8/16/2019 F # humor (1927) # pp

1/6

HUMOR

(1927)

8/16/2019 F # humor (1927) # pp

2/6

W mojej pracy DerWitz und seine Beziehung zum Unbewußten^ omawiałemhumor właściwie tylko eko!omic!e"o pu!ktu wi#e!ia$ %ale&ało mi !atym' y !ale* r+#ło roko,y w humore' i - jak ,.#/ - u#ało mi ,i/wykaa*' i& humory,tyc!y y,k roko,y wy!ika ao,c/#o!e"o !akła#uucu*2$

0roce, humory,tyc!y mo&e acho#i* !a #wa ,po,oy alo !a je#!ejo,oie' te"o' kto ajmuje po,taw/ humory,tyc!.' po#ca, "#y #ru"iemu

prypa#a rola wi#a i u&ytkow!ika' alo mi/#y #wiema o,oami' kt+rych je#!a !ie ma &a#!e"o u#iału w proce,ie humory,tyc!ym' #ru"a oiera aś t/o,o/ a oiekt jej o"l.#u humory,tyc!e"o$ eśli - y poo,ta* pry!ajar#iej ocywi,tym prykła#ie3 - #elikwe!t prowa#o!y !a ,uie!ic/cy!i uwa"/ 45o' #ory poc.tek ty"o#!ia6' to o! ,am rowija humor' proce,humory,tyc!y acho#i !a je"o o,oie i !ajwyra!iej w jakiś ,po,+ cy!i mua#oś*$ M!ie' po,tro!!e"o ,łuchaca' w pew!ym ,top!iu #otycy #al,y,kutek humory,tyc!e"o #oko!a!ia pre,t/pcy o#cuwam' y* mo&e po#o!ie jak o!' humory,tyc!y y,k roko,y$

% #ru"im prypa#kiem mamy #o cy!ie!ia wte#y' kie#y !a prykła# pi,arlu "aw/#iar w humory,tyc!y ,po,+ opi,uje !ie!atural!e achowa!ie jakiejś o,oy - real!ej lu wymyślo!ej$ O,oy te !ie mu,. ,ame wykaywa*humoru' po,tawa humory,tyc!a to ,prawa je#y!ie te"o' kto oiera j. aoiekt' a u#iałem cytel!ika lu ,łuchaca /#ie !owu tak jak w popre#!im

wypa#ku roko, cerpa!a humoru$ 0o#,umowuj.c' mo&!a wi/c ,twier#i*'&e po,taw/ humory,tyc!. - !ieale&!ie o# te"o' !a cym miałay o!apole"a* - mo&!a kierowa* preciwko ,oie lu jakiejś ocej o,oie !ale&yało&y*' &e po,tawa ta pry!o,i y,k roko,y temu' kto to cy!i po#o!yy,k roko,y prypa#a w u#iale - po,tro!!emu - ,łuchacowi$

5ajlepiej roumiemy "e!e/ humory,tyc!e"o y,ku roko,y' jeśliwr+cimy uwa"/ !a proce, acho#.cy u ,łuchaca' kt+remu ktoś i!!ypree!tuje humor$ 8łuchac wi#i t/ i!!. o,o/ w ,ytuacji' kt+ra powalaocekiwa*' &e cłowiek +w wytwory o!aki jakie"oś aektu - &e /#ie ,i/ o!"!iewał' u,kar&ał' wyra&ał +l' /#ie ,i/ ał' ule"!ie prera&e!iu' y* mo&e je"o u#iałem ,ta!ie ,i/ wr/c ucucie ropacy' a wi#:,łuchac /#ie "ot+wmu w tym towary,y*' #opuści' y pow,tały u !ie"o te ,ame impul,y

3 ;$ cyt$ Gesammelte Werke, t$ ?0ryp$ wy#$>

A3 %o$ tam&e Studienausgabe, t$ =

8/16/2019 F # humor (1927) # pp

3/6

2DD "umor 

ucuciowe$ Ele t/ "otowoś* #o wyra&a!ia ucu* ,potka rocarowa!ie' te!#ru"i !ie wyrai owiem &a#!e"o aektu' lec roi &art ao,c/#o!e"o!akła#u ucu* pow,ta!ie wte#y u ,łuchaca roko, humory,tyc!a$

ak !a raie łatwości. po,uwaliśmy ,i/ !apr+#' ale ara ,oie powiemy'&e cho#i tu o proce, preie"aj.cy u #ru"ie"o' u 4humory,ty6' i &e proce, +w

