foto4

FotograaPodrcznik dla pocztkujcych i rednio zaawansowanych

Spis treci

1 Wstp 11.1 Fotograa/O podrczniku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

1.1.1 O czym jest ten podrcznik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.1.2 Czy mog pomc? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.1.3 Autorzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

1.2 Fotograa/Historia fotograi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.2.1 Wspczesna fotograa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

2 Sprzt fotograczny 32.1 Fotograa/Jaki wybra sprzt fotograczny? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

2.1.1 Cena i moliwoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32.1.2 Analogowy czy cyfrowy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32.1.3 Kompakt czy lustrzanka? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42.1.4 Kluczowe parametry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2.2 Fotograa/Rodzaje aparatw fotogracznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62.2.1 Podzia ze wzgldu na materia wiatoczuy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62.2.2 Podzia ze wzgldu na budow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

2.3 Fotograa/Obiektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92.3.1 Troch optyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92.3.2 Rodzaje obiektyww . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102.3.3 Obiektywy do specjalnych zastosowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112.3.4 Przypisy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

2.4 Fotograa/Akcesoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122.4.1 Filtry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122.4.2 Soczewki powikszajce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142.4.3 Osony przeciwsoneczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142.4.4 Statywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142.4.5 Piloty i wyki spustowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

2.5 Fotograa/Wykonywanie zdj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162.5.1 Jak trzyma aparat i kiedy pstrykn? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

2.6 Fotograa/Przygotowanie aparatu fotogracznego do uycia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182.6.1 Przygotowanie w domu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182.6.2 Transport aparatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

i

ii SPIS TRECI

2.6.3 Bezporednie przygotowanie do wykonywania zdj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192.7 Fotograa/Czuo matrycy lub kliszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

2.7.1 Przypisy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222.8 Fotograa/Wybr obiektu do zdjcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

2.8.1 Kadrowanie podstawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222.8.2 Zasada trjpodziau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242.8.3 Zasada prawo-d" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242.8.4 Proporcje rozmiarw kadru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

2.9 Fotograa/Ustawianie ostroci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252.9.1 Wybr odpowiedniej odlegoci ogniskowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252.9.2 Wybr gbi ostroci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262.9.3 Przykady zdj z poprawnie dobran gbi ostroci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272.9.4 Przykady zdj nieostrych lub ze z gbi ostroci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

2.10 Fotograa/Ustawianie czasu i przysony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272.10.1 Przysona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272.10.2 Czas nawietlania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282.10.3 Zalenoci przysona czas nawietlania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

2.11 Fotograa/Zarzdzanie kolorem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302.11.1 Balans bieli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302.11.2 Kolory a warunki ekspozycji, odlego od celu i inne warunki otoczenia . . . . . . . . . . 31

2.12 Fotograa/Zdjcia z eszem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312.13 Fotograa/Zdjcia panoramiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372.14 Fotograa/Zdjcia 3D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

2.14.1 3D ze zwykej cyfrwki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402.14.2 Obiektyw 3D do lustrzanki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412.14.3 Aparat 3D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412.14.4 Ogldanie zdj 3D na komputerze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

2.15 Fotograa/Wykonywanie zdj aparatami analogowymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412.15.1 Procedura wykonania zdjcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412.15.2 Film . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

2.16 Fotograa/Funkcje pautomatyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432.17 Fotograa/Automatyczny focus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442.18 Fotograa/Wyzwalacz migawki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

3 Retusz 483.1 Fotograa/Obrbka zdj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483.2 Fotograa/Obrbka zdj z kliszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483.3 Fotograa/Obrbka zdj cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533.4 Fotograa/Wybr programu do obrbki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543.5 Fotograa/Edycja kadru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553.6 Fotograa/Edycja koloru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573.7 Fotograa/Retusz i wyostrzanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

SPIS TRECI iii

3.8 Fotograa/Zmiana wymiarw i kompresowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 663.8.1 Przypisy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

3.9 Fotograa/Technika HDR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

4 Dodatki 714.1 Fotograa/Konserwacja sprztu fotogracznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

4.1.1 Czyszczenie aparatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 714.1.2 Czyszczenie korpusu i wntrza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 724.1.3 Przechowywanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 724.1.4 Chronienie w czasie wykonywania zdj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

4.2 Fotograa/Bibliograa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 734.3 Fotograa/Terminologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

5 Text and image sources, contributors, and licenses 795.1 Text . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795.2 Images . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 805.3 Content license . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

Rozdzia 1

Wstp

1.1 Fotograa/O podrczniku

1.1.1 O czym jest ten podrcznik?

Niniejszy podrcznik jest wprowadzeniem do fotograidla osb pocztkujcych oraz rednio zaawansowanych.Omawia on gwnie fotografowanie aparatami cyfrowy-mi, ale obejmuje te podstawowe zagadnienia fotograianalogowej. Podrcznik koncentruje si na fotograi do-kumentacyjnej i reportaowej, nie poruszajc tematwzwizanych z fotogra artystyczn i eksperymentaln.

1.1.2 Czy mog pomc?

Oczywicie, e moesz. Mao tego, bdziemy zadowoleniz kadej pomocy. Nie musisz pyta nikogo o zgod jelichcesz, moesz zacz ju teraz. Prosimy jedynie o za-poznanie si ze stylem podrcznika, uytymi w nim sza-blonami i o zachowanie ukadu rozdziaw. Propozycjezmiany spisu treci naley zgasza na stronie dyskusji.Jeli znalaze jaki bd, a nie umiesz go poprawi, ko-niecznie powiadom o tym fakcie autorw tego podrcz-nika za pomoc strony dyskusji danego moduu ksiki.Dziki temu przyczynisz si do rozwoju tego podrczni-ka.

1.1.3 Autorzy

Polimerek

Przykuta

Kj

1.2 Fotograa/Historia fotograiZa pocztek fotograi zwyko si uwaa lata 20. XIXwieku i wykonanie pierwszej trwaej fotograi. Jednakotrzymanie tego efektu wymagao znajomoci wiedzy zrnych dziedzin nauki i techniki. Pierwszym istotnymwynalazkiem byo odkrycie zdolnoci optycznych bardzo

maych otworw. Odkrycie tego zjawiska oraz skonstru-owanie pierwszych aparatw otworkowych (tzw. cameraobscura) przypisuje si Ibnowi al-Hasajmowi. Kolejny-mi wanymi wynalazkami byo odkrycie azotanu srebra(przeom wieku XII i XIII) oraz chlorku srebra (wiekXVI). Reakcj tych zwizkw na wiato soneczne opisaWilhelm Homberg w roku 1694.

Pierwsza barwna fotograa

Historia wspczesnej fotograi rozpoczyna si w roku1826, kiedy to Joseph-Nicphore Nipce uzyska pierw-szy obraz fotograczny. Cay proces odbywa si na cy-nowej pycie, pokrytej wiatoczuym asfaltem syryjskim(bitumitem). Wykonanie jednej kopii trwao wtedy a 8godzin. Dalsza ewolucja fotograi doprowadzia do uzy-skania pierwszego kolorowego zdjcia przez Jamesa Ma-xwella w roku 1861. Warto w tym miejscu zaznaczy, ebardzo ciekawe podejcie w dziedzinie fotograi koloro-wej zaprezentowa Siergiej Prokudin-Gorski. Zauwayon, e obraz kolorowy mona uzyska jako zestaw obra-zw monochromatycznych, z ktrych kady rejestruje in-n barw skadow wiata. Prokudin-Gorski wykonywakolejno 3 fotograe w kolorach: zielonym, czerwonym iniebieskim, a nastpnie przy wywoywaniu zdj owie-tla kad z tych fotograi lamp o odpowiednim kolorzei otrzymywa w efekcie w peni kolorowy obraz. Techni-ka ta miaa pewne ograniczenia fotograe musiay bywykonywane jak najszybciej po sobie. Kady ruch obiek-tu fotografowanego powodowa widoczne rozmazania na

1

2 ROZDZIA 1. WSTP

zdjciu. Prace Siergieja Prokudina-Gorskiego mona zo-baczy m.in. w galerii Wikimedia Commons.

1.2.1 Wspczesna fotograaWspczesna fotograa opiera si zarwno na metodachfotochemicznych (fotograa analogowa), jak i na zjawi-skach fotoelektrycznych (fotograa cyfrowa). Wida jed-nak zdecydowany trend w kierunku fotograi cyfrowej.Podstawow rol w tym typie fotograi odgrywa matry-ca wiatoczua. Jest to element elektroniczny, reaguj-cy na docierajce do fotony i na tej podstawie tworz-cy fotogra. Pierwsza matryca zostaa skonstruowana w1969 rokuw laboratoriach rmyBell przezWillarda Boy-la oraz George'a Smitha. Pierwsza matryca wiatoczuao rozdzielczoci 1 megapiksela stworzona zostaa przezrm Kodak w roku 1986.

Rozdzia 2

Sprzt fotograczny

2.1 Fotograa/Jaki wybra sprztfotograczny?

Niegdy popularny w Polsce aparat rosyjskiej produkcji Zorki 4

Na pocztku warto zaznaczy, e nie da si jednoznacz-nie odpowiedzie na pytanie postawione w tytule. a-den podrcznik nie podyktuje marki i modelu aparatu,jaki powiniene kupi. To Twj wasny wybr. Poniszyrozdzia pomoe Ci jedynie wybra aparat najlepiej do-stosowany do Twoich potrzeb. Doradzi take, na jakiekwestie naley przede wszystkim zwrci uwag.Na wybr sprztu fotogracznego ma wpyw wiele czyn-nikw. Oto niektre z nich:

stopie zaawansowania fotografa (bd entuzjastyfotograi),

dostpne rodki nansowe,

typ uprawianej fotograi (przyrodnicza, prasowa,sportowa, portretowa itp.),

posiadany sprzt (kwestia kompatybilnoci),

moliwoci aparatu i zakres ich rozszerzalnoci,

wygoda uytkowania aparatu.

2.1.1 Cena i moliwociPierwsz i zasadnicz cech aparatu jest jego cena. Toona uderza nas po kieszeniach, niejednokrotnie uniemo-liwia zakup sprztu czy te blokuje rozwj naszego talen-tu w dziedzinie fotograi. Cen sprztu warunkuje gw-nie typ aparatu (aparat cyfrowy lub analogowy) oraz do-celowa grupa odbiorcw.Profesjonalne aparaty projektowane dla zawodowcw snawet kilkunastokrotnie drosze ni popularne, tworzo-ne z myl o masowym odbiorcy. W aparatach dla zu-penych amatorw, okazyjnie fotografujcych dla rodzi-ny i znajomych, nacisk producentw jest nakierowanyna prostot i wygod uytkowania, natomiast aparaty dlaprofesjonalistw s przede wszystkim niezawodne, solid-nie wykonane i maj wyrubowane do granic moliwociparametry optyczne. Midzy tymi dwoma skrajnociamiistnieje cay zakres aparatw dla zaawansowanych ama-torw i pprofesjonalistw. Wikszo osb, ktre siwcigaj w fotografowanie, majc wiksze ambicje nitylko fotografowanie do rodzinnego albumu, zaczyna za-zwyczaj od umiarkowanie taniego kompaktowego apara-tu oferujcego nieco wiksze moliwoci ni aparaty dlazupenych amatorw i w miar rozwoju przechodzi stop-niowo do coraz bardziej zaawansowanych (i droszych)aparatw pprofesjonalnych. Ci, ktrzy w kocu decy-duj si y z fotografowania, wczeniej czy pniej doj-rzewaj do zakupu aparatu w peni profesjonalnego.

