^4^-? / y . t . / imi?

    - 9 2 -

    *> .j

    l4l.~ XI. Sowa cztero li terowe. , l-Lo*J>J'l 1 1 " " "" "L r ' "J'r' - r " -'"p*- '** S jjForma zdrobniaa sw czteroliterowych jest jl . , > ;

    ,3> j a , ) ? ' . > O < -" * 5v3 ~r4 sowik, sowiczek; ^^ y . lis, a * & ; lisek

    UWAGI: a/ Kocwki rodzaju eskiego zachowuje si podobnie, jak w sowach trzyliterowych, lecz rzeczowniki, ktre a rodz ju eskiego, a nie maj kocwki eskiej, nie przyjmuj v zdrobnieniu ii :

    , , ^ o J. ? . / .o c / ^ / i

    J> li sucy, sekretarz

    c/ Jeeli trzeci radyka sowa jest liter sab, to ciga si z tjf formujcem:

    [U ^ ksika, ^ \L chopiec, S^ U ; j

    pacjent,

    d/ Jeeli czwarty radyka sowa jest liter sab, to zmienia si na :

    wrbel ^L\jL klucz, 3^ JyuL+

    e/ Jeeli sowo zawiera wicej, anieli cztery litery,to usuwa si litery, nastpujce po czwartej:

    * 'c'?-" . , >j /o

  • 142.- mZYMIOTMIKI PROSTE.Form, przymiotnikw prostych jest wiele; oto kilka przy

    kadw tych f o m : * * ^ ^ < < ,.1 e> * i , ** -*- ' - - * - * 4

    - 95 -

    U i H - 3 j O 5 J > JJ> 5 (J-^5 J--9 5 J*~*

    p. : wJS-*^ trudny, od ; ^ ^ * . 3 pikny, od i

    33 * /- VJ> "y" J> 'C'jr^ smutny, od jf* fi wielki, od _ r " ; J

    3wdziczny, od ^jjf * t j U ^^ ^ J i"-" ^ s r'"^-

    ; ( j L L j j pijany, od _ r ^ u .

    niewdziczny, od J v X % * U U ifecy, pokutujcy, od' fc

    1.45.- PRZYMIOTNIKI INTMZYWNE

    Przymiotniki, ktre maj ezadda nad drugim radykaem, prefiks f* lub kocwk ta marbuta & * oznaczaj posiadaj

    cego pewn zalet lub wad w wysokim stopniu. Npc :

    dii l j>S bardzo kamliwy, od ^->jS } iV. .jw? bardzo prawdzi- ' ^ ^ y v 3>.

    wy, od O ^ f "'U yjl bardzo uczony, od ^J_r > K \

    bardzo lubicy si mia, od ^C\ * ty, I czerwony, 0 ^ 1 niebieski, '-r* k

    garbaty, j jednooki, * lepy.

    145.- STOPIE WYZSZY I NAJWYZSZY.

    Stopie wysgy.- Stopie wyszy przymiotnikw ma form tak^jak poprzednie przymiotniki. Dla utworzenia stop

    nia wyszego naley przedewszystkiem odrzuci litery pomoc - nicze, dodane do pierwiastka, a potem nada pierwiastkowi for-

    uczony,/pierw. / St.wy. I uczeszy;

  • tr 9 4 D) J-' < " > < 'yJ litociwszy,/pierw. 'IrJtJt /st.vjy. ' lto-

    >> . < . -Oj - J-*1?eiwszyi wx-_oJi -lektety/pierw, o u / st.wy.Cwi t -i* i lej

    szym y u j 1 grgeoi^,/pierw. *j ** /stvsy._4 , S T 5 ^ >-

    / i-L, 5^^ /grzeczniejszy;- bogaty,/pierw.- /

    Si wjll'', / Aogatszy; ' ^ dugi,/pierw. j ^ /

    < ^ ssy.

    Imiesowy fona pochoanyuh i imiesw czasownika czteroli- terowego nie mog mie stopnia wyszego, poniewa nie mog przyj formy Tak samo ma si rzecz z przymiotnikami,oznaczajcemi barwy, gdy one ju posiadaj t form. Dla stopniowania tych przymiotnikw uywa si jednego ze sw: 3> ^ o Jva^> i intensywniejszy, j liczniejszy, ^r~^p lepszy

    gorszy, przyczem przymiotnik kadziemy w bierniku:

    (j u J i \ biay, st^swyc Li-U-i \ bielszy; '-r*X3. (garbaty,

    st.wy. &-ji * bardziej garbaty; skromny, st,, y s ' ,

  • S to przymiotniki, pochodzce od rzeczownikw,np.ziemski, morski, wschodni, ktre pochodz od sw: ziemia, morze,Wschd.