a,łu"uje !a poświ/ce!ie mu wi/k,ej uwa"i$ 5ie ma w.tpliwości co #o te"o'&e i,tota humoru pole"a !a tym' y wi* ,i/ &artoliwie po!a# mo&liwoś*takiej ek,pre,ji ucu*$ 8koro tak' to proce, acho#.cy u humory,ty mu,ikore,po!#owa* proce,em acho#.cym u ,łuchaca' m+wi.c aś ,łu,!iejproce, acho#.cy u ,łuchaca mu,i kopiowa* proce, acho#.cy u humory,ty$Ele w jaki ,po,+ humory,ta #oywa ,i/ !a owo !a,tawie!ie p,ychic!e'kt+re ,prawia' &e uwol!ie!ie aektu ,taje ,i/ #laF /#!e' jaki proce, acho#iw !im #y!amic!ie w ,ytuacji' "#y pryjmuje o! 4po,taw/ humory,tyc!.6G5ajwi#oc!iej rowi.a!ia te"o prolemu !ale&y po,ukiwa* u humory,ty'!ale&y akła#a*' &e u ,łuchaca mamy #o cy!ie!ia tylko echem' kopi. te"o!ie!a!e"o proce,u$

a, ju&' yśmy ,i/ apo!ali kilkoma cechami charaktery,tyc!ymihumoru$ Humor ma w ,oie !ie tylko coś o,woa#aj.ce"o' jak #owcipi komika - ma o! te& w ,oie coś w,pa!iałe"o i uw!ioślaj.ce"o' cechy tej !ie

!aj#iemy aś w #w+ch i!!ych ro#ajach y,ku roko,y cerpa!e"o aktyw!ości i!telektual!ej$ W,pa!iałoś* !ajwyra!iej pole"a !a tryumie!arcymu' !a wyci/,ko po#kreśla!ej !ie!aru,al!ości 4ja6$ 4a6 wra!ia ,i/'!ie powala' y real!oś* prywio#ła je #o cierpie!ia' o,taje' y tryma* #alao# ,ieie traumy świata ew!/tr!e"o' a' pokauje' &e ,ta!owi. o!e #laFtylko a,umpt #o cerpa!ia y,ku roko,y$ Ia o,tat!ia cecha jako &ywo je,ti,tot!a #la humoru$ %ał+&my' &e prowa#o!y w po!ie#iałek !a ,trace!iepre,t/pca powie#iały 45ic ,oie te"o !ie roi/' o i c+& takie"o' &ecłowiek taki jak ja awiś!ie !a ,uie!icy' precie& świat ,i/ te"o powo#u !ieawali6 - c+&' mu,ieliyśmy wte#y u!a*' &e w ,łowa te wyra&aj. wpraw#ieow. w,pa!iał. wy&,oś* !a# ,ytuacj. real!.' &e ,. m.#re i ,łu,!e' ale &e !iema w !ich !i krty humoru' &e opieraj. ,i/ !a jakiejś oce!ie real!ości' kt+rawpro,t kł+ci ,i/ oce!. humory,tyc!.$ Humor !ie je,t owiem rey"!owa!y- je,t prekor!y' !ie tylko o!aca tryum 4ja6' lec tak&e wyci/,two a,a#y

roko,y' kt+ra mo&e ,i/ tu opiera* !iepomyśl!ej ,ytuacji real!ej$%a ,praw. tych o,tat!io wymie!io!ych #w+ch cech - o#ruce!ie

ro,ce!ia real!ości i urecywi,t!ia!ie a,a#y roko,y - humor je,t li,kiproce,om re"re,yw!ym lu reaktyw!ym' kt+re tak ar#o a,oruj. !a,w p,ychopatolo"ii$ O#pieraj.c mo&liwoś* cierpie!ia' humor ajmuje miej,cew #łu"im ,ere"u meto#' jakie wyk,tałciło lu#kie &ycie p,ychic!e w celuu!ik!i/cia prymu,u cierpie!ia - w ,ere"u ropocy!aj.cym ,i/ o# !erwicy'kulmi!uj.cym w ma!ii' oejmuj.cym aś upoje!ie' a"ł/ie!ie ,i/ w ,oie'ek,ta/J$ Iej ie&!ości humor aw#i/ca "o#!oś*' kt+rej !a prykła#

J 0or$ #łu&,a #y,ku,ja !a temat meto# ,to,owa!ych w celu u!ik!i/cia cierpie!ia' jak.Kreu# preprowa#ił w == ro#iale ,wej pracy Das Unbehagen in der #ultur, 19B@