2.1.2 Analogowy czy cyfrowy?Wspczenie fotograa cyfrowa niemal cakowiciewy-para analogow i to zarwno w sektorze amatorskim,jak i profesjonalnym. Dla amatorw fotograa cyfro-wa jest po prostu wygodniejsza i na dusz met zde-cydowanie tasza. Najtasze aparaty cyfrowe s niewie-le drosze od prostych analogowych aparatw kompak-towych, za w zakresie aparatw nieco droszych cenycyfrwek i aparatw analogowych s praktycznie niemaltakie same. Aparatem cyfrowym mona bez ponoszeniazauwaalnych kosztw wykonywa setki zdj, z ktrychpotem drukuje si tylko nieliczne, natomiast kade zdj-cie analogowe wymaga zuycia jednej klatki lmu, kt-ra w razie bdu jest bezpowrotnie tracona. W dodatku,

3

4 ROZDZIA 2. SPRZT FOTOGRAFICZNY

aby si przekona, co wyszo, trzeba wyda pienidze nawywoanie lmu i druk odbitki, podczas gdy w apara-cie cyfrowymwidzimy efekt natychmiast na ekraniku cie-kokrystalicznym czy pniej na ekranie komputerowegomonitora.Profesjonalici do dugo bronili si przed przejciemz fotograi analogowej do cyfrowej. Barier byy tu naj-pierw zamae rozdzielczoci matryc wiatoczuych, na-stpnie brak modeli cyfrowych aparatw o odpowiednichdo profesjonalnych zastosowa parametrach optycz-nych i w kocu, gdy na rynku pojawiy si lustrzanki orozdzielczociach matryc powyej 10 milionw pikseli,do ktrych mona byo uy profesjonalne obiektywy zaparatw analogowych, barier byy pocztkowo astro-nomiczne ceny tych urzdze. W kocu jednak tego ro-dzaju aparaty potaniay, a profesjonalici docenili wygo-d, elastyczno i nowe moliwoci kreatywnego mody-kowania zdj, jakie oferuje fotograa cyfrowa i olbrzy-mia wikszo z nich odoya stare aparaty analogowedo szaf.Ostatni nisz, w ktrej przetrway aparaty analogowejest artystyczna fotograa czarno-biaa. Ceny wysokiejjakoci bon i papierw do fotograi czarno-biaej s bar-dzo niskie i mona je stosunkowo prosto samemu wywo-ywa. Proces wywoywania i produkcji odbitek daje wie-le moliwoci do kreacji artystycznej i jednoczenie dajedu frajd z samodzielnego kontrolowania caego pro-cesu uzyskiwania obrazu. Sama fotograa czarno-biaa,wci jest ceniona przez wielu artystw, gdy brak kolorupozwala si lepiej skupi na strukturalnych i fakturalnychaspektach tej sztuki.Czasami podnosi si, e przy nauce fotografowania wadaparatw cyfrowych jest to, e oduczaj one odpowie-dzialnoci. Gdy kade pstryknicie kosztowao jednklatk lmu, naleao si dobrze zastanowi, zanim sito zrobio. Wykonywao si zatem mniej zdj, ale za tow bardziej przemylany i wiadomy sposb. Pstrykaniezdj cyfrwk praktycznie nic nie kosztuje, mona za-tem przyj postaw w rodzaju bd pstryka wszystko,co si tylko da, a w kocu co tam mi wyjdzie. Std, jelimylimy o naszym rozwoju jako wiadomych fotografw,warto jest przynajmniej sprbowa cho raz w yciu po-robi zdjcia aparatem analogowym (najlepiej bez auto-matyki), co moe pomc w zmianie naszego nastawieniaz bezmylnego pstrykacza na wiadomie wybierajcegokadr i warunki ekspozycji fachowca.

2.1.3 Kompakt czy lustrzanka?Typy aparatw s dokadnie opisane w rozdziale Rodzajeaparatw fotogracznych, tutaj skoncentrujemy si tylkona tym, czy zdecydowa si naby aparat kompaktowy,czy lustrzank, gdy ta decyzja ma spory wpyw na p-niejsze moliwoci rozwoju.Aparaty kompaktowe maj zwykle mae wymiary i sdziki temu duo porczniejsze od lustrzanek. Ich gwn

Olympus C350Z - typowy, porczny kompakt

Canon EOS Rebel XT bez obiektywu - lustrzanka przeznaczonadla zaawansowanego fotoamatora

wad jest jednak brak moliwoci wymiany obiektywworaz, w przypadku taszych odmian, podczenia do nichzewntrznych lamp byskowych. Oprcz tego bardziejzaawansowane kompakty maj w zasadzie niemal takiesame moliwoci jak lustrzanki, jeli chodzi o moli-wo sterowania parametrami wykonywania zdj, i sprzy tym duo atwiejsze w obsudze. Jeli zatem chce-my gwnie wykonywa zdjcia w typowych warunkachz uyciem redniego zakresu ogniskowych obiektywu, tow zupenoci wystarczy nam kompakt.Jeli jednak duo fotografujemy, wczeniej czy pniejnatramy na sytuacj, kiedy kompakt nam nie wystar-czy. Takie typowe sytuacje to np. fotografowanie archi-tektury miejskiej, ktra wymaga stosowania obiektywwszerokoktnych z korekcj perspektywy, fotografowaniekrajobrazw, ktre wymaga jasnych obiektyww szero-koktnych o duej gbi ostroci i nie generujce dystor-sji optycznych czy fotografowanie w duych wntrzach zpewnej odlegoci, ktre wymaga zastosowania reporter-

2.1. FOTOGRAFIA/JAKI WYBRA SPRZT FOTOGRAFICZNY? 5

skiego teleobiektywu i mocnej lampy byskowej, w peniwsppracujcej z automatyk aparatu. Lustrzanki, jak-kolwiek drosze i mniej porczne od kompaktw, oferujjednak bez porwnania lepsze parametry optyczne orazmona ich moliwoci stopniowo poszerza, dokupujckolejne akcesoria. Wszystko to powoduje, e wikszozaawansowanych amatorw i praktycznie wszyscy pro-fesjonalici posuguj si lustrzankami, a nie aparatamikompaktowymi.

2.1.4 Kluczowe parametryKupujc aparat, gdy ju zdecydujemy si na analogowylub cyfrowy oraz na kompaktowy czy lustrzank, nale-y jeszcze przeanalizowa podstawowe parametry r-nych modeli i zdecydowa si na ten dla nas najbardziejoptymalny. Do parametrw tych (oprcz ceny) mona za-liczy:

Mas i wymiary Jest to czsto pomijany parametr,cho wbrew pozorom bardzo wany zbyt cikiaparat i o duych gabarytach bdzie ciy, gdymusimy go przecie ze sob nosi; z drugiej stro-ny aparaty o zbyt maych wymiarach okazuj si wpraktyce niewygodne w uyciu.

Ergonomi Wane jest tu zarwno, jak si trzyma apa-rat w doni, jak i to, jaki ma zestaw przyciskw ipokrte regulacyjnych i jak s one rozplanowane.Najlepiej jest przed zakupem aparatu wzi go dorki i zobaczy, jak ley, a take poprosi obsugsklepu o moliwo jego wczenia i zaprezentowa-nia, jak si w nim obsuguje podstawowe funkcje.

Solidno, niezawodno i precyzj wykonaniaAparat powinien by wykonany z dobrej jakocimateriaw i mie gwarancj producenta. Przedzakupem warto poszuka w Internecie opiniiuytkownikw na jego temat. Na og aparatyprodukowane przez najbardziej znanych produ-centw specjalizujcych si od lat w aparatachfotogracznych dla profesjonalistw (Canon, Leica,Minolta, Nikon, Olympus, Pentax) cechuje wikszastaranno i precyzja wykonania od pozostaychmarek, cho nie zawsze jest to elazna regua.

Zakres dostpnych parametrw ekspozycjiParametry ekspozycji to czas otwarcia migaw-ki i warto przysony. Im aparat zapewnia wikszyzakres tych parametrw, tym w wikszej liczbieprzypadkw bdziemy mogli wykona prawidowonawietlone zdjcie. Czas otwarcia migawki powi-nien wynosi od nieskoczonoci do co najmniej1/1000 sek, za przysona powinna by regulowanaw zakresie od f/2.8 do f/22. Wicej na ten temat wrozdziale Ustawianie czasu i przysony.

Parametry optyki O parametrach optyki decydujegwnie obiektyw. Na parametry te skada si

ogniskowa (lub jej zakres w przypadku obiekty-ww typu zoom), jasno, kt widzenia, jakoodwzorowywania, brak lub wystpowanie aber-racji oraz dystorsji. Jest to bardziej szczegowoomwione w rozdziale Obiektywy. Na parametryoptyki ma jednak take spory wpyw rozmiarkadru. Zasadniczo im wikszy, tym atwiej jestw aparacie kontrolowa gbi ostroci, atwiej odokadne odwzorowywanie obrazu, szczeglnieprzy szerokim kcie widzenia obiektywu. Wzrostrozmiaru kadru wymusza te jednak wikszewymiary caego aparatu.

Cen i dostpno dodatkowych akcesoriwWczeniej czy pniej bdzie si chciao dokupidodatkowe akcesoria takie jak pilot bezprzewo-dowy, ltry, zewntrzn lamp byskow itp. dlatego zanim si kupi aparat, warto popatrze,jakie akcesoria s do niego dostpne. Czasem wartobowiem dooy troch na starcie po to, aby kupiaparat znanego producenta, ktry oferuje duyzakres rnych akcesoriw i do ktrego akcesoriaprodukowane s te przez mae, niezalene rmy,ni aparat mniej znanego producenta oferujcegomay zestaw akcesoriw i stosujcy nietypowe nor-my uniemoliwiajce dobranie akcesoriw innychproducentw. Wicej na ten temat w rozdzialeAkcesoria.

Warto aparatu przy odsprzeday Po kilku latach zewzgldu na postp technologiczny zapewne postano-wimy wymieni nasz aparat na lepszy. Stary aparattra do szafy jako aparat rezerwowy, zostanie po-darowany osobie znajomej (jednak taki podaruneknaley przemyle, nie kady ucieszy si z uywane-go aparatu) lub tra na aukcj lub do dziau ogoszew gazecie lub czasopimie. Naley pamita, e apa-rat fotograczny znanego i szanowanego producentaosignie zazwyczaj znacznie wysz cen od aparatunieznanego producenta.

Przykad cyfrowego aparatu kompaktowego przeznaczonego dlaamatorw-entuzjastw z uchylnym ekranem ciekokrystalicznym


Dodatkowo, jeli zdecydowalimy si kupi aparat cy-frowy, naley wzi pod uwag:

Rozdzielczo, wymiary i jako matrycyRozdzielczo matrycy podawana zwykle wmilionach pikseli jest wanym, ale czsto bardzoprzecenianym parametrem aparatw cyfrowych. Wpraktyce, o ile nie potrzebujemy robi powikszezdj wielkoci plakatu A0, w zupenoci wystarczynam rozdzielczo rzdu 8-10 megapikseli, ktramniej wicej odpowiada rozdzielczoci typowego,kolorowego lmu maoobrazkowego. Rwniewany, a moe nawet waniejszy, cho zwyklemniej brany pod uwag, jest rozmiar matrycy.Im matryca wiksza, tym przy tej samej liczbiemegapikseli jest precyzyjniejsza w rejestrowaniuobrazu, co przekada si na jej maksymaln czuo,faktyczn rozdzielczo odwzorowywania i iloszumu. Czasami, zwaszcza w przypadku aparatwkompaktowych, lepiej jest kupi aparat z matryco mniejszej liczbie megapikseli, ale za to oferujcwikszy zakres czuoci i mniejsze zaszumienie.Wicej na ten temat w rozdziale Czuo matrycylub kliszy.

Rodzaj kart pamici i akumulatorw Na rynku do-stpnych jest kilkanacie rodzajw kart pamici,ktre maj rne ceny i rozmiary. Kupujc apa-rat, warto si dowiedzie, z jakim rodzajem kartwsppracuje i czy przypadkiem nie s to te najdro-sze. Aparaty s zasilane albo specjalnymi akumu-latorami pasujcymi tylko do danego rodzaju apa-ratu, albo typowymi, zwykle typu AA lub AAA.Oba rozwizania maj swoje wady i zalety. Wanejest te, ile zdj mona wykona z jednym zesta-wem akumulatorw oczywicie im wicej, tym le-piej. Wicej na ten temat w rozdzialeWykonywaniezdj aparatami cyfrowymi (sekcja Karty pamici iBaterie).

Moliwo automatyki Na automatyk aparatu skadasi wiatomierz i automatyczny nastaw ostroci,zwany autofocusem. Na bazie wiatomierza ama-torskie aparaty cyfrowe maj opracowane gotoweprogramy tematyczne, ktre automatycznie ustawia-j parametry ekspozycji dostosowane do sytuacjizdjciowej. Programy tematyczne i oglnie automa-tyka wyboru warunkw nawietlania czsto jednakzawodzi w nietypowych sytuacjach, dlatego wartosprawdzi nie tylko, jakie programy automatycznema aparat, ale take, czy ma programy pautoma-tyczne i moliwo przejcia na tryb w peni manual-ny. Wane jest te, w jakiego rodzaju wiatomierzjest zaopatrzony aparat (zwaszcza ile ma punktwpomiarowych) i w jakich trybach moe on dziaa.To samo odnosi si do autofocusu. Wicej na ten te-mat w rozdziaach: Automatyczny focus, Funkcje wpeni automatyczne i Funkcje pautomatyczne.

Szybko dziaania Szybko dziaania aparatw cyfro-wych jest ich sab stron w stosunku do aparatwanalogowych. Aparat cyfrowy jest w gruncie rzeczyrodzajem komputera, ktrego uruchomienie wyma-ga wczytania do pamici podrcznej systemu opera-cyjnego, uruchomienia matrycy i silniczkw steru-jcych obiektywem. W trakcie wykonywania zdjaparat musi przetworzy dane z matrycy do postacipliku i nastpnie zapisa ten plik na karcie pami-ci. Std przed kupnem aparatu warto zapozna si zinformacjami o tym, ile czasu zajmuje jego urucho-mienie (czasami to jest nawet do 30 sekund), ile apa-rat jest w stanie wykona zdj w jednej, nieprze-rwanej serii oraz jak szybko dziaa jego autofocus.Niektre, najprostsze kompakty potra by irytu-jco "lamazarne, zwaszcza w sytuacjach, gdy np.chcemy fotografowa szybko poruszajce si obiek-ty.

