Ewaluacja efektów wsparcia inwestycji w infrastrukturę B+R ... · projektów). Aktualnie,...

1

Ewaluacja efektów wsparcia inwestycji w infrastrukturę B+R przedsiębiorstw w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, w kontekście realizacji działania 2.1 PO IR

Raport powstał w ramach projektu współfinansowanego

z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

GRUDZIEŃ 2017

2

Raport z badania pn. „Ewaluacja efektów wsparcia inwestycji w infrastrukturę B+R przedsiębiorstw w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, w kontekście realizacji działania 2.1 PO IR”. Raport powstał w ramach projektu współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

SPIS TREŚCI

Spis treści ________________________________________________________________ 2

1. Streszczenie _________________________________________________________ 4

2. Summary ____________________________________________________________ 6

3. Przedmiot badania __________________________________________________ 8

3.1 Cele i zakres badania ___________________________________________________ 8

3.2 Przedmiot badania i logika interwencji ___________________________________ 9

Logika interwencji w ramach poddziałania 4.5.2 PO IG _______________________________ 9

Zakres i skala interwencji ___________________________________________________________ 10

Kontynuacja wsparcia infrastruktury B+R przedsiębiorstw w perspektywie 2014-2020 ____ 10

4. Metodologia badania ______________________________________________ 11

5. WYNIKI BADANIA ___________________________________________________ 13

5.1 Charakterystyka projektów z poddziałania 4.5.2 PO IG ___________________ 13

5.2 Charakterystyka utworzonej infrastruktury B+R ____________________________ 19

5.3 Efekty realizacji projektów ______________________________________________ 23

5.4 Kryteria wyboru projektów w zakresie infrastruktury B+R ___________________ 32

Przyczyny odrzuceń projektów w działaniu 2.1 PO IR _________________________________ 43

Zmiany wprowadzone do działania 2.1 PO IR ________________________________________ 45

5.5 Infrastruktura B+R w Regionalnych Programach Operacyjnych ____________ 48

5.6 Komplementarność działania 2.1 PO IR __________________________________ 51

5.7 Dobre praktyki w zakresie infrastruktury B+R ______________________________ 54

Litwa: Smart Invest Lt+______________________________________________________________ 60

Austriacka Agencja Promocji Badań ________________________________________________ 61

6. Wnioski ____________________________________________________________ 63

7. Tabela rekomendacji _______________________________________________ 66

3


Wykaz skrótów

B+R – badania i rozwój

EFRR – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

MR – Ministerstwo Rozwoju

MSP – małe i średnie przedsiębiorstwa

PO IG – Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka

PO IR – Program Operacyjny Inteligentny Rozwój

UDI – user driven innovations

4


1. STRESZCZENIE

Badanie ewaluacyjne efektów projektów realizowanych w ramach poddziałania 4.5.2

Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 prowadzone było w okresie

sierpień – grudzień 2017 r. Przedmiotem badania była interwencja publiczna w postaci

wsparcia tworzenia i rozwoju infrastruktury badawczo-rozwojowej przedsiębiorstw,

realizowana we wspomnianym wyżej poddziałaniu 4.5.2 PO IG (jako jeden z typów

projektów). Aktualnie, interwencja ta jest kontynuowana jako działanie 2.1 Programu

Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020. Skala oddziaływania badanych instrumentów

na gospodarkę jest znacząca. Od 2008 roku dofinansowano łącznie 460 projektów kwotą

ponad 2,6 mld zł1, z czego w perspektywie 2007-2013 było to 78 projektów, na które

Ministerstwo Rozwoju przeznaczyło ponad 607 mln zł, a w perspektywie 2014-2020 są to 382

projekty o łącznej kwocie dofinansowania ponad 2 mld zł.

Głównymi technikami pozyskania danych były:

• wywiady ankietowe z beneficjentami i nieskutecznymi wnioskodawcami, którzy

ubiegali się o wparcie w ramach 4.5.2 POIG przeprowadzone techniką mix mode,

łączącą technikę ankiety internetowej (CAWI) oraz telefonicznej (CATI),

• beneficjenci oraz nieskuteczni wnioskodawcy działania 2.1 PO IR, z którymi

przeprowadzone zostały wywiady indywidualne.

Wyniki badania wskazują, iż dofinansowane projekty w poddziałaniu 4.5.2 PO IG polegające

na tworzeniu i rozbudowie infrastruktury B+R w przedsiębiorstwach przyczyniły się do

osiągnięcia zakładanych celów interwencji publicznej związanej z podniesieniem poziomu

innowacyjności gospodarki m.in. poprzez opracowywanie i wdrażanie innowacyjnych

produktów / usług i procesów, a także poprzez usługową działalność centrów badawczo –

rozwojowych, które realizują badania na zlecenie podmiotów zewnętrznych. Szczególnie

istotny wpływ poddziałania 4.5.2 PO IG zauważalny jest w obszarze tworzenia wysokiej jakości

miejsc pracy w działalności badawczo – rozwojowej. Szacunki wynikające z niniejszego

badania wskazują, że instrument ten przyczynił się do utworzenia ok. 4,4% miejsc pracy

w działalności B+R sektora przedsiębiorstw w Polsce. Obszar ten, czyli zatrudnienie w B+R jest

także głównym problemem, z którym mierzą się zarówno przedsiębiorstwa będące w okresie

trwałości poddziałania 4.5.2 PO IG, jak i realizujące projekty z działania 2.1 PO IG. Wskaźniki

rezultatu dotyczące utrzymania przewidzianych etatów są trudne do zrealizowania ze

1 Stan na dzień 30.10.2017 – skala ta zwiększy się po rozstrzygnięciu ogłoszonego, ostatniego już konkursu do

poddziałania 2.1 PO IR.

5


względu na dużą rotację kadr badawczo–rozwojowych, jak i niedostatek na rynku pracy

pracowników o wymaganych kwalifikacjach.

Wsparcie infrastruktury badawczo–rozwojowej zaplanowały również zarządy poszczególnych

województw w swoich regionalnych programach operacyjnych, niejednokrotnie wzorując się

na podejściu do oceny wdrożonym przez Ministerstwo Rozwoju w działaniu 2.1 PO IR.

Oznacza to, że popyt na miejsca pracy w działalności badawczo–rozwojowej będzie jeszcze

większy, a obecnie na poziomie jakościowym można zaobserwować konkurencję

o pracowników pomiędzy centrami badawczo–rozwojowymi a instytutami badawczymi.

Kontynuując wsparcie w zakresie tworzenia / rozwoju infrastruktury B+R w działaniu 2.1 PO IR,

Ministerstwo Rozwoju przeniosło środek ciężkości w logice interwencji z samej infrastruktury na

sposób jej wykorzystania wprowadzając m.in. konieczność przygotowania przez

wnioskodawcę agendy badawczej, czyli planu prac badawczych i ich rezultatów po

zakończenia projektu, w okresie jego trwałości. Rozwiązanie to zobiektywizowało proces

oceny wniosków i pozwoliło na odrzucenie tych projektów, których główny cel nie był

zgodny z celami instrumentu. Dodatkowo, wprowadzono preferencje dla prac badawczo-

rozwojowych o przełomowym charakterze i dopuszczono możliwość złożenia wniosku

o dofinansowanie tym przedsiębiorstwom, które z uwagi na długi okres zwrotu, często właśnie

z powodu przełomowego charakteru planowanych prac badawczo-rozwojowych, nie mogą

wykazać dodatniej wartości NPV/FRR w okresie trwałości.

Podkreślić należy również zwiększenie udziału małych i średnich przedsiębiorstw wśród

beneficjentów działania 2.1. POIR, w stosunku do poddziałania 4.5.2. POIG. O ile

w poprzednim okresie programowania, MSP stanowiły 42% beneficjentów, o tyle w okresie

2014-2020, ich udział wzrósł do 73%. Wynika to z wielu czynników, m.in. braku konieczności

tworzenia z góry określonej minimalnej liczby etatów badawczych, czy uzyskiwania w ocenie

merytorycznej dodatkowych punktów za posiadanie statusu MSP. Ważnym czynnikiem

sprzyjającym udziałowi MSP w budżecie działania 2.1. POIR było również premiowanie

współpracy z jednostkami naukowymi, których kompetencje i potencjał ludzki mógł być

zadeklarowany jako zasób planowany do wykorzystania przez przedsiębiorstwo w realizacji

prac badawczo-rozwojowych zaplanowanych w agendzie badawczej.

Obecnie kontraktowanie środków w ramach działania 2.1 PO IR dobiega końca – w styczniu

2018 zostanie ogłoszony ostatni konkurs, w wyniki którego dofinansowanie otrzyma ok. ok. 80-

100 projektów. Ministerstwo Rozwoju będzie miało więc w swoim portfolio ok. 460 projektów

w toku, dlatego kluczowym wyzwaniem będzie zapewnienie ich sprawnej realizacji.

6


2. SUMMARY

The evaluation research covering effects of projects implemented under sub-measure 4.5.2

of the Operational Programme Innovative Economy (OPIE) 2007-2013 was conducted over

the period from August to December 2017. The subject of the study was public intervention in

the form of support for the creation and development of enterprises' R & D infrastructure,

implemented in the above-mentioned sub-measure 4.5.2 OPIE (as one of the types of

projects). Currently, this intervention is continued as measure 2.1 of the Operational

Programme Smart Growth (SGOP) 2014-2020. The scale of impact of the analysed tools on

the economy is significant. Since 2008, a total of 460 projects have been co-financed with an

amount of over 2.6 billion PLN, out of which in the 2007-2013 perspective there were 78

projects for which the Ministry of Development has allocated over 607 million PLN, and in the

2014-2020 perspective, there are 382 projects with a total amount of co-financing over

2 billion PLN.

In the study the main techniques for data collection were:

• questionnaire with beneficiaries and unsuccessful applicants who applied for support

under 4.5.2 OPIE carried out using the mix mode technique, combining the web-

based (CAWI) and telephone (CATI) survey techniques,

• individual interviews with beneficiaries and invalid applicants of measure 2.1 of SGOP.

The results of the study indicate that co-financed projects under sub-measure 4.5.2 OPIE

consisting of creation and development of R & D infrastructure in enterprises contributed to

the achievement of the objectives of public intervention. The aims were related to increasing

the level of innovation in the economy, among others through the development and

implementation of innovative products / services and processes, as well as through the

service activities of research and development centres that carry out research at the request

of external entities. Particularly significant impact of sub-measure 4.5.2 OPIE is noticeable in

the area of creating high-quality jobs in research and development. Estimates from this study

indicate that this instrument contributed to the creation of approx. 4.4% of jobs in the R & D

area of the enterprise sector in Poland. This area, it means employment in R & D, is also the

main problem faced by enterprises that are in the sustainability period of sub-measure 4.5.2

of the OPIE, as well as those implementing projects under measure 2.1 of the SGOP. Result

indicators regarding the maintenance of the planned posts are difficult to implement due to

the high rotation of research and development personnel, as well as the shortage of

employees with the required qualifications on the labour market.

The support for research and development infrastructure was also planned by the boards of

individual voivodships in their regional operational programmes, often based on the

7


evaluation approach implemented by the Ministry of Development under measure 2.1 of the

SGOP. This means that the demand for jobs in research and development will be even

greater, and currently at the qualitative level, there is competition for employees between

R&D centres and research institutes.

Continuing support for the creation / development of R & D infrastructure in measure 2.1 of

the SGOP, the Ministry of Development has changed the approach to intervention logic from

the infrastructure itself to the way it is used, introducing the need for the applicant to prepare

a research agenda including research plan and their results after the end of the project, as

well as during its durability. This solution objectified the application assessment process and

allowed for the rejection of those projects whose main objectives were not compatible with

the objectives of the public intervention. In addition, there were introduced preferences for

breakthrough research and development and the possibility of applying for co-financing to

enterprises that due to the long payback period, often because of the breakthrough nature

of the planned research and development activities, cannot demonstrate a positive NPV /

FRR value in the economic endurance.

It should also be emphasized that the share of small and medium-sized enterprises among

beneficiaries of measure 2.1. SGOP will increase, in relation to sub-measure 4.5.2. OPIE. While

in the previous programming period, SMEs accounted for 42% of beneficiaries, in the period

2014-2020, their share increased to 73%. This is due to many factors, including no need to

create a predetermined minimum number of positions for researchers, or to obtain additional

points for having SME status in the content-related assessment. An important factor

strengthening the participation of SMEs in the budget of measure 2.1. SGOP was favouring

cooperation with scientific units whose competences and human potential could be

declared as a resource planned for use by the enterprise in the implementation of research

and development works planned in the research agenda.

Currently outflow of financial resources under measure 2.1 of the SGOP is coming to an end -

in January 2018 the last competition will be announced, in the result of which co-financing

will receive approximately 80-100 projects. Therefore, the Ministry of Development will have

around 460 projects in its portfolio, which is why the key challenge will be to ensure their

smooth implementation.

8


3. PRZEDMIOT BADANIA

3.1 CELE I ZAKRES BADANIA

Celem badania była ocena efektów realizacji projektów w ramach poddziałania 4.5.2 PO IG

po zakończeniu Programu, w zakresie interwencji dotyczącej inwestycji w utworzenie lub

rozbudowę centrum badawczo – rozwojowego oraz ocena pierwszych efektów działania 2.1

PO IR. Głównym argumentem na rzecz realizacji badania była konieczność pozyskania

wiedzy o efektach realizacji interwencji w perspektywie 2007-2013 w badanym obszarze,

w celu umożliwienia dokonania oceny efektywności wsparcia CBR w w/w poddziałaniu oraz

wypracowania rekomendacji dla ewentualnych zmian w sposobie realizacji działania 2.1 PO

IR.

Ewaluacja prowadzona była pod kątem odpowiedzi na pytanie, czy projekty związane

z tworzeniem/rozbudową infrastruktury B+R w przedsiębiorstwach, dofinansowane w ramach

poddziałania 4.5.2 PO IG, umożliwiły osiągnięcie zakładanych celów interwencji, w tym czy

przyniosły trwałe efekty w prowadzonej działalności badawczej oraz gospodarczej.

Należy zaznaczyć w tym miejscu, iż badanie ewaluacyjne prowadzone było po upływie

relatywnie długiego czasu od momentu zamknięcia naborów w dwóch konkursach do

poddziałania 4.5.2 PO IG, które odbywały się w latach 2008-2012. Ta odległa perspektywa

czasowa skutkowała pewnymi ograniczeniami w realizacji badania, polegającymi m.in. na

trudności dotarcia do osób, które zajmowały się realizacją projektu i mogły udzielić

szczegółowych informacji na ten temat. Ponadto w przypadku wielu beneficjentów okres

trwałości został zakończony do czasu realizacji badania i mieli oni mniejszą motywację do

udziału w badaniu.

9


3.2 PRZEDMIOT BADANIA I LOGIKA INTERWENCJI

Celem wdrażania instrumentów jakimi było poddziałanie 4.5.2 PO IG oraz jakim jest jego

kontynuacja, czyli działania 2.1 PO IR jest wsparcie w tworzenie i rozwój infrastruktury B+R

przedsiębiorstw poprzez inwestycje w aparaturę, sprzęt, technologie i inną niezbędną

infrastrukturę. Zasoby te mają służyć prowadzeniu prac badawczo-rozwojowych na rzecz

tworzenia innowacyjnych produktów i usług, co z kolei przyczyni się do realizacji celu jakim

jest podniesienie poziomu innowacyjności polskiej gospodarki. Cel ten ma zostać osiągnięty

poprzez stymulowanie zwiększenia nakładów ponoszonych przez przedsiębiorstwa na

działania B+R.

LOGIKA INTERWENCJI W RAMACH PODDZIAŁANIA 4.5.2 PO IG

Celem działania była poprawa konkurencyjności i podniesienie poziomu innowacyjności

gospodarki poprzez wsparcie przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych dokonujących

inwestycji o dużej wartości i generujących znaczną liczbę miejsc pracy, cechujących się

wysokim potencjałem innowacyjnym. Preferowane były inwestycje związane z rozpoczęciem

lub rozwinięciem prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej w przedsiębiorstwie.

Przesłankami do podjęcia interwencji w tym obszarze w latach 2007-2013 były następujące

zidentyfikowane słabe strony polskiej gospodarki:

� niski poziom innowacyjności sektora przedsiębiorstw,

� niska skłonność do wprowadzania innowacyjnych rozwiązań,

� niewielki udział produktów nowych i zmodernizowanych w produkcji sprzedanej,

� niski udział produktów wysoko przetworzonych i wysokiej techniki w eksporcie,

� niskie również nakłady przedsiębiorstw na B+R.

Głównym założeniem logiki interwencji było oczekiwanie, że nowe inwestycje przedsiębiorstw

z sektora produkcyjnego i z sektora usług nowoczesnych obejmujące innowacyjne

rozwiązania o dużym znaczeniu dla gospodarki ułatwią transfer technologii i wiedzy oraz

przyczynią się do wzrostu liczby przedsiębiorstw o charakterze innowacyjnym, odpowiadając

na wyżej zidentyfikowane problemy. Preferowane były inwestycje realizowane przez

przedsiębiorstwa w sektorze usług, w szczególności związane z rozpoczęciem lub

rozwinięciem działalności B+R.

10


ZAKRES I SKALA INTERWENCJI

Przedmiotem zainteresowania niniejszego badania (w kontekście 4.5.2 PO IG) były inwestycje

przedsiębiorstw w zakresie o wydatkach kwalifikujących się do objęcia pomocą większych niż

2 mln PLN, dotyczące rozpoczęcia lub rozwinięcia działalności B+R obejmujące zakup

środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych oraz wzrost zatrudnienia netto nie

mniejszy niż 10 nowych miejsc pracy dla personelu zaangażowanego w działalność B+R,

prowadzące do utworzenia lub rozwinięcia działalności centrów badawczo-rozwojowych.

Co ważne centra te nie musiały i w większości nie spełniają wymogów określonych w ustawie

z dnia 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz.U. Nr

116, poz. 730, z późn. zm.). Wg stanu na 14 listopada 2017 r. w Polsce funkcjonuje 39 centrów

badawczo – rozwojowych, spełniających wymogi w/w ustawy2.

W ramach poddziałania 4.5.2 wspierane były przedsiębiorstwa realizujące projekty

dotyczące inwestycji w utworzenie lub rozbudowę centrum badawczo-rozwojowego,

centrum usług wspólnych lub centrum IT. Badanie obejmowało wyłącznie projekty

dotyczące rozbudowy lub utworzenia centrum B+R i wg stanu na dzień 30.09.2017r.

podpisanych zostało 78 umów w zakresie CBR z beneficjentami poddziałania 4.5.2 PO IG.

KONTYNUACJA WSPARCIA INFRASTRUKTURY B+R PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE 2014-2020

Bezpośrednią kontynuacją interwencji w zakresie inwestycji w infrastrukturę B+R jest działanie

2.1 PO IR. Celem działania jest wsparcie tworzenia i rozwoju infrastruktury B+R przedsiębiorstw

poprzez inwestycje w aparaturę, sprzęt, technologie i inną niezbędną infrastrukturę, która

służyć będzie prowadzeniu prac badawczo-rozwojowych na rzecz tworzenia innowacyjnych

produktów i usług. Oferowane wsparcie przyczyni się do tworzenia i rozwijania centrów

badawczo-rozwojowych w przedsiębiorstwach. Czynnikami decydującymi o wsparciu są

m.in.:

� agenda badawcza zawierająca zakres badań przemysłowych lub prac rozwojowych, które przedsiębiorstwo zamierza realizować na wybudowanej lub zmodyfikowanej

infrastrukturze;

� dobór i plan wykorzystania tej infrastruktury;

� zdolność przedsiębiorstwa do realizacji prac B+R, w tym potencjał kadrowy, doświadczenie w prowadzeniu prac B+R lub potencjał infrastrukturalny;

� poziom nakładów na działalność B+R w przedsiębiorstwie.