    147.- ^Cech charakterystyczn tych przymiotnikw jest partykua 5 ,ktr dodaje si do koca sowa:

    ziemia, J 1 ziemski; wschd, wschd- ^ * / /

    ni; Chrystus, chrzecijaski.

    UWAGI: a/ Przy tworzeniu takich przymiotnikw, odrzuca si rodz jnik przed imionami wasnemi i ta marbuta na kocu sw:

    ^ W, y ^ 33i Ghiny, L_iv'^A45 chiski, prawda,

    prawdziwy.

    b/ Jeeli w sowach trzyliterowych drugi radyka ma kesra, to zamienia si j na fatha:

    / ^ A / J5J 'J ' W /krl, , rU ~4 krlewski; wtroba, }.' '

    c/ Sowa o formie , ktre nie pochodz od pierwiastka guchego lub niedostatecznego, trac a ich drugi radyka przyjmuje fatha: ^ ^ > j , 8 ^ ^

    miasto, t f > mieszczanin; *j-* wyspa, j* y f . y jgt

    mieszkaniec wyspy. y -- '

    Jest kilka wyjtkw: przyroda, Pr a yro ~niczy. '

    d/ Zachowuje si hamza kocowe, gdy przynaley do pier

    wiastka:

    i - \ * J V "> I asceta /Pierw. l'j>/ ascetyczny.

    Zamienia si hcuaza na 3 ,gdy jest kocwk rodzaju e

    skiego: V^->Jc dziewica, ^ 3 dziewiczy.

    Hamza zachowuje si lub zmienia si na 3 ,kiedy zastpuje liter sab: 5)

    niebo; l u b ^ 3 niebiaski,

    /niebieski/.

    e/ Kiedy sowo trzyliterowe koczy si na jedn ze sabych liter 3 , ,zamienia si owa saba litera na 3, za druga litera przyjmuje zwykle fatha,, K p .:

    - 95 -

  • 4 / r.T 0 - -modzieniec, p 5^ modzieczy; wie,

    wie jaki; r " Prorok, Cf proroczy; 3 x

    wrg, -srogi,

    f/ W sowach czteroliterowych kocowa litera saba moe

    zamieni si na 3 , lub odpa*. ^

    Q l wiat, lub /;

    i ' 3?r '"5. r^e v*r. j Aleksandria, S? ^Aleksandryjczyk.

    h/ Aby utworzy przymiotniki wzgldne, sowa dwuliterowe

    przyjmuj z powrotem sab liter, ktr odrzuciy, Kp:

    "i * d ? ' " i ^ ^ w i /zam. 1 / 5ciec* 5 ojcowski; /zam.

    / ^ 1 * / brat, b ^ braterski; 3 /zam. V V

    J5 j M .S krwawy; J u /zam* 5 **/ r6ka* & 3 rQczny* i? Sowa, ktre otrzymay pocztkowe | ,w' miejsce odrzuco

    nej sabej litery5mog tworzy wprost przymiotnik wzgldny, lub

    przyj form pierwotn* f)

    V M / z a . > * ~ 7 u r V ^ U ub ^ imienny; " . " 3> S JL

    V-. A s m . & y u / siostra, 5^ lub 3 t siostrzany.3/ Niektre przymiotniki wzgldne pochodz od przyswkw:

    ile, odnonie do iloci; . ^ k ^ j a k ,

    ^aC ^k/ Kocwk przymiotnikw wzgldnych spotyka siprzewanie w mowach filozoficznych 1 teologicznych!

    duch,^j,V^^ > duchowny; cia o, (j^.ySLa.cielesny.

  • 148.~ W jzyku arabskin s dwa rodzaje: rodzaj mski i eski. Jest jeszcze trzeci rodzaj, wsplny; do tego rodzaju przynale niektre imiona, mogce uchodzi dowolnie za mskie lub eskie.

    TWORZENIE RODZAJU ZElfc KIEGO.

    I.- Rzeczowniki i przymiotniki z tanuinemf rodz.e.na &149.~ Rzeczowniki i przymiotniki,ktrych ostatnia litera posiada tanuin,tworz rodzaj eski przez dodanie x ^ rodzaju

    *> ?? y s, mskiego.Np: (Jjr! \ syn, I orka; 'jyS wielki, wielka.