Parametry ekranu ciekokrystalicznego Ekrany cie-kokrystaliczne montowane w aparatach cyfrowychmaj rne wymiary, rozdzielczo, jako odwzo-rowywania barw i bywaj uchylne albo wbudowanena sztywno w tyln ciank aparatu. Uchylne ekra-ny s wygodne, ale s te duo bardziej podatne nauszkodzenia ni ekrany wbudowane na stae w apa-rat. Generalnie od ekranu nie naley oczekiwa cu-dw ma on suy w zasadzie tylko do kadrowa-nia i pobienego sprawdzania, czy zdjcie wyszo,czy te jest od razu do skasowania. Std nie war-to zbytnio przywizywa wagi do jego parametrw,aczkolwiek, jeli mamy wybr midzy dwoma apa-ratami, ktre oprcz tego maj identyczne pozostaekluczowe cechy, mona wzi pod uwag na koniecjako ekranika.

2.2 Fotograa/Rodzaje aparatwfotogracznych

O rodzaju zakupionego aparatu powinno decydowa jegoprzeznaczenie. Dostpne na rynku aparaty mona dzielipod rnymi ktami.

2.2.1 Podzia ze wzgldu na materia wia-toczuy

Aparaty klasyczne (tradycyjne), w ktrych obrazjest rejestrowany i jednoczenie zapisywany na kli-szy fotogracznej.

Aparaty cyfrowe, ktre rejestruj obraz za pomo-c specjalnego przetwornika nazywanego matrycwiatoczu i zapisuj go na kartach pamici.

2.2. FOTOGRAFIA/RODZAJE APARATW FOTOGRAFICZNYCH 7

Aparat kompaktowy, klasyczny (Olympus Superzoom 700XB)

Cam

era

DigiSh

otC6

0

3.2ME

GAPIXE

LS

Typowy kompakt cyfrowy(Canon Powershot S60)

Kompakt stylizowany na pprofesjonaln lustrzank(Nikon Coolpix P80)

2.2.2 Podzia ze wzgldu na budow

Drugi wany podzia dotyczy zarwno aparatw klasycz-nych, jak i cyfrowych i jest oparty na oglnej konstrukcjitego urzdzenia.

Aparaty kompaktowe

Aparaty kompaktowe zawieraj w swoim maym i lek-kim korpusie wszystkie elementy konstrukcji cznie zobiektywem i lamp byskow; s zazwyczaj wygodne iatwe w obsudze, lecz ich podstawow wad jest brak

moliwoci wymiany obiektywu; uproszczona konstruk-cja przysony i migawki oraz zazwyczaj brak moliwociprzyczenia zewntrznej lampy byskowej.

W przypadku kompaktw tradycyjnych ich gw-n wad jest te to, e kadr oglda si nie przezobiektyw lecz przez specjalnywizjer, ktrego zasignie pokrywa si z tym, co naprawd si zarejestru-je, szczeglnie na zdjciach zblieniowych; prawiewszystkie aparaty analogowe wykorzystuj lm ma-oobrazkowy w rolkach.

Na rynku s dostpne kompakty cyfrowe o bardzornych wymiarach i moliwociach od najprost-szych pstrykaczy o rozmiarach zblionych do kar-ty kredytowej po aparaty wygldajce niemal jakprofesjonalne lustrzanki. W kompaktach cyfro-wych wystpuj takie same wizjery jak w kompak-tach analogowych, ale zwykle zdjcia kadruje si wnich z uyciem ciekokrystalicznych wywietlaczy,ktre pokazuj bezporednio obraz z matrycy apa-ratu. Kompakty cyfrowe maj zwykle bardzo mapowierzchni matrycy, stanowic niewielki ua-mek powierzchni kadru kliszy maoobrazkowej. Po-woduje to zwykle gorsz jako zdj w stosunku dolustrzanek; skraca si w nich take ogniskowa obiek-tywu, na skutek czego atwiej jest do nich zaprojek-towa obiektywy o duym zakresie powiksze,ale trudniej jest uzyska szeroki kt kadru. Skutku-je to te wiksz gbi ostroci zdj wykonywa-nych w trybie zoom w stosunku do lustrzanek, coma zalet w przypadku wykonywania zdj makro ipejzaowych, ale jest wad, gdy chcemy mie ma,wyodrbniajc gbi.

Typowa lustrzanka cyfrowa przeznaczona dla pprofesjonali-stw i zaawansowanych amatorw(Sony 700)


Profesjonalna, maoobrazkowa lustrzanka cyfrowa(Nikon D3)

Lustrzanki

Lustrzanki s to aparaty, ktre posiadaj specjalne uchyl-ne lustro, ktre rzuca obraz wprost z obiektywu do wi-zjera lub na tzw. matwk w czasie kadrowania, a na-stpnie chowa si" w trakcie ekspozycji zdjcia. Dzi-ki temu mona bardzo precyzyjnie kadrowa zdjcia istosowa wymienne obiektywy[1]. Wymiana obiektywuw lustrzankach odbywa si albo za pomoc specjalne-go, standardowego w ramach jednej rmy gwintu lubrwnie standaryzowanych pocze bagnetowych. Po-czenia bagnetowe umoliwiaj bardzo szybk wymianobiektywu na inny. Normy pocze aparatu z obiekty-wami zostay przeniesione z dawnych lustrzanek analo-gowych do cyfrowych, dziki czemu waciciele obiekty-ww kupionych do aparatw analogowych mog je sto-sowa rwnie do nowych aparatw cyfrowych. Rwniezestaw wielu innych akcesoriw do lustrzanek jest zwy-kle znacznie szerszy od tych dostpnych dla kompak-tw. Lustrzanki maj te innego rodzaju migawk tzw.szczelinow, umoliwiajc bardziej precyzyjne sterowa-nie czasem ekspozycji i rwnomiernie owietlajce kadr,za przysony s zwykle integralnym elementem obiekty-ww, s zatem wymieniane razem z nimi i dostosowanedo ich konstrukcji. W lustrzankach mona te stosowarne rozmiary kadru.

W lustrzankach klasycznych stosuje si zazwyczajnastpujce formaty:

maoobrazkowy 24 36mm (stosowany tew kompaktach)

redni 4,5 6, 6 6, 6 9 (6 7, 6 8)cm (obecnie w zaniku)

wielki od 4 5 cala wzwy wci stoso-wany w profesjonalnych aparatach studyjnych

W lustrzankach cyfrowych dla amatorw i p-profesjonalistw kady producent stosuje inn po-

Profesjonalna lustrzanka studyjna z wielkoformatow matryc

wierzchni matrycy, zwykle nieco mniejsz od po-wierzchni formatu maoobrazkowego, ale znaczniewiksz od tych stosowanych w kompaktach. Prze-none, profesjonalne lustrzanki cyfrowe maj za-zwyczaj matryce o powierzchni kadru maoobraz-kowego, natomiast w studiach czsto stosuje si spe-cjalne przystawki z matrycami obejmujcymi ca-y kadr wielkoformatowy, dziki czemu mona lu-strzanki wielkoformatowe stosowa zarwno w try-bie analogowym, jak i cyfrowym.

Bezlusterkowiec (Lumix GF1)

Bezlusterkowce

Trzecim typem s aparaty w systemieMikro Cztery Trze-cie, tzw. bezlusterkowce czy te evile. Prostot budowy,rozmiarami i brakiem lustra przypominaj aparaty kom-paktowe, natomiast wymienialna optyka i wiksza ma-

2.3. FOTOGRAFIA/OBIEKTYWY 9

tryca zblia je do lustrzanek. Z tego wzgldu nazywanes hybrydami.

Przypisy

[1] Niegdy na rynku dostpne byy lustrzanki dwuobiek-tywowe, w ktrych kadr obserwowao si przez osobnyobiektyw do podgldu; obecnie s one w zaniku.

2.3 Fotograa/Obiektywy

Prosty obiektyw staoogniskowy 50 mm

W przypadku aparatw kompaktowych nie mamy ad-nego wyboru obiektywu, gdy jest on niedemontowalny.W przypadku lustrzanek i innych aparatw systemowych,mamy w tej kwestii duy wybr. Warto jednak, aby wa-ciciele kompaktw zapoznali si z podstawowymi infor-macjami o obiektywach, gdy lepiej bd mogli zrozu-mie, w jaki jego rodzaj jest zaopatrzony ich sprzt i ja-kie ma ograniczenia.

2.3.1 Troch optyki

Zasada dziaania obiektywu

Obiektyw peni w aparacie rol soczewki skupiajcej,ktra zmniejsza obraz znajdujcy si przed aparatem dorozmiarw elementu wiatoczuego. W praktyce obiek-tywy s wykonane z zespow od kilku do nawet kil-kudziesiciu soczewek, nie zmienia to jednak istoty ichdziaania. Std kady obiektyw da si opisa dwoma pro-stymi parametrami:

Ogniskow czyli odlegoci od rodka obiekty-wu do punktu, w ktrym skupione zostan promie-nie wietlne; generalnie im dusza ogniskowa, tymobiektyw mniej zmniejsza obraz albo patrzc na tood strony praktycznej bardziej powiksza; obiek-tywy o szczeglnie maej ogniskowej nazywane sszerokoktnymi, a o szczeglnie duej teleobiek-tywami.

Ktemwidzenia czyli jaki fragment obrazu wia-ta znajdujcego si przed aparatem zostanie rzu-cony na element wiatoczuy; fragment ten mierzysi zakadajc, e aparat znajduje si w kuli, z kt-rej obiektyw wycina okrelony kt bryowy; jeliobiektyw ma kt widzenia 180 to znaczy e wi-dzi on praktycznie cay moliwy obraz przed sob,jeli ma kt widzenia 5 to znaczy, e widzi tylkobardzo may fragment.

Kt widzenia obiektywu zaley od ogniskowej i formatu.Jest on tym mniejszy, im dusza ogniskowa, a zarazemtym wikszy, im wikszy format, czyli rozmiar elemen-tu wiatoczuego - matrycy lub kliszy. Std, jeli zaoysi obiektyw przeznaczony do kadru maoobrazkowegona aparat, ktry ma matryc o wielkoci bokw rwnychpoowie tego kadru, to faktyczny kt widzenia obiektywuzmniejszy si rwnie dwukrotnie. W cyfrowych apara-tach kompaktowych, ktre maj matryce o maych po-wierzchniach, wymusza to uycie obiektyww o odpo-wiednio maej ogniskowej, aby uzyska w nich duy ktwidzenia, co rodzi rnego rodzaju problemy z utrzyma-niem ich jakoci przy niskiej cenie.Wanym parametrem obiektyww jest te ich jasno,ktra jest w duym uproszczeniu stosunkiem iloci wia-ta wpadajcego do obiektywu do wiata ze wychodz-cego przy maksymalnie otwartej przesonie. Zazwyczajim obiektyw ma wiksz jasno przy tych samych pozo-staych parametrach, tym jest droszy, gdy, aby uzyskataki efekt, trzeba uy bardziej kosztownych materiawna soczewki.Porwnanie zdj tego samego obiektu wykonane zrn ogniskow:

ogniskowa szerokoktna 28 mm ogniskowa normalna 50 mm lekkie zblienie 70 mm silne zblienie 210 mm


2.3.2 Rodzaje obiektyww

Reporterski obiektyw zmiennoogniskowy o zakresie ogniskowychod 28 do 200 mm

Podstawowy podzia obiektyww to:

Staoogniskowe oferuj lepsz jako zdj przyniszej cenie ich zakupu, ale s kopotliwe w uyciu szczeglnie przy fotograi reportaowej i aby mcwykonywa nimi zdjcia w rnych sytuacjach, trze-ba mie ich cay zestaw; s one jednak czsto stoso-wane w fotograi profesjonalnej do cile okrelo-nych zada np. wykonywania portretw w studioczy zdj pocztwkowych.

Zmiennoogniskowe czyli z tzw. zoomem zewzgldu na wiksz ich zoono konstrukcyjn sprzy tych samych parametrach jakociowych dro-sze od obiektyww staoogniskowych, przy czymnawet najdrosze ich wersje oferuj nisz jakoni rednie obiektywy staoogniskowe; ich zaletjest jednak uniwersalno; najbardziej uniwersalnemaj zakres ogniskowych od grnych granic obiek-tyww szerokoktnych do cakiem potnego te-leobiektywu; im jednak wiksza uniwersalno, tymjest wicej problemw z utrzymaniem dobrych pa-rametrw optycznych w caym zakresie pracy obiek-tywu; przy skrajnych ogniskowych pojawi si wnich silne efekty dystorsji geometrycznej i aberra-cji chromatycznej. Ze wzrostem ogniskowej spadate gbia ostroci, co jest szerzej wyjanione w roz-dziale Ustawianie ostroci.

Ze wzgldu na kt widzenia/ogniskow obiektywy dzielisi na (ogniskowa podana jest wg norm dla standardowe-go kadru maoobrazkowego)[1]:

Rybie oko (ogniskowe poniej 15 mm i kt widze-nia dochodzcy do 180) maj bardzo ograniczone

Zdjcie pokoju wykonane z uyciem obiektywu typu rybie oko

zastosowanie, gdy daj bardzo silne dystorsje geo-metryczne, ktre w ich przypadku s jeszcze czstocelowo wzmacniane przez specjaln ich konstrukcj(uycie bardzo wypukych, eliptycznych soczewek) s stosowane gwnie do wykonywania specycz-nych koowych panoram.