2 http://mr.bip.gov.pl/centra-badawczo-rozwojowe/wykaz-przedsiebiorcow-posiadajacych-status-

cbr.html [ostatni dostęp 19.11.2017 r.]

11


4. METODOLOGIA BADANIA

ANALIZA DESK RESEARCH

Analiza desk research skoncentrowana była na następujących źródłach:

⇒ dane statystyczne ze statystyk publicznych, w szczególności dane GUS, Eurostat, OECD, dotyczące innowacyjności;

⇒ sprawozdania z realizacji PO IG i PO IR i wyniki kontroli realizowanych przez instytucje zewnętrzne odnoszących się do całego poddziałania 4.5.2 PO IG (np. kontrole

Najwyższej Izby Kontroli);

⇒ wnioski o płatność końcową beneficjentów z poddziałania 4.5.2 PO IG;

⇒ wnioski o dofinansowanie z poddziałania 4.5.2 PO IG i działania 2.1 PO IR;

⇒ raporty z badań dotyczących PO IR oraz sfery B+R.

BADANIA ILOŚCIOWE CATI/CAWI (MIX-MODE) – BENEFICJENCI

Celem badań ilościowych było zgromadzenie opinii beneficjentów projektów o osiągniętych

rezultatach i efektach projektów oraz przyczynach sukcesu lub porażki ich projektu, a więc

pozyskanie informacji na poziomie instytucjonalnym.

W toku badania ilościowego zrealizowanych zostało3:

⇒ 27 ankiet z beneficjentami 4.5.2 PO IG

⇒ 20 ankiet z nieskutecznymi wnioskodawcami 4.5.2 PO IG

BADANIE JAKOŚCIOWE IDI Z INSTYTUCJAMI ZARZĄDZAJĄCYMI PROGRAMEM

Przeprowadzone zostały 2 wywiady indywidualne z przedstawicielami IP, którzy

zaangażowani byli w programowanie, jak i realizację poddziałania 4.5.2 PO IG, jak i działania

2.1 PO IR.

3 Zwrot ankiet w niniejszym badanu był relatywnie niski (w liczbach bezwzględnych) z uwagi na fakt mało liczebnej

populacji w przypadku beneficjentów poddziałania 4.5.2 PO IG (78 podmiotów). W niektórych przypadkach upłynął długi okres czasu od momentu przygotowania wniosku i realizacji projektu do czasu badania (pierwszy konkurs ogłoszony był w 2008 roku). Ponadto w wyniku zmian kadrowych w badanych podmiotach znaczna część osób pracujących nad projektem podczas jego planowania, jak i realizacji nie jest już zatrudniona w badanych podmiotach.

12


BADANIE JAKOŚCIOWE IDI/TDI Z BENEFICJENTAMI / NIESKUTECZNYMI

WNIOSKODAWCAMI

Badanie jakościowe wśród beneficjentów pogłębiało wyniki badania ilościowego CATI/CAWI

przeprowadzonego wśród beneficjentów. Celem badania było pozyskanie możliwie

szerokiego spektrum opinii o rezultatach i efektach projektów uzyskanych na poziomie

instytucjonalnym, a także przyczynach sukcesów i porażek.

Wywiady zostały przeprowadzone z następującymi grupami respondentów:

⇒ beneficjenci 4.5.2 PO IG – 10 IDI,

⇒ beneficjenci 2.1 PO IR – 10 IDI

⇒ nieskuteczni wnioskodawcy 2.1 PO IR – 10 IDI.

IDI Z EKSPERTAMI OCENIAJĄCYMI WNIOSKI

Spojrzenie ekspertów oceniających wnioski dostarczyło wiedzy na temat jakości składanych

projektów i jej zmiany w kolejnych konkursach, a także obszarów, które stanowiły największe

wyzwania i trudności w projektach przedsiębiorstw. Dane pozyskane na etapie IDI

z ekspertami pozwoliły na porównanie instrumentów z 2.1, 4.5.2 oraz ich odpowiedników

w ramach RPO. Zrealizowano łącznie 6 wywiadów indywidulanych z ekspertami, wybranymi

na podstawie listy dostarczonej przez Ministerstwo Rozwoju.

ANALIZA DANYCH ZASTANYCH - BENCHMARKING

Celem analizy była identyfikacja oraz opis procesów warunkujących sukcesy i porażki

interwencji publicznej w zakresie wsparcia inwestycji w utworzenie lub rozbudowę centrów

badawczo-rozwojowych w innych krajach. Przykłady zostały dobrane w ten sposób, by

prezentować różnorodne efekty osiągane dzięki wsparciu, a tym samym pokazywać różne

mechanizmy wpływające na osiągane rezultaty.

WARSZTAT EKSPERCKI

W warsztacie uczestniczyli przedstawiciele IZ (Ministerstwa Rozwoju), przedsiębiorców oraz

specjaliści z zakresu innowacyjności gospodarki, działalności B+R. Przedyskutowano wnioski

wynikające ze zmiany logiki interwencji w zakresie infrastruktury B+R.

13


5. WYNIKI BADANIA

5.1 CHARAKTERYSTYKA PROJEKTÓW Z PODDZIAŁANIA 4.5.2 PO IG

Wpływ dofinansowanych projektów na realizacje celów PO IG

Celem działania była poprawa konkurencyjności i podniesienie poziomu innowacyjności

gospodarki poprzez wsparcie przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych dokonujących

inwestycji o dużej wartości i generujących znaczną liczbę miejsc pracy, cechujących się

wysokim potencjałem innowacyjnym. Preferowane były inwestycje związane z rozpoczęciem

lub rozwinięciem prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej w przedsiębiorstwie.

Należy zaznaczyć, iż w ramach prowadzonej ewaluacji badaniu podlegały jedynie projekty

dotyczące infrastruktury B+R. Wg stanu na 30.09.2017 r. w ramach działania 4.5 PO IG

podpisano z beneficjentami 111 umów o dofinansowanie o łącznej wartości wydatków

kwalifikowanych 2,723 mld zł, z czego 78 projektów dotyczyło wyłącznie utworzenia CBR,

a wartość wydatków kwalifikowanych wyniosła ok. 1,228 mld zł, co oznacza że 38 projektów

dotyczących utworzenia centrów IT, finansowych czy usług wspólnych odpowiadało za 55%

nakładów inwestycyjnych. Projekty w zakresie utworzenia centrów badawczo – rozwojowych

z założenia były projektami mniejszymi wartościowo i generującymi mniejszą liczbę miejsc

pracy. Wymogiem było utworzenie min. 10 miejsc pracy dla personelu B+R, co było

nieporównywalnie mniejszą wartością niż w pozostałych typach inwestycji, gdzie

obligatoryjne było utworzenie minimum 100 miejsc pracy.

Największe nakłady inwestycyjne na infrastrukturę B+R zostały poniesione w województwie

mazowieckim, gdzie zrealizowano 18 projektów za kwotę 229 mln złotych. Niewiele mniejszą

wartość kosztów kwalifikowanych (223,4 mln zł) miało 10 projektów zlokalizowanych

w województwie małopolskim, co oznacza znacznie wyższą średnią wartość projektu

zlokalizowanego w tym województwie, jednakże należy mieć na uwadze, że dwa projekty

beneficjentów Synthos S.A. oraz Zakładów Mechanicznych Tarnów S.A., stanowiły ponad 50%

wartości projektów w tym województwie. Na trzecim miejscu pod względem wartości

nakładów na infrastrukturę B+R znalazło się województwo podkarpackie, reprezentowane

przez 13 projektów, z czego wartość inwestycji Yasa Motors Poland Sp. z o.o., SKA wyniosła

ponad 53 mln zł.

Na drugim biegunie znajdują się województwa, w których przedsiębiorcy wykazali się bardzo

małą aktywnością w zakresie budowy centrów badawczo – rozwojowych. W przypadku

14


województwa lubuskiego żaden projekt nie uzyskał wsparcia z poddziałania 4.5.2 PO IG,

a w województwach zachodniopomorskim i wielkopolskim zrealizowano po 2 projekty

o wartości odpowiednio 11 i 22,4 mln zł.

Szczegółowe dane na temat wartości kosztów kwalifikowanych i dofinansowania

infrastruktury z poddziałania 4.5.2 PO IG w poszczególnych województwach znajduje się na

poniższej mapie.

Rysunek 1 Rozkład geograficzny projektów z poddziałania 4.5.2 PO IG

Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK, n=78.

Co ciekawe przedsiębiorcy w tych najsłabiej reprezentowanych regionach, jeśli chodzi

o inwestycje w infrastrukturę B+R z poddziałania 4.5.2 PO IG, zaktywizowali się w pozyskiwaniu

dofinansowania z działania 2.1 PO IR na analogiczny cel, tj. utworzenie centrów badawczo –

15


rozwojowych. Wg stanu na 31.07.2017 r. w województwie lubuskim przedsiębiorcy realizowali

3 projekty o wartości ponad 15 mln zł, w wielkopolskim 4 projekty warte blisko 26 mln zł,

a w zachodniopomorskich 6 projektów o wartości ponad 60 mln zł4.

Blisko 60 % beneficjentów poddziałania 4.5.2 PO IG stanowiły duże firmy. W ramach tej grupy

42 % stanowiły firmy z kapitałem wyłącznie krajowym lub przeważającym kapitałem

krajowym (jak np. Synthos, Inglot, Pronar, Wielton), a 58 % będące własnością zagraniczną

lub posiadające przeważający udział kapitału zagranicznego (np. General Electric, Faurecia,

J.S. Hamilton Poland, ABB, Hamilton Sundstrand, Delphi Poland, Orzeł Biały).

Rysunek 2 Struktura wielkości beneficjentów 4.5.2 PO IG (wsparcie infrastruktury B+R)


Wartość wsparcia przeznaczona na dofinansowanie projektów dużych przedsiębiorstw

w poddziałaniu 4.5.2 PO IG wyniosła ponad 362 mln zł, średnich – 96,2 zł, małych – 93,8 zł,

a mikro – 55 mln zł. Struktura wartości dofinansowania projektów dla każdej grupy wielkości

przedsiębiorstw została przedstawiona na poniższym wykresie.

4 Lista projektów realizowanych z Programu Inteligentny Rozwój 2014-2020, www.poir.gov.pl [ostatni dostęp

20.10.2017]

16


Rysunek 3 Struktura wartości dofinansowania w podziale na wielkość beneficjentów.


Mediana wartości dofinansowania projektu wśród beneficjentów z sektora mikro i małych

przedsiębiorstw wyniosła 7,68 mln zł, średnich 5,29 mln zł, a dużych 6,11 mln zł. Poniżej

przedstawiamy szczegółowe wyniki analizy wartości projektów dla dużych przedsiębiorstw.

Rysunek 4 Wartość dofinansowania dużych przedsiębiorstw w poddziałaniu 4.5.2 PO IG (w mln zł)


Wskaźniki realizacji Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zostały sformułowane

na poziomie działań, stąd brak jest ich zakładanych wartości dla badanego instrumentu.

Należy pamiętać, iż w ramach działania 4.5 PO IG mieścił się instrument 4.5.1 tj. Wsparcie

inwestycji w sektorze produkcyjnym, który obejmował projekty o bardzo istotnym

oddziaływaniu na gospodarkę, m.in. tworzące więcej niż 150 miejsc pracy, wdrażające

rozwiązania innowacyjne, stosowane na świecie krócej niż 3 lata, a także wymagające

znaczących nakładów inwestycyjnych (min. 160 mln zł). Drugim instrumentem znacząco

oddziaływującym na gospodarkę były inwestycje w sektorze usług nowoczesnych,

prowadzące do utworzenia co najmniej 100 nowych miejsc pracy. Na tym tle oddziaływanie

badanego instrumentu tj. tworzenia centrów badawczo – rozwojowych ma mniejszą,

bezpośrednią intensywność, natomiast jest ono bardzo istotne w kontekście tworzenia

Minimalna wartość projektu 0,96 mln zł Maksymalna wartość projektu: 30,34 mln zł Mediana: 6,11 mln zł Średnia: 8,05 mln zł

17


wysokiej jakości miejsc pracy (stanowiska B+R) oraz wzrostu zdolności przedsiębiorstw do

opracowywania innowacji w dłuższej perspektywie czasowej.

Analiza wniosków beneficjentów 4.5.2 PO IG o płatność, wg stanu na dzień 31.12.2016

wykazała, że największy wpływ projektów (utworzonej lub rozbudowanej infrastruktury B+R)

na cele działania i programu ma miejsce w następujących obszarach:

� liczba nowych wyborów,

� liczba nowych / ulepszonych produktów,

� liczba nowych / ulepszonych usług,

� liczba nowych projektów B+R

� liczba nowych miejsc pracy.

Tabela 1 Wartości wybranych wskaźników rezultatu w projektach poddziałania 4.5.2. PO IG

L.p. Nazwa wskaźnika Wartość uzyskana na dzień

31.12.2016

1 Liczba nowych produktów / usług (szt.) 21

2 Liczba nowych / ulepszonych usług (szt.)

75

3 Liczba nowych wyrobów (szt.) 94

4 Liczba nowych projektów B+R (szt.) 1 222

5 Liczba nowych miejsc pracy 5 256,75

6 Liczba nowych miejsc pracy w dziale B+R (EPC)

1 840,56

7 Kwota przychodów ze sprzedaży wyników B+R (tys. PLN)

1 552,216

Źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o płatność na dzień 31.12.2016 (n=54)

W kontekście analizy powyższych danych warto zaznaczyć, iż obligatoryjnym wskaźnikami

rezultatu była liczba miejsc pracy, w tym liczba miejsc pracy utworzonych w dziale B+R.

W szczególności interesujący jest wskaźnik liczby miejsc pracy w działalności B+R. Co prawda

nie ma danych GUS odnoszących się do analogicznego okresu (tj. 31.12.2016), ale warto

pokusić się do zestawienia tego wskaźnika z danymi GUS za 2015 r. dot. liczby zatrudnionych

w działalności B+R w sektorze przedsiębiorstw, która wyniosła 42 053,7 (EPC). Zakładając

wartość wielkości zatrudnienia w B+R w sektorze przedsiębiorstw na niezmienionym poziomie

w 2016 r. można oszacować, że inwestycje w infrastrukturę B+R z poddziałania 4.5.2 PO IG

wygenerowały ok. 4,4% miejsc pracy w B+R w sektorze przedsiębiorstw w całej gospodarce.

Również optymistycznie wygląda wskaźnik przychodów ze sprzedaży wyników B+R.

W analizowanej próbie wniosków o płatność wskazało go 27 przedsiębiorstw z 54 badanych.

W te 27 projektów zainwestowano w formie dofinansowania 258,57 mln zł, a przedsiębiorstwa

18


wyłożyły ze środków prywatnych ok. 262, 5 mln zł, osiągając przy tym skumulowane

przychody na poziomie ponad 1,5 mld zł. Niestety przedsiębiorstwa w pojedynczych

przypadkach posługiwały się wskaźnikiem nakładów na działalność B+R, więc nie znamy

kosztów uzyskania przychodów, wobec czego nie można odpowiedzieć czy inwestycje te już

się zwróciły.

Biorąc pod uwagę dwa kluczowe wskaźniki tj. liczbę utworzonych nowych miejsc pracy

w B+R oraz wartość przychodów z wyników B+R opracowanych na dofinansowanej

infrastrukturze, przy relatywnie niewielkich kwotach dofinansowania, należy uznać, że

poddziałanie 4.5.2 PO IG przyczyniło się w znaczącym stopniu do realizacji celów zarówno

działania, jak i programu.

Na koniec warto zwrócić uwagę na fakt, iż Działanie 4.5. podlegało kontroli Najwyżej Izby

Kontroli5, która w Informacji pokontrolnej stwierdziła prawidłową realizację Działania

w kontekście jego celów, a także rzetelny przebieg naborów i wdrażania dofinansowanych

projektów.

5 Kontrola NIK prowadzona z własnej inicjatywy, ujęta w planie pracy pod numerem P/14/021, prowadzona w okresie

09.2014 do 01.2015 r.

19


5.2 CHARAKTERYSTYKA UTWORZONEJ INFRASTRUKTURY B+R

Charakterystyka inwestycji dokonanych w poddziałaniu 4.5.2 PO IG

Zakres rzeczowy projektów był przedmiotem badania ilościowego zarówno w grupie

beneficjentów, jak i nieskutecznych wnioskodawców. Jak zostało wspomniane wcześniej ze

względu na niewielkie liczebności ankiet wnioskowanie jest możliwe wyłącznie w odniesieniu

do grupy respondentów, od których uzyskaliśmy odpowiedzi. Wyniki analizy wskazują, że

najpopularniejszymi (najczęściej wskazywanymi) kategoriami wydatków, niezależnie od grupy

respondentów były aparatura, przyrządy i narzędzia badawcze, w drugiej kolejności były to

maszyny i urządzenia, a także nieruchomości. Zdecydowanie najmniejsze potrzeby

przedsiębiorstw związane były z zakupem doradztwa zewnętrznego oraz szkoleń

specjalistycznych.

Rysunek 5 Podział inwestycji w infrastrukturę B+R wśród beneficjentów i nieskutecznych wnioskodawców

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania mix mode, n=27 beneficjenci, n=20 nieskuteczni wnioskodawcy.

Pytanie jednokrotnego wyboru.

Analizując natomiast dane pozyskane z wywiadów jakościowych, jak i czas trwania projektów

na podstawie zestawienia umów o dofinansowanie z Krajowego Systemu Informatycznego

(KSI SIMIK 07-13) można wysnuć wniosek, że budowa była istotnym elementem inwestycji,

wpływającym na dłuższy czas realizacji projektów, w tym na przesuwanie terminu

zakończenia realizacji projektu. Podział projektów wg czasu realizacji przedstawiony został na

poniższym wykresie.

20


Rysunek 6 Struktura projektów z poddziałania 4.5.2 PO IG wg czasu realizacji


Projekty w zakresie utworzenia i rozbudowy centrów badawczo – rozwojowych są

inwestycjami o długim okresie realizacji. W badanej populacji znajdowało się relatywnie

niewiele krótkich projektów, trwających maksymalnie 12 miesięcy (5%). Połowa projektów

realizowanych w poddziałaniu 4.5.2 PO IG realizowana była przez ponad 3 lata, co

najpewniej świadczy o tym, że projekty te zawierały komponent budowlany.

W badanej grupie beneficjentów wydatki związane z nieruchomościami stanowiły niewiele

ponad 33% kosztów, przy czym w przypadku kilku projektów koszty te oscylowały wokół 3-4%,

a w jednym przypadku stanowiły 80% kosztów całego projektu. Koszty maszyn i urządzeń

stanowiły przeciętnie 50% budżetu projektów, a przypadku trzech projektów udział tej

kategorii kosztów sięgał 90% budżetów. Wydatki na aparaturę, przyrządu i narzędzia

badawcze były najczęściej wskazywaną kategorią zarówno w grupie beneficjentów, jak

i tych podmiotów, które zostały odrzucone na etapie oceny merytorycznej. Średnio wydatki

te stanowiły 31% budżetów projektów. W przypadkach sześciu projektów koszt aparatury

badawczej stanowił do 10% kosztów projektu, dwa badane projekty obejmowały inwestycje

wyłącznie z tej kategorii. W strukturze inwestycji dofinansowanych w poddziałaniu 4.5.2 PO IG

uwidacznia się duży udział maszyn i urządzeń w porównaniu do wydatków obejmujących

aparaturę badawczą. Struktura taka wynika wprost ze specyfiki działalności centrów

badawczo – rozwojowych, które zostały utworzone lub rozwinięte w badanym poddziałaniu.