    II.- Przymiotniki bez tanuin; rodzaj eski na t c i ~ Przymiotniki,lctrych ostatnia litera nie posiad^tanuin,

    maj form * ub ^ . a/ Przymiotniki formy ^oznaczajce barwy lub- jakie waciwoci fizyczne,maj w rodzaju e

    skim foim> ty, | lepy,

    b/.- Rodzaj eski na (Jf S r Przymiotniki formy ^okrelajce stopie najwyszy,maj w rodzaju eskim formj, o

    1 najwiQkszy,. * n a j w i k s z a ; ^ ^ ^ n a jmnie3s z j ^ ^

    najmniejsza. c/. Przymiotniki formy/, .1 maj w rodzaju e-sos * ' 0S " V ^ O "

    skim f o r m p i j a n y , ^ k*1* W luJL rozdrani ony,

    150.- Pewne przymiotniki o formie j i s dwojaldLego rodzaju; pierwsz form maj te przymiotniki,ktre posiadaj znaczenie imiesowu czynnego,za drug te,ktre maj znaczenie imiesowu biernego.Rwnie przymiotniki,wyraajce inten- zywno,ktre maj prefiks f lub kocwk ^ ',B dwojakiego

    rodzaju: j j 2> ciepli wy/ a/, p L wdzi czny/a/, ^ JL ranny/ a/,

    zabity/a/,JUoii^ bardzo szlachetny/a/ bardzo uczo-

    151.- W jzyku arabskim-tak, jak i w innych jzykach na oznaczenie obu pci istot ywotnych,mskiej i eskiej,uywa si sw zupenie rnych.Np.: Y> ' laczyjaJn^ kobietas

    5 > "__^ ^ o j jp_o jciec, ^ *\ matka, >.j 3 dzi^c^, orka, J ^ k o , ^

    klaCZ* RODZAJ IMICtT.

    152.- Wszystkie imiona,ktre nie s wyliczone w dwch nastpnych paragrafach,obejmujcych imiona rodzaju eskiego i wsplnego /dwch rodzajw/,s rodzaju mskiego.

    IMIONA RODZAJU ESKIEGO.155.- Imiona mog przynalee do rodzaju eskiego ze wzgldu

    - 91 -

  • r 9S -na znaczenie,form lub uycie#I.- S rodzaju eskiego ze wzgldu na znaczenie: a/ Imiona wasne kobiet i imiona pospolite,ktre oznaczaj istoty eskie

    N p : f*r. Mar j a ^ F a t m a ; \ matka, b/ Nazwy prowincyj,wy8p,^ O 3 J * JJ O ^

    mi as t,sz c zepw: yr^ < Egipt, ery** Cyp r, _> Damas zek, Ji*?^ ji Korei -

    szyci*.' c/Fazwy podwjnych czci ciaa.Mpi^^coko,^ j^ucho,

    J o rka, (J^_ynoga. d/Hazwy wiatrw: wiatr wschodni,

    ** wiatr zachodni, wiatr goudn.- r J w i a t r piony.

    e/Nazwy pieka: 5^j^aJ,a take nazwy ognia pie-

    k i e l n e g o : ^ * ^ s^ja-^ J. f/ Imiona zbiorowe,ktre nie maj zna

    czenia jednostkowego,a okrelaj istoty,pozbawione rozumu:m ' -T , J o , 33 o -C^ -c-barany, J-j ^ wielbdy, wspomnienie/pierw. 'J ,j/.

    III.- S rodzaju eskiego ze wzgldu na uycie: . vi0 *} ziemia,35 ^ 39% "s ** a , **1 *? ,

  • - 99 -_>>*? J \ ?>!> fy S a f (1^

    pokj, czno, ' palec^***^, drabina, Ls_Skark,

    J La stan,C33^ rynek, k o c i o , ^ ^ lis,>Ul^ niebo, ^ r? j > * ., y y , -V J . J

    uk> \j\S > sklep, sklep, U*^ mid, wtroba, szyja,

    > uCd jzyk, pancerz, c l p a j k , !L?*^okrt, ^ X ^ . n ,

    W U x orze, >* brzytwa.

    L I C Z B Y .

    155,- Jzyk arabski posiada trzy liczby: liczb pojedyncz, dualis i liczb mnog.