8/16/2019 F # humor (1927) # pp

4/6

"umor 

$%& 

całkowicie !ie #o,taje #owcipowi' te! ,łu&y owiem tylko y,kowi roko,ylu te& ,tawia o! y,k roko,y !a ,łu&ie a"re,ji$ 5a cym pole"a ta po,tawahumory,tyc!a' #i/ki kt+rej cłowiek wra!ia ,i/ pre# cierpie!iem'

po#kreśla !iemo&!oś* poko!a!ia 4ja6 pre świat real!y' tryumal!ie ro!ia,a#y roko,y' w jaki ,po,+ cy!i to w,y,tko' !ie ,cho#.c - w preci:wieF,twie #o i!!ych meto#' kt+rym pryświeca te! ,am cel - "ru!tu#rowia p,ychic!e"oG Wy#aje ,i/ precie&' &e oa te #oko!a!ia ,. !ie #opo"o#e!ia e ,o.$

eśli ajmiemy ,i/ ,ytuacj. pole"aj.c. !a tym' &e ktoś ajmuje woec#ru"ie"o po,taw/ humory,tyc!.' li,ko /#ie !am #o uj/cia' jakie i ja,kicowo a,u"erowałem ju& w k,i.&ce o #owcipie cłowiek te! achowuje ,i/owiem woec tej o,oy !icym #oro,ły woec #iecka' w te! mia!owicie,po,+' &e ai!tere,owa!ia i cierpie!ia' kt+re jawi. ,i/ mu jako coś wielkie"o'ropo!aje w całej ich małości i wyśmiewa ,i/ !ich C$ E wi/c humory,ta#oywa charakteryuj.c. "o prewa"/ w te! ,po,+' &e wciela ,i/ w rol/#oro,łe"o' w pew!ym ,e!,ie i#e!tyikuje ,i/ ojcem i #e"ra#uje i!!ych #opoycji #ieci$ Hipotea ta !iew.tpliwie pokrywa ,i/ e ,ta!em recy' !ie

wy#aje ,i/ je#!ak' &e je,t to ało&e!ie !ie #o o#ruce!ia$ Mo&!a owiempo,tawi* pyta!ie' w jaki ,po,+ humory,ta uurpuje ,oie prawo #o tej roli$

0rypom!ijmy tu ,oie je#!ak i!!. ,ytuacje' praw#opo#o!ie ar#iejpierwot!. i #o!io,ł. - ,ytuacj/ pole"aj.c. !a tym' &e ktoś pryjmuje po,taw/humory,tyc!. woec ,ame"o ,ieie' ay w te! oto:,po,+ oro!i* ,i/ pre#ewe!tual!ości. cierpie!ia$ y miałoy ,e!, ,twier#e!ie' &e ktoś traktuje,ieie ,ame"o !icym #iecko i &e je#!oceś!ie o#"rywa woec te"o #ieckarol/ "+ruj.ce"o !a# !im #oro,łe"oG

Wy#aje mi ,i/' &e #amy temu wyora&e!iu ,prawiaj.cemu wra&e!ie małoroumiałe"o ,il!e w,parcie' jeśli wemiemy po# uwa"/ to' ce"o !apo#,tawie #oświa#ceF patolo"ic!ych #owie#ieliśmy ,i/ !a temat ,truktury!a,e"o 4ja6$ Owo 4ja6 !ie je,t !icym pro,tym' ,krywa o!o owiem jako ,w+jr#eF ,pecyic!. i!,ta!cj/' 4!a#:ja6' kt+rym !iekie#y ,i/ lewa' tak &e !ie je,teśmy w ,ta!ie o#r+&!i* je#!e"o o# #ru"ie"o' po#ca, "#y w i!!ych

,ytuacjach moc!o ,i/ o#eF r+&!i$ 45a#:ja6 je,t "e!etyc!ie ,ukce,oremi!,ta!cji ro#iciel,kiej' c/,to tryma 4ja6 w ryach ,il!ej ale&!ości #o ,ieie'!apraw#/ traktuje je tak' jak we wce,!ych latach ro#ice - lu ojciec- traktowali #iecko$ Otrymamy wi/c w te! ,po,+ #y!amic!e wyjaś!ie!iepo,tawy humory,tyc!ej' jeśli ało&ymy' &e pole"a o!a !a tym' i& o,oa