Przedsiębiorcy co do zasady tworzą centra B+R na potrzeby rozwoju własnej oferty

produktowej czy usługowej, a nie w związku ze świadczeniem usług badawczych na rzecz

innych podmiotów. W badanej grupie przedsiębiorstw istotny udział w opracowywaniu

nowych produktów / usług miały raczej prace rozwojowe, realizowane z wykorzystaniem

21


maszyn i urządzeń, które zgodnie z definicją eksperymentalnych prac rozwojowych6 służyły

opracowywaniu prototypów i projektów pilotażowych oraz demonstracji, testowaniu

i walidacji nowych lub ulepszonych rozwiązań w otoczeniu stanowiącym model warunków

rzeczywistego funkcjonowania, których głównym celem jest dalsze udoskonalenie techniczne

produktów, procesów lub usług, których ostateczny kształt nie został określony.

Komplementarność infrastruktury B+R

Przedsiębiorcy objęci badaniem zostali poproszeni o ocenę wytworzonej w ramach

poddziałania 4.5.2 PO IG infrastruktury badawczej względem tej, którą dysponują jednostki

naukowe. Respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź, stąd dane na poniższym

wykresie nie sumują się do 27. Relatywnie niewiele wskazań potwierdza, iż infrastruktura B+R

w przedsiębiorstwach jest komplementarna względem tej, którą dysponują jednostki

naukowe. W większości przypadków przedsiębiorstwa dysponują infrastrukturą, która jest

bardziej dopasowana do specyfiki procesów realizowanych w ich przedsiębiorstwach, co nie

oznacza, że aparatura ta musi być bardziej nowoczesna czy zaawansowana pod kątem

badań niż ta znajdująca się w jednostkach naukowych.

Rysunek 7 Porównanie infrastruktury z 4.5.2 PO IG do posiadanej przez jednostki naukowe

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania mix mode, n=27 beneficjenci. Pytanie wielokrotnego wyboru.

W toku wywiadów indywidulanych respondenci podkreślali, że największą przewagą ich

infrastruktury badawczej, zakupionej w ramach 4.5.2 PO IG jest nie tyle sama nowoczesność,

ale kluczowe jest dopasowanie jej do specyfiki firmy, jak i agregacja w jednym miejscu

6 Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki. Dz.U. 2010 Nr 96 poz. 615

22


w przedsiębiorstwie. Jednostki naukowe w niektórych przypadkach mogą dysponować

bardziej nowoczesną, zaawansowaną aparaturą, jednakże jest ona co do zasady

rozproszona, zarówno w skali kraju, jak i nawet w ramach poszczególnych komórek konkretnej

jednostki naukowej. Oczywiście sam fakt realizacji projektów badawczo – rozwojowych

w konsorcjach naukowych z udziałem przedsiębiorstw czy korzystanie z podwykonawstwa

w zakresie prac B+R świadczy o tym, że częściowo ta aparatura jest komplementarna. Warto

zauważyć przy tym, że urządzenia badawcze mogą być identyczne pod względem rodzaju,

ale istotniejsze nawet jest ich przeznaczenie czy sposób wykorzystania.

Jednostki naukowe nie mają takiej konsolidacji sprzętu, który pozwoliłby na

rozwiązanie szeregu zagadnień związanych z naszą grupą produktową.

Gdyby chcieć to zrobić poza naszym CBRem to należałoby poszukiwać

w wielu punktach różnych elementów, z których można by złożyć w całość to

co my posiadamy. To nie jest tylko nasza opinia, ale to jest opinia którą mamy

też od naszych klientów, czyli dużych korporacji motoryzacyjnych, które

sygnalizują nam, że nasza infrastruktura daje możliwość kompleksowego

rozwiązywania problemów i odpowiadania na pytania w sposób szybszy niż

dotychczasowy.

23


5.3 EFEKTY REALIZACJI PROJEKTÓW

Wpływ projektów na rozpoczęcie działalności B+R w przedsiębiorstwach

W przypadku 14 badanych beneficjentów zakupiona w ramach 4.5.2 PO IG infrastruktura

badawcza zapoczątkowała realizację prac B+R w firmie. Dwunastu beneficjentów natomiast

posiadało wcześniej aparaturę badawczą i prowadziło na niej badania, w szczególności

zmierzające do opracowania własnej oferty produktowej / usługowej lub służącej poprawie

własnych procesów technologicznych, a także w kilku przypadkach beneficjenci świadczyli

usługi badawcze na rzecz innych podmiotów (w szczególności przedsiębiorców czy

jednostek naukowych).

Rysunek 8 Działalność beneficjentów w zakresie B+R przed rozpoczęciem realizacji projektu z poddziałania 4.5.2 PO

IG.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania mix mode, n=27 beneficjenci. Pytanie jednokrotnego wyboru.

W przypadku przedsiębiorstw, które nie uzyskały wsparcia z poddziałania 4.5.2 PO IG

zdecydowana większość (16 na 20 badanych) prowadziło wcześniej prace badawczo –

rozwojowe na własne potrzeby lub realizowała je na zlecenie podmiotów zewnętrznych.

Czternastu respondentów wskazało także, że przez złożeniem wniosku do poddziałania 4.5.2

PO IG posiadało własną infrastrukturę B+R w postaci laboratoriów, urządzeń czy aparatury

badawczej.

Przeznaczenie infrastruktury B+R

Wg deklaracji beneficjentów biorących udział w badaniu, sfinansowana w ramach 4.5.2 PO

IG infrastruktura badawcza wykorzystywana jest w głównej mierze na potrzeby opracowania

nowych produktów / usług, które następnie trafiają do oferty przedsiębiorstwa (25 wskazań

24


na 27 respondentów). Wśród badanej grupy wyróżnia się działalność usługowa w zakresie

badań i rozwoju, a w kilku przypadkach przedsiębiorcy odpłatnie wynajmują infrastrukturę

innym podmiotom. W trzech przypadkach na bazie części lub całości infrastruktury wspartej

w poddziałaniu 4.5.2 PO IG utworzone zostało laboratorium badawcze akredytowane przez

PCA lub inną jednostkę akredytacyjną. Podobna hierarchia potrzeb wykorzystania

infrastruktury badawczej zauważalna jest w przypadku tych przedsiębiorstw, które nie uzyskały

wsparcia z poddziałania 4.5.2 PO IG. W większości przypadków zamierzali oni ją wykorzystać

w związku z opracowaniem własnej oferty produktowej / usługowej. Istotny odsetek

przedsiębiorców, którzy nie uzyskali wsparcia z poddziałania 4.5.2 PO IG wskazywał na

potrzeby w zakresie badań technicznych związanych z wprowadzaniem nowych produktów

na rynek oraz opracowaniem własnych procesów technologicznych.

Rysunek 9 Sposób wykorzystania infrastruktury badawczej wspartej w poddziałaniu 4.5.2 PO IG


W przypadku badanej grupy beneficjentów trwałość projektów została zachowana,

jednakże nie mamy oglądu na całą populację beneficjentów poddziałania 4.5.2 PO IG.

Z informacji uzyskanych w Ministerstwie Rozwoju wynika, iż beneficjenci nie zgłaszają

problemów w tym zakresie, a co najwyżej zdarzają się odroczenia czasu uzyskania niektórych

wskaźników rezultatu w stosunku do pierwotnych założeń we wniosku o dofinansowanie.

Przychody beneficjentów z tytułu wdrożenia nowych produktów / usług

W ciągu ostatnich 12 miesięcy większość badanych respondentów uzyskała przychody

z tytułu sprzedaży nowych produktów / usług opracowanych dzięki zakupionej w ramach

25


4.5.2 PO IG infrastrukturze badawczej na poziomie mniejszym niż 11%, a w trzech przypadkach

poziom przychodów z tego tytułu jest większy niż 50%.

Rysunek 10 Poziom przychodów badanych beneficjentów 4.5.2 PO IG z nowych produktów / usług (za ostatnie 12

miesięcy)

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania mix mode, n=20 beneficjenci. Pytanie jednokrotnego wyboru.

Wpływ projektów z 4.5.2 PO IG na ofertę produktową / usługową beneficjentów

Zdaniem zdecydowanej większości badanych beneficjentów (zarówno w toku badania

ankietowego, jak i wywiadów indywidulanych), inwestycja w infrastrukturę B+R

z poddziałania 4.5.2 PO IG wpłynęła znacząco na zmianę jakości produktów / usług,

opracowanych w centrach badawczo-rozwojowych.

Rysunek 11 Wpływ infrastruktury B+R na ofertę beneficjentów


26


Mechanizm zmiany opierał się z jednej strony o dostęp o wysokiej jakości aparatury, która

umożliwiała nowe kierunki rozwoju oferty produktowej / usługowej. Z drugiej strony jednak

bardzo istotny okazał się rozwój kadr badawczo – rozwojowych w przedsiębiorstwach,

skutkujący dopływem nowej wiedzy i doświadczeń pracowników, generujących nowe

pomysły na rozwój oferty i procesów w przedsiębiorstwach. Przedstawiciele, w szczególności

małych i średnich przedsiębiorstw podkreślają znaczący udział kadr B+R w inicjowaniu

nowych projektów badawczych. W tym też sektorze przedsiębiorstw zidentyfikowano na

poziomie jakościowym największy mechanizm zmiany w oparciu o kadry B+R. W przypadku

dużych przedsiębiorstw nie zidentyfikowano tak istotnego mechanizmu zmiany w zakresie

generowania nowych pomysłów na projekty badawczo – rozwojowe, a co za tym idzie na

zmianę parametrów produktów i usług. Literatura przedmiotu definiuje trzy główne źródła

inicjatyw dla innowacyjnych projektów tj. systematyczne, sytuacyjne i spontaniczne, co

szczegółowo przedstawia poniższy schemat. Źródła pomysłów na nowe czy udoskonalone

produkty, usługi lub procesy zależą od wielkości oraz fazy rozwoju przedsiębiorstwa, ale także

od rynku, na którym działa firma (krajowy / zagraniczny) oraz posiadanych kontaktów ze

sferą nauki. Na poziomie jakościowym potwierdza to również niniejsze badanie. I tak

w przypadku dużych firm najbardziej znaczące dla modyfikacji oferty produktowej

/ usługowej są czynniki systematyczne takie jak strategie rozwoju, plany czy audyty, a także

sytuacyjne jak potrzeby rynkowe, zmiany technologii czy przepisów prawa. W przypadku

sektora MSP, a w szczególności małych firm znacznie częściej nowe produkty / usługi

opracowywane są w oparciu o spontaniczne inicjatywy takie jak nowe idee pochodzące od

pracowników (a szczególnie kadry zarządzającej)7. Wśród MSP występują także częściej

innowacje nazywane user driven innovations (UDI). UDI to koncepcja tworzenia innowacji,

która podkreśla kluczową rolę potrzeb klientów w procesie projektowania nowych produktów

czy usług.

7 A.Gryzik, A.Knapińska,, A.Tomczyńska (red.), Zarządzanie projektami badawczo-rozwojowymi w sektorze przemysłu,

Warszawa 2012.

27


Rysunek 12 Źródła inicjatyw na projekty B+R.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Trocki M., Inicjowanie i definiowanie projektów, Bizarre, Warszawa 2004, za: A.Gryzik, A.Knapińska,, A.Tomczyńska (red.), Zarządzanie projektami badawczo-rozwojowymi w sektorze przemysłu, Warszawa 2012.

Podsumowując sama dostępność infrastruktury badawczej dla przedsiębiorstwa nie stanowi

o sukcesie w postaci atrakcyjnej dla rynku oferty produktowej czy usługowej lub też innowacji

procesowych wprowadzanych w przedsiębiorstwach. Kluczowa jest koncepcja jej

wykorzystania, co nie było przedmiotem oceny w poddziałaniu 4.5.2 PO IG, jednakże ten

aspekt został wprowadzony jako kluczowy w działaniu 2.1 PO IR.

Komercjalizacja wyników B+R

W większości przypadków beneficjentów (18), którzy odpowiedzieli na pytanie o sposób

wdrożenia wyników, komercjalizacja prac B+R została dokonana poprzez wprowadzenie do

oferty przedsiębiorstwa nowych produktów / usług (14), w trzech przypadkach beneficjenci

uzyskali przychody z tytułu udzielenia innemu przedsiębiorcy licencji (na zasadach

rynkowych) na korzystanie z praw do wyników prac B+R, a także w jednym przypadku miała

miejsce sprzedaż (na zasadach rynkowych) praw do wyników prac B+R.

Analiza znaczącej próby wniosków o płatność (blisko 70% wniosków) odnosząca się do

uzyskanych na dzień 31.12.2016 r, wskaźników rezultatu wykazała, że beneficjenci, którzy

wskazali we wniosku o dofinansowanie wskaźnik przychodów z działalności B+R, osiągnęli

w sumie przychody większe niż 1,5 mld zł.

Skala realizacji projektów B+R

W badanej grupie beneficjentów jest istotny udział podmiotów, które na wspartej

infrastrukturze badawczej realizują co najmniej 8 projektów badawczo – rozwojowych

28


rocznie, jednakże należy jeszcze raz podkreślić, iż znacząca część badanych podmiotów to

duże przedsiębiorstwa, w specyfikę których wpisana jest działalność B+R. Co ciekawe także

nieskuteczni wnioskodawcy, którzy nie pozyskali dotacji z poddziałania 4.5.2 PO IG, realizują

w znaczącej skali prace badawczo – rozwojowe. Pięć spośród dwudziestu badanych

realizuje 8 i więcej projektów rocznie, a osiem przedsiębiorstw od 2 do 5 projektów

o charakterze B+R.

Rysunek 13 Średnioroczna liczba projektów B+R realizowana na infrastrukturze wspartej w poddziałaniu 4.5.2 PO IG

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania mix mode, n=25 beneficjenci, n=15 nieskuteczni wnioskodawcy.

Pytanie jednokrotnego wyboru.

Drugim źródłem informacji o skali realizacji projektów badawczo – rozwojowych przez

przedsiębiorstwa, będące beneficjentami poddziałania 4.5.2 PO IG są wskaźniki rezultatu

w poszczególnych projektach, sprawozdawane na dzień 31.12.2016 r. Z analizy wynika, że 49

beneficjentów realizowało w okresie trwałości 1222 projekty badawczo – rozwojowe. Do tej

wartości należy jednak podejść ze świadomością, że charakterystyka projektów, jak

i zapewne sama definicja projektu różni się znacząco, zależnie od branży, jak i specyfiki

działalności przedsiębiorstw. Wartość ta zawiera zarówno drobniejsze projekty z obszaru

techniki grzewczej, jak i duże projekty z obszaru nowych surowców chemicznych. Szczególnie

duże wartości wskaźników w tym zakresie cechowały projekty z branży samochodowej

i lotniczej.

Finansowanie prac B+R

Blisko połowa badanych beneficjentów finansuje prace B+R wyłącznie ze środków własnych,

a pozostali respondenci zarówno ze środków własnych, jak i źródeł zewnętrznych, z których

29


najczęściej wskazywane były regionalne programy operacyjne, PO IR, Horyzont 2020, a także

kredyty i pożyczki.

Rysunek 14 Źródła finansowania prac badawczo - rozwojowych wśród beneficjentów 4.5.2 PO IG

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania mix mode, n=26 beneficjenci, Pytanie jednokrotnego wyboru.

Korzystanie z ulgi na B+R

Od roku 2016 obowiązuje w Polsce ulga podatkowa na prace badawczo – rozwojowe, która

daje przedsiębiorstwom możliwość obniżenia podatku dochodowego z tytułu kosztów

związanych z prowadzeniem badań naukowych lub prac rozwojowych, które podejmowane

są w sposób systematyczny i prowadzą do zwiększenia zasobów wiedzy oraz ich

wykorzystania do tworzenia nowych zastosowań.

Jedynie 6 z badanych 47 podmiotów korzysta z ulgi podatkowej na B+R, a 11 z nich zamierza

zacząć korzystanie z ulgi. W przypadku beneficjentów 4.5.2 PO IG z ulgi korzystają obecne

4 badane podmioty, a 6 zamierza zacząć korzystać. Głównymi powodami, dla których

przedsiębiorstwa nie korzystają z tego instrumentu jest w przypadku mniejszych firm brak

wiedzy i zawiłość przepisów w tym zakresie, a co za tym idzie niechęć przedsiębiorców do

podejmowania ryzyka i ponoszenia konsekwencji np. niewłaściwego kwalifikowania kosztów.

Podobną tendencję można zauważyć w wynikach badania przeprowadzonego przez

KPMG8, z którego wynika, iż jedynie 11% firm prowadzących B+R skorzystało z ulgi za 2016r.,

ale już 35% badanych planuje skorzystać z ulgi za 2017 rok, gdzie znacznie wzrosła zachęta

finansowa. Na trudności i obawy związane z tym instrumentem wskazują także przedsiębiorcy

badani przez KPMG, gdzie 90% podmiotów które skorzystały z ulgi deklaruje trudności w tym

8 Ulga podatkowa na badania i rozwój, KPMG 2017 https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/pl/pdf/2017/05/pl-

Analiza-KPMG-w-Polsce-Ulga-podatkowa-na-dzialania-B-R.PDF

30


zakresie. Zaś ci, którzy nie skorzystali z odliczenia jako główne powody deklarują brak

pewności czy działalność kwalifikuje się do ulgi, zbyt duże ryzyko zakwestionowania

odliczenia przez organ skarbowy czy wreszcie brak wiedzy na temat tego odliczenia.

Przychody z eksportu

W badaniu ankietowym 16 beneficjentów z 20, którzy eksportują swoje produkty i usługi

wskazało, iż w okresie od uzyskania wsparcia z 4.5.2 PO IG do chwili obecnej w ich firmach

wzrósł poziom eksportu. W przypadku 10 podmiotów wzrost eksportu był bezpośrednim

efektem realizacji projektów badawczo – rozwojowych realizowanych z wykorzystaniem

dofinansowanej infrastruktury. Wpływ inwestycji na poziom eksportu w tych firmach polegał

głównie na opracowaniu nowych lub ulepszonych produktów, których jakość spełniała

wymogi zagranicznych klientów, a w niektórych przypadkach możliwa była także

skuteczniejsza konkurencja cenowa.

Własność przemysłowa

Na 27 beneficjentów poddziałania 4.5.2 PO IG dziesięciu stwierdziło, że dofinansowana

infrastruktura badawcza przyczyniła się w dużym i bardzo dużym stopniu do wzrostu liczby

składanych wniosków o udzielenie ochrony własności przemysłowej (patentów, wzorów

użytkowych i przemysłowych). W okresie trwałości 8 z 27 badanych beneficjentów złożyło 25

wniosków o udzielnie ochrony patentowej, w tym 4 dotyczące ochrony na rynku

międzynarodowym. Przy czy jedno przedsiębiorstwo złożyło ponad połowę (13) zgłoszeń

patentowych, natomiast 5 respondentów nie było w stanie podać liczby dokonanych

zgłoszeń.

Niestety wnioski beneficjentów o płatność nie stanowią w tym przypadku istotnego źródła

informacji i nie obrazują skali ochrony własności przemysłowej w związku z projektem.

Wnioskodawcy bardzo rzadko wybierali wskaźniki rezultatu w tym zakresie.

Wpływ projektów na innowacyjność przedsiębiorstw

Nie sposób ocenić wpływu jednego instrumentu wsparcia na zwiększenie innowacyjności

polskich przedsiębiorstw. Ze względu na wielkość badanej populacji, jej istotne zróżnicowanie

wewnętrzne (typ beneficjenta, specyfika jego działalności, specyfika projektu), a także ze

względu na response rate w ramach badania wnioskowanie jest możliwe tylko w odniesieniu

do grupy respondentów. Respondenci, którzy wzięli udział w niniejszym badaniu (zarówno

beneficjenci, jak i wnioskodawcy, którzy nie uzyskali wsparcia) to podmioty, które były

aktywne badawczo również przed złożeniem wniosku o dofinansowanie, a także których

specyfika działalności polega na opracowywaniu nowych produktów / usług w oparciu

31


o prace B+R lub na świadczeniu usługowo prac badawczo – rozwojowych. Zdecydowana

większość badanych podmiotów (21 na 27) deklaruje, że od czasu realizacji inwestycji

z poddziałania 4.5.2 PO IG wzrósł poziom wydatków na B+R w ich przedsiębiorstwach, należy

jednak pamiętać, że nie jest to wyłącznie efekt realizacji projektu, ale także innych

czynników, w tym także rynkowych. W ośmiu przypadkach wzrost poziomu wydatków na B+R

miał miejsce na poziomie do 10%, a w pięciu o ponad 50%.