Szerokoktne (ogniskowe od 16 do 35 mm i k-tach widzenia od 120 do 90 ) a zatem o znacz-nie szerszym kcie widzenia od ludzkiego oka po-zwalaj na fotografowanie duych przedmiotw zmaych odlegoci. Su gwnie do wykonywaniapanoram, zdj architektury w miejscach, gdzie niemona oddali si od budynku i zdj w ciasnych po-mieszczeniach; im wikszy kt widzenia obiektywu,tym trudniej jest wyprodukowa taki, ktry by niedawa zauwaalnych dystorsji geometrycznych, stdobiektywy o maych ogniskowych, ktre nie tworzsilnych dystorsji s bardzo drogie.

Normalne (ogniskowe od 35 do 80 mm, kty od 90do 45) maj kt widzenia zbliony do ludzkiegooka daj zatem najbardziej naturalnie wygldaj-ce kadry; stosunkowo najatwiej jest te je wypro-dukowa i daj one najczystsze, wolne od dystorsjii aberracji obrazy. Std s uywane masowo zarw-no do fotograi amatorskiej, jak i w studiach foto-gracznych, zwaszcza do wykonywania portretw.W fotograi amatorskiej mona ich uy niemal dokadej sytuacji zdjciowej od panoram do portre-tw zblieniowych.

Teleobiektywy (ogniskowe od 80mmwzwy do na-wet 500 mm i kty od 45 do 12) przeznaczo-ne s do robienia zdj ze znacznej odlegoci. Przyich pomocy mona wykona zdjcie oddalonego okilkanaciekilkaset metrw detalu, w taki sposb,e detal ten wypeni cay kadr. Ich wad s due wy-miary i dua masa, ktra powoduje, e s one maoporczne w wielu sytuacjach s jednak niezbdne.Teleobiektywy o duych jasnociach i duych ogni-skowych s niezwykle kosztowne.

2.3. FOTOGRAFIA/OBIEKTYWY 11

Teleobiektyw 500 mm

2.3.3 Obiektywy do specjalnych zastoso-wa

Obiektywy makro

Obiektyw makro 90 mm

Piercienie makro do zwykych obiektyww

Wikszo obiektyww umoliwia wykonywanie ostrychzdj po odsuniciu si o co najmniej 20 cm od fotografo-wanego obiektu i minimalna odlego ostrzenia wzrastawraz z ich ogniskow. Gwn cech obiektyww makro(czyli do zdj zblieniowych) jest moliwo wykony-wania za ich pomoc zdj z bardzo maej odlegoci odobiektu. Drug ich wan cech jest dokadne odwzoro-wywanie geometrii obrazu. Zdjcia zblieniowe wykony-

wane przy pomocy zwykych obiektyww maj zazwy-czaj siln dystorsj optyczn, podobn nieco do tej, jakdaje rybie oko. Obiektywy makro s tak zaprojektowane,aby dystorsja ta nie wystpowaa.Obiektywy makro s dostpne z rn ogniskow od 50do nawet 200 mm. Obiektywy o mniejszej ogniskowejsu do wykonywania zdj w skali 1:1, obiektywy oduej ogniskowej su do wykonywania zdj w duympowikszeniu (przy 200 mm jest to ok. 5:1). Dostp-ne s rwnie zmiennoogniskowe obiektywy makro. Do-brej jakoci obiektywy makro s bardzo drogie i majpoza zdjciami zblieniowymi bardzo ograniczone za-stosowanie. Oprcz specjalnej konstrukcji ukadu socze-wek, efekt makro uzyskuje si przez oddalenie pierwszejod strony aparatu soczewki od elementu wiatoczuego.Taszym rozwizaniem od obiektyww makro jest sto-sowanie tzw. piercieni makro, ktre zakada si midzyaparat a zwyky obiektyw. Daje to jednak znacznie gor-szy efekt od profesjonalnych obiektyww makro, gdypiercienie zwikszaj ryzyko wystpienia silnych aber-racji chromatycznych i ar.

Obiektywy z regulowan osi optyczn

Obiektyw Nikor PC 28 mm z pionow regulacj osi optycznej

Obiektywy z regulowan osi optyczn, tzw. z ang. tiltand shift, maj sta ogniskow (zwykle szerokoktn)i umoliwiaj przesuwanie wzgldem siebie dwch grupsoczewek w poprzek osi optycznej w paszczynie piono-wej, poziomej lub w najdroszych konstrukcjach w obupaszczyznach. Nazywa si je rwnie obiektywami z ko-rekt perspektywy. S gwnie uywane do fotografowa-nia architektury. Czstym problemem przy wykonywa-niu zdj budynkw z bliska jest problem zbiegajcychsi krawdzi budynku, co sprawia wraenie na zdjciujakby budowla kada si", czyli bya pochylona w pio-nie. Zapobiega temu wanie przesunicie osi optycznejobiektywu wzgldem rodka kadru. Dodatkowym efek-tem przesunicia jest te specyczny rozkad gbi ostro-ci. Centrum gbi ostroci jest bowiem w takich obiek-tywach rwnie przesuwane ze rodka kadru do jednej zjej krawdzi. Przy skrajnym przesuniciu mona uzyska


silny efekt gradientu ostroci ostro zdjcia stopnio-wo zwiksza si w kierunku przesunicia osi.Przy fotografowaniu architektury obiektyww tych uywasi zwykle z aparatami umocowanymi na statywie, po to,aby dokadnie wypionowa i wypoziomowa aparat.Obiektywy z regulowan osi optyczn s bardzo kosz-towne. Nieco taszym rozwizaniem jest stosowanie na-sadek przesuwajcych o optyczn do zwykych obiekty-ww. Nasadki takie daj jednak znacznie gorsze efektyod obiektyww zaprojektowanych od pocztku do pracyw ukadzie z przesunit osi.

2.3.4 Przypisy

[1] Warto doda, e typowy kt widzenia czowieka zalenieod tego, na jak odlegym od siebie celu skupia wzrok waha si od 90 do 45 .

2.4 Fotograa/AkcesoriaJakkolwiek zdjcie mona wykona samym goym apa-ratem z odpowiednim do sytuacji zdjciowej obiekty-wem, w wielu przypadkach pomocne do osignicia lep-szego efektu s rnego rodzaju akcesoria. Do najbar-dziej uytecznych mona zaliczy:

Filtry w przypadku aparatw cyfrowych w prak-tyce wystarczaj: ltr szary, polaryzacyjny i ew. UV

Soczewki powikszajce uywane do makrofo-tograi

Osony przeciwsoneczne

Statywy

Pilot zdalnego sterowania lub wyk spustowy

Dodatkowe lampy byskowe (opisane s w rozdzialeZdjcia z eszem)

Akcesoria do zabezpieczania, konserwacji i czysz-czenia aparatu (opisane s w rozdziale Konserwacjasprztu fotogracznego)

2.4.1 Filtry

Filtry to cienkie szybki nakrcane na obiektyw od stro-ny zewntrznej. Szybki te s odpowiednio barwione lubwykonywane ze specjalnego rodzaju szka. Mona je po-dzieli na:

Filtry barwne i ltr UV

Filtry UV

Wykonane s ze szka pochaniajcego promieniowanieultraoletowe. Przy ostrym wietle sonecznym niewi-doczne dla oka promieniowanieUVmoe bowiem powo-dowa, e zdjcie bdzie jednolicie wypowiae, gdymatryce i klisze fotograczne mog zarejestrowa to pro-mieniowanie. W praktyce wspczesne obiektywy posia-daj zwykle ltry UV naniesione na powierzchni socze-wek w formie cienkiej warstwy. Filtr UV moe si jed-nak przyda jako tania i cakowicie neutralna osona naobiektyw zabezpieczajca go przed zniszczeniem w trud-nych warunkach (np. wykonywaniem zdj w deszczu).

Filtry barwne

S to odpowiednio zabarwione szybki; wycinaj one z do-cierajcego do nich wiata okrelon cz jego widma.Najczciej stosowane s ltry ocieplajce (te, po-maraczowe) i ochadzajce (niebieskie, oletowe) orazltry do specycznych warunkw np. do zdj wykony-wanych w grach, zdj pod wod, ltry typu skylight(przyciemniajce niebo) itd. Posiadajc aparat cyfrowy,mona si bez nich doskonale obej, gdy dokadnie takisam efekt, jaki daj te ltry mona osign odpowiedniokorygujc barwy za pomoc programw komputerowychdo edycji zdj.

Filtry szare

S to ltry jednolicie zabarwione na szaro, a zatem wrwnym stopniu pochaniajce cay zakres widma docie-rajcego wiata. Przy ich pomocy mona skorygowawarunki ekspozycji. Stosuje si je zazwyczaj w sytu-acjach wykonywania zdj przy bardzo ostrym wietle,gdy zaley nam np. na uzyskaniu duszych czasw na-wietlenia. Filtry te skalowane s w stopniach ekspozycji(EV) i s dostpne w skali od 1 do 4. Ich odmian s szareltry gradientowe i powkowe. S one w poowie sza-re i w poowie cakowicie bezbarwne. Umoliwiaj one

2.4. FOTOGRAFIA/AKCESORIA 13

Filtr szary gradientowy

uniknicie przewietlenia czci kadru scen, ktre cha-rakteryzuje duy zakres zmian jasnoci. Najczciej sto-suje si je, aby unikn przewietlenia nieba przy wyko-nywaniu zdj wykonywanych pod soce.

Filtry polaryzacyjne

Efekt dziaania ltra polaryzacyjnego na zdjcie plenerowe.Zdjcie z lewej wykonane jest bez ltra, z prawej z ltrem

Efekt selektywnego usuwania odbi od szyby. Z lewej zdjcie wy-konane z ltrem, z prawej bez ltra

S wykonane ze szka, ktre nie przepuszcza wiata ookrelonym zakresie ktw polaryzacji. Umoliwia tousunicie ze zdjcia wiata odbitego od gadkich po-wierzchni, a take czci bezporednio padajcego wia-ta sonecznego. wiato odbite od gadkiej powierzchniulega bowiem czciowej lub nawet cakowitej polaryza-cji. Rwnie wiato soneczne jest czciowo spolaryzo-

wane po przejciu przez atmosfer ziemsk. Dziaania te-go ltra nie da si zastpi obrbk zdjcia w kompute-rze, dlatego warto si w niego zaopatrzy. Wspczenienajczciej stosowane s tzw. ltry koowe, skadajcesi z dwch powek, ktre mona obraca w stosunku dosiebie. Umoliwia to atw regulacj zakresu ktw pola-ryzacji wiata, ktre maj by odltrowane. Dziki tymltrom mona uzyska nastpujce efekty:

Zlikwidowanie odbi powstaych na szybach coumoliwia wykonywanie dobrych zdj przez szy-by (np. w muzeach i akwariach), a take uniknicieostrych odbi soca od szyb okiennych i innych taiszklanych.

Zlikwidowanie odbi od tai wodnych dzikiczemu woda nie wyglda, jakby bya wykonana zmetalu, lecz przybiera jednolit barw lub staje siprzezroczysta i dobrze wida, co jest pod ni.

Pogbione i jednolite barwy nieba i owietlonychostrym wiatem sonecznym obiektw.

Wskazwki uycia ltru[1]

W przypadku uywania wielu ltrw naraz, ltr po-laryzacyjny powinien zosta umieszczony najbar-dziej zewntrznie. Umieszczenie za innymi ltramimogoby spowodowa redukcj ich funkcji.

W przypadku zdj plenerowych ltr dziaa najsku-teczniej przy ustawieniu kta ltrowania 90 w sto-sunku do kierunku padania wiata. Kt ten mo-na ustali za pomoc doni. Naley palec wskazu-jcy skierowa do soca i wyprostowa kciuk tak,aby utworzy z palcem wskazujcym kt zbliony do90. Nastpnie wskanik obrotu zewntrznego pier-cienia na ltrze naley ustawi zgodnie ze wskaza-niem kciuka.

redni kt polaryzacji wiata sonecznego zmieniasi wraz z ktem padania promieni. Powoduje to, ebarwa nieba zmienia si od granatowoniebieskiej dojasnobkitnej. Odpowiednie ustawienie ltra pola-ryzacyjnegomoe ten efekt dramatycznie zwikszylub znacznie zniwelowa, co w lustrzankach monabezporednio obserwowa w wizjerze.

Filtr daje wyrane efekty przy fotografowaniu zesocem z boku. Przy socu zza plecw, a takedokadnie pod wiato efekt zmiany barw nieba i in-nych owietlonych przez soce obiektw jest nie-zauwaalny.

Jeli nie mamy lustrzanki, dobrym sposobem naprzewidzenie efektu polaryzacji, jest patrzenieprzez okulary z ltrem polaryzacyjnym.

Fotografowanie panoramiczne wyklucza uycie l-tra polaryzacyjnego, gdy barwa nieba z jednegozdjcia nigdy nie dopasuje si do drugiego.


2.4.2 Soczewki powikszajce

Zestaw soczewek powikszajcych

Soczewki powikszajce, zwane rwnie soczewkamilub ltrami makro, przystosowane s do montau nazwykych obiektywach i wykorzystywane s do foto-grai zblieniowej - wykonywania powiksze maychobiektw, bez koniecznoci zakupu drogiego makro-obiektywu. Przy wyborze soczewek makro dobrze jestzwrci uwag na to, czy s achromatyczne czy nie -naley bowiem pamita, e zwyka soczewka cho jestznacznie tasza - wprowadza aberracj sferyczn i moewprowadza aberracj chromatyczn, ktre objawi siuwypukleniem przedmiotu lub poblaskiem i zmian ko-lorw krawdzi. Soczewki achromatyczne posiadaj do-datkowe szko lub prol korygujcy, co pozwala uniknzjawiska aberracji.