    D u a l i s

    156.- Dualis imion tworzy si przez dodanie do liczby pojedynczej kocwki: \ _L I

    52 ^ y ^ ^jl) 3 dziecko,^ 'jJ^dwoje dzieci; wielki, C> wielcy/dwaj/.

    UWAGI. Nastpujce prawida stosuje si zalenie od kocwki rzeczownika w liczbie pojedynczej: Ta marbuta ^ -zamienia si w dualis na zwyke : *>. ^ /0 ^

    miasto,u j 1 .r^ kobieta, ^ 1 -J* J . Hamza^ -''kocowe moe by czci pierwiastka lub cech rodzaju

    eskiego, moe rwnie zastpowa liter sab,

    a/ Koma,ktre jest czci pierwiastka,pozostaje w dualis:

    c f i czytelnik, (j K ) ^ s ; V li, rzecz u W Hamza, jako

    cecha rodzaju eskiego^ m i e n i a si na 3 : 'j Ju dziewica,

    ju* ^ i-^3 c z e r w o n a ^ i c / Hamza,ktra zastpuje

    liter sab,zachowuje si lub zmienia si na 3 : > U^j/zcm.

    3 {~er^/ niebo, ^'jl+-oolub Liter saba /Jeeli

    kofeowa litera saba sowa trzyliterowego ulega modyfikacji lub odpada , ukazuje si ponownie dualis w swej formie pier

    wotnej: 1 askaV^

  • - 1 0 0 ->5 o . y) * s / , a < ^ ^ s ,(*">/ > * ^ / i i , ' U ^ ', s*2*-""/ -9^-^/rok,' LLL^u . b/ W sowach

    x ^ S o ,czteroliterowych l 3 kocowe zmienia si n a ^ :

  • LICZBA MNCSA HtAWIDOTA, RODZAJU ESKIEGO.160*- Liczb mnog prawidow rodzaju eskiego otrzymuje si z liczby pojedynczej przez dodanie k o c w k i % K a r j a ,

    i ^ * O S $') & / . OT AGI: a/Jeeli sowo koczy si

    w liczbie pojedynczej n a ^ ,to dla utworzenia liczby mnogiej

    odrzuca si t liter: 4^ , ^ z o d z i e j k a , ^ j ^ g r a ,

    r', \\ j q b/ Jeeli sowo koczy si na -hamza, to przestrzega

    si tych samych prawide,co w dualis /.156/ s ^'czytel

    niczka, ''s'^ /radyka i_pozosta je/- > niebT* S i^ll. Ci*, c/ Stosuje si rwnie te same prawida,co i w dualis,gdy jakie sowo nie koczy si na & ,lub gdy po usuniciu ^ koczy Bi na liter sab /to znaczy, e w sowach trzyliterowych saba litera, przyjmuje sw form pierwotn,za w sowach wicej anieli trzyliterowych reprezentuje j zawsze litera

  • w j g/ Niektre imiesowy ujfcne , 3ako rzeczowniki:f /-/ / %. // *?. i ' jf/\_bdcy, > 3 u j U ietotyy 13 stworzony, ii jAJr4. h/ Imio-

    Jjj 2*na jednostkowe : % j, J 5 jedna, rar* lj j^.i/ Imiona zakoczone na y, ,pochodzce od pierwiastka podobnego lub niedostatecznego,

    ^ ^ jj /ktrego saba litera odpada:"iJ>-^/pierw.'-*-.

  • ' - 1 0 5 -

    drabina, f/Jeeli trzecia litera jest cignita

    przez szadda,to zachowuje si w liczbie mnogiej: jako,j i ^ -f

    5*/ g/Sowa,w ktrych po trzeciej literze na

    stpuje jako kocwka hamza llub saba litera,zastpuj ow

    > \ ? ^ , . I' ' ^ ^ kocwk przez tanuin kesra : * -/Axdziewica,

    wyrok, -9 . h/Jeeli sowo ma wicej, anieli cztery litery

    twarde /to znaczy,e niema liter sabych/,odcina si te,ktre

    nastpuj po czwartej literze ^ ^-itspajk, 1.dj,; tc-

    paz, i/Sowa czterosylabowe pochodzenia obcego, a nawet

    kilka rzeczownikw arabskich przyjmuje ta marbuta z tanuin:39 > j * ' / ^ J S o < " -f