Rysunek 15 Zmiany poziomy wydatków na B+R beneficjentów 4.5.2 PO IG w porównaniu do stanu z przed realizacji projektu.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania mix mode, n=27 beneficjenci, Pytanie jednokrotnego wyboru.

Jak już zostało powiedziane wcześniej projekty z zakresu infrastruktury B+R wpłynęły znacząco

na zmiany oferty produktowej / usługowej beneficjentów. Zaobserwowano bardzo niewielki

wpływ projektów z poddziałania 4.5.2 PO IG na powstanie innowacji organizacyjnych lub

marketingowych, co miało miejsce jedynie w czterech przypadkach na 78 wspartych

projektów.

32


5.4 KRYTERIA WYBORU PROJEKTÓW W ZAKRESIE INFRASTRUKTURY B+R

W toku realizacji poddziałania 4.5.2 PO IG miały miejsce zmiany kryteriów (i systemu) wyboru

projektów, które miały na celu stymulowanie wyboru jak najlepszych jakościowo projektów.

Główne zmiany wprowadzone w systemie wyboru projektów w ramach poddziałania 4.5.2

PO IG, w zakresie infrastruktury B+R9:

� kryterium zdolności do realizacji prac badawczych przeniesiono z obligatoryjnych do

fakultatywnych;

� zmniejszono wagę kryterium fakultatywnego dot. udziału osób z wyższym

wykształceniem wśród nowozatrudnionych;

� zmieniono kryterium oceny wpływu wzorców produkcji i konsumpcji – oceniana

działalność wnioskodawcy, nie wpływ projektu;

� przeniesiono kryterium zdolności do realizacji prac badawczych do obligatoryjnych

dla projektów dotyczących utworzenia / rozbudowy CBR;

� wprowadzono panel ekspertów na etapie oceny merytorycznej obligatoryjnej;

� obniżono wagę kryterium fakultatywnego dot. udziału osób z wyższym

wykształceniem wśród nowozatrudnionych, ale zwiększono wymagany odsetek.

Kryteria wyboru projektów były relatywnie łatwe do spełniania przez duże firmy, a tym

samym poddziałanie to było bardziej atrakcyjne dla większych podmiotów – blisko 60%

beneficjentów stanowiły duże przedsiębiorstwa, a prawie 22% to średnie firmy. Dla mniejszych

firm, które nie aplikowały o wsparcie barierą była minimalna wartość kosztów

kwalifikowanych projektu na poziomie min. 2 mln zł, jak i w przypadku najmniejszych firm

konieczność utworzenia min. 10 miejsc pracy w działalności badawczo – rozwojowej.

Badani beneficjenci poddziałania 4.5.2 PO IG, jak i podmioty, które nie uzyskały wsparcia nie

dostrzegają istotnych trudności w spełnieniu kryteriów wyboru projektów, nie były nimi ani

minimalna wartość projektów na poziomie 2 mln zł, natomiast pewną trudność sprawiało

kryterium utworzenia minimum 10 miejsc pracy dla personelu badawczego. Trudność ta nie

tyle nawet była dostrzegana na etapie składania wniosku, co podkreślana jest obecnie

i związana z sytuacją na rynku pracy. Projekty z poddziałania 4.5.2 PO IG przyczyniły się do 9 Ewaluacja zmian w systemie wyboru projektów w ramach wybranych działań PO IG 2007-2013 raport

końcowy, Warszawa, lipiec 2013 r.

33


utworzenia istotnego popytu na wysokiej jakości stanowiska pracy, dla pracowników

posiadających wysokie kompetencje. Jednocześnie na rynku pracy występuje niedobór

tego rodzaju kadr i znacząca fluktuacja pracowników.

Dane pozyskane z badania ilościowego, jak i jakościowego wskazują na to, że beneficjenci

nie dokonywali istotnych modyfikacji swoich pomysłów biznesowych w celu spełnienia

kryteriów wyboru projektów, co oznacza że kryteria wyboru były kompatybilne z potrzebami

przedsiębiorstw w zakresie infrastruktury B+R.

Zmiany kryteriów i systemu wyboru projektów w poddziałaniu 4.5.2 PO IG zmierzały do wyboru

jak najlepszych jakościowo projektów. Przede wszystkim w ramach poddziałania premiowany

był typ inwestycji w centra badawczo – rozwojowe, gdzie wnioskodawca uzyskiwał 35

punktów, w porównaniu do centrów IT (25 punktów) oraz centrów usług wspólnych (15

punktów). Na podkreślenie zasługuje wprowadzenie do systemu oceny panelu ekspertów,

który pozwolił na bardziej wnikliwą ocenę projektów, wyjaśnienie ewentualnych

nieporozumień pomiędzy wnioskodawcą a ekspertami, a także pozwolił na selekcję

projektów, w których działalność B+R miała charakter fasadowy, a celem wnioskodawców

była realizacja klastycznych inwestycji.

Przyjęte kryteria wyboru projektów były trafne ze względu na realizację celów interwencji,

odpowiadały na zidentyfikowane problemy związane z małym udziałem nakładów na B+R

w sektorze przedsiębiorstw, przyczyniały się do wyboru projektów, które zwiększały potencjał

innowacyjny przedsiębiorstw, jak i poziom innowacyjności gospodarki.

Wnioski z wdrażania 4.5.2 PO IG zastosowane przy projektowaniu logiki interwencji działania

2.1 PO IR

Uznaje się, iż działanie 2.1 PO IR jest bezpośrednią kontynuacją poddziałania 4.5.2 PO IG,

jednakże założenia logiki interwencji w tym obszarze są diametralnie różnie. W ramach tego

instrumentu w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka kryteria skoncentrowane

były głównie na samej inwestycji i zatrudnieniu personelu badawczego. W działaniu 2.1 PO IR

środek ciężkości został położony nie na samej infrastrukturze, ale na sposobie jej

wykorzystania, potencjale wnioskodawcy do realizacji B+R, jak i realizacji przez projekt celów

strategicznych.

Najistotniejszą zmianą wynikającą z analizy wdrażania poddziałania 4.5.2 PO IG było

położenie nacisku w ocenie na sposób wykorzystania infrastruktury badawczej i efekty

34


funkcjonowania zakupionej w działaniu 2.1 PO IR infrastruktury badawczej. Kluczowe zmiany

w kontekście kryteriów wyboru projektów dotyczą poniższych aspektów.

Agenda badawcza

Wprowadzenie agendy badawczej, w której przedsiębiorca określa długoterminową

strategię rozwoju w oparciu o prowadzenie prac B+R, służących zwiększeniu jego

konkurencyjności i innowacyjności poprzez opracowywanie i wdrażanie innowacyjnych

produktów (usług) i procesów. Przedsiębiorca jest zobowiązany do realizowania

i monitorowania agendy w okresie zarówno realizacji, jak i trwałości projektu.

Agenda powinna zawierać m.in.10:

� główne innowacyjne obszary badawcze,

� indykatywny (orientacyjny) plan prac badawczo-rozwojowych, obejmujący okres

trwałości projektu,

� przewidywane wyniki zaplanowanych prac badawczo-rozwojowych (rezultaty

realizacji agendy – efekty, które zamierza osiągnąć przedsiębiorca), w tym

w szczególności innowacje produktowe lub procesowe i ich przewidywaną przewagę

konkurencyjną,

� analizę zapotrzebowania rynkowego na wyniki prac B+R,

� założenia strategii rozwoju działalności przedsiębiorstwa w oparciu o B+R.

Z punktu widzenia Ministerstwa Rozwoju, w tym ekspertów oceniających projekty

wprowadzenie agendy badawczej pozwala rozróżnić projekty, których praktycznym celem

jest działalność stricte produkcyjna od tych, których istotą jest realizacja prac badawczo –

rozwojowych służących rozwojowi oferty produktowej firmy lub usprawnieniu procesów

technologicznych. Wprowadzenie agendy zobiektywizowało proces oceny projektów

z zakresu infrastruktury B+R i pozwoliło wybierać lepsze jakościowo projekty. Problemem może

okazać się jednak jej realizacja w okresie trwałości (3 lata od zakończenia projektu

w przypadku MSP oraz 5 lat w przypadku dużych firm), co zgłaszają beneficjenci, z którymi

przeprowadzono wywiady jakościowe. Mimo, iż Ministerstwo Rozwoju dopuszcza zmiany

w agendzie, które nie wpłyną na cel projektu to jednak na chwilę obecną nie ma zbyt wielu

zakończonych projektów i nie wiadomo jak w praktyce będą wyglądały te zmiany, a także

jakie będą cele biznesowe przedsiębiorstw w tak odległej perspektywie czasowej.

Wypowiedź jednego z respondentów doskonale ilustruje omawiany problem.

10 Kryteria wyboru projektów obowiązujące od 3 kwietnia do 7 lipca 2017 r.

35


W ramach centrum B+R najtrudniejszy do oszacowania to jest kilkuletni plan

na kolejne badania. Trudność ta występuje niezależnie od tego czy mówimy

o tym konkretnym projekcie czy też innych, ale też mówię prawdopodobnie

za innych beneficjentów. Bardzo ciężko jest stwierdzić dużej firmie, która

obraca się na dynamicznym rynku, nad czym będzie pracowała przez

kolejnych 5 lat w kwestii badań i rozwoju. My na bieżąco odpowiadamy na

potrzeby rynku i za dwa lata może np. być zupełnie coś innego w naszym

planie badawczym, czego innego będzie oczekiwał rynek. W tej chwili kiedy

mamy jakąś określoną agendę, co jest dla nas związane z pewną dozą

niepewności. Teoretycznie możemy uzasadnić zmianę, tylko cały czas jakby

nie wiemy w tej chwili jak np. instytucja reagowałaby na to, że nie wiem

zaprzestajemy planu trzeciego, czwartego, piątego z agendy badawczej, bo

to już nie jest powiedzmy trendy i że rynek oczekuje od nas innej oferty.

Ponadto w toku badań wynikło, iż znaczna część wnioskodawców przygotowywała agendy

badacze we współpracy z jednostkami naukowymi lub naukowcami, co

najprawdopodobniej będzie także skutkowało współpracą przedsiębiorstwa z jednostką

naukową lub pracownikiem czy zespołem naukowym nad jej wdrożeniem w przyszłości.

Współpraca z nauką jest w wielu przypadkach warunkiem koniecznym dla wdrożenia

agendy i realizacji zaplanowanych w niej badań, gdyż w wielu przedsiębiorstwach brakuje

kompetencji naukowych, zwłaszcza do realizacji badań przemysłowych, które wiążą się ze

zdobywaniem nowej wiedzy, co jest raczej domeną jednostek naukowych w odniesieniu do

branż tradycyjnych.

Przełomowy charakter prac badawczo – rozwojowych

Zgodnie opisem kryterium jest ono jest rozumiane jako wywieranie znaczącego wpływu na

rynek oraz na działalność gospodarczą firm na tym rynku, np. wywołanie zmiany struktury

rynku, stworzenie nowych rynków lub doprowadzenie do sytuacji, w której istniejące produkty

staną się przestarzałe. Za spełnienie tego kryterium wnioskodawca może uzyskać 5 punktów

z 30 możliwych. Kryterium było to wskazywane przez respondentów w niniejszym badaniu jako

najbardziej uznaniowe i zależne od znajomości danej dziedziny czy branży przez ekspertów.

Współpraca z jednostkami naukowymi

Również istotny udział w punktacji (max. 5 punktów na 30 możliwych) ma kryterium

współpracy wnioskodawcy z jednostkami naukowymi, rozumianej jako:

� współpraca w ramach umowy wieloletniej,

� współpraca w określonym czasie na potrzeby realizacji wspólnego projektu,

� płatny staż pracownika B+R z danej jednostki naukowej,

� zakup usług B+R w jednostkach naukowych,

36


� usługi na wykonanie określonego zadania prowadzącego do praktycznych

rezultatów, np. stworzenie prototypu urządzenia, dokonanie pomiarów testowych,

wykonanie badań potrzeb dotyczących określonego produktu lub usługi.

Spełnienie kryterium nie sprawiało szczególnych problemów respondentom, niezależnie od

wielkości firmy. W części przypadków badane firmy z sektora MSP co do zasady wywodziły się

ze środowiska naukowego lub zatrudniały kadrę naukową na etatach badawczych

i posiadały tradycje współpracy z jednostkami naukowymi.

Nacisk na wpisywanie się projektów w Strategię na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju

Projekt, który wpisuje się w SOR uzyskuje 4 dodatkowe punkty. Zastosowanie tego kryterium

pozwala premiować projekty, które mają znaczenie dla rozwoju gospodarczego kraju

poprzez wpisywanie się w branże kluczowe – istotne z perspektywy polskiego przemysłu, które

charakteryzują się wysokim wpływem na realizację celów strategicznych Strategii na rzecz

Odpowiedzialnego Rozwoju i mają szansę stać się przyszłym motorem polskiej gospodarki.

Istotna rola panelu ekspertów

Doświadczenie to zostało przeniesione z systemu ocen i wyboru projektów w poddziałaniu

4.5.2 PO IG. Zastosowanie tego daje obustronne korzyści zarówno dla ekspertów

oceniających projekty, jak i przedsiębiorców poprzez możliwość skorygowania,

doprecyzowania informacji przedstawionych we wniosku, wyjaśnienia rozbieżnych stanowisk

i niedomówień. Eksperci podkreślają, iż wiele projektów przygotowywanych jest samodzielnie

przez przedsiębiorców, którzy nie zawsze potrafią precyzyjnie przelać na papier swoje

koncepcje i wypunktować kwestie istotne dla oceny merytorycznej. Na drugim biegunie są

projekty, które są słabsze jakościowo, ale są bardzo dobrze napisane. Poniżej ilustrujemy tę

kwestię wypowiedzią jednego z ekspertów oceniających projekty w działaniu 2.1 PO IR.

Uważam, że to jest bardzo dobre, że są panele ekspertów i w ogóle, że

możemy, jako eksperci występować z prośbą o dodatkowe informacje. Jest

to dobre z tego względu, że pozwalają wnioskodawcy rozwiać wątpliwości,

trochę pouzupełniać taki projekt, doprecyzować niektóre kwestie.

Oczywiście nie w takich sprawach kluczowych dla danego projektu, zgodnie

z załączoną agendą. Bez tego niektóre dobre projekty musiały być

odrzucone z powodu braków formalnych, a niektóre znowu przeszłyby, przy

istnieniu jakiś tam wątpliwości, które wnioskodawca wręcz przy udzielaniu

takich dodatkowych informacji rozstrzyga na swoją niekorzyść lub wychodzą

jakieś sprawy wątpliwe, które we wniosku nie były dokładnie opisane. W toku

dyskusji na komisji oceny projektów się okazuje, że sprawa ma jakieś drugie

dno, które każe taki projekt odrzucić jako niezgodny z celami działania.

37


Skuteczność kryteriów wyboru projektów w 2.1 PO IR

Porównując kryteria wyboru projektów w ramach poddziałania 4.5.2 PO IG oraz działania 2.1

PO IR widać wyraźne przeniesienie akcentów oceny z samej infrastruktury na sposób jej

wykorzystania. Oczywiście na ten moment jest zbyt mało zakończonych projektów z działania

2.1 PO IR, aby stwierdzić jak przyjęty model funkcjonuje w praktyce i jak firmy radzą sobie

z realizacją agend badawczych. Niemniej jednak działanie o takim charakterze jest bardzo

atrakcyjne dla przedsiębiorców szukających finansowania inwestycji, które nie realizują celów

badawczych, a jedynie zwiększają moce przerobowe, usprawniają procesy, ale nie cechuje

ich innowacyjność produktowa czy procesowa. Zastosowanie agendy badawczej pozwala

z jednej strony na lepszą weryfikację projektów oraz odrzucenie tych, które nie wpisują się

w cele działania, a z drugiej na lepszą komunikację oczekiwań Ministerstwa w kontekście

jakości i przedmiotu projektów.

Istotnym kryterium, o dużym przełożeniu na wskaźniki rezultatu jest kryterium fakultatywne

„Przewidywana liczba nowych miejsc pracy dla pracowników B+R”. Badani przedsiębiorcy

przewidują trudności ze spełnieniem wskaźnika związanego z zatrudnieniem pracowników

badawczo – rozwojowych z uwagi na obecne trendy na rynku pracy, co jest jeszcze

trudniejsze na terenach o wysokim wskaźniku bezrobocia. Jako przykład zamieszczamy cytat

z wypowiedzi jednego z respondentów.

Teraz to kryterium [zatrudnienia – przyp. aut.] ciężko będzie spełnić z innego

powodu, że rynek pracy zmienił się na rynek pracownika, a nie na

pracodawcy i wyzwaniem pozostaje znalezienie takich specjalistów.

W logice interwencji zawarte jest również kryterium rozstrzygające „Poziom bezrobocia na

obszarze gdzie realizowana jest inwestycja”, które stanowi ostatnie (z trzech) kryterium

rozstrzygające. W praktyce nie zostało ono ani razu zastosowane, gdyż alokacje konkursów

nie zostały wykorzystane. Jednakże należy podkreślić, że nie wpisuje się ono w logikę

interwencji w zakresie tworzenia i rozbudowy centrów badawczo – rozwojowych. W praktyce

z racji tego, że nie jest stosowane nie zaburza tej logiki. Sprzeczność mawianego kryterium

z logiką interwencji polega na tym, że przedmiotem projektów z działania 2.1 PO IR jest

budowa i wyposażenie centrów badawczo – rozwojowych, w których oczekiwana jest

realizacja badań nad innowacyjnymi produktami i usługami, w tym opracowywanie

innowacji przełomowych. Centra te co do zasady powinny być lokowane na ternach

rozwiniętych gospodarczo o niskim poziomie bezrobocia. Tworzone w ramach centrum

badawczo – rozwojowego stanowiska mają charakter miejsc pracy wysokiej jakości,

przeznaczone są dla pracowników sfery B+R i tego rodzaju pracowników najtrudniej jest

znaleźć na obszarach słabo rozwiniętych czy tych o najwyższym poziomie bezrobocia.

38


Kryterium to jest niespójne z logiką interwencji, mimo iż w praktyce nie zaszkodziło interwencji,

i właściwe odnosi się bardziej do projektów inwestycyjnych o niekoniecznie wysokim

potencjale innowacyjnym, wymagających obsługi procesów produkcyjnych i usługowych

przez mniej wykwalifikowanych pracowników, których łatwiej jest pozyskać na obszarach o

wysokim poziomie bezrobocia.

Zmiana jakości projektów

Na obecnym etapie wdrażania, kiedy większość projektów dofinansowanych w ramach

działania 2.1 PO IR jest w toku realizacji, trudno jest dokonać oceny ich jakości. Analiza

założonych wskaźników rezultatu projektów z działania 2.1 PO IR11 obrazuje, że 240

przedsiębiorców, którzy podpisali umowy o dofinansowanie zainwestuje min. 1,987 mld zł ze

środków własnych, a także utworzy ponad 2237 nowych miejsc pracy, z czego 447 stanowisk

przewidziano dla kobiet. Ponadto podmioty te planują realizację 2125 projektów badawczo –

rozwojowych, ujętych w agendach badawczych. Deklarowane nakłady na działalność B+R

wśród beneficjentów 2.1 PO IR wynoszą 8,44 mld zł.