Gesammelte Werke, t$ L= Kreu# w,kaał je#!ak !a u!kcj/ humorupole"aj.c. !a #awa!iu o#poru ju& w pracy Der Witz und seine Beziehung zumUnbewußten, #$ cyt$ Gesammelte Werke, t$ ?0ryp$ wy#$>

8/16/2019 F # humor (1927) # pp

5/6

2DN "umor 

humory,ty #j/ta akce!t p,ychic!y wła,!e"o '4ja6 i premieściła "o !a ,we 4!a#:ja6$ Owemu tak !a#/temu 4!a#:ja6 4ja6 mo&e ,i/ tera wy#awa*śmie,!ie małe' w,y,tkie je"o i!tere,y mo". ,i/ wy#awa* po#r/#!e' a prytym !owym po#iale e!er"ii 4!a#:ja6 mo&e łatwo tłumi* mo&liwości reakcji 4ja6$%achowuj.c wier!oś* !a,emu wykłemu ,po,oowi wyra&a!ia' amia,t o

premie,ce!iu akce!tu p,ychic!e"o /#iemy m+wili racej o pre,u!i/ciuwielkich ma, o,a#owych$ 0ow,ta!ie tera pyta!ie' cy mo&emy ,oiewyorai* takie wy#aj!e pre,u!i/cia je#!ej i!,ta!cji aparatu p,ychic!e"o!a #ru".$ Wy"l.#a to !icym jakaś !owa hipotea powi/ta ad hoc,prypom!ijmy ,oie je#!ak' &e ,tale to !a !owo' cho* !ie#o,tatec!ie c/,to'pr+uj.c #a* metap,ycholo"ic!e wyora&e!ie proce,u p,ychic!e"o' licyliśmy,i/ mo&liwości. wy,t/powa!ia takie"o cy!!ika$ %akła#aliśmy wi/c !aprykła#' &e r+&!ica pomi/#y wykł. erotyc!. o,a#. oiektu a ,ta!emakocha!ia pole"a !a tym' i& w tym o,tat!im wypa#ku !a oiekt precho#i!iepor+w!ywal!ie wi/cej o,a#y' &e 4ja6 !iejako wypr+&!ia ,i/ w po&.#a!iuoiektuD$ a#aj.c kilka prypa#k+w para!oi' mo"łem ,twier#i*' &e myślipreśla#owce o,tały wyk,tałco!e wceś!ie i i,t!iały #łu&,y ca,' !ieprejawiaj.c &a#!e"o wi#oc!e"o o##iaływa!ia' a& w koFcu pew!e"opowo#u otrymały wielkości o,a#' kt+re ,prawiły' &e ,tały ,i/ #omi!uj.ce7$

Iak&e lece!ie takich atak+w para!oic!ych powi!!o pole"a* !ie tyle !au,u!i/ciu i korekture i#ei ma!iakal!ych' ile racej !a o#era!iu u&yco!ej imo,a#y$ 5apremie!!e wy,t/powa!ie mela!cholii i ma!ii' !a,t/powa!ieokrut!e"o tłumie!ia 4ja6 pre 4!a#:ja6 i uwal!ia!ie 4ja6' kt+re o,tałopo##a!e takiej pre,ji' #ało !am wyora&e!ie' cym je,t taka premia!a o,a#N'!a kt+r. re,t. !ale&ałoy ,i/ powoła* tak&e "woli wyjaś!ie!ia całe"o ,ere"ujawi,k wy,t/puj.cych w !ormal!ym &yciu p,ychic!ym$ Io' &e #otychca,#oko!ywa!o te"o tak ra#ko' ,powo#owa!e je,t aktem' &e achowaliśmy tupo,taw/ wy*wico!e"o #y,ta!,u' ,k.#i!.# całkiem chwale!e"o$ ;ie#i!a'w kt+rej cujemy ,i/ pew!ie' to patolo"ia &ycia p,ychic!e"o tu właś!iepreprowa#amy !a,e o,erwacje' tu wyraiamy ,oie preko!a!ia$ Iymca,empowalamy ,oie wy#a* o,.# co #o !ormal!ości o tyle' o ile o#krywamy j. w iolowa!ych i !iek,tałco!ych ,ta!ach choroowych$ 8koro je#!akprewyci/&ymy ju& t/ ojaF' preko!amy ,i/' jak wielka rola w #.&e!iu #o