2.4.3 Osony przeciwsoneczne

Obiektyw zmiennoogniskowy 28105 mm z oraz bez osony

Osony te to zwykle wykonana z tworzywa tuleja, ktr simontuje od przodu obiektywu. Zadaniem tych oson jest

zapobieganie wpadaniu do obiektywu wiata pod ostrymktem w stosunku do powierzchni zewntrznej soczewki.Zapobiega to czterem niekorzystnym zjawiskom:

olepianiu wiatomierza aparatu, co moe powo-dowa bdny dobr warunkw ekspozycji

bdnego automatycznego wyostrzenia zdjcia pojawianiu si na zdjciu blikw i ar spadkowi kontrastu zarejestrowanego obrazu naskutek zakcenia go interferencjami z odbitego zboku wiata.

Osona musi by tak skonstruowana i dobrana, aby niewchodzi w pole widzenia obiektywu. Generalizujc- im krtsza ogniskowa obiektywu, tym osona rwniemusi by krtsza. Do obiektyww ze zmienn ogniskowczsto stosuje si osony o nieregularnym ksztacie brze-gw, przypominajcym nieco patki tulipana. Osonytakie s zwykle dostarczane razem z obiektywem i spe-cjalnie do niego zaprojektowane tak, aby dawa najwik-sz moliwie oson i jednoczenie nigdy nie zasaniawaciwego obrazu.Dedykowane osony s zwykle montowane na zcze ba-gnetowe, dziki czemu mona ich uywa bez przeszkdrazem z dowoln liczb ltrw. Osony oglnego uytkus czsto nakrcane na gwint przeznaczony do montowa-nia ltrw, co powoduje, e najpierw naley nakrci ltr,a dopiero pniej oson, przy czym pojawia si ryzyko,e osona zasoni kadr, gdy ltr przesuwa j do przodu.Osony przeciwsoneczne warto zakada na obiektywprawie zawsze (nawet w nocy), gdy prawie zawsze ist-nieje ryzyko pojawienia si nieprzewidzianych odbi irde bocznego wiata. Wyjtkiem jest tylko wykony-wanie zdj z uyciem lampy byskowej zamontowanejna aparacie, gdy osona moe w takim przypadku rzucacie na kadr, zwaszcza przy zdjciach wykonywanych zbliska.

2.4.4 StatywyStatyw to urzdzenie zwykle w ksztacie skadanegotrjnoga (tzw. tripod) lub rzadziej pojedynczego prta(monopod) zaopatrzonego w gowic, do ktrej monaprzykrci aparat. Podstawowym zadaniem statywu jeststabilizowanie aparatu w jednej, cile ustalonej pozycji.Statywy z poziomnic umoliwiaj te dokadne ustawie-nie aparatu w stosunku do paszczyzny gruntu.Statyw jest koniecznym urzdzeniem przy wykonywaniuzdj z dugimi czasami ekspozycji (gwnie nocnymi)oraz zdj HDR. Przydaje si jednak take przy wykony-waniu zdj, ktre wymagaj precyzyjnego kadrowania(np. zdj architektury) oraz zdj panoramicznych.Dobry statyw musi by przede wszystkim stabilny.Oznacza to, e zbyt lekkie i delikatne ich konstrukcje nie

2.4. FOTOGRAFIA/AKCESORIA 15

Penogabarytowy statyw przenony w uyciu

speniaj swojego podstawowego zadania. Ponadto do-brze jest, gdy statyw umoliwia regulacj jego wysoko-ci w szerokim zakresie. Dziki temu moemy umiesz-cza aparat wyej lub niej od podoa zalenie od potrze-by. Regulacja wysokoci statywu moliwa jest w wynikuwysuwania z jego rodka pionowej rury, do ktrej przy-troczona jest gowica oraz przez zwikszanie lub zmniej-szanie dugoci nek. Wikszo przenonych statywwma teleskopowo skadane nki, co dodatkowo umoli-wia wypoziomowanie statywu na nierwnym podou.Wan cech statywu jest jego gowica. Najprostsza kon-strukcja takiej gowicy to ruba, ktr przykrca si bez-porednio do otworu w dole pokrywy aparatu. Rozmiartego otworu i gwint jest standardowy w niemal wszyst-kich aparatach, std nie istnieje ryzyko, e zakupiony sta-tyw nie bdzie pasowa. Przykrcanie za kadym razemaparatu na gwint jest jednak czasochonne i wie siz ryzykiem uszkodzenia tego gwintu. Wygodniejsze sgowice, ktre maj specjaln plastikow lub metalowksztatk ze rub (tzw. szybkozczk), ktr najpierwprzykrca si do aparatu, a nastpnie zatrzaskuje si wgowicy. Element ten jest zwykle may i lekki, mona gowic na stae przykrci do aparatu i o nim zapomnie".Gowica powinna by zaopatrzona w may stolik, dzi-ki czemu daje lepsz stabilizacj dla aparatu. Stolik po-winien dawa si obraca zarwno w pionie, jak i pozio-mie, a take pochyla w pionie w stosunku do osi statywu.Wikszo stolikw posiada charakterystyczn rczk lubdwie rczki ze rub blokujc, ktre uatwiaj ustawie-nie aparatu, a nastpnie jego zablokowanie w wybranejpozycji. Wreszcie dobrze jest, gdy stolik jest zapatrzonyw poziomnice, ktre uatwiaj ustawienie go cile rw-nolegle do podoa. Najdrosze gowice maj te skalktw i umoliwiaj wykonywanie obrotu aparatem o ci-le zadany kt.Niewtpliw wad statyww jest fakt, e nie s to naj-porczniejsze urzdzenia (nawet po zoeniu). Ponadtostatyw znacznie komplikuje i spowalnia proces wykony-wania zdj. Trzeba bowiem znale dla niego miejsce,rozoy go, wypoziomowa, zamontowa na nim apa-rat, ustawi odpowiedni kadr i wreszcie zamrozi pozycj

Stolik gowicy z ksztatk

aparatu.Rodzaje statyww

Penogabarytowe tripody daj zwykle moli-wo ustawiania aparatu od 2530 cm od gruntudo ok 1,52 m. Wyposaone s zazwyczaj w penifunkcjonaln gowic. Ich wad jest to, e s due inieporczne nawet po zoeniu.

Minitripody nie maj zwykle gowicy ze sto-likiem ani poziomnic. Daj moliwo ustawianiaaparatu od 1015 cm do ok. 4050 cm nad pozio-mem gruntu. Nadaj si od biedy dla maych apa-ratw kompaktowych, s jednak cakowicie bezu-yteczne z ciszymi aparatami. Ich zalet s nato-miast mae wymiary i prostota obsugi. Po zoeniuprzyjmuj gabaryty zblione do duego dugopisu,mona je zatem woy np. do kieszeni od spodni.

Gorillapody wygldaj jak minitripody, ale majgitkie i elastyczne nki. Pozwala to na wypozio-mowanie statywu na nierwnym podou, a take naprzymocowanie do rnych przedmiotw, np. drze-wa, awki itp. Dobre gorillapody maj take wikszyudwig ni minitripody, co pozwala stosowa je wpoczeniu z ciszymi aparatami.

Monopody maj tylko jedn nk, ktr na r-ne sposoby przytwierdza si do podoa lub tylko na


nim stawia. Daj ograniczon stabilno, ale za tomona ich uy w niemal kadym miejscu i s bar-dzo porczne. Wystpuj w formie mini (zwykle zprzyssawk) i w formie penogabarytowej. Penoga-barytowe maj zwykle duy wysig (nawet do 3 m).S stosowane przez reporterw, ktrzy wykonuj zaich pomoc zdjcia zza murkw i znad gw tumu.

Uchwyty, imadeka, klamry - s to urzdzeniaumoliwiajce zamontowanie aparatu do cian, ki-jw, stow itp. Umoliwiaj wykonywanie zdj zbardzo nietypowych uj. Czsto s to konstrukcjena zamwienie, robione dla cile okrelonego celu np. wykonanie zdjcia z poziomu k pdzcegopocigu.

Gowica ze stolikiem regulowanymw trzech wymia-rach

Minitripod Gorillapod Zoony monopod z zamontowanym aparatem

2.4.5 Piloty i wyki spustowe

Typowy wyk spustowy

Piloty na podczerwie i wyki spustowe umoliwiajzdalne sterowanie aparatem. Prostsze aparaty kompak-towe nie maj moliwoci przyczenia wyka ani uy-cia pilota, natomiast bardziej zoone kompakty, a tak-e praktycznie wszystkie lustrzanki maj t moliwo.Cz aparatw cyfrowych jest od razu sprzedawana z pi-lotem. Piloty sprzedawane osobno s do tanie, zwasz-cza jeli nie pochodz od producenta aparatu, lecz zostaywyprodukowane przez rmy dalekowschodnie. Na rynkudostpne s te piloty uniwersalne dziaajce z wikszo-ci aparatw znanych producentw.

Zarwno wyki, jak i piloty, umoliwiaj zdalne zwol-nienie migawki aparatu bez jego bezporedniego dotyka-nia. Czasami umoliwiaj te w ograniczonym zakresiesterowanie warunkami ekspozycji. Stosuje si je gwniepo to, aby nie wstrzsa aparatem w momencie wyko-nywania zdjcia, co ma szczeglne znaczenie przy zdj-ciach wykonywanych z dugimi czasami ekspozycji lubwymagajcych precyzyjnego kadrowania na statywie. Pi-loty oprcz tego umoliwiaj wykonywanie autoportre-tw oraz zdj z ukrycia. Np. gdy chce si sfotografowapochliwe ptaki, mona aparat umieci na statywie, wy-sypa przed nim karm, samemu ukry si za drzewem iczeka z pilotem w rku a ptaki przylec zwabione kar-m.

Przypisy

[1] Tekst pobrany z hasa Filtr polaryzacyjny z polskiej Wiki-pedii. Lista autorw:

2.5 Fotograa/Wykonywanie zdj

Wczamy aparat, kierujemy obiektyw na to, co chcemy uwiecz-ni (w tym przypadku na samego siebie w lustrze) i pstrykamy... co tam nam zawsze wyjdzie... Wady zdjcia: grny, lewy rg ifragment gowy jest przewietlony, zdjcie jest nieostre i silnie za-szumione, jest zazielenione seledynow powiat od lamp uore-scencyjnych, jest le wykadrowane (obcity okie z lewej stronyi niepotrzebnie duo pustej przestrzeni z prawej

Wykonywanie zdj jest czynnoci pozornie prost iszybk, zwaszcza gdy mamy cyfrowy aparat kompak-

2.5. FOTOGRAFIA/WYKONYWANIE ZDJ 17

towy z automatycznym doborem warunkw ekspozycji iautofocusem, czyli tzw. idiot camer. W takim przypadkuwykonanie zdjcia sprowadza si do wczenia aparatu,poczekania, a bdzie gotowy do uycia, po czym skiero-wania obiektywu na to, co chcemy uwieczni na zdjciu iwcinicia przycisku mechanizmu spustowego. Przy uy-ciu idiot camery w typowych warunkach owietleniowychmamy przy takiej procedurze jakie 75 do 90% szansy, eaparat zarejestruje nam z grubsza takie zdjcie, jakiegooczekiwalimy. Nawet jeli wyjdzie nie do koca tak, jakchcielimy, moemy zawsze zdjcia przed drukiem przej-rze i wykasowa te, ktre nam nie wyszy.W zasadzie, jeli mamy ambicj tylko pstryka" zdjciadla wasnych, prywatnych potrzeb i nie interesuje nas spe-cjalnie ich jako, nie mwic o ich walorach artystycz-nych, moemy nasz wiedz o fotografowaniu ograniczydo akapitu powyej. Tego rodzaju zdjcia, pstrykane odniechcenia przy pomocy automatycznych ustawie apara-tu, maj jednak zazwyczaj liczne, dyskwalikujce je woczach profesjonalistw mankamenty, ktrych unikni-cie bdzie moliwe po przeczytaniu dalszych rozdziaw.S to zwykle:

Nieprzemylanywybr obiektu do zdjcia ot pstry-kamy zwykle to, co nam si akurat spodobao, niezastanawiajc si, jak to wyjdzie na zdjciu, tzn.zarejestrujemy nieprzemylany, przypadkowy kadr,nie zastanawiajc si nawet nad tym, czy obiekt byw ruchu, czy by nieruchomy.

Ostro ustawi nam wprawdzie automatycznie apa-rat, ale mg to zrobi nie na ten obiekt, na ktrymnam zaleao, niemwic ju o tym, e na pewno niepomyla za nas nad tym, jak wybra gbi ostro-ci.

Aparat wybra nam automatycznie czuo matrycyi jeli wykonywalimy zdjcie w trudnych warun-kach owietleniowych, bdziemy zaskoczeni stop-niem jego zaszumienia.