To co uwidacznia się obecnie w porównaniu do poddziałania 4.5.2 PO IG to zmiana struktury

wielkości podmiotów, których projekty zostały rekomendowane do wsparcia. O ile

w poddziałaniu 4.5.2 PO IG w ponad 50% były to duże przedsiębiorstwa, w dużym stopniu

z kapitałem zagranicznym, tak w działaniu 2.1 PO IR udział dużych firm spadł do 27%, a wzrósł

w pozostałych kategoriach tj. mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Szczegółowe dane

przedstawione są na rysunku poniżej. Co więcej, można zauważyć znacznie większą

aktywność podmiotów z polskim kapitałem, a firmy z kapitałem zagranicznym stanowią

około 5% przedsiębiorstw, które zostały rekomendowane do wsparcia. Jednocześnie też

należy mieć na uwadze zmiany jakie nastąpiły w latach 2007-2017 w całej gospodarce. Pod

wpływem funduszy europejskich zauważyć można znaczny wzrost (blisko pięciokrotny) liczby

podmiotów aktywnych w zakresie działalności badawczo-rozwojowej. Zgodnie z danymi

GUS12 liczba podmiotów w sektorze przedsiębiorstw, które w 2007 r. były aktywne badawczo

wynosiła w całym kraju 749, natomiast na koniec 2015 wskaźnik ten osiągnął wartość 3 735,

wobec czego popyt na ten instrument zwiększył się w sektorze MSP.

11 Baza wskaźników produktów i rezultatu dla 240 podpisanych umów udostępniona przez Ministerstwo Rozwoju

12 GUS, Bank Danych Lokalny, Nauka i Technika [dostęp: 19 listopada 2017 r.]

39


Rysunek 16. Struktura wielkości przedsiębiorstw rekomendowanych do wsparcia w działaniu 2.1 PO IR.

Źródło: opracowanie własne na postawie listy wniosków w działaniu 2.1 PO IR, n=316.

Eksperci oceniający projekty w działaniu 2.1 PO IR, jak i przedstawiciele Instytucji

Pośredniczącej podkreślają istotną rolę agendy badawczej w ocenie charakteru planowanej

przez przedsiębiorcę inwestycji – czy ma ona charakter utworzenia centrum badawczo –

rozwojowego czy inwestycji produkcyjnej.

Projekt może być napisany przez firmę bardzo dobrze i spełniać wszystkie

wymogi formalne, co nie daje możliwości negatywnej oceny ekspertowi, który

widzi, że wniosek jest dobrze napisany, natomiast sam projekt jest wątpliwej

jakości, czyli polega głównie na inwestycji. Widać tam zaplecze wytwórcze,

budynek, jakieś maszyny, a nie widać tam aparatury badawczej, nie widać

celu badawczego w takim projekcie. I tutaj właśnie trzeba rozróżnić dobry

wniosek od dobrego projektu. Bo wniosek można napisać bardzo dobrze,

natomiast sam projekt nie będzie wartościowy, ponieważ nie będzie dotyczył

inwestycji w zaplecze badawcze.

W toku niniejszego badania respondenci zwrócili uwagę na sposób oceny kryterium

potencjału wnioskodawcy do prowadzenia prac B+R, w szczególności zaplanowanego

potencjału kadrowego B+R do realizacji projektów. Specyfika działalności badawczo-

rozwojowej w przedsiębiorstwach różni się znacznie od tej prowadzonej w jednostkach

naukowych. Pracownicy odpowiedzialni za rozwój produktów / usług / procesów

w przedsiębiorstwach są skupieni na praktycznych aspektach tych rozwiązań niż na

publikacjach i jest to bardzo istotna kwestia, którą należy uwzględnić przy ocenie

40


prowadzonej w dużym stopniu przez pracowników naukowych. Bardzo trafnie podsumował

problem oceny w tym obszarze jeden z respondentów.

I często jest tak, nie tylko u nas, ale też pewnie w innych firmach, że

zatrudnieni są świetni fachowcy, praktycy, którzy nie mają żadnego dorobku

naukowego. Oni od samego początku zajęli się praktyką, zaraz po studiach.

Patrząc na to jak oceniany jest dorobek poszczególnych osób, to można

odnieść wrażenie, że najlepiej jakby w firmie sami profesorowie z uczelni

pracowali. Być może nawet w życiu nie zrobili nic konkretnego co wyszło na

rynek, ale dorobek naukowy mają bardzo duży, więc teoretycznie najlepiej

nadają się do tego typu projektów. W praktyce rzeczywistość jest zupełnie

odwrotna, ponieważ to właśnie praktycy wytwarzają nowe pomysły, nowe

zastosowania itd. wszelkich innowacji.

Kryterium współpraca z jednostkami naukowymi

W ramach tego kryterium wnioskodawcy mogą uzyskać dodatkowe punkty – 3 lub 5 za

nawiązanie lub rozwijanie współpracy z jednostką naukową w trakcie realizacji projektu lub

badań w okresie trwałości. Oceniany jest charakter, forma współpracy, jej adekwatność do

zawartości agendy badawczej, dobór jednostki naukowej. Wymagane jest

udokumentowanie współpracy w jej następujących formach:

� współpraca w ramach umowy wieloletniej,

� współpraca w określonym czasie na potrzeby realizacji wspólnego projektu,

� płatny staż pracownika B+R z danej jednostki naukowej,

� zakup usług B+R w jednostkach naukowych,

� usługi na wykonanie określonego zadania prowadzącego do praktycznych

rezultatów, np. stworzenie prototypu urządzenia, dokonanie pomiarów testowych,

wykonanie badań potrzeb dotyczących określonego produktu lub usługi.

Eksperci zwracają uwagę, że w istotnym udziale są to „martwe zapisy” nie przewidujące

wydatków w tym obszarze.

Ja podam tutaj konkretny przykład, który się w 90% powtarza.

Przedsiębiorstwo podpisuje porozumienie, czy umowę warunkową

współpracy, czy w ogóle umowę podpisuje współpracy z jednostką naukową,

ale nie wydziela żadnych zadań dla tej jednostki naukowej. Może co 10

wniosek spełniał tę logikę, a często była podpisana umowa, były wypisane

zadania, czy zakresy w jakich zamierzają ze sobą współpracować, ale nie

przeznaczono nawet złotówki na zakup usług badawczych.

41


Udokumentowanie współpracy przedsiębiorcy z jednostką naukową jest relatywnie łatwym

kryterium do spełnienia. Posiadanie samej umowy, odnoszącej się do przyszłości

niekoniecznie musi oznaczać, że współpraca z nauką zaistnieje. Rozumiemy, że stymulowanie

współpracy nauka – biznes jest istotne z punktu widzenia polityki innowacyjności, jednakże

należy mieć świadomość, że takie brzmienie kryterium nie musi jej zapewniać. Jakimś

gwarantem istnienia współpracy mogą być umowy wieloletnie, które zapoczątkowane

zostały przed złożeniem wniosku o dofinasowanie, jednakże ograniczenie kryteriów do tego

aspektu stawiałoby w gorszej sytuacji podmioty, które dopiero rozpoczynają działalność

badawczo – rozwojową.

Ocena finansowa w ramach kryterium finansowego - założenia projektu potwierdzają jego opłacalność oraz trwałość finansową

Ocena finansowa została dostosowana do specyfiki inwestycji w infrastrukturę B+R,

w szczególności w obszarze projektów, które dotyczą innowacji przełomowych, a tym samym

związane są z wyższym ryzykiem. Zmieniły się oczekiwania względem dodatnich wyników

finansowych i jest możliwość uzasadnienia ujemnego NPV, w przeciwieństwie do wcześniejszej

oceny, gdzie NPV musiało być wyższe niż 0.

Ocena finansowa to jest w ogóle problemem w tego typu projektach

dotyczących infrastruktury badawczo-rozwojowej. To kryterium jest bardzo

dziwne, bo centra badawczo-rozwojowe bardzo często pracują dla swoich

podmiotów, dla swoich firm wewnętrznie i one co do zasady nie generują

przychodów tylko koszty. Centrum badawczo-rozwojowe jest taką usługą

wewnętrzną. To tak jakby powiedzieć, że dział prawny ma generować jakieś

przychody. Dział prawny czy dział np. marketingu nie generuje bezpośrednio

przychodów tylko są kosztem. Można powiedzieć, że dział B+R generuje

wartość dodaną, dzięki której można osiągnąć większy przychód. I tak też jest

z działami badawczo-rozwojowymi o ile ich usługa nie wychodzi na zewnątrz.

W tej sytuacji samo wypełnienie tego modelu finansowego, w którym

zakładaliśmy zwiększoną sprzedaż, czy przychód jest trochę takim sztucznym

wytworem. My nie mówimy o przychodzie z tytułu centrum badawczo-

rozwojowego, tylko jakby całego przedsiębiorstwa. Myślę, że większość tych

firm, które mają te centra też do tego w ten sposób podchodzi.

Potencjał kadrowy przedsiębiorcy

Jednym z wyznaczników potencjału wnioskodawcy do prowadzenia prac B+R jest potencjał

kadrowy do prowadzenia badań. Co do zasady jest to obszar, z którym boryka się wiele

przedsiębiorstw, a eksperci oceniający projekty potwierdzają niedostatki w tym zakresie.

42


Problem ten występuje w szczególności w przypadku mniejszych przedsiębiorstw, jak i tych

które rozpoczynają działalność w zakresie B+R. Eksperci zwracają uwagę na powszechność

tego problemu z jednej strony oraz niechęć przedsiębiorców do posiłkowania się

potencjałem instytucjonalnym jednostek naukowych w sytuacji braku własnych kadr.

Projekt ma pozytywny wpływ na realizację zasady zrównoważonego rozwoju

Każdy projekt dofinansowany w ramach 2.1 PO IR musi wykazać pozytywny wpływ na zasadę

zrównoważonego rozwoju. Rodzaj i skala tego wpływu musi być wyrażona wskaźnikiem

potwierdzającym pozytywny wpływ przedsięwzięcia na środowisko i klimat. Beneficjent może

sam określić wskaźniki potwierdzające pozytywny wpływ na środowisko lub wybrać je z listy.

Często przedsiębiorcy nie są w stanie opracować odpowiedniego wskaźnika, co wynika

z braku kompetencji w tym obszarze, a z drugiej strony cześć inwestycji, które chcą

realizować przedsiębiorcy nie wykazuje pozytywnego wpływu prośrodowiskowego.

43


PRZYCZYNY ODRZUCEŃ PROJEKTÓW W DZIAŁANIU 2.1 PO IR13

Ocena projektów w działaniu 2.1 PO IR odbywa się w oparciu o kryteria formalne (dotyczące

wnioskodawcy i projektu), a także dwuetapowe merytoryczne. Pierwszym etapem oceny jest

weryfikacja czy projekt spełnia wszystkie kryteria obligatoryjne, a kolejnym ocena w ramach

kryteriów punktowanych.

W porównaniu do poddziałania 4.5.2 PO IG ocena formalna w działaniu 2.1 PO IR została

zredukowana do minimum i obejmuje następujące kwestie:

⇒ niepodleganie wykluczeniu z możliwości ubiegania się o dofinansowanie,

⇒ prowadzenie działalności i realizacji projektów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

⇒ realizacja projektu mieści się w ramach czasowych PO IR,

⇒ przedmiot projektu nie dotyczy rodzajów działalności wykluczonych z możliwości

uzyskania wsparcia,

⇒ projekt zostanie rozpoczęty po dniu złożenia wniosku o dofinansowanie,

⇒ wnioskowana kwota wsparcia jest zgodna z zasadami finansowania projektów obowiązujących dla działania oraz przepisami w zakresie pomocy publicznej,

⇒ projekt jest zgodny z zasadą równości szans, o której mowa w art. 7 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013,

⇒ Udzielane wsparcie w ramach projektu nie spowoduje utraty więcej niż 100 miejsc pracy w istniejących lokalizacjach Wnioskodawcy na terytorium UE (dotyczy

przedsiębiorców innych niż MSP).

Przedsiębiorca ma możliwość poprawy kwestii formalnych w toku oceny. Uciążliwa dla

przedsiębiorców jest sama procedura składania projektu – brak generatora, konieczność

skanowania wniosku i załączników. Oczywiście zastosowanie generatora wniosków może co

do zasady usprawnić pracę, pozwolić na uniknięcie błędów wynikających z nieuzupełnienia

czy niespójności danych, ale w przypadku błędów technicznych czy jego niskiej użyteczności

może też skutkować dużymi trudnościami dla wnioskodawców. Główną przyczyną, dla której

Ministerstwo Rozwoju nie zdecydowało się na wprowadzenie generatora wniosków i położyło

nacisk na zwiększenie bezpośredniego kontaktu z wnioskodawcą. Przyjęte rozwiązanie

umożliwia także przekazywanie uwag do wniosku, jak i odpowiedzi na nie, w trybie rejestru

zmian na dokumencie wniosku. Ułatwia to obu stronom (wnioskodawcy i ekspertom) lepsze

13 Analiza przyczyn odrzuceń projektów ma charakter jakościowy. W celu pogłębienia zagadnienia konieczne

byłoby dokonanie analizy kart ocen projektów składanych do poszczególnych konkursów działania 2.1 PO IR. Niniejsze badanie nie obejmowało tego rodzaju analizy.

44


zrozumienie kierowanych uwag i wyjaśnień oraz pozwala na uniknięcie stosowania

wielostronicowych pism z odwołaniami do treści wniosku.

Główne przyczyny odrzuceń projektów dotyczą kwestii merytorycznych i wynikają co do

zasady z prób realizacji inwestycji fasadowych, których celem jest dofinansowanie

infrastruktury produkcyjnej pod pozorem infrastruktury badawczej. Zjawisko to nie wynika co

do zasady z niewiedzy przedsiębiorców, ale celowych prób uzyskania wsparcia na inwestycje

niewpisujące się w cel programu. Niestety ten problem jest wspólny w zasadzie dla wszystkich

instrumentów dotacyjnych i nie sposób wyeliminować tego zjawiska. Można natomiast

„utrudniać” zadanie przedsiębiorcom, których potrzeby inwestycyjne nie są zgodne z celami

instrumentu – w przypadku działania 2.1 PO IR świadczy o tym dodanie agendy badawczej,

która z jednej strony zniechęca część przedsiębiorstw do tworzenia fikcji, a z drugiej ułatwia

ekspertom ocenę logicznych powiązań pomiędzy infrastrukturą, a jej przeznaczeniem, czyli

planowanymi badaniami.

45


ZMIANY WPROWADZONE DO DZIAŁANIA 2.1 PO IR

W poniższej tabeli przedstawione zostały dane dotyczące skuteczności wnioskodawców

w aplikowaniu do poszczególnych konkursów działania 2.1 PO IR.

Tabela 2 Ogłoszone i rozstrzygnięte konkursy w działaniu 2.1 PO IR

Nr konkursu Liczba projektów

poddanych ocenie

merytorycznej

Liczba dofinansowanych

projektów

Wskaźnik sukcesu

Alokacja na konkurs

Wartość dofinansowania

wybranych projektów

% wykorzystania

alokacji konkursów

2.1/1/2015 181 105 58% 460 000 000 316 622 873 69%

2.1/1/2016 235 109 46% 1 000 000 000 602 281 024 60%

2.1/2/2016 192 69 36% 460 000 000 505 656 504 110%

2.1/1/2017 184 99 54% 900 000 000 600 571 842 67%

Suma 792 382 48% 2 820 000 000 2 025 132 243 72%

Źródło: opracowanie własne na podstawie list projektów poddanych ocenie merytorycznej i list rankingowych konkursów 2.1/1/2015, 2.1/1/2016, 2.1/2/2016, 2.1/1/2017 [ostatni dostęp 25.10.2017]

Skala zainteresowania przedsiębiorstw poszczególnymi naborami była podobna, za

wyjątkiem konkursu 2.1/1/2016, kiedy to napłynęło o ok. 30% wniosków więcej w porównaniu

do pierwszego i czwartego konkursu. Za wyjątkiem jednego naboru (2.1/2/2016) alokacja

była wykorzystywana na poziomie 60-67%, co oznacza, że znaczna część złożonych

projektów nie była wystarczającej jakości, aby uzyskać wsparcie.

W związku z ewaluacją systemu wyboru projektów w ramach PO IR wprowadzono szereg

zmian do kryteriów wyboru projektów, z których część obowiązywała od trzeciego, a część

od czwartego konkursu do działania 2.1 PO IR14.

Jako główne należy wymienić:

A. Modyfikacje punktacji kryteriów: udział nakładów na działalność B+R w całkowitych

nakładach inwestycyjnych oraz przewidywana liczba nowych miejsc pracy dla

pracowników B+R

B. Włączenie do oceny punktowanej następujących kryteriów:

� przełomowy charakter planowanych prac badawczo –rozwojowych,

� w projekcie przewidziano sposoby ochrony własności intelektualnej,

14 Ewaluacja systemu wyboru projektów PO IR – etap II raport końcowy, 2017 r., Kryteria wyboru

projektów dla poszczególnych konkursów.

46


� projekt wpisuje się w branże kluczowe – zgodnie z SOR.

C. Doprecyzowanie kryteriów w zakresie:

� konstrukcji zakresu agendy badawczej;

� rozwinięcia opisu kryterium potencjał Wnioskodawcy do prowadzenia prac

badawczo-rozwojowych– zmiana polegała na tym, aby umożliwić spełnienie

kryterium wnioskodawcom prowadzącym działalność B+R w mniejszym zakresie,

ale których prace B+R cechuje charakter przełomowy, a wnioskodawca zapewni

odpowiedni potencjał do jej wdrożenia poprzez wykorzystanie zasobów innych

podmiotów.

D. Inne zmiany:

� uelastycznienie oceny związanej z analizą finansowych założeń projektów;

� zmniejszenie skali punktowej w kryterium „Przewidywana liczba nowych miejsc

pracy dla pracowników B+R”.

Na uwagę zasługuje w szczególności wprowadzenie kryterium przełomowego charakteru

prac badawczo – rozwojowych, które w istotny sposób (różnicą 5 punktów) premiuje

najbardziej innowacyjne projekty. Kryterium to, w powiązaniu z ułatwieniem dla

przedsiębiorców o mniejszym dorobku B+R, ale przełomowym charakterze, daje możliwość

dofinansowania projektów o wyższym poziomie ryzyka, ale bardziej innowacyjnych.

Ponadto uelastycznione zostały zasady oceny finansowej, które dają możliwość uzasadnienia

ujemnego NPV, co bardziej oddaje specyfikę projektów, w których centrum B+R obsługuje

wewnętrzne procesy w przedsiębiorstwie i stanowi raczej koszt niż wprost przychód.

W czwartym naborze zostało także dodane kryterium dotyczące sposobów ochrony

własności intelektualnej, które może nie tyle zwiększa konkurencję między projektami, co ma

bardzo istotny walor budowania świadomości w zakresie własności intelektualnej wśród

przedsiębiorstw, jak i zmniejsza ryzyko wystąpienia w przyszłości problemów z tym związanych.

Wypowiedź jednego z ekspertów dobrze ilustruje zasadność tej zmiany.

W moim odczuciu dobrze, że one [zmiany w kryteriach – przyp. aut.] się

pojawiły, bo na przykład pojawiły się sprawy związane z własnością

intelektualną. To jest często trudny temat, zwłaszcza między podmiotami

gospodarczymi czy też podmiotem gospodarczym, a uczelnią. Jak pojawia

się jakieś wartościowe rozwiązanie to potem pojawia się też pytanie: „czyje to

jest?” Więc tutaj pewne rzeczy zostają rozwiązane, przynajmniej bardzo

wstępnie. No i druga sprawa, która też się pojawiła, to to czy to ten pomysł

47


który wnioskodawca chce zaproponować, później przebadać i wdrożyć, czy

nie narusza własności intelektualnej osób podmiotów trzecich. To zmusza

wnioskodawcę do tego żeby przynajmniej uprawdopodobnił, że tutaj nie ma

przeszkody, żeby działał dalej w tym zaplanowanym nurcie. Wyobraźmy

sobie taką sytuację, że mielibyśmy z jakimś rozwiązaniem do czynienia,

projekt został dofinansowany, a później by się okazało że na przykład jest na

to kilka patentów. I w zasadzie te pieniądze, zostałyby częściowo

zmarnotrawione. A tak wnioskodawca wykazuje bądź uprawdopodabnia, że

nie ma przeciwwskazań żeby działał i realizował ten projekt. Ważne jest też to

jak będzie zabezpieczał tę własność intelektualną, jakie podejmie działania,

co też musi wykazać we wniosku.