% %o$ ra"me!t w ?0ryp$ wy#$

7 %o$ ra"me!t P w pracy Kreu#a 2ber einige neurotische +echanismen bei 3i4ersucht,0aranoia und "omose5ualit6t, 1922 Gesammelte Werke, t$ L=== Studienausgabe, t$ ?0ryp$ wy#$>

8/16/2019 F # humor (1927) # pp

6/6

"umor 

2D9

roumie!ia proce,+w p,ychic!ych prypa#a ar+w!o ,to,u!kom ,tatyc!ym' jak te& #y!amic!ej mia!ie w kwa!tum o,a#y e!er"etyc!ej$

Uwa&am atem' &e apropo!owa!a tu hipotea powia#aj.ca' i& o,oa'

kt+ra !aj#ie ,i/ w określo!ym poło&e!iu' !a"le !a#mier!ie o,a#a ,we 4!a#:ja6 i - wycho#.c o# !ie"o - mie!ia reakcje 4ja6' a,łu"uje !a to' y j. utryma*$ Io je#!ak' co - jak prypu,cam - #otycy humoru' "o#!. uwa"i a!alo"i/ !aj#uje w pokrew!ej #ie#i!ie' w #ie#i!ie #owcipu$ eślicho#i o pow,tawa!ie #owcipu' mu,iałem ało&y*' &e pre#świa#oma myśl !achwil/ o,taje po##a!a !ieświa#omemu opracowa!iu9' a wi/c &e #owcip,ta!owi w!ie,io!y pre !ieświa#omoś* prycy!ek #o komiki1@$ ałkiempo#o!ie humor b)b przcznkiem do komiki wniesionm za po!rednictwem >nad.a?=

 45a#:ja6 !amy jako pa!a ,k.#i!.# ,ro"ie"o$ y* mo&e u,ły,ymy' &etwier#e!ie' i& a!ie#uje ,i/ o!o' umo&liwiaj.c 4ja6 o#!ie,ie!ie małe"o y,ku roko,y' !ie pa,uje #o charakteru 4!a#:ja6$ Ow,em' roko, humory,tyc!a!i"#y !ie o,i."!ie i!te!,yw!ości roko,y o#!ie,io!ej te"o' co komic!e cy #owcipu' !i"#y !ie roła#uje ,i/ w ,er#ec!ym śmiechu ale ,łu,!e je,t te&

twier#e!ie' i& 4!a#:ja6 w ,ytuacji' "#y wprowa#a !a,tawie!ie humory,tyc!e'właściwie o#ruca real!oś* i ,łu&y łu#e!iu$ Etoli tej m!iej i!te!,yw!ejroko,y prypi,ujemy - ,ami !ie wie#.c #lace"o - cech/ ce"oś ar#iejwartościowe"o' cujemy' &e je,t o!a ,ce"+l!ie a#owalaj.ca i uw!ioślaj.ca$Qart cy!io!y pre humor !ie je,t precie& tym' co i,tot!e' pry,łu"uje mu je#y!ie wartoś* pr+y ,prawa a,a#!ica to amiar realiowa!y pre humor'!ieale&!ie o# te"o' cy urecywi,t!ia ,i/ o! !a wła,!ej o,oie humory,ty cy!a jakiejś i!!ej o,oie$ Humor chce powie#ie* 8p+jr tutaj' oto świat,prawiaj.cy tak !ieepiec!e wra&e!ie$ 0hi' #ieci/ce i"ra,ki' w ,am ra' y,oie !ich a&artowa*

eśli !apraw#/ właś!ie 4!a#:ja6 tak cule' tak pocie,aj.co premawiaw humore #o a,tra,o!e"o 4ja6' to pra"!iemy tu wr+ci* uwa"/' &e!ieje#!e"o mu,imy ,i/ je,ce !aucy*' jeśli cho#i o i,tot/ owe"o 4!a#:ja6$0oa tym !ie w,y,cy lu#ie ,. #ol!i #o po,tawy humory,tyc!ej' to tale!t

ce!!y i ra#ki' wielu aś !ie #o,taje !awet #ol!ości ,yce!ia ,i/ po#a!. imroko,. humory,tyc!.$ = wre,cie jeśli 4!a#:ja6 a pośre#!ictwem humoru#.&y #o pocie,e!ia 4ja6' #o achowa!ia "o o# cierpie!ia' to precie& !ieprecy o!o tym ,amym twier#e!iu' &e pocho#i o# i!,ta!cji ro#iciel,kiej$

9 Kreu#' DerWitz und seine Beziehung zum Unbewußten, #$ cyt$ GesammelteWerke, t$