Rwnie warunki ekspozycji, czyli ustawienie mi-gawki i przysony wykona za nas aparat na podsta-wie odczytu ze wiatomierza, ale jeli w fotografo-wanej scenie byy due rnice w jej owietleniu, toprawie na pewno cz zdjcia bdzie niedowietlo-na lub przewietlona.

Waparacie cyfrowymmechanizm sam ustali za nasbalans bieli i jeli fotografowana scena bya owie-tlona nietypowym rdem np. lamp z zielonymabaurem, na fotce bd zarejestrowane zupenie in-ne kolory ni si spodziewalimy.

Aparat sam za nas zdecydowa, czy i jak uy wbu-dowanej lampy byskowej. Jeli zaleao nam na od-daniu naturalnych kolorw twarzy naszej ukochanejowietlonej pomaraczowym wiatem zachodzce-go soca, moemy by zawiedzeni, e zamiast tego

na zdjciu zostanie zarejestrowana jej blada cera zlicznymi wypryskami oraz czerwone biaka oczu, boaparat postanowi, e owietlenie jest za sabe i by-sn jej lamp po oczach.

Wreszcie, chcc wykona szerok panoram z na-szego okna w grskim schronisku, wpadlimy na po-mys, aby z rki wykona seri zdj, tyle e okazaosi, e automatyka aparatu dobraa nam dla kadegoz nich inne warunki ekspozycji, inny balans bieli i nadodatek zdj nie da si z sob dokadnie sklei, bowykonywalimy je z rki.

2.5.1 Jak trzyma aparat i kiedy pstryk-n?

Tak si nie da zrobi nieporuszonego zdjcia w ciemnym pomiesz-czeniu...

Pomijajc wszystkie wczeniej wspomniane kwestie tech-niczne, nawet wykonujc zdjcie przy pomocy idiot ca-mery z rki, moemy uzyska lepsze efekty, jeli wiemy,jak trzyma aparat w czasie wykonywania zdjcia i jakposugiwa si przyciskiem wyzwalacza, na co jest kilkaprostych regu:

Aparat naley mocno trzyma w obu doniach iw przypadku aparatw o maych gabarytach uwa-a, aby palcami nie zasoni obiektywu, wbudowa-nej lampy byskowej i otworu wiatomierza.

Lepiej jest robi zdjcia, korzystajc z wizjerani wywietlacza z tyu aparatu. Aby widzie wy-


Poprawna pozycja klczna przy wykonywaniu zdjcia

wietlacz, trzeba bowiem wycign rce przed sie-bie, co daje mniej pewny chwyt i najczciej prze-krzywia si przy tym aparat do przodu w stosunkudo pionu, co powoduje, e cae zdjcie wyglda jak-by si kado. Przy robieniu zdjcia z uyciem wi-zjera opieramy go o twarz i naturalnie, bezwiedniepoziomujemy.

Naley przyj stabiln pozycj ciaa, eby si niechybota w trakcie wykonywania zdjcia. Po pierw-sze dlatego, aby uchwyci na zdjciu to, co chcemy,a po drugie przy wykonywaniu zdj w trudnychwarunkach owietleniowych (np. o zmierzchu) apa-rat automatycznie dobiera nam stosunkowo dugieczasy ekspozycji i zdjcie moe nam wyj rozma-zane. Jeli robimy zdjcie w pozycji stojcej, wartowysun lew nog troch do przodu. Zamiast ku-ca, lepiej jest uklkn na jedno kolano. Jeli ley-my, warto jest oprze okcie o ziemi.Warto te wy-korzystywa drzewa, poty, murki, o ktre si mo-emy oprze.

W prawie wszystkich aparatach z automatyk mo-na przycisk wyzwalacza najpierw nacisn dopoowy. Po naciniciu do poowy aparat uruchamiaautofocus i automatycznie dostraja warunki ekspo-zycji, po czym zamraa te ustawienia, ale niezwalnia jeszcze migawki. Nacinicie przy unieru-chomionym aparacie nakierowanym na interesujcynas obiekt przycisku najpierw do poowy, a dopie-ro po chwili do koca, daje nam gwarancj, e apa-rat mia do czasu, aby ustawi ostro i warunkiekspozycji. Jeli w trakcie naciskania spustu rusza-my aparatem, moe on dobra ostro i ekspozycjdo innego kadru ni ten, ktry zostanie ostatecznieuwieczniony.

2.6 Fotograa/Przygotowanie apa-ratu fotogracznego do uycia

2.6.1 Przygotowanie w domu

Aby aparat nie zawid nas w terenie w trakcie wykony-wania zdj, warto o niego troch zadba przed wyjciemz domu. Do podstawowych czynnoci w tym zakresie na-le:

Sprawdzenie, czy aparat ma zamontowan kliszfotograczn lub w przypadku aparatw cyfrowych,czy ma wsadzon odpowiedni, pust kart pa-mici. Jeli planujemy wykonywa duo zdj, war-to te zabra ze sob zapasowe klisze lub karty pa-mici.

Jeli mamy aparat z automatyk i /lub cyfrowy sprawdzenie, czy ma on naadowane baterie. Jeliplanujemy wykonywa duo zdj, warto te zabraze sob zapasowe, oczywicie naadowane baterie.

Sprawdzenie, czy aparat jest czysty szczegl-ne znaczenie ma czysto obiektywu. Przed samymwykonaniem zdjcia warto zawsze sprawdzi, czyna obiektywie nie ma pykw i kurzu. Kurz i pykimona szybko usun za pomoc pdzelka z grusz-k, ktry mona kupi za grosze w kadym skle-pie fotogracznym. W adnym wypadku nie wol-no natomiast dotyka soczewek obiektywu palcami,bo pozostan na nim tuste plamy. Pyki i kurz zpowierzchni obiektywu na og nie s widoczne nazdjciu, bo jego ukad optyczny powoduje, e apa-rat widzi obiekty, ktre s oddalone o co najmniejkilka cm od obiektywu, jednak obniaj one oglnjasno obiektywu i mog powodowa przypadko-we interferencje. O poprawnych sposobach czysz-czenia obiektyww mona przeczyta w rozdzialeKonserwacja sprztu fotogracznego.

Jeli mamy lustrzank i czasami wymieniamy w niejobiektywy, warto od czasu do czasu sprawdzi, czywntrze aparatu jest czyste w szczeglnoci, czynie ma adnych pykw na matrycy. W odrnieniuod pykw na obiektywie pyki na matrycy bdwidoczne na zdjciu w postaci czarnych kropek. Naszczcie wiele cyfrowych lustrzanek ma specjalnyukad samoczyszczcymatryc, ktry warto urucha-mia po kadej zmianie obiektywu.

Na koniec wreszcie warto wzi aparat do rki izwyczajnie sprawdzi, czy dziaa, wykonujc jed-no, dwa prbne zdjcia. W przypadku aparatu naklisz mona sprawdzi w zasadzie tylko mechani-zmy aparatu, bo zdjcie zobaczymy dopiero po wy-woaniu caego lmu. Przy wkadaniu kliszy do apa-ratu i tak zwykle, jedna, dwie pierwsze klatki s

2.6. FOTOGRAFIA/PRZYGOTOWANIE APARATU FOTOGRAFICZNEGO DO UYCIA 19

przewietlone, wic niczego nie tracimy, wykonu-jc prbne zdjcia. W przypadku aparatu cyfrowe-gomoemy natomiast od razu sprawdzi, czy prbnezdjcia si poprawnie zarejestroway, a nastpnie jepo prostu skasowa.

2.6.2 Transport aparatu

Torba fotograczna i jej zawarto (oprcz aparatu):1 torba,2 opakowanie na obiektyw,3 ltr UV,4 ciereczka z mikrobry,5 pilot,6 adowarka,7 pdzelek czyszczcy,8 zapasowy obiektyw,9 kabel USB,10 bibuki do czyszczenia obiektywu,11 roztwr do czyszczenia obiektyw,12 futera na lamp byskow,13 ltr polaryzacyjny

Zewzgldu na to, e aparaty s do delikatnymi urzdze-niami, jeli akurat nie wykonujemy nimi zdjcia, warto jenosi w futeraach, specjalnych torbach lub plecakach.Opakowania te s zwykle od wewntrz wyoone mate-riaami pochaniajcymi energi w razie ich upuszczeniaczy innych zdarze losowych, aparat i akcesoria s w nichodpowiednio unieruchomione.

Futera Jest zasadniczo ma torb, do ktrej monawsadzi sam aparat i kilka niewielkich akcesoriww rodzaju kart pamici, ltrw czy zapasowych ba-terii. Istniej generalnie dwa rodzaje futeraw: no-szone na szyi na krtkich paskach oraz tzw. re-wolwerowe, ktre nosi si przez rami lub przypi-na do paska od spodni. Rewolwerowe s stosowa-ne do aparatw o wikszych gabarytach, zwaszczagdy maj dugie obiektywy. Wkada si do nich apa-rat od gry obiektywem ku doowi i tyln ciankku grze. Do futeraw na szyj wkada si nato-miast aparat bokiem. Zalet futeraw rewolwero-wych jest atwo wycigania z nich aparatw, nato-miast wad wiksze wymiary ni futeraw na szy-j. Starsze aparaty miay skrzane futeray na szy-j, ktrych dolna cz bya na stae przykrcana doaparatu, a grn mona byo opuszcza i podnosi.Obecnie tego rodzaju futeray wyszy z mody, bymoe dlatego, e majtajca si pod aparatem uchyl-na cz futerau przeszkadzaa troch w wykony-waniu zdj. Aparat w futerale powinien siedziedo ciasno (nie lata), ale na tyle luno, eby nietrzeba go byo na si wyszarpywa.

Torby fotograczne Umoliwiaj zabranie ze sobwikszej iloci sprztu, np. kilka obiektyww,zewntrzn lamp byskow, zasilacze, a nawetmay statyw, ale s mniej porczne od futeraw.Torby te s zwykle mikko w rodku wycieane iposiadaj zestaw przegrdek, ktre mona dowol-nie komponowa, a take specjalne obejmy, ktreunieruchamiaj aparat. Maj te zwykle du liczbwikszych i mniejszych kieszonek zewntrznychna najbardziej potrzebne akcesoria w rodzajudyurnego zestawu ltrw. Nosi si je zwykle naszerokim pasku przewieszonym przez szyj.

Plecaki fotograczne Maj zwykle zblion pojem-no do toreb i podobnie wyposaone wntrza. Wy-godniej si je nosi zwaszcza w trudnym tereniew rodzaju gszczu lenego czy cieek grskich, aleich podstawow wad jest to, e trzeba je zdj zplecw i gdzie postawi, aby wydoby z nich bez-piecznie aparat i potrzebne akcesoria.

2.6.3 Bezporednie przygotowanie do wy-konywania zdj

Bezporednie przygotowanie aparatu do wykonywaniazdj, jeli na spokojnie wykonalimy wczeniej wszyst-kie niezbdne czynnoci w domu, jest ju spraw prost.Wystarczy wyj aparat z futerau lub torby, podczydo niego wszystkie potrzebne akcesoria, sprawdzi ostat-ni raz, czy obiektyw jest czysty i czy zdjlimy z niego za-lepk lub otworzylimy klapk aparatu kompaktowego,wczy go, ustawi odpowiednio do sytuacji wszystkieparametry wykonania zdjcia i pstryka...


Poprawne uycie paska do usztywnienia chwytu aparatu i zabez-pieczenia go przed upuszczeniem

Je B. Harmon ze swoimi aparatami na piersi

Przy samym wykonywaniu zdj warto jeszcze pamitao odpowiednim zabezpieczeniu aparatu przy jego nosze-niu.Mae aparaty kompaktowe maj zwykle jedno ucho, doktrego mona doczy link o dugoci ok. 2030 cm.Linki te zakada si na przegub doni, po czym przypomocy specjalnej plastikowej ksztatki zaciska na tymprzegubie. Dziki temu, gdy aparat niechccy wysunie sinam z rki nie upadnie na ziemi lub nie wpadnie do wo-dy.Wiksze aparaty maj zwykle dwa ucha, do ktrych mo-

na przymocowa pasek. Zasadniczo pasek ten suy donoszenia aparatu na szyi. Przy noszeniu aparatu na szyiwarto tak wyregulowa dugo paska, aby urzdzenie niemajtao si nam za nisko na brzuchu, ale te, aby byamoliwo szybkiego podniesienia aparatu do oka bez po-trzeby zdejmowania go z szyi. Na og wypada to mniejwicej na wysokoci dolnej czci mostka na piersi. No-szenie aparatu na szyi jest troch mczce, ale ma t za-let, e jest on do uycia w kadej chwili. Ponadto, je-li dysponujemy kilkoma aparatami, moemy je nosi naszyi na raz i uywa tego, ktry jest w danej sytuacji naj-bardziej odpowiedni. Robi tak czsto zawodowi fotore-porterzy, ktrzy nie chc traci czasu na wymian obiek-tyww w jednym aparacie.Pasek jest te czasem stosowany do usztywnienia chwy-tu aparatu, poprzez mocne obwizanie nim przegubudoni i trzymanie aparatu na krtko. Dugie noszeniecikiego aparatu w ten sposb jest jednak mczce.