Ponadto zmianie uległy zasady prowadzenia panelu ekspertów, z którego wyłączona została

prezentacja wnioskodawcy i od razu po przedstawieniu się przedstawicieli wnioskodawcy

następuje sesja pytań i odpowiedzi. Rozwiązanie to pozwala oszczędzić czas (ok. 15 minut)

na każdej ocenie wniosku o dofinansowanie.

Analizując skalę i zakres prowadzanych zmian w kryteriach wyboru projektów pomiędzy

poszczególnymi naborami, należy zauważyć, że Ministerstwo Rozwoju na bieżąco

analizowało możliwości poprawy tego instrumentu, pod kątem wyboru projektów, które

będą najpełniej wpisywały się w cele działania i programu. Z jednej strony widoczne jest

zaostrzanie kryteriów merytorycznych w kierunku zwiększania innowacyjności prowadzonych

prac B+R, a z drugiej wprowadzanie ułatwień dla wnioskodawców, w szczególności

wprowadzona w piątym naborze możliwość poprawy kwestii merytorycznych w toku oceny

eksperckiej. W toku badania i oceny kryteriów nie zidentyfikowano obszarów, które są

niezgodne z logiką interwencji czy skutkowałby wyborem niskiej jakości projektów.

Jeśli chodzi o dalsze zmiany w kryteriach można się zastanowić głębiej nad zasadnością

kryterium lokalizacji inwestycji na terenach o zwiększonym bezrobociu, gdyż nie jest

kompatybilne z tego typu inwestycjami o wysokim potencjale innowacyjnym. Jednakże

w toku niniejszego badania ogłoszono już ostatni nabór do działania 2.1 PO IR, który trwa od

20.11.2017 do 19.01.2018 r., a alokacja przeznaczona na dofinansowanie projektów wynosi

460 000 000,00 zł.

48


5.5 INFRASTRUKTURA B+R W REGIONALNYCH PROGRAMACH OPERACYJNYCH

Wsparcie w zakresie infrastruktury badawczo - rozwojowej przedsiębiorstw dostępne jest także

w ramach wszystkich regionalnych programów operacyjnych jako następujące instrumenty

wsparcia:

� Poddziałanie 1.2.1 Innowacyjne przedsiębiorstwa – konkursy horyzontalne, RPO

Dolnośląskiego;

� Poddziałanie 1.2.1 Wsparcie procesów badawczo-rozwojowych, RPO Kujawsko-

pomorskiego;

� Działanie 1.3 Infrastruktura badawczo-rozwojowa w przedsiębiorstwach, RPO

Lubelskiego;

� Działanie 1.1 Badania i innowacje, RPO Lubuskiego;

� Poddziałanie 1.2.1 Infrastruktura B+R przedsiębiorstw, RPO Łódzkiego;

� Poddziałanie 1.2.2 Infrastruktura badawczo rozwojowa przedsiębiorstw, RPO

Małopolskiego;

� Działanie 1.2 Działalność badawczo-rozwojowa przedsiębiorstw, RPO Mazowieckiego;

� Działanie 1.1 Innowacje w przedsiębiorstwach, RPO Opolskiego;

� Poddziałanie 1.2.1 Wspieranie transferu wiedzy, innowacji, technologii i komercjalizacji

wyników B+R oraz rozwój działalności B+R w przedsiębiorstwach, RPO Podlaskiego;

� Działanie 1.2 Badania przemysłowe, prace rozwojowe oraz ich wdrożenia, RPO

Podkarpackiego;

� Poddziałania 1.1.1 Ekspansja przez innowacje – wsparcie dotacyjne, RPO

Pomorskiego;

� Działanie 1.2 Badania, rozwój i innowacje w przedsiębiorstwach, RPO Śląskiego;

� Działanie 1.2 Badania i rozwój w sektorze świętokrzyskiej przedsiębiorczości, RPO

Świętokrzyskiego;

� Poddziałanie 1.2.1 Działalność B+R przedsiębiorstw, RPO Warmińsko – Mazurskiego;

� Działanie 1.2 Wzmocnienie potencjału innowacyjnego przedsiębiorstw Wielkopolski,

RPO Wielkopolskiego;

� Działanie 1.2 Rozwój infrastruktury B+R sektora przedsiębiorstw, RPO

Zachodniopomorskiego.

49


Jak wynika z powyższego zestawienia podaż instrumentów na infrastrukturę B+R

przedsiębiorstw jest bardzo duża, jednakże nie jest możliwe dokładne określenie wartości tych

instrumentów, gdyż w ramach działań czy poddziałań występuje z reguły kilka typów

projektów, bez wyszczególnienia wartości dofinansowania przeznaczonej na każdy z typów.

Nie istnieje wyraźna demarkacja pomiędzy działaniem 2.1 PO IR, a wsparciem regionalnym

w zakresie tego typu infrastruktury. Przedmiotowo instrumenty regionalne i krajowe są bardzo

zbliżone, tj. dotyczą tworzenia i rozwoju infrastruktury B+R w przedsiębiorstwach. Sytuacja ta

ma miejsce nie tylko w przypadku instrumentu jakim jest wsparcie infrastruktury B+R

przedsiębiorstw, ale również w obszarze np. wsparcia na realizację projektów badawczo –

rozwojowych czy bonów na innowacje.

W przypadkach niektórych regionalnych programów operacyjnych wartości maksymalne

kosztów kwalifikowanych projektów mogą być niższe niż w PO IR, ale jedynie dla niektórych

typów wnioskodawców, wobec czego nie ma rozłączności pomiędzy tymi instrumentami. Tak

jest na przykład w poddziałaniu 1.2.1 RPO Woj. Warmińsko – Mazurskiego, gdzie zależnie od

wielkości przedsiębiorstwa dofinansowaniu podlegają projekty mieszczące się w z góry

zdefiniowanych przedziałach wartości:

� mikro i małe przedsiębiorstwa od 200 tys. do 1 mln zł,

� średnie przedsiębiorstwa od 400 tys. do 3 mln zł,

� duże przedsiębiorstwa od 800 tys. do 5 mln zł.

W tym Programie przyjęta została strategia dofinansowanie relatywnie mniejszych projektów

z zakresu infrastruktury badawczej, a w przypadku większych projektów przedsiębiorcy

powinni aplikować do PO IR, jednakże nie zapewnia ona demarkacji pomiędzy programami.

W działaniu 1.2 Badanie, rozwój i innowacje w przedsiębiorstwach, RPO Śląskiego przyjęto

maksymalną kwotę wydatków kwalifikowanych na poziomie 10 mln zł, a w działaniu 1.2 RPO

Podkarpackiego 30 mln zł, co skutkuje istotnym nakładaniem się interwencji publicznej.

Faktyczne rozdzielenie instrumentów może występować tylko w przypadku tych województw,

w których występują różnice w zakresach inteligentnych specjalizacji, tj. kiedy dany projekt

nie wpisywałby się w specjalizację regionalną lub krajową.

Konkursy w zakresie infrastruktury badawczej przedsiębiorstw ogłaszane były później niż

pierwsze konkursy w działaniu 2.1 PO IR, a logika interwencji w regionach została

zaadaptowana z tej opracowanej w Ministerstwie Rozwoju i standardem jest wymaganie

planu wykorzystania aparatury, czyli przedstawienie agendy badawczej. Jednakże nie

w każdym przypadku zachowana jest spójność logiki interwencji w regionach. Jako przykład

może posłuż RPO Województwa Warmińsko – Mazurskiego, gdzie w ramach kryteriów wyboru

50


ocenie podlega czy wnioskodawca załączył do wniosku o dofinansowanie planowaną

agendę badawczą, która będzie realizowana przy wykorzystaniu infrastruktury

dofinansowanej w ramach projektu. Infrastruktura zgodnie z agendą badawczą zostanie

wykorzystana do badań przemysłowych i/lub prac rozwojowych. W szczególności ocenie

podlega czy agenda:

⇒ przedstawia kompleksowy plan prac badawczo-rozwojowych (ich rodzaj, zakres

i cele);

⇒ zawiera opis zastosowania planowanych do realizacji badań w gospodarce

(wykorzystanie w działalności gospodarczej Wnioskodawcy bądź podmiotów trzecich

– na podstawie analizy zapotrzebowania na wyniki planowanych prac badawczo-

rozwojowych);

⇒ obejmuje badania, dla których planowana do wykorzystania infrastruktura jest

niezbędna i które pozwolą na jej utrzymanie w okresie co najmniej trwałości projektu.

Paradoksalnie jednak ocenie merytorycznej podlega innowacyjność infrastruktury i jej zasięg

geograficzny (tj. innowacyjność regionalna, krajowa lub międzynarodowa), co jednak

świadczy o tym, że faktycznie w centrum zainteresowania nadal pozostaje zakupiony sprzęt,

a nie sposób jego wykorzystania. Jak już zostało też wspomniane wcześniej innowacyjność

aparatury nie musi przekładać się na innowacyjność prowadzonych prac badawczych czy

też produktów / usług / procesów, które zostaną opracowane w oparciu o B+R.

Podsumowując instrumenty regionalne w zakresie infrastruktury B+R konkurują z działaniem 2.1

PO IR o beneficjentów, jeśli chodzi o przedmiot projektów, często ich wartości, a także sposób

oceny projektów. Jednakże ze względu na fakt, że w działaniu 2.1 PO IR konkursy zostały

ogłaszane wcześniej, jak i ze względu na szybszy proces oceny oraz mniejszą biurokrację na

etapie składania wniosku i oceny formalnej konkurencja ta nie skutkowała zagrożeniem

niewykorzystania alokacji. Ponadto, co potwierdzają także eksperci posiadający

doświadczenie w ocenie projektów zarówno w regionach, jak i w działaniu 2.1 PO IR, do

programu krajowego trafiają ambitniejsze, bardziej innowacyjne projekty.

51


5.6 KOMPLEMENTARNOŚĆ DZIAŁANIA 2.1 PO IR

Działanie 2.1 PO IR wykazuje największą komplementarność z pozostałymi instrumentami, PO

IR, które zakładają realizację prac B+R przez przedsiębiorców, a które mogą być

wykonywane na infrastrukturze dofinansowanej z działania 2.1 PO IR. Instrumenty

inwestycyjne występujące w działaniu 3.2 PO IR także są komplementarne względem 2.1 PO

IR, jednakże pośrednio, gdyż zakładają one sfinansowanie wdrożenia przeprowadzonych (lub

zakupionych) przez przedsiębiorcę wyników B+R.

Rysunek 17 Instrumenty PO IR komplementarne względem działania 2.1

Źródło: opracowanie własne na podstawie

Działanie 2.1 PO IR jest komplementarne względem następujących instrumentów

zakładających realizację prac badawczo – rozwojowych:

� Poddziałanie 1.1.1 Badania przemysłowe i prace rozwojowe realizowane przez

przedsiębiorstwa – wsparcie udzielane jest na realizację projektów obejmujących

badania przemysłowe i prace rozwojowe zmierzające do opracowania

i komercjalizacji nowych produktów / usług / procesów. Instrument umożliwia także

dofinansowanie przygotowania do wdrożenia. Instrument ten przeznaczony jest

zarówno dla MSP, jak i dużych przedsiębiorstw.

� Poddziałanie 1.1.2 Prace B+R związane z wytworzeniem instalacji pilotażowej /

demonstracyjnej – w ramach instrumentu przedsiębiorcy mogą uzyskać

dofinansowanie na realizację prac rozwojowych związanych z wytworzeniem

52


instalacji pilotażowej, a także na pokrycie kosztów prac związanych

z przygotowaniem do wdrożenia wyników B+R.

� Działanie 1.2 Sektorowe programy B+R – instrument służy realizacji dużych

przedsięwzięć B+R, istotnych dla rozwoju poszczególnych branż/sektorów gospodarki.

W programach sektorowych inicjatorem wspólnego przedsięwzięcia jest grupa

przedsiębiorstw, które występują w imieniu branży (np. za pośrednictwem platformy

technologicznej, inicjatywy klastrowej, etc.), przedstawiając zarys agendy badawczej

wraz z konkretnym zapotrzebowaniem sektora na prace B+R. Dofinansowanie

obejmuje realizację prac B+R, a konkursy są podzielone na tematykę branżową, np.:

INNOSTAL – odnoszący się do wyznań badawczych w polskim przemyśle stalowym,

GAMEINN – wspierający przedstawicieli krajowego sektora producentów gier wideo,

WoodINN – dla polskiego sektora leśno-drzewnego i meblarskiego czy

InnoNeuroPharm – dla sektora farmaceutycznego, w tym neuromedycyny.

� Poddziałanie 4.1.1 Strategiczne programy badawcze dla gospodarki –

dofinansowanie w ramach poddziałania przeznaczone jest na realizację prac B+R

oraz przygotowanie do wdrożenia rozwiązań technologicznych, których potrzeba

przeprowadzenia została zdefiniowana przez konkretnych przedsiębiorców lub

podmioty publiczne (w szczególności urzędy administracji rządowej i samorządowej

oraz państwowe osoby prawne realizujące zadania państwa, np. agencje

wykonawcze). Przykładem projektu w ramach 4.1.1 jest Wspólne Przedsięwzięcie

SYNChem, którego partner – Synthos S.A. zdefiniował następujące tematy badawcze:

⇒ nowoczesne i ekologiczne antydegradanty oraz inne chemikalia dla przetwórstwa

kauczuków, elastomerów i tworzyw;

⇒ wysokosprawne elastomery, tworzywa, włókna i materiały kompozytowe dla

przemysłu i medycyny;

⇒ efektywne ekonomicznie technologie produkcji chemikaliów specjalistycznych

z surowców odnawialnych;

⇒ nowoczesne środki ochrony roślin, w tym bio-pestycydy.

� Poddziałanie 4.1.2 Regionalne agendy naukowo-badawcze – instrument zakłada

realizację prac B+R wpisujących się w regionalne inteligentne specjalizacje. Liderem

prac badawczo – rozwojowych w tym instrumencie może być wyłącznie jednostka

naukowa, a przedsiębiorca może być partnerem w konsorcjum.

� Poddziałanie 4.1.4 Projekty aplikacyjne – dofinansowaniu podlegają przedsięwzięcia

polegające na prowadzeniu prac B+R (badania przemysłowe i/lub prace rozwojowe,

które mogą być uzupełnione o prace przedwdrożeniowe), realizowane przez

53


konsorcja z udziałem przedsiębiorców i jednostek naukowych, w których liderem jest

jednostka naukowa lub przedsiębiorstwo.

Wszystkie wymienione powyżej instrumenty polegają na realizacji prac badawczo –

rozwojowych przez przedsiębiorstwa lub przez konsorcja naukowe z udziałem przedsiębiorstw.

Komplementarność pomiędzy w/w instrumentami a działaniem 2.1 PO IR jest

wielokierunkowa. W przypadku przedsiębiorstw, które rozpoczynają działalność B+R od

realizacji we własnym zakresie (lub w konsorcjum) projektu badawczego, kolejnym krokiem

może być decyzja o budowie własnego potencjału infrastrukturalnego związanego

z aparaturą badawczą. Komplementarność powyższych instrumentów oraz działania 2.1 PO

IR może mieć odwrotny kierunek, tj. przedsiębiorstwo posiada doświadczenie w działalności

B+R, aplikuje o dofinasowanie infrastruktury B+R do działania 2.1 PO IR i w oparciu o nią

realizuje projekty badawczo – rozwojowe korzystając z w/w instrumentów.

Program Operacyjny Inteligentny Rozwój zawiera instrumenty inwestycyjne, które również są

komplementarne względem działania 2.1, w zakresie wdrożenia wyników prac B+R

uzyskanych w oparciu o infrastrukturę B+R. Są to wymienione niżej poddziałania:

� Poddziałanie 3.2.1 Badania na rynek – instrument ten ma na celu wsparcie MSP we

wdrożeniu wyników prac badawczo – rozwojowych, które przedsiębiorca zrealizował

samodzielnie lub zlecił ich realizację innemu podmiotowi. Przedsiębiorca musi być

właścicielem praw do wartości niematerialnych i prawnych (np. patentu, licencji,

know-how, nieopatentowanej wiedzy technicznej) do innowacji produktowej lub

procesowej, która jest przedmiotem wdrożenia.

� Poddziałanie 3.2.2 Kredyt na innowacje technologiczne – obejmuje wsparcie

inwestycyjne wdrożenia przez przedsiębiorcę własnych lub zakupionych wyników B+R.

Przedsiębiorcy sektora MSP mogą uzyskać wsparcie na wdrożenie innowacji

technologicznych, które będą skutkować wytwarzaniem nowych lub znacząco

ulepszonych towarów, procesów lub usług. Finansowanie odbywa się w oparciu

o kredyt bankowy, który zostanie częściowo spłacony ze środków publicznych

w formie tzw. premii technologicznej.

Komplementarność działania 2.1 PO IR oraz w/w instrumentów trzeciej osi priorytetowej

polega na tym, że przedsiębiorca, który dokonał inwestycji w infrastrukturę B+R, opracował

jakieś rozwiązanie innowacyjne w wyniku realizacji badań, może ubiegać się o wsparcie

z powyższych poddziałań, aby dokonać wdrożenia uzyskanych wyników.

54


5.7 DOBRE PRAKTYKI W ZAKRESIE INFRASTRUKTURY B+R

Celem analizy porównawczej była identyfikacja oraz opis procesów warunkujących sukcesy

i porażki interwencji publicznej w zakresie wsparcia inwestycji w utworzenie lub rozbudowę

centrów badawczo-rozwojowych w innych krajach.

Analiza składała się z następujących etapów:

1. Identyfikacja krajów, w których politykę w zakresie wsparcia innowacyjności można

uznać za skuteczną.

2. Zgromadzenie danych na temat interwencji publicznej w zakresie wsparcia inwestycji

w utworzenie lub rozbudowę centrów badawczo-rozwojowych w krajach

zidentyfikowanych w Etapie 1.

3. Analiza jakościowa zgromadzonych danych w Etapie 2 w postaci porównania

interwencji publicznej w zakresie wsparcia inwestycji w utworzenie lub rozbudowę

centrów badawczo-rozwojowych obejmująca dane co najmniej z 2-krajów.

4. Jakościowa identyfikacja mechanizmów (czynników), kluczowych dla skuteczności

interwencji publicznej.

W celu zidentyfikowania krajów, w których politykę wspierania innowacyjności można uznać

za skuteczną, posłużono się danymi udostępnianymi przez Komisję Europejską w ramach

European Innovation Scoreboard na przestrzeni lat 2010-2016 obrazującymi zmianę wartości

wskaźnika European Innovation Scoreboarad w tym okresie. Jak widzimy, w czołówce

rankingu są zarówno kraje innowacyjne (Norwegia, Wielka Brytania, Holandia czy Austria), jak

i te, które zajmują ostatnie miejsca w tym rankingu (Macedonia, Turcja, Serbia czy Litwa).

Spośród krajów, których przyrost wartości wskaźnika innowacyjności był istotnie wyższy niż

średnia dla całej Unii Europejskiej, zidentyfikowano te, które ze względu na położenie

geograficzne, specyfikę gospodarki czy też poziom innowacyjności, mogą być punktami

odniesienia dla polskiej polityki w obszarze innowacyjności, do analizy porównawczej

wybrano Litwę, Słowację, Holandię i Austrię.