    ^biskup,4^ Uu j; v * S^ -KJ^ y3 filozof,, j/Sielepoprzednich uwag-moe mie z as to s o w ani e w jednem i tem^ samem

    sowie: s o w n i k , d / / ^ a*k.'d/

    164.- Inne formy liczby mnogiej., - Poniej podajemy kilka innych fora liczby mnogiej,z ktrych trzy pierwsze s najczciej

    uerane1 . j \ Co, /liczb mnoga trzyliterowa na l/j tworzy si t form:

    a/Od sw trzyliterowych; jj_/czowiek,J\j3_/; b/Od przy

    miotnikw forta: (J X \* ,J-^^/ro t . ^ P iec>* * x > ,v

    Lia_c_ *

    2, J^/liczba mnoga trzyliterowa n a 3 /; tworzy si od swO o ^ j, > i )> * y ir> * .trzyliterowych: . serce, > jU,.s v_^j_dOE;, *

    9> s o ^5 (ju_ \/liczba mnoga przez dwa i //tworzy si rwnie od sw

    trzyliterowych; dziecko, 3 ciana*

    ^ v3_3 Tworzy si od rzeczownikw gajcych zwyczajnie liter

    sab po drugim radykale: L* Licsika, J ^ j X i oj U _

    droga,,* U.

    5c Tworzy si od przymiotnikw formy >,rodzs.

    : /zam. ^ j i ^ /

    6. ,J 1^ 3 i "[jjfcitTworzy si od imiesoww czynnych 1 .formy,

  • - 10Vokrelajcych zawds ^kupiec, y & r*^VaSdza,i\ii.

    iL%_ Tworzy si od przymiotnikw o formach * y , ^ ,

    okrelajcych czynno,jako: LoU poeta, },

    p-A, dry, rj^yS m i n i s t e r , ^ ; jL^*emir 5 }'v ^ .

    U-js ! Znaczenie jak i w poprzedniemu tworzy si od przymiot

    nikw pochodnych od pierwiastka guchego, lub niedosta-

    tecznego: J U ^ l e k a r a , f * (jr^bogaty, ^

    S >"? " -f ,

  • 15. {J-a3 Ta forma liczby mnogiej jest waciwa dla rodzajuy , j y C* Jf ^ ^ J

    eskiego /od ,JJ9 j: i ^ S bardzo wielka, *J-\

    3 t pierwsza, J 3 ^ / j ^ A

    Jest jeszcze kilka innych form mniej uywanych,

    165.- Liczba mnoga liczby mnogiej.- K&daje si t nazw liczbie mnogiej, utworzonej od i m e j liczby mnogiej. Forma ta moe mie cech charakterystyczn liczby mnogiej prawidowej rodzaju mskiego,lub eskiego, lecz moe mie take cech charakterystyczn liczby mnogiej nieprawidowej: ^ ^ s2CZs'liwy liczba

    J ^ , ,mn, \ ,licz.Bin.licz.mn.C^jr^U \ ^ towarzysz, licz .Etn,

    \ss 3) y *?. J*yui,licz.mn.licz.mn.i^jlA^J';^ jJdroga,licz.mn. tj ,

    licz.mn.licz.mn.^ \3 . 0 tem,lctry rzeczownik moe mie

    t form liczby mnogiej,rozstrzyga praktyka.

    166.- Liczba moga,niepodlegajca wyej wymienionym formom-~Oto kilka rzeczownikw , ktrych forma liczby mnogiej rni si

    zasadniczo od formy liczby pojedynczej: |Ojciec3 Jf / i i ^ ,

    | matka, & j^ {kobieta, > L w ^ , ^ > U wda,

    ** I' ^* > < * & ^ IMIOHA WASHE.

    167*- Zanim przejdziemy do deklinacji imion,naley powiedzie kilka sw o imionach wasnych. > ^

    Imiona wasne mog by proste; Ahmed^lub zoone:

    \ jJut Abd-Allah. Imiona wasne proste nic musz mie, ani

    formy., ani znaczenia okrelonego,mog te by pochodzenia obce

    go: < L S S Alep, ^ IjJLf Bagdad, (j yt v i Osman, ^ ^ A j L i J a k b .

    Mogg, mie take form czasownika,rzeczownika,imiesowu

    lub przymiotnika. W tych ostatnich trzech wypadkach,niektre

    imiona wasne przyjmuj rodzajnik: ^ Jezid /on wyronie/,

    .9 i , s? ^ 5 ^ Mohammed /sawiony/, Jkj^ ) As ad /lewy, O szczery,

    < "5-pravfdzit7y, \ar-Raszid /sprawiedliwy/.