2.7 Fotograa/Czuomatrycy lubkliszy

Zdjcie z du iloci szumw (ISO 3200)

i po znacznym odszumieniu

Przed rozpoczciem wykonywania zdj powinnimy

2.7. FOTOGRAFIA/CZUO MATRYCY LUB KLISZY 21

zdecydowa, na jak czuym materiale fotogracznymchcemy pracowa. Czuo materiau wiatoczuego jestpodawana w odpowiedniej skali. W przypadku matrycaparatw cyfrowych ocjalnie stosowana skala jest zde-niowana wg normy ISO 12232:2006. Skala ta jest opartana zoonym pomiarze zalenoci wartoci pikseli wysy-anych do pamici aparatu przez matryc od luminancji iczasu dziaania wiata padajcego na matryc. W przy-padku lmw wiatoczuych ta sama norma okrela war-toci czuoci w funkcji pomiaru kolorymetrycznego po-prawnie wywoanego negatywu.Najczciej spotykane wartoci czuoci to 25, 50, 100,200, 400, 800, 1600 i 3200[1]. Wartoci te s relatyw-ne tzn. nie mona ich prosto odnie do konkretnych,zycznych parametrw reakcji na wiato, mona jednakw przyblieniu powiedzie, e np. lm ISO 200 jest dwu-krotnie czulszy od lmu ISO 100. Jeli zatem wykonuje-my zdjcie z uyciem lmu 200 i w tych samych warun-kach z uyciem ISO 100, to, aby uzyska zblione zdjcie,musimy tak ustawi czas nawietlania i przyson w apa-racie, aby na lm ISO 200 padao dwa razy mniej wiatani na lm ISO 100.

Filmy

Filmy wiatoczue maj zasadniczo raz dan, niezmien-n czuo uzyskan w procesie produkcji, cho stosu-jc nietypowe warunki wywoywania, mona sztucznie twarto zwiksza tzn. wywoa lm ISO 100 tak, abyda efekt zbliony do lmu ISO 200. W przypadku nega-tyww istnieje te moliwo stosowania rnych warun-kw wywoywania z nich zdj na papierze fotogracz-nym i stosowanie papieru o wikszej lub mniejszej czuo-ci.Wzrost czuoci lmw jest osigany poprzez zastosowa-nie bardziej wiatoczuej mieszanki zwizkw chemicz-nych zawieszonych w emulsji wiatoczuej oraz poprzezwzrost stenia tych zwizkw. Wzrost stenia wie siz wystpowaniem na powierzchni grubszych drobin wia-toczuych, co powoduje spadek rozdzielczoci obrazu iwystpowanie na nim wyranego ziarna. Czasami ziar-no moe stanowi dodatkow warto artystyczn zdj-cia, na zdjciach dokumentacyjnych czy do celw pry-watnych jest jednak raczej niepodane, std stosowanielmw o czuoci powyej ISO-400 nie jest zbyt czstospotykane.

Matryce

Matryce aparatw fotogracznych daj moliwo regu-lacji ich czuoci w bardzo szerokim zakresie, co powo-duje, e czuo t mona traktowa w pewnym zakre-sie jak kolejny oprcz czasu nawietlania i wartoci przy-sony parametr ekspozycji zdjcia, ktry mona zmieniaprzy praktycznie kadym ujciu oddzielnie. Wzrost czu-oci powoduje jednak wzrost szumu zanieczyszczajce-

go zdjcie.Oprcz samej czuoci na ilo szumu na zdjciu wpywma jako i rodzaj matrycy oraz powierzchnia poje-dynczych czujnikw wiata odpowiadajcych poje-dynczym pikselom na wynikowym zdjciu. Im wikszpowierzchni maj pojedyncze czujniki, tym zwykle ma-j lepszy stosunek prawidowej reakcji do generowanegoszumu. W zwizku z tym bardzo wanym parametremmatryc jest nie tylko liczba pikseli, ale rwnie ich po-wierzchnia oglna, ktra przy tej samej liczbie pikse-li i technologii produkcji warunkuje stopie zaszumieniazdj. Std w popularnych aparatach kompaktowych wy-posaonych w matryce o przektnej 7-8 mm, szum jestzwykle wyranie widoczny ju przy czuoci 200 ISO,podczas gdy w lustrzankach cyfrowych, w ktrych prze-ktna matrycy wynosi okoo 30-40 mm, szum zaczynaprzeszkadza przy czuociach 800 ISO. Jak dotd niewyprodukowano matryc, ktre nie generowayby silniezauwaalnego szumu przy czuociach powyej 800.Automatyczne programy doboru warunkw wykona-nia zdjcia stosowane w cyfrwkach, czsto samodziel-nie, bez pytania si o zgod fotografujcego, zmieniajw razie koniecznoci odpowiednio czuo matrycy. Wwielu aparatach mona im tego jednak zakaza, ustawia-jc w menu aparatu sta, zadan z gry czuo matrycy,co moe jednak skutkowa gorszymi efektami zdj wy-konywanym z automatycznym doborem warunkw.

Jak czuo uy w praktyce?

Aby zminimalizowa pojawianie si efektu ziar-na/szumu, naley stara si stosowa materia o jaknajmniejszej czuoci. Oczywicie wybr czuo-ci materiau podyktowany jest rwnie warunkamiowietleniowymi i charakterem zdjcia, ktre chcemywykona moe si wic okaza, e w danej sytuacjimusimy zastosowa materia o wikszej ni minimalnaczuoci. W przypadku, gdy chcemy robi zdjciabez lampy byskowej przy sabym wietle, nie zawszewystarczy zmniejszy warto przysony i wyduyczas nawietlania. Jeeli nie mamy statywu, zbytniewyduanie czasu nawietlania przy nieustabilizowanymaparacie fotogracznym spowoduje, e otrzymamyzdjcia mniej lub bardziej rozmyte (poruszone). Zobaczrozdzia Ustawianie czasu i przysony.Czuo naley potraktowa jako parametr, ktry po-zwala zmniejszy ilo szumw/ziarna na zdjciu kosz-tem wyduenia czasu nawietlania, bd kosztem zasto-sowania wikszego otworu przysony lub te odwrotnie zmniejszy czas nawietlania lub umoliwi zastosowa-nie mniejszego otworu przysony kosztem zwikszeniaszumw/ziarna na zdjciu.Jeli konieczno wyboru wikszej czuoci wynika z nie-doboru owietlenia, naley rozway unieruchomienieaparatu czy to poprzez uycie statywu, czy te poprzezustawienie aparatu na jakim stabilnym obiekcie w tym


wypadku, aby wyeliminowa moliwo wprowadzeniadrga w momencie wyzwalania migawki, naley zasto-sowa wyk spustowy lub pilot lub te wykona zdjciez wykorzystaniem samowyzwalacza w przypadku niepo-siadania ww. urzdze.Jeli jednak na zrobionym zdjciu pojawiy si szumy czyziarno, sprawa nie jest jeszcze przegrana mona sprbo-wa je usun bd zredukowa poprzez obrbk zdj-cia w programie gracznym. Wikszo wspczesnegooprogramowania gracznego posiada opcj redukcji szu-mw. Problemem jest tutaj czasem spadek ostroci detaliw momencie zmniejszania szumw. Aby wic uchronisi przed tym zjawiskiem, naley stosowa redukcj szu-mw z umiarem, bd ograniczy j do czci zdjcia,ktre duej iloci detali nie potrzebuj np. powierzch-nia nieba.

2.7.1 Przypisy

[1] Cho aktualnie istniej ju aparaty przeznaczone dla za-awansowanych amatorw, ktrych matryce mog mieczuo dochodzc nawet do ISO 25600.

2.8 Fotograa/Wybr obiektu dozdjcia

Gdy nasz aparat fotograczny jest ju gotowy do uy-cia, naley zastanowi si, jaki obiekt bdziemy uwiecz-nia. Do wyboru mamy m.in. ludzi, zwierzta, roli-ny, przedmioty wykonane przez czowieka, budow-le, krajobrazy naturalne i miejskie. Ponadto, oprczzdj przedstawiajcych konkretne obiekty, moemy tefotografowa rnego rodzaju zdarzenia. Kady z tychtematw wymaga odrbnego podejcia.Na przykad fotografowanie ludzi oraz przedmiotwmartwych jest diametralnie odmienne od fotografowa-nia krajobrazu. Wynika to z faktu, e krajobraz stanowiwiksz cao, natomiast sylwetki osb czy przedmiotys charakterystyczne i wyrnialne z otoczenia. W zwiz-ku z tym ustawienia naszego aparatu bd rne w za-lenoci od wybranego przez nas obiektu. Sylwetki osboraz rzeczy bdziemy mogli fotografowa z bliska, bdte z bardzo bliska (przy uyciu funkcji makro), nato-miast krajobraz bdziemy fotografowa z oddalenia, byjak najwiksza cz kompozycji znalaza si w kadrze.

Przykad martwej natury: nalenik

Przykad krajobrazu: Zamek Ogrodzieniec

Przykad zdjcia portretowego: Majka Jeowska

Na tym zdjciu lwy s zbyt mae wobec caego kadru

Po wykadrowaniu uzyskuje si lepszy efekt

W tym przypadku przed poruszajcym si obiektem zostawionozbyt mao miejsca

2.8.1 Kadrowanie podstawy

Kadrowanie okrela, w jaki sposb wkomponowany jestw cao zdjcia wybrany przez nas do uwiecznieniaobiekt, lub te, jeli fotografujemy wiele obiektw na raz,jak s one rozplanowane na powierzchni zdjcia. Spo-sb kadrowania zaley od tematu zdjcia, czyli tego, cochcemy widzowi za jego pomoc przekaza.Oglna i podstawowa zasada poprawnego kadrowaniagosi:

Wykonaj zdjcie tak, eby gwny tematzdjcia rzuca si od razu w o czy, a to, coniewane, nie rozpraszao uwagi widza.

Wpraktyce, przy fotografowaniu dokumentacyjnym jed-nego obiektu naley pilnowa aby:

2.8. FOTOGRAFIA/WYBR OBIEKTU DO ZDJCIA 23

1. Fotografowany obiekt by na pierwszym planie i nieby niczym przesonity.

2. Obiekt ten zajmowa duo miejsca w kadrze i bywyranie widoczny. Zobacz rozdzia Edycja kadru.

3. Powinien by jednak widoczny w caoci i w kadrzepowinno by te troch powietrza tzn. odpo-wiednie to dookoa obiektu obiekt w adnym razienie powinien styka si z krawdzi zdjcia, ani byucity"; o ile ucicie mniej istotnych fragmentwobiektu jest czasami akceptowalne, o tyle stykajcysi z krawdzi zdjcia obiekt jest ewidentnym b-dem kadrowania; jeli obiekt ma by obcity mu-si by obcity wiadomie i w dobrze przemylanymmiejscu.

4. To nie powinno rozprasza widza np. w tle niepowinno by zbyt ostrych i zbyt kolorowych obiek-tw.

Jeeli chcemy, aby zdjcie miao walor dokumentacyj-ny, fotografowany obiekt powinien zajmowa centralncz zdjcia, nawet jeli elementy ta s ciekawe i uzy-ska dziki nim mona dobry efekt artystyczny. Czasa-mi jednak ze wzgldw kompozycyjnych fotografowanyobiekt moe znajdowa si w czci prawej czy lewej ka-dru, ze wzgldu na istotne inne obiekty sytuacyjne np.artysta z instrumentem muzycznym, ktry ze wzgldu naprofesj tej osoby, nie powinien by ucinany, aby lepiejwyeksponowa sylwetk muzyka.Nieco inne zasady dotycz fotografowania scen i zda-rze. Ich gwnym tematem jest bowiem owo zdarzenie,a nie sam zyczny obiekt w nim uczestniczcy. Najwa-niejsze w tego rodzaju zdjciach jest przedstawienie epi-centrum wydarze. Np. zdjcie z katastrofy kolejowejpowinno przedstawia gwnie punkt, w ktrym do nie-go doszo i dawa pogld na skal zniszcze. Nie jest tubdem obcicie czci pocigu, ktra nie ulega znisz-czeniu. Zdarzenia warto czasami fotografowa te w tzw.ciasnych kadrach to znaczy z celowo obcitymi frag-mentami obiektw, gdy daje to czsto wraenie uczest-niczenia z bliska w fotografowanej sytuacji.Z kolei fotografowanie obiektw ruchomych rzdzi sijeszcze innymi prawami mianowicie obowizuje tu za-sada, e na zdjciu musi pozosta ok. 1/3 pustego kadruw kierunku, w ktrym nastpuje ruch, tak eby widz miawraenie, e obiekt za chwil wejdzie w t pust cz ka-dru. Duym bdem kompozycyjnym w takich zdjciachjest pozostawienie wicej wolnego miejsca za obiektemni przed nim. Daje to bowiem wraenie, e fotograf niezdy wykona zdjcia na czas, a fotografowany obiektzaraz ze zdjcia ucieknie. Podobnymi prawami kadrowa-nia rzdzi si te dokumentacyjna fotograa sportowa.Jeszcze inne zasady dotycz zdj pejzaowych. Nazdjciach tych wane czsto jest przedstawienie ogromupustej, niezagospodarowanej przez czowieka przestrze-ni. Efekt ten mona uzyska przez umieszczenie w ka-

drze duego obszaru nieba (ktry powinien zaj od 1/3do nawet 2/3 kadru) oraz zadbanie, aby na zdjciu napierwszym i drugim planie byy jakie niewielkie obiek-ty, ktre daj wyobraenie o rozmiarach fotografowanejprzestrzeni. Czsto stosowanym zabiegiem jest tu np. po-zornie przypadkowe umieszczenie w rogu kadru gaz-ki drzewa, ktre tworzy rodzaj obramowania zdjcia. In-ny zabieg polega na poczekaniu a w kadrze znajdzie sicho jedna, maa ludzka sylwetka na drugim planie. Jesz-cze inny zabieg polega na uyciu obiektw, ktre wcho-dz w gb zdjcia np. potu, drogi czy szpaleru drzew.Zdjcia pejzaowe bez obiektw na pierwszym i drugimplanie sprawiaj wraenie paskich skadaj si jakbytylko z samego ta. W przypadku rozlegych zdj wido-kowych, oddanie ich w caoci wymaga czsto wykonaniazdj panoramicznych. Zdjcia te mog nie mie obiek-tw na pierwszym i drugim planie oraz duego obszarunieba, gdy wraenie ogromu przestrzeni daj same wy-miary zdjcia.Wreszcie zdjcia portretowe ludzi i zwierzt take rz-dz si swoimi prawami, ktre zale w duym stopniu odrodzaju portretu. Mona wyrni nastpujce rodzaje:

Z rozmytym tem zdjcia te wykonuje si z ma- gbi ostroci, tak aby wyodrbni ciao portre-towanej osoby; posta portretowana powinna byumieszczona centralnie, ale nie cakowicie syme-trycznie przy czym naley zostawi wicej pustegomiejsca po tej stronie kadru, w ktr skierowane soczy lub przd osoby; duy wpyw na odbir takiegozdjcia ma barwa rozmytego ta; ktra musi tworzyalbo miy dla oka kontrast z dominujc barw cia-a; albomie zgaszone kolory, ktrych istnienia sinawet wiadomie nie zauwaa.