55


Kraj

Wartość wskaźnika European

Innovation Scoreboard w

2010 roku

Wartość wskaźnika

European Innovation

Scoreboard w 2016 roku

2010=100%

Serbia 46,8 64,2 137,05%

Lithuania 58,3 79,4 136,07%

Former Yugoslav Republic of Macedonia 33,8 44,2 130,70%

Turkey 46,5 59,7 128,34%

Malta 64,4 76,5 118,92%

Latvia 49,6 58,1 117,24%

Norway 101,1 115,8 114,49%

Slovakia 62,0 70,0 112,92%

United Kingdom 113,6 125,3 110,32%

Netherlands 119,1 129,5 108,74%

Austria 112,5 121,5 107,93%

Switzerland 155,4 164,6 105,94%

Poland 52,8 54,8 103,71%

Ireland 112,2 115,7 103,16%

France 106,4 109,2 102,65%

EU 100,0 102,0 101,95%

Sweden 141,3 143,6 101,63%

Belgium 119,6 120,9 101,15%

Luxembourg 120,0 121,4 101,14%

Greece 67,5 68,2 101,11%

Bulgaria 47,4 47,5 100,26%

Iceland 121,4 121,7 100,21%

Slovenia 98,0 97,8 99,83%

Italy 75,4 75,1 99,72%

Denmark 139,5 136,7 97,99%

Spain 80,1 78,3 97,70%

Croatia 56,1 54,7 97,46%

Portugal 85,4 83,0 97,17%

Germany 127,1 123,4 97,11%

Finland 136,1 130,9 96,22%

Czech Republic 87,9 84,4 95,98%

Estonia 83,3 79,8 95,72%

Hungary 70,9 67,4 95,03%

56


Israel 119,2 111,0 93,17%

Ukraine 33,1 28,9 87,32%

Cyprus 87,5 74,8 85,46%

Romania 47,9 33,8 70,58%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie European Innovation Scoreboard 2017.

Analiza porównawcza systemu wsparcia działalności badawczo-rozwojowej i szerzej

innowacyjnej w wymienionych krajach pozwala zidentyfikować następujące mechanizmy

(czynniki) determinujące skuteczność tych działań w kontekście tworzenia i rozwoju centrów

badawczo-rozwojowych.

Znaczące zachęty podatkowe

W zakresie wydatków inwestycyjnych, wymienić należy zarówno możliwość stosowania

przyspieszonej amortyzacji jak i ulgi podatkowe w postaci zmniejszania podstawy

opodatkowania w zależności od wartości kosztów inwestycyjnych związanych z inwestycjami

w infrastrukturę B+R, a także kosztów operacyjnych prowadzenia prac badawczo-

rozwojowych.

W Austrii od 2010 roku funkcjonuje premia B+R w wysokości 12% poniesionych kosztów na

prace badawczo-rozwojowe. Premia przyznawana jest przedsiębiorcy bez względu na to, czy

prace badawczo-rozwojowe zakończyły się sukcesem oraz bez względu na wynik finansowy

przedsiębiorstwa w danym roku podatkowym – w przypadku osiągnięcia strat w danym roku

podatkowym, premia zwracana jest w formie przelewu na rachunek przedsiębiorcy. Premia

ma więc charakter gotówkowy, w oderwaniu od sytuacji finansowej, a głównym kryterium jej

przyznania jest fakt prowadzenia prac badawczo-rozwojowych. Instrument preferuje prace

B+R prowadzone samodzielnie przez przedsiębiorstwo – co może być impulsem bo

budowania własnego potencjału badawczo-rozwojowego o charakterze infrastrukturalnym.

W takim przypadku nie ma bowiem limitu premii. Natomiast koszty prac B+R zlecanych na

zewnątrz, pod warunkiem że są realizowane przez podmioty z Unii Europejskiej lub

Europejskiego Obszaru Gospodarczego, objęte są premią wyłącznie do kwoty 1 mln Euro, co

oznacza maksymalną kwotę premii w wysokości 120 tys. euro. Co istotne, premia z tytułu

prowadzenia prac B+R jest zwolniona z podatku dochodowego.

Na Litwie ulgę podatkową z tytułu kosztów ponoszonych na prace B+R wprowadzono w 2008

roku. Dodatkowe odliczenie sięga 200% kosztów poniesionych na prace B+R, co oznacza, że

1 euro kosztów zakwalifikowanych do działalności B+R oznacza 3 euro kosztów

pomniejszających podstawę opodatkowania. Kwota odliczenia niewykorzystana w danym

57


roku podatkowym może być wykorzystana w kolejnych latach. Nie wprowadzono żadnych

limitów co do maksymalnej kwoty odliczenia oraz kwoty pomniejszonego w ten sposób

podatku dochodowego. Poziom atrakcyjności tego instrumentu pozwoliła Litwie zająć 4-te

miejsce w rankingu OECD najbardziej atrakcyjnych państw pod względem skali zachęt

podatkowych w obszarze działalności badawczo-rozwojowej (za Francją, Portugalią oraz

Hiszpanią).15

Holandia oferuje ulgi podatkowe w dwóch formach - poprzez tzw. Innovation Box oraz

odliczenia części kosztów prac B+R od kwoty należnego podatku dochodowego. Innovation

Box polega na możliwości skorzystania z obniżonej stawki podatku dochodowego

o 5 punktów procentowych (20% zamiast 25%) w stosunku do przychodów generowanych ze

sprzedaży produktów będących efektem prac B+R, których rezultaty są prawnie chronione

(na poziomie krajowym lub międzynarodowym). Drugi z instrumentów pozwala na odliczenie

części kosztów prac B+R od kwoty należnego podatku dochodowego. Odliczenie to wynosi

maksymalnie 32% kwoty wydatków na prace B+R do poziomu 350 tys. euro tych wydatków

(40% dla startup’ów), oraz 16% kwoty wydatków przekraczających 350 tys. euro. Co ważne,

o możliwość korzystania z tego odliczenia należy ubiegać się w odpowiedniej agencji

rządowej niezależnej w stosunku do urzędu skarbowego przed rozpoczęciem prac

badawczo-rozwojowych. Ma to tę zaletę, że przedsiębiorstwo ma pewność, iż ma prawo do

tego odliczenia przed poniesieniem przedmiotowych kosztów, co w konsekwencji zmniejsza

ryzyko finansowe dla przedsiębiorstwa.

Na Słowacji ulgę podatkową z tytułu prowadzenia prac B+R wprowadzono od 2015 roku

i wynosi ona 125-150% dodatkowego odliczenia od podstawy opodatkowania (większa

stawka stosowana jest wobec nadwyżki kwoty wydatków na B+R w porównaniu do

analogicznych wydatków w poprzednim roku). Dodatkowe odliczenia od należnego

podatku w wysokości 25-35% poniesionych kosztów inwestycyjnych mogą być przyznane

centrom technologicznym zlokalizowanym na terenach słabiej rozwiniętych.

W Polsce, zachęty podatkowe obejmujące wszystkie przedsiębiorstwa zostały wprowadzone

dopiero od 2016 roku. W związku z prowadzeniem działalności badawczo-rozwojowej,

podatnikom przysługuje ulga polegająca na odliczaniu od podstawy opodatkowania części

kosztów uzyskania przychodów poniesionych na ten rodzaj działalności - tzw. „kosztów

kwalifikowanych". Mechanizm ulgi polega na tym, że podstawa opodatkowania jest

15 OECD (2017). R&D Tax Incentive Country Profiles 2016: Lithuania, Measuring R&D Tax Incentives, http://oe.cd/rdtax,

Directorate for Science, Technology and Innovation, march 2017.

58


pomniejszana o koszty, które zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów,

a dotyczyły:

⇒ wynagrodzeń,

⇒ nabycia materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną

działalnością badawczo-rozwojową,

⇒ ekspertyz, opinii, usług doradczych i usług równorzędnych, a także nabycia

wyników badań naukowych, świadczonych lub wykonywanych na podstawie

umowy przez jednostkę naukową,

⇒ odpłatnego korzystania z aparatury naukowo-badawczej,

⇒ określonych kosztów uzyskania i utrzymania patentu, prawa ochronnego na

wzór użytkowy lub prawa z rejestracji wzoru przemysłowego (dotyczy MSP).

⇒ odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych

i prawnych wykorzystywanych w prowadzonej działalności badawczo-

rozwojowej, z wyłączeniem samochodów osobowych oraz budowli,

budynków i lokali będących odrębną własnością.

Od 2017 roku kwota kosztów kwalifikowanych podlegających odliczeniu nie może

przekroczyć 50% tych kosztów - w odniesieniu do wynagrodzeń (bez względu na wielkość

przedsiębiorstwa), a w przypadku pozostałych kosztów – 50% dla MSP i 30% dla dużych

przedsiębiorstw.

Z uwagi na krótki okres funkcjonowania ulgi podatkowej i jej stosunkowo ograniczoną

wielkość, w chwili obecnej trudno oceniać jej wpływ na innowacyjność przedsiębiorstw,

w tym rozwój infrastruktury badawczo-rozwojowej, niemniej już teraz można stwierdzić, iż

wyłącznie odpisów amortyzacyjnych od budowli, budynków i lokali będących odrębną

własnością może ograniczać pozytywny wpływ ulgi na wspieranie infrastruktury B+R

przedsiębiorstw.

Zachęty do lokowania CBR w danym kraju

Współczesna działalność badawczo-rozwojowa prowadzona jest w coraz większym stopniu

w ramach międzynarodowych łańcuchów dostaw. Duże międzynarodowe przedsiębiorstwa

decydują się lokować swoje centra B+R w miejscach, gdzie znajdą najlepszą kadrę, dobrze

wyposażone ośrodki naukowe oraz atrakcyjne warunki inwestowania. Trend

59


internacjonalizacji działalności badawczo-rozwojowej dużych, międzynarodowych

przedsiębiorstw widać przede wszystkim na przykładzie mniejszych krajów, które ze względu

na mniejszą liczbę dużych firm, muszą przyciągać zagranicznych inwestorów. Przykładem

może być Holandia, gdzie ulokowały swoje centra B+R takie firmy jak IBM, Bosch, Apollo Tyres,

Unilever, Fujifilm, Eastman. W ostatnich kilku latach również Słowacja odniosła spore sukcesy

na tym polu, gdzie zagraniczne firmy ulokowały swoje centra B+R – np. Continental,

Takenaka,

W tym kontekście, bardzo ciekawym instrumentem wsparcia w zakresie tworzenia centrów

B+R jest litewski program Smart Invest Lt+, wspierający przedsiębiorstwa z kapitałem

zagranicznym do zakładania i rozwijania centrów badawczo-rozwojowych oraz prowadzenia

prac B+R i wdrażania innowacji.

Atrakcyjność otoczenia społeczno-gospodarczego

Na decyzję o stworzeniu centrum badawczo-rozwojowego ma wpływ szereg czynników,

takich jak:

⇒ dostępność do międzynarodowej i wielokulturowej kadry o wysoce zaawansowanych

kwalifikacjach, otwartej na nowe wyzwania;

⇒ możliwość współpracy ze światowej klasy jednostkami naukowymi;

⇒ bliskość potencjalnych kooperantów (klastry);

⇒ atrakcyjność najbliższego wielokulturowego otoczenia jako miejsca do życia –

dostępność do usług i infrastruktury społecznej, kulturalnej, rozrywkowej, edukacyjnej,

transportowej itd.

W konsekwencji, trudno rozpatrywać politykę zachęcania przedsiębiorstw do tworzenia

centrów badawczo-rozwojowych przez pryzmat konkretnego instrumentu o charakterze

zachęty finansowej, nie uwzględniając w sposób kompleksowy pozostałych czynników.

Przykładem prawidłowo prowadzonej polityki w tym obszarze spośród analizowanych krajów

jest przede wszystkim Austria, dlatego w dalszej części prezentujemy działalność Austriackiej

Agencji Promocji Badań, która jest główną instytucją odpowiedzialną za prowadzenie tej

polityki. Analogiczną politykę pośród krajów poddanych analizie porównawczej prowadzi

również Holandia.

60


Litwa: Smart Invest Lt+

Działanie Smart Invest Lt+ jest realizowane w ramach litewskiego Programu Operacyjnego

Promocji Prac Badawczo-Rozwojowych i Innowacji na lata 2014-2020 (Promoting Research,

Experimental Development and Innovation for 2014-2020) i ma na celu wspieranie

inwestorów zagranicznych działających na Litwie, którzy zdecydują się rozpocząć lub

rozwijać działalność badawczo-rozwojową i innowacyjną poprzez swoje spółki z siedzibą na

Litwie. Wsparcie mogą uzyskać wyłącznie spółki, których inwestorami zagranicznymi są

podmioty posiadające potencjał finansowy i doświadczenie w prowadzeniu prac badawczo

rozwojowych, co oceniane jest przez pryzmat przychodów z działalności, inwestowania w B+R

oraz dotychczasowych osiągnięć na tym polu. Zgodnie z kryteriami wyboru projektów,

dofinansowanie uzyskają te przedsiębiorstwa, których inwestorzy zagraniczni gwarantują

stabilny rozwój działalności B+R na terenie Litwy. Co więcej, 20% nowo tworzonych miejsc

pracy powstających w wyniku realizacji projektu powinno dotyczyć pracowników

badawczych.

Dofinansowaniu podlegają koszty prowadzenia prac badawczo-rozwojowych, tworzenia lub

rozwoju centrów badawczo-rozwojowych oraz wdrażania innowacji procesowych lub

organizacyjnych.

Maksymalna kwota dofinansowania zależy do rodzaju podejmowanych działań i wynosi:

• 3 mln euro dla projektów badawczo-rozwojowych,

• 6,5 mln euro dla projektów w zakresie tworzenia lub rozwoju centrum badawczo-

rozwojowego,

• 0,5 mln euro dla projektów w zakresie wdrażania innowacji procesowych

i organizacyjnych.

Intensywność wsparcia jest zgodna z zasadami ustanowionymi przez Komisję Europejską.

Budżet działania wynosi 30 mln euro co oznacza, że rząd litewski oczekuje stosunkowo

dużego wpływu tej interwencji na litewską gospodarkę. Odnosząc bowiem budżet projektu

do wielkości litewskiej gospodarki, która stanowi ok. 9% wartości polskiego PKB lub liczby

mieszkańców, która odpowiada 7,7% ludności Polski, analogiczne działanie w Polsce

o podobnym oczekiwanym wpływie na gospodarkę miałoby budżet w wysokości ok. 330-390

mln euro.

61


Austriacka Agencja Promocji Badań

Austriacka Agencja Promocji Badań – Forschungsförderungsgesellschaft (FFG) jest swego

rodzaju instytucją „one-stop-shop” dla przedsiębiorstw chcących rozpocząć lub rozwinąć

działalność badawczo-rozwojową. Najważniejszym wyróżnikiem jej działań jest to, iż mają one

charakter kompleksowy i przyczyniają się do tworzenia przewagi konkurencyjnej, która

uważana jest jako kluczowa dla tworzenia innowacyjnej gospodarki. Zadaniem Agencji, jest

to tworzenie jak najbardziej atrakcyjnego otoczenia dla innowacyjnych przedsiębiorstw,

zarówno krajowych jak i tych zagranicznych, które chcą prowadzić działalność badawczo-

rozwojową w Austrii. Na to otoczenie składa się przede wszystkim:

⇒ dostęp do najwyższej klasy specjalistów,

⇒ możliwość współpracy ze światowej klasy jednostkami naukowymi, reprezentującymi

najwyższy poziom również w badaniach podstawowych, które często są punktem

wyjścia dla badań stosowanych w przypadku innowacji przełomowych,

⇒ możliwość kooperacji z innowacyjnymi przedsiębiorstwami, zarówno typu start-up jak

i międzynarodowymi koncernami, które chętnie lokują swoje centra B+R w Austrii.

Przeprowadzona przez nas analiza działalności FFG i oferowanych przez nią instrumentów,

pozwoliły nam zdefiniować trzy charakterystyczne cechy austriackiej polityki w zakresie

wspierania innowacyjności:

⇒ Silna koncentracja wsparcia na wybranych obszarach gospodarki, a mianowicie:

nauki o życiu (life science), ICT, materiały i produkcja, energia, technologie

środowiskowe, mobilność oraz przemysł kosmiczny. Dzięki silnej koncentracji na

wybranych sektorach, budowane kompetencje zarówno w wymiarze materialnym jak

i niematerialnym mogą reprezentować najwyższy, światowy poziom, realnie

przyczyniają się do budowania innowacyjnej gospodarki generującej dużą wartość

dodaną.

⇒ Dążenie do doskonałości w obszarze kapitału ludzkiego – Austria stara się zapewnić

swoim przedsiębiorstwom dostęp do najlepszych specjalistów międzynarodowej klasy

– zarówno z kraju jak i z zagranicy, poprzez przyciąganie najlepszych naukowców

z innych krajów.

⇒ Chęć zapewnienia austriackim przedsiębiorstwom atrakcyjnego otoczenia społeczno-

gospodarczego rozumianego jako atrakcyjne miejsce do pracy, życia, rozrywki,

edukacji i nauki, wychodząc z założenia, że tylko w ten sposób zachęci najlepszych

specjalistów do pracy w austriackich przedsiębiorstwach.

62


W zakresie wsparcia infrastruktury badawczej, Austria nie oferuje grantów bezpośrednio dla

przedsiębiorstw, natomiast zauważyć należy, iż jednostki naukowe mogą uzyskać wsparcie

finansowe na stworzenie infrastruktury dedykowanej współpracy z konkretnymi

przedsiębiorstwami. Przykładem jest program COIN, który wspiera budowanie kompetencji,

w tym przede wszystkim niezbędnej infrastruktury przez jednostki naukowe na potrzeby

współpracy z przedsiębiorstwami.

Współpraca z przedsiębiorstwami i budowanie ich kompetencji w zakresie innowacyjności

jest również jednym z celów tworzenia centrów doskonałości lokowanych w jednostkach

naukowych w ramach programu COMET. Takie podejście powinno skutkować tworzeniem

nowych, innowacyjnych produktów, usług i procesów, a w konsekwencji przyczyniać się do

zwiększenia atrakcyjności Austrii dla lokowania innowacyjnych firm.

Kluczowy dla niniejszych rozważań jest jednak fakt, iż Agencja posiada w swojej ofercie

dofinansowanie dla działań, które pozwalają efektywnie korzystać z infrastruktury badawczej.

Są to poniżej wymienione działania.

⇒ Budowa kapitału ludzkiego: wsparcie dla studentów, młodych naukowców, tzw.

endowed professorship (profesor angażowany przez jednostkę naukową, ale

dedykowany na potrzeby konkretnego przedsiębiorstwa współpracującego

z jednostką naukową).

⇒ Tworzenie i rozwój startup’ów, zarówno akademickich w ramach programu AplusB

skierowanego do innowacyjnych spin-off’ów, jak i zagranicznych.

⇒ Finansowanie luki kapitałowej w tzw. dolinie śmierci, poprzez program Bridge,

wspomagający koszty prac badawczo-rozwojowych na etapie early-stage

realizowanych w konsorcjach jednostek naukowych z przedsiębiorstwami.

Bardzo istotnym wyróżnikiem austriackiego systemu wspierania innowacyjności jest bardzo

silna koncentracja na wybranych sektorach, które Austria uznaje za kluczowe dla swojej

gospodarki. Dzięki takiemu podejściu, budowane kompetencje zarówno w wymiarze

materialnym jak i niematerialnym mogą reprezentować najwyższy, światowy poziom, realnie

przyczyniają się do budowania innowacyjnej gospodarki generującej dużą wartość dodaną.

Do kluczowych sektorów gospodarki wspieranych przez Agencję należą nauki o życiu (life

science), ICT, materiały i produkcja, energia, technologie środowiskowe, mobilność oraz

przemysł kosmiczny.

63


6. WNIOSKI

W1: Projekty w zakresie utworzenia / rozbudowy centrów badawczo – rozwojowych

z poddziałania 4.5.2 PO IG przyczyniły się do podniesienia poziomu innowacyjności

gospodarki, w szczególności poprzez wzrost zatrudnienia w B+R (ponad 1800 EPC), co stanowi

ok. 4,4 % ogółu etatów badawczo-rozwojowych w całym sektorze przedsiębiorstw.