    Imiona wasne zoone tworzy si: a/ Cd rzeczownika i przymiot

    nika, b/Od rzeczownika,po ktrym nastpuje przedmiot bliszy

  • okrelajcy, c/ Od caego zdania, d/Cd dwch sw nierozdziel-> ^ > y-- ^

    nych:>Wl, p t vi> >jAHarun sprawiedliwy; c_r (j? ^ syn Abbasa;

    T/ Mostansirbillah/wzywa j cy pomocy Boga/i

    ! i u 17 Taabbat szarrsn/onwzi zo pod pach/-przydomek arabski.

    DEKLINACJA.

    168.- S trzy przypadki: tai ano unik lub przypadek podmi otu, biernik lub przypadek przedmiotu bliszego, dopeniacz lub przypadek przedmiotu dalszego.

    Imiona, ktre maj trzy przypadki,nasywaj si trzyprzy- padkowe / t riptota/b, ktre maj tylko dwa przypadki i biernik i dopeniac%^^az^va']!/ si dwuprzypadkowe /diptota/.

    Odrniamy pi deklinacyj.

    0 ^169.- Pierwsza deklinacja Imiona tej deklinacji s triptota bez wzgldu na to, czy s okrelone,czy nieokrelone;

    Mian. _?L-J^pies /nieokr./ \ pies /okrelone/

    Biern.

    Dope.>/ v

    OT AGA: a/ Jeeli ostatnia litera sowa jest ta marbuta V,lub hamza, poprzedzona przez alif dugie,lub wspierajca si na alif, biernik nieokrelony nie przyjmuje kocowego alif :

    S y S I S S ya i < samica, \ . paszcz, { pocztek. *

    psa ' -> .b/ Przez odrzucenie ostatniej litery w imiesowie czynnym rodzaju mskiego liczby pojedynczej czasownika niedostatecznego powstaje forma deklinacji,rnica si widocznie od formy pierwotnej:.

    t s 55 Mi an. \K /zam.,

    Bier*

    < . v . / -> -*Dope.jjbls/zam. ,^^^5^ ^ / I/zam. '/

    Tak de-klinu j "si wszystkie imiona, zakoczone na tanuin kesra . .

    c/ Imiona,zakoczone na lub na C_S /imiesowy bierne form pochodnych czasownika niedostatecznego .120/ maj wszystkie trzy przypadki jednakowe,poniewa nie mog otrzyma harake kocowych; lecz, etawszy si okrelonemi, trac tanuin :

    - 106 -

    , . J t ** w ^l/sdzia/nieokr/y^ \.Ji y z a m c S ^ ^ l/ s ^ d z i a ^

  • - 107 -c* J ^ ./ / b ^Mian,Bier,Dop.: U u laska/nie okrel./ L^ojJ '/okrelone/

    lS .x_a> dobry kierunek > jvj@i ^ 11d/ Imiona zakoczone na ^ ^ nie ulegaj adnym zmianom, to zna

    czy s nieodmienne: _} bardzo wielka/nieokr./ naj

    miksza/okrel./ e/ Rzeczowniki: ^ojciec, brat> ^ 5

    zi, (J-j-3 rzecz3przyjmuj samogoski dugie 3 , I , lS /zalenie od harake przypadku/, jeeli po nich nastpuje przed

    miot okrelajcy:,y 3 0 < 3. '*

    Mianownik u >-> | nasz ojciec 9 J y j jh, I brat Zejda

    Biernik li L I i / < r ' S

    Dopeniacz LL*_> ^ x S j .^ > >. * " '

    Sowa if-9 / > 5 / usta, i 3 3 waciciel^maj: w mian,\

    _5^ S * biem. U> , * j i w dope. ^ , CS 3 Pierwsza deklinacja jest najbardziej rozpowszechniona;

    do niej nale rzeczowniki i przymiotniki rodzaju mskiego i eskiego liczby pojedynczej lub liczby mnogiej nieprawidowej, ktrych ostatnia litera otrzymuje tanuin.