Na specjalnie dobranym tle przy tego rodzajuzdjciach zwykle aranuje si modela, umieszczajcgo bardzo blisko ta np. sadza si na interesujcowygldajcym meblu pod cian, ktra ma ciekawykolor lub faktur. Model musi by tak ustawiony wkadrze, aby to zajmowao co najmniej poow zdj-cia; w tego rodzaju zdjciach nie jest bdem pozo-stawienie duej przestrzeni z jednego boku lub nadgow modela o ile oczywicie mamy tam intere-sujce to. Tego rodzaju zdjcia wykonuje si cz-sto przy bocznym wietle; dziki czemu pojawiajsi na nim gbokie cienie, wzbogacajce fakturta; naley w takich przypadkach uwaa, aby owychcieni nie obci; gdy stanowi one istotny elementkompozycji.

Sytuacyjny taki portret przedstawia fotografo-wan osob wykonujc charakterystyczn dla niejczynno czy znajdujc si w charakterystycznejdla niej sytuacji (np. kolarz pozujcy na rowerze,ksidz trzymajcy hosti, muzyk trzymajcy instru-ment itp.) tego rodzaju portrety rzdz si prawa-mi podobnymi do zdj dokumentujcych wydarze-


nia ich faktycznym tematem jest nie tyle sama oso-ba, ile udzia tej osoby w fotografowanym zdarze-niu. Naley zatem tak wykadrowa zdjcie, aby wi-doczne byy wszystkie istotne elementy zdarzenia;np. mona muzykowi grajcemu na gitarze obci"nogi, ale musi by na zdjciu dobrze widoczny cayinstrument i rce muzyka.

2.8.2 Zasada trjpodziau

Siatka podziau 1/3 z zaznaczonymi punktami gorcymi

Kadr podzielony siatk 1/3; gwny obiekt zdjcia drzewo jestumieszczony w dolnym, prawym punkcie gorcym, a linia ho-ryzontu przecina kadr w 1/3 wysokoci, dziki czemu caa kom-pozycja jest przyjemna dla oka i sprawia wraenie przemylanej

Zasada trjpodziau jest ogln metod komponowaniakadru. Polega ona na podziale kadru w pionie i poziomiena trzy rwne czci. W rezultacie tworzy si 9 pl kadrui cztery punkty krzyowania si linii podziau.Punkty te nazywa si gorcymi, poniewa badania per-cepcji ludzkiej wskazuj, e ludzie maj tendencj doszczeglnego zwracania uwagi wanie na te punkty.Praktyka pokazuje, e w tych punktach warto umieszcza

kluczowe elementy kadru oraz e centrowanie obiektwwzgldem tych punktw daje ciekawsze dla oka efektyni umieszczanie ich cile w rodku kadru. Np. zdjcieportretowe, o ile to moliwe, warto wykona tak, aby jed-no oko portretowanej osoby wypado w jednym z punk-tw gorcych. Podobnie jeli mamy np. zdjcie krajobra-zowe z potemwchodzcymw gb kadru najlepiej bdziewygldao zdjcie, na ktrym pot bdzie si koczy wjednym z punktw gorcych.Linie trjpodziau warto z kolei bra pod uwag, gdymamy kadr, na ktrym wystpuj naturalne linie zwaszcza linia horyzontu i krawdzie budynkw. Przywykonywaniu zdj krajobrazowych, np. na play, uzy-skamy najbardziej zrwnowaony i konwencjonalny kadr,gdy lini horyzontu ustawimy na wysokoci 2/3 kadru, agranic morza i piasku na wysokoci 1/3 kadru.Trjpodzia uatwia te oglne rwnowaenie kadru.Np. jeli fotografujemy dwa rwnowane obiekty, mi-dzy ktrymi wystpuje jaka relacja, warto rozwayumieszczenie jednego z nich w rodku grnego, lewegopola kadru, a drugiego w rodku prawego dolnego wefekcie uzyskamy o akcji, przechodzc skonie przezdwa gorce punkty i rodek kadru.Warto jednak zawsze pamita, e zasada trjpodziaujest tylko elementem wspomagajcym uzyskanie cieka-wego kadru i nie naley si tej zasady niewolniczo trzy-ma. Jeli ma si lepszy pomys na organizacj kadru,wynikajcy naturalnie z tematu zdjcia, mona a nawettrzeba zignorowa zasad trjpodziau. Zasada ta poma-ga jednak zorganizowa kadr, gdy nie ma si lepszegopomysu na jego kompozycj.

2.8.3 Zasada prawo-d"

Zasada prawo-d" gosi, e przy niezrwnowaonych,niesymetrycznych kadrach lepiej jest kluczowy obiektzdjcia, majcy najwiksz wag optyczn", umieciw dolnym, prawym punkcie gorcym, ni lewym, gr-nym. Jest to szczeglnie dobrze zauwaalne przy kadrachpionowych, w ktrych umieszczenie obiektu w rodku lubu gry kadru daje wyrane wraenie dyskomfortu u wik-szoci osb. Obiekty umieszczone zbyt wysoko w kadrzepionowym sprawiaj bowiem wraenie, jakby miay za-raz spa albo jakbymy patrzyli si na nie z dou. Zasadata dziaa te, cho wmniejszym stopniu, w przypadku ka-drw poziomych.W stosunku do obiektw ruchomych i uj dynamicznychzasada prawo-d" oznacza z kolei, e ruch na zdjciupowinien si raczej odbywa z prawej na lew a nie naodwrt. Prowadzi to do wniosku, e w tych przypadkachsam obiekt powinien raczej znajdowa si w grnym lubdolnym prawym punkcie gorcym.Zasada prawo-d" nie jest jednak, podobnie jak zasa-da trjpodziau regu, ktrej si trzeba za wszelk cenniewolniczo trzyma.

2.9. FOTOGRAFIA/USTAWIANIE OSTROCI 25

2.8.4 Proporcje rozmiarw kadruNa wraenie, jakie wywouje zdjcie, znaczny wpywmaj proporcje jego bokw. Dwie najczciej stosowa-ne proporcje bokw prostokta kadru to 3:2 i 4:3.Proporcje 3:2 to standard stosowany w lmach mao-obrazkowych, papierze fotogracznym i przeniesiony docyfrowych lustrzanek. Kadr 3:2 jest stosunkowo dugi iw ukadzie poziomym odpowiada mniej wicej typowe-mu polu widzenia czowieka. Kadr ten ma siln dynami-k, gdy punkty gorce s w nim wyranie oddalone odrodka kadru i umieszczenie w nim obiektw poza bocz-nymi liniami trjpodziau jest odbierane jako zdecydo-wanie asymetryczne ujcie tematu. Wymiary te dobrzenadaj si do zdj krajobrazowych, architektury i w po-zycji pionowej s idealnie dostosowane do przedstawie-nia stojcej sylwetki czowieka. Kadr ten wietnie nada-je si te do fotografowania obiektw ruchomych, gdybez adnej szkody dla rwnowagi zdjcia mona pozosta-wi 1/3 kadru pust. Kadr ten jednak jest czsto za dugido przedstawiana w jego rodku obiektw o proporcjachzblionych do koa lub kwadratu, gdy po jego bokachzostaje wtedy za duo niewykorzystanej przestrzeni.

Zdjcie wykonane kompaktem (4:3), wywoane w opcji FIT

Proporcje kadru 4:3 ma wikszo matryc kompakto-wych aparatw cyfrowych, jest to rwnie standardowaproporcja zwykych telewizorw i monitorw kompute-rowych. Jest to na tyle typowy kadr, e ludzie odbierajgo jako co oczywistego, dziki czemu same jego propor-cje nie narzucaj prawie adnej dynamiki zdjcia. Bokiw kadrze 4:3 s na tyle rne, e nie sprawiaj wrae-nia kwadratu, ale te nie daj wraenia, e jest on dugi.Kadr 4:3 jest zatem z natury bardziej statyczny od 3:2.Nadaje si on wietnie do zrwnowaonych uj poje-dynczych obiektw, zwaszcza takich, ktre nie s szcze-glnie dugie. Umieszczenie obiektu w jednym z punktwgorcych tego kadru sprawia wraenie jakby by on nie-mal w rodku, zatem caa kompozycja nie daje wraeniasilnej nierwnowagi. Naley jednak pamita, e w przy-padku tego kadru zdjcie wywoane w punkcie fotogra-cznym na standardowym papierze fotogracznym zosta-nie wyskalowane tak, by jego szeroko odpowiadaa sze-rokoci papieru, natomiast nadmiar wysokoci zostanieprzycity (od gry i od dou) i moemy straci czasem

istotn cz kadru (np. obcity zostanie czubek gowy).Warto zatem zastanowi si, czy zamiast oferowanych wstandardzie zdj przycitych (FILL) nie wybra odbi-tek penych (niepasujcych do tradycyjnych albumwfotogracznych) lub z ramk" (FIT). W tych ostatnichzamiast przycina wystajc ponad kadr cz, dopaso-wuje si jego krtsz cz (wysoko), a brakujcy kadrwypenia biaymi paskami po bokach.Kadry o bardziej rwnych proporcjach boku ni 4:3 spra-wiaj wraenie niemal kwadratowych i na og sprawiajniemie wraenie na widzach. Wyjtkiem jest tylko kadrcile kwadratowy. Kadr daje ciekawe efekty przy cia-snych ujciach, z obiektami umieszczonymi w pobliu ro-gu kadru i skierowanymi do jego rodka, a take w przy-padku, gdy gwnym tematem zdjcia jest faktura lub ko-lor detalu, a nie ksztaty fotografowanych obiektw.Kadry bardzo dugie o proporcjach 5:1 i wicej daj wra-enie panoramiczne, gdy czowiek nie jest w stanie ogar-n ich jednym spojrzeniem, lecz musi w trakcie ich ogl-dania wdrowa wzrokiem z jednego koca zdjcia nadrugi. Nadaj si one zatem wietnie do ujmowania sze-rokich pejzay.

Przykady zych kadrw

Ucite skrzydeka i odwok Ucita rka i gryf gitary Brak wolnego miejsca w kierunku, w ktrym patrzypies

2.9 Fotograa/Ustawianie ostrociJeeli wybralimy ju odpowiedni obiekt do sfotografo-wania, wane jest, aby wykonane zdjcie byo ostre, czyliaby fotografowany obiekt by na nim przedstawiony wy-ranie.Aby uzyska odpowiedni jako zdjcia, naley wzipod uwag, poza doborem odpowiedniej czuoci, takewybr odlegoci ogniskowania i kwesti gbi ostrocioraz zdolno rozdzielcz obiektywu.

2.9.1 Wybr odpowiedniej odlegoci ogni-skowania

Nastawy automatyczne (AF) w przypadku wik-szoci obecnie produkowanych aparatw fotogra-cznych mona uy opcji automatycznego focusu(na aparatach funkcja ta jest okrelona jako AF).Niektre aparaty w ogle nie maj opcji manual-nego nastawu ostroci, jestemy wic w takich apa-ratach skazani na AF. Na szczcie AF wik-szoci wspczesnych aparatw sprawdza si ca-kiem dobrze w niemal wszystkich, typowych sy-


Tylko kwiat na pierwszym planie jest ostry, reszta kwiatw sta-nowica dopenienie kompozycji jest nieostra. Gorszym efektembyoby

foto4

Documents

Transcript of foto4