W2: Beneficjenci poddziałania 4.5.2 PO IG nie mają problemów z utrzymaniem trwałości

projektów. Pewne trudności związane są ze wskaźnikami rezultatu odnoszącymi się do

utrzymania utworzonych etatów badawczych. Obecna sytuacja na rynku pracy sprzyja dużej

rotacji kadr o wysokich kwalifikacjach.

W3: W badanej populacji infrastruktura badawcza nie jest komplementarna względem tej

znajdującej się w jednostkach naukowych – jest ona co do zasady bardziej specjalistyczna

i dostosowana do specyfiki procesów konkretnego przedsiębiorstwa. Przedsiębiorcy

podkreślają problemy związane ze znaczącym rozproszeniem infrastruktury badawczej

w jednostkach naukowych, co utrudnia im korzystanie z usług badawczych.

W4: W toku realizacji poddziałania 4.5.2 PO IG dokonywano zmian kryteriów i systemu wyboru

projektów, które przyczyniły się do wyboru lepszej jakości projektów, a w szczególności lepszej

selekcji projektów o charakterze inwestycji nie związanych z B+R. Znacząca zmianą było

wprowadzenie do oceny panelu ekspertów.

W5: Ocena przeznaczenia, a w szczególności sposobu wykorzystania w przedsiębiorstwach

tego typu infrastruktury nastręcza trudności, w szczególności w zakresie tego w jakim stopniu

infrastruktura będzie służyć celom badawczym a w jakim produkcyjnym. W związku z tym

pomiędzy perspektywami 2007-2013 a 2014-2020 nastąpiła zmiana logiki interwencji

publicznej w zakresie infrastruktury B+R. Bazując na doświadczeniach z 4.5.2 PO IG MR

zmieniło środek ciężkości w ocenie projektów z samej infrastruktury i potencjału

przedsiębiorstwa na sposób wykorzystania infrastruktury badawczej, głównie poprzez

wprowadzenie agendy badawczej, która określa m.in. plan prac badawczych w okresie

realizacji projektu, jak i w okresie trwałości.

W6: Przewiduje się znaczącą skalę zmian w agendach badawczych, które stanowią

podstawę wniosku o dofinasowanie w działaniu 2.1 PO IR. Z jednej strony działanie to jest

dopuszczone przez Ministerstwo Rozwoju, o tyle o ile nie zmienia celu projektu, a z drugiej

oczekiwane przez beneficjentów. Wg stanu na dzień 17.11.2017 Ministerstwo rekomendowało

do wsparcia 382 projekty. Liczba ta zwiększy się w wyniku rozstrzygnięcia kolejnego,

64


ostatniego już konkursu, który zostanie zamknięty w styczniu 2018 r. Ze względu na

zagęszczenie konkursów oraz relatywnie długie okresy realizacji projektów znaczna część

projektów realizowana będzie równolegle, co już samo w sobie wymaga zaangażowania

znaczących zasobów ludzkich po stronie MR. Istotna skala zmian jakich należy się spodziewać

w obszarze agend, a także specyfika weryfikacji tych zmian – będą one oceniane przez

ekspertów w kontekście celów projektu. Bardzo ważna jest sprawna organizacja weryfikacji

zasadności i zatwierdzania zmian tak, aby ten proces trwał jak najkrócej.

W7: Pomiar efektów poddziałania 4.5.2 w PO IG w postaci badania ewaluacyjnego nastąpił

relatywnie późno. Pierwsze konkursy ogłoszone w poddziałaniu, które miały miejsce w 2008

i 2009 roku, co oznacza, że w przypadku niektórych beneficjentów minęło kilka lat od

zamknięcia projektów. Beneficjenci 4.5.2 PO IG z racji tego, że są podmiotami aktywnymi

badawczo realizowali szereg innych projektów z obszaru B+R w tym czasie, co utrudniało po

takim okresie czasu uchwycenie wyłącznie efektów inwestycji z poddziałania 4.5.2 PO IG

w działalności przedsiębiorstwa.

W8: W wielu sektorach gospodarki, infrastruktura związana z działalnością badawczo-

rozwojową jest silnie powiązana z działalnością produkcyjną. Przykładowo, w branży

chemicznej, konieczność zademonstrowania procesu technologicznego w skali

półprzemysłowej jest jeszcze działalnością B+R, ale często instalacja wykorzystywana na

potrzeby demonstracji potem jest wykorzystywana w celach produkcyjnych. Łączenie

w ramach jednego projektu tworzenia i rozwoju infrastruktury B+R z możliwością wykorzystania

jej na cele produkcyjne / świadczenia usług dostosowałoby instrument do faktycznych

potrzeb przedsiębiorstw. Jednocześnie ograniczyłoby to skłonność wnioskodawców do

ukrywania faktu, iż infrastruktura będzie wykorzystywana do celów produkcyjnych /

świadczenia usług i zmniejszyłoby ryzyko finansowe przedsiębiorstwa na etapie kontroli

trwałości projektu.

W9: Wyczerpanie alokacji dla działania 2.1 PO IR w I kw. 2018 roku jest sporym zaskoczeniem

dla wielu przedsiębiorstw planujących utworzenie lub rozwój działalności B+R. Zakończenie

przyjmowania wniosków w styczniu 2018, na prawie 3 lata przed ostatecznym terminem

zaciągania zobowiązań w ramach perspektywy 2014-2020 może skutkować tym, iż wiele

przedsiębiorstw nie będzie miało możliwości pozyskania finansowania dla aktualnie

przygotowywanych projektów.

W10: Działalność badawczo-rozwojowa jest w większości przedsiębiorstw działalnością

generującą koszty. Jedynie przedsiębiorstwa, które świadczą usługi badawczo-rozwojowe

mogą prognozować jakiekolwiek przychody z tego tytułu, jednak wnioskodawcami w obu

badanych instrumentach były przede wszystkim przedsiębiorstwa, które realizowały prace

65


B+R w związku z rozwojem własnych produktów / usług czy procesów produkcji / świadczenia

usług. W takich przypadkach, prognozowanie przychodów ze sprzedaży produktów

będących rezultatem badanych projektów obarczone jest sporym ryzykiem oraz co jeszcze

bardziej istotne, warunkowane jest poniesieniem kosztów innych niż te wynikające z budowy

infrastruktury B+R.

W11: Część wnioskodawców postrzegała wymóg zadeklarowania współpracy z jednostką

naukową jako sposób na uzyskanie dodatkowych punktów w ocenie merytorycznej,

w oderwaniu od faktycznie planowanej współpracy. Cześć wnioskodawców traktowała taką

współpracę jako „koszt” pozyskania dofinansowania, zgadzając się na zadeklarowanie

niewielkiego kosztu dedykowanego tego typu współpracy tylko po to, aby zwiększyć szansę

na uzyskanie dofinansowania.

W12: Potencjał oddziaływania infrastruktury B+R powstałej w ramach badanych działań na

innowacyjność polskiej gospodarki może być ogromny pod warunkiem jej faktycznego

wykorzystania. Infrastruktura jest jednak wyłącznie narzędziem, które może przynieść korzyści,

jeśli Beneficjenci będą posiadać niezbędny potencjał operacyjny, aby prowadzić w oparciu

o nią projekty badawczo-rozwojowe. Niestety, zaobserwowane zostały pierwsze ryzyka

związane z pełnym wykorzystaniem tej infrastruktury np. w zakresie dostępności kadry

naukowo-badawczej.

W13: Tempo deprecjacji infrastruktury badawczo-rozwojowej jest znacznie szybsze niż innych

środków trwałych (tzw. szybsze zużycie moralne wynikające z postępu technicznego).

Dlatego, aby pozostać konkurencyjnym w dziedzinie badań i rozwoju, tempo zastępowania

starych środków trwałych nowymi musi postępować szybciej niż w przypadku innych

rodzajów inwestycji. Zjawisko to powinno być uwzględnione w polityce podatkowej państwa,

która powinna zachęcać przedsiębiorców prowadzących prace badawczo-rozwojowe do

ciągłej modernizacji swojej infrastruktury B+R.

66


7. TABELA REKOMENDACJI

67

Treść wniosku

Treść rekomendacji

Adresaci rekomendacji

Sposób wdrożenia Termin wdrożenia rekomend

acji

Klasa rekomendacji

W wielu sektorach gospodarki, infrastruktura związana z działalnością badawczo-rozwojową jest silnie powiązana z działalnością produkcyjną. Przykładowo, w branży chemicznej, konieczność zademonstrowania procesu technologicznego w skali półprzemysłowej jest jeszcze działalnością B+R, ale często instalacja wykorzystywana na potrzeby demonstracji potem jest wykorzystywana w celach produkcyjnych. Łączenie w ramach jednego projektu tworzenia i rozwoju infrastruktury B+R z możliwością wykorzystania jej na cele produkcyjne / świadczenia usług dostosowałoby instrument do faktycznych potrzeb przedsiębiorstw. Jednocześnie ograniczyłoby to skłonność wnioskodawców do ukrywania faktu, iż infrastruktura będzie wykorzystywana do celów produkcyjnych / świadczenia usług i zmniejszyłoby ryzyko finansowe przedsiębiorstwa na etapie kontroli trwałości projektu.

Należy uzupełnić instrukcję wypełniania wniosku o opis zasad kwalifikowalności wydatków i szacowania wartości kosztów niekwalifikowanych projektu w sytuacji przewidywanego przez wnioskodawcę wykorzystania infrastruktury powstałej w ramach projektu do celów innych niż badawczo-rozwojowe, tak aby zminimalizować ryzyko finansowania infrastruktury innej niż B+R w ramach Działania 2.1. POIR, jednocześnie umożliwiając Wnioskodawcom efektywnie zarządzać posiadanymi aktywami trwałymi.

MR Wprowadzić odpowiednie zapisy w dokumentacji konkursowej – wzorze wniosku i instrukcji wypełniania wniosku wyjaśniające sposób dokonywania szacunku kosztów kwalifikowanych przyporządkowanych do działalności B+R, tak aby zapewnić, iż infrastruktura finansowana w ramach 2.1. POIR będzie wykorzystywana wyłącznie w celach badawczo-rozwojowych.

Wdrożenie rekomendacji nie wymaga zmian w przepisach prawa

30.06.2018 Operacyjna

68


regulujących kwalifikowalność kosztów czy zasady udzielania pomocy regionalnej.

Wyczerpanie alokacji w I kw. 2018 roku będzie sporym zaskoczeniem dla wielu przedsiębiorstw planujących utworzenie lub rozwój działalności B+R. Zakończenie przyjmowania wniosków w styczniu 2018, na prawie 3 lata przed ostatecznym terminem zaciągania zobowiązań w ramach perspektywy 2014-2020 może skutkować tym, iż wiele przedsiębiorstw nie będzie miała możliwości pozyskania finansowania dla aktualnie przygotowywanych projektów.

Zapewnienie dodatkowych środków ramach rezerwy wykonania i uruchomienie co najmniej jednego dodatkowego konkursu wstępnie zaplanowanego w harmonogramie naboru wniosków z 16.11.2017.

Szersza komunikacja związana z faktem, że będzie to ostatni konkurs do działania 2.1 PO IR.

MR Negocjacje z Komisją Europejską

30.06.2019 Strategiczna

Działalność badawczo-rozwojowa jest w większości przedsiębiorstw działalnością generującą koszty. Jedynie przedsiębiorstwa, które świadczą usługi badawczo-rozwojowe mogą prognozować jakiekolwiek przychody z tego tytułu, jednak wnioskodawcami w obu badanych instrumentach były przede wszystkim przedsiębiorstwa, które realizowały prace B+R w związku z rozwojem własnych produktów / usług czy procesów produkcji / świadczenia usług. W takich przypadkach, prognozowanie przychodów ze sprzedaży produktów będących rezultatem badanych projektów obarczone jest sporym ryzykiem oraz co jeszcze bardziej istotne, warunkowane jest poniesieniem kosztów innych niż te wynikające z budowy

W modelu finansowym należy zwiększyć znaczenie potencjału finansowego wnioskodawcy do realizacji agendy badawczej i wdrożenia jej rezultatów ze środków własnych lub zewnętrznych. Ocena posiadanego potencjału finansowego niezbędnego do realizacji agendy badawczej i wdrożenia jej rezultatów może obejmować ocenę wskaźnikową finansowej sytuacji Wnioskodawcy, listy intencyjne od potencjalnych inwestorów, deklaracje właścicieli dotyczące gotowości dokapitalizowania

MR Wprowadzić odpowiednie zapisy w dokumentacji konkursowej – wzorze wniosku, instrukcji wypełniania wniosku i agendzie badawczej.

Wdrożenie rekomendacji nie wymaga zmian w przepisach prawa regulujących kwalifikowalność kosztów czy zasady


69


infrastruktury B+R. Wnioskodawcy i inne, odzwierciedlające specyfikę Wnioskodawcy (np. deklaracja realizacji kolejnej emisji akcji w przypadku spółki akcyjnej).

udzielania pomocy regionalnej.

Część wnioskodawców postrzegała wymóg zadeklarowania współpracy z jednostką naukową jako sposób na uzyskanie dodatkowych punktów w ocenie merytorycznej, w oderwaniu od faktycznie planowanej współpracy. Cześć wnioskodawców traktowała taką współpracę jako „koszt” pozyskania dofinansowania, zgadzając się na zadeklarowanie niewielkich wydatków dedykowanych tego typu współpracy tylko po to, aby zwiększyć szansę na uzyskanie dofinansowania.

Doprecyzować, na poziomie agendy badawczej wymogi w zakresie opisu współpracy z jednostką naukową. Opis ten powinien zawierać historię współpracy, zasadność współpracy w ramach prac B+R na planowanej infrastrukturze, zadania dedykowane jednostce naukowej itd.

Fakt współpracy z jednostką naukową, w tym jej zakres i zasadność powinien być oceniany na etapie oceny potencjału Wnioskodawcy – Wnioskodawca może uzasadnić potencjał do realizacji projektu własnymi zasobami i/lub współpracą z jednostkami naukowymi.

Natomiast na etapie oceny fakultatywnej, weryfikacji podlegać powinien sposób realizacji prac badawczo-rozwojowych w kontekście specyfiki projektu i potencjału Wnioskodawcy, bez zakładania w priori, że współpraca z

MR 1. Wprowadzić zmiany w kryteriach wybory projektów w postaci:

- przeniesienia kwestii współpracy z jednostkami naukowymi z oceny fakultatywnej do oceny obligatoryjnej w zakresie potencjału Wnioskodawcy, oraz

- wprowadzenia do oceny fakultatywnej kryterium „sposobu realizacji agendy badawczej” w zakresie trafności, efektywności i skuteczności zaplanowanego sposobu jej wdrażania.

2. Wprowadzić odpowiednie zapisy w dokumentacji


70


jednostką naukową jest rozwiązaniem korzystniejszym dla efektywności i skuteczności realizacji agendy badawczej.

konkursowej – wzorze wniosku, instrukcji wypełniania wniosku i agendzie badawczej.

Wdrożenie rekomendacji nie wymaga zmian w przepisach prawa regulujących kwalifikowalność kosztów czy zasady udzielania pomocy regionalnej.

Potencjał oddziaływania infrastruktury B+R powstałej w ramach badanych działań na innowacyjność polskiej gospodarki może być ogromny pod warunkiem jej faktycznego wykorzystania. Infrastruktura jest jednak wyłącznie narzędziem, które może przynieść korzyści, jeśli Beneficjenci będą posiadać niezbędny potencjał operacyjny, aby prowadzić w oparciu o nią projekty badawczo-rozwojowe. Niestety, zaobserwowane zostały pierwsze ryzyka związane z pełnym wykorzystaniem tej infrastruktury np. w zakresie dostępności kadry naukowo-badawczej.

Należy dążyć do zapewnienia komplementarności projektów zrealizowanych w ramach badanych instrumentów z programami wspierającymi działalność badawczo-rozwojową, projektami akceleracyjnymi, w zakresie kapitału ludzkiego, seed capital, inwestycyjnymi (np. w ramach RPO czy Kredyt na innowacje technologiczne), promującymi polską gospodarkę na rynkach zagranicznych itd.

Podczas szkoleń i w materiałach edukacyjnych dla ekspertów należy podkreślać, iż dofinansowanie projektów

MR Należy powołać zespół roboczy złożony z przedstawicieli IZ POIR, IZ POWER, IZ RPO (na zasadach dobrowolności) oraz IP wybranych działań poszczególnych programów operacyjnych, aby wypracować konkretne rozwiązania zwiększające komplementarność pomiędzy


71


komplementarnych dla projektów sfinansowanych w ramach 4.5.2 POIG oraz 2.1. POIR nie oznacza wystąpienia ryzyka podwójnego finansowania i jest zgodne z zasadami pomocy publicznej.

badanymi instrumentami a instrumentami wdrażanymi w ramach pozostałych programów operacyjnych.

Tempo deprecjacji infrastruktury badawczo-rozwojowej jest znacznie szybsze niż innych środków trwałych (tzw. szybsze zużycie moralne wynikające z postępu technicznego). Dlatego, aby pozostać konkurencyjnym w dziedzinie badań i rozwoju, tempo zastępowania starych środków trwałych nowymi musi postępować szybciej niż w przypadku innych rodzajów inwestycji. Zjawisko to powinno być uwzględnione w polityce podatkowej państwa, która powinna zachęcać przedsiębiorców prowadzących prace badawczo-rozwojowe do ciągłej modernizacji swojej infrastruktury B+R.

Należy dążyć do zwiększenia wielkości odliczeń od podstawy opodatkowania w ramach tzw. ulgi na B+R do poziomu analogicznego jak w krajach o wysokiej atrakcyjności poziomów odliczeń (nawet do 200%) oraz uwzględnić w kosztach kwalifikowanych przedmiotowej ulgi na B+R również odpisy amortyzacyjne budowli, budynków i lokali będących odrębną własnością a będących integralną częścią infrastruktury B+R również w przypadku przedsiębiorstw nieposiadających statusu CBR. Dodatkowo, należy dążyć do wprowadzenia ulgi z tytułu przychodów generowanych ze sprzedaży produktów i usług będących rezultatem wdrożenia prawnie chronionej własności intelektualnej (tzw. innovation box).

MR,

Ministerstwo Finansów,

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Komisja Finansów Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Wdrożenie rekomendacji wymaga nowelizacji ustawy o wspieraniu innowacyjności, dlatego należy ją procedować zgodnie z wybraną w tym celu właściwą ścieżką legislacyjną we współpracy z Ministerstwem Finansów, Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego a także Komisją Finansów Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.


72


Przewiduje się znaczącą skalę zmian w agendach badawczych, które stanowią podstawę wniosku o dofinasowanie w działaniu 2.1 PO IR. Z jednej strony działanie to jest dopuszczone przez Ministerstwo Rozwoju, o tyle o ile nie zmienia celu projektu, a z drugiej oczekiwane przez beneficjentów. Wg stanu na dzień 17.11.2017 Ministerstwo rekomendowało do wsparcia 382 projekty. Liczba ta zwiększy się w wyniku rozstrzygnięcia kolejnego, ostatniego już konkursu, który zostanie zamknięty w styczniu 2018 r. Ze względu na zagęszczenie konkursów oraz relatywnie długie okresy realizacji projektów znaczna część projektów realizowana będzie równolegle, co już samo w sobie wymaga zaangażowania znaczących zasobów ludzkich po stronie MR. Istotna skala zmian jakich należy się spodziewać w obszarze agend, a także specyfika weryfikacji tych zmian.

Należy zapewnić odpowiednie zasoby ludzkie i procedury wprowadzania zmian w agendach.

MR Oszacowanie na ile obecnie zasoby MR są wystarczające do obsługi tych procesów. Oszacowanie i podanie do wiadomości przedsiębiorcom szacowanego czasu weryfikacji i akceptacji wprowadzenia planowanych zmian.


Ewaluacja efektów wsparcia inwestycji w infrastrukturę B+R ... · projektów). Aktualnie,...

Documents

Transcript of Ewaluacja efektów wsparcia inwestycji w infrastrukturę B+R ... · projektów). Aktualnie,...