    DRUGA DEKLINACJ.370.*- Imiona tej deklinacji nie przyjmuj nigdy tanuin; s one diptota,jeli s nieokrelone,za triptota, jeeli s okrelone:

    < O i >:!/ ^ \ / ,Mianownik 1 ty, ? dziewica. szkoy;

    y' y C>O ^ / | ^ . y, 1 yBier.,Dop. y^ _^ 3 |, -

    Mian. ii 1 , ^ !/J^J 1 , ^ '1a szkoy miasta;

    Biern. \ 5 ^ 3 t t_ro I m j o .D o p e . y * ^'jjoL |

    Do tej deklinacji nale: a/ Wikszo imion wasnych /.l67/; b/ Przymiotniki o formie jjja i stopnie porwna- nia /.l44 i 145/, c/ Przymiotniki o formie ^ g 4 ; d/ Przymiotniki i rzeczowniki,ktre maj kocwk i , dodan do pierwiastka /.!'.>, II, a i 164, f ^ ^ * e / 9 Przelotni ki rodzaju eskiego liczby mnogiej o fonaie *)-fe_9/164,15/* f/Licz- by mnogie ezterozgskowe na J /.l65/

  • TRZEPI DEKLINACJA.-171.- Do tej deklinacji nale tylko liczby mnogie rodzaju eskiego /.l6l/j ta deklinacja.ma tylko dwie formy przypad

    kowe: ,, , % 3 * i < > v *Mianownik V'--J wierzce/nieokr./ ^ >+J '/okrel./

    Biern.,Dop, cli U_ q_* \j^ \

    W trzech pierwszych deklinacjach zmianom w przypadkach podlegaj samogoski kocowe, i deklinacja jest rna zalenie od tego, czy rzeczownik jest okrelony czy nieokrelony*W dwuch nastpnych deklinacjach zmiany powstaj wewntrz sowa i deklinacja jest identyczna bez wzgldu na to, czy rzeczow - nik jest okrelony czy nieokrelony.

    CZWARTA DEKLIHACJA. '172.- Do tej deklinacji naley dualis /.156/s

    ,/ j, / o//.Mianownik ^ L*JLi dwa psy /nieokr./ . I \ i i /okrelone/

    Biern,,Dop. ^

    PITA DEKLUTAC J A.

    173*- Do tej deklinacji nale liczby mnogie prawidowe rodzaju mskiego /. 158/ : , o *

    S * y Jf ^ Mianownik ^ >~ wierzcy/nieokr,/ CJ 3-^ >v-j 1 /okrel./

    / L ^ ^ 4 &Biern, Dop. ^ i

    OT AGI*, nun kocowe dualisu i liczby mnogiej prawidowej rodzaju mskiego znika, kiedy po rzeczowniku nastpuje dopeniacz o k r e l a j c y ^ j #

    Mianownik C \s j s t nasze dwa psy J?-*1 wierzcy miasta,

    Biern.,Dop. lllllA " C_S^ 3 ^

    Dualisy i liczby mnogie rzeczownikw pochodnych, utworzonych od pierwiastka hamzowego lub niedostatecznego, tworz swj drugi przypadek prawidowo:

    cz, Dual.Mian. (jj l j Biern., Dop. i

    o f Ui sdzia, " "

    >i ^ czytelnik, Licz.mn.11 3 ^ 3 11 11 \^ii

    - y ^ P ^ c z c y , " ^

    - 108 -

  • - 109 -

    Z A I M K I.

    174.- S cztery kategorie zaimkw: zaimki osobowe, wskazujce, wzgldne i pytajne.

    Zaimki osobowe.- Zaimki osobowe dziel si na zaimki samodzielne i na zaimki czce. Pierwszych uywa si jako podmiotu, zass drugich jako dopenienia, dodajc je do koca sowa /czasownika, rzeczownika i partyku/.

    Liczba pojed. I.Zaimki samodzielne.

    1 oer.wsp. L i ja, Dualis.

    r.ms. w-ji-i } ty,2 os. , ze mn. Ten zaimek zmienia si na jeeli so

    wo poprzedzajce koczy si na f t ./$ moja laska,

    _S L U a A moje grzechy, ^oiga si z o / 3a z dazm/ lub

    z ^ ~/ja dugie/, przyjmujc fatha: ,^lJ przeciwko mnie ,*** ,

    we mnie,/ tjT-^^/, ^ Znilta niekiedy po czasownikach i imionach w wo&czu: \ / t * /bjcie

    si mnie; i., /zam. cJS^-zL/ o mj Panie; Zaimki czce

    5 osoby: & , staj si % ,

    jeeli bezporednio je poprzedza ;

  • '/ '*