Strona 1 |

1. WPROWADZENIE

Sektor finansowy odgrywa ważną rolę we

współczesnej gospodarce, ponieważ

zapewnia pośrednictwo finansowe, tj. zajmuje się przekazywaniem środków

finansowych od oszczędzających do inwestorów. Solidny i sprawnie działający

sektor finansowy sprzyja gromadzeniu oszczędności i umożliwia przeznaczenie ich

na najbardziej produktywne inwestycje, tym samym wspierając innowacje

i przyczyniając się do wzrostu

gospodarczego. Banki są najważniejszymi pośrednikami finansowymi we wszystkich

krajach w Europie.

Kredyty bankowe wykorzystywane są również do finansowania potrzeb

gospodarstw domowych, a w szczególności

do wyrównywania struktury konsumpcji w dłuższym okresie i do inwestycji

w nieruchomości. Nadmierny wzrost akcji kredytowej na zakup mieszkań i domów

może prowadzić do powstania baniek cenowych na rynku nieruchomości.

Pęknięcie takiej banki może poważnie zdestabilizować sektor finansowy i całą

gospodarkę.

Biorąc pod uwagę ryzyko powstawania

napędzanych kredytami baniek cenowych na rynkach aktywów – szczególnie

w segmencie nieruchomości – monitorowanie kondycji sektora

bankowego stanowi kluczowy element

oceny stabilności krajowych systemów finansowych. Państwa członkowskie

stosują różne strategie, aby ograniczyć potencjalne zagrożenia.

2. WYZWANIA

2.1. Kondycja sektora bankowego

W 2016 r. w Unii wciąż kontynuowano

reformy sektora bankowego po przejściu kryzysu. Wielkość sektora bankowego

malała w 21 spośród 28 państw członkowskich, co obrazował spadek relacji

całkowitych aktywów bankowych względem PKB. Utrzymywała się tendencja

do zmniejszania zadłużenia (tzw. delewarowania), choć warunki

gospodarcze i sytuacja banków stopniowo

się poprawiały.

Warunki płynnościowe sektora bankowego pozostawały generalnie korzystne. Banki

w całej Europie powiększały swoje bufory kapitałowe, aby spełnić nowe unijne

wymogi regulacyjne, a wiele z nich

poczyniło postępy w restrukturyzacji nagromadzonych kredytów zagrożonych.

Kondycję banków można ocenić za

pomocą takich wskaźników, jak: stosunek kredytów zagrożonych do kredytów

ogółem (wskaźnik kredytów zagrożonych),

współczynnik adekwatności kapitałowej i średnia rentowność kapitału własnego:

wskaźnik kredytów zagrożonych

obrazuje relację nominalnej wartości kredytów zagrożonych do wszystkich

kredytów. Według unijnej definicji

kredytem zagrożonym jest kredyt, którego raty nie są opłacane od ponad

90 dni. Wskaźnik pokazuje stopień pogorszenia się jakości kredytów

przyznanych przez banki. Im wyższa wartość wskaźnika, tym gorsza jakość

EUROPEJSKI SEMESTR – ZESTAWIENIE INFORMACJI

TEMATYCZNYCH

SEKTOR BANKOWY

ORAZ STABILNOŚĆ FINANSOWA

Strona 2 |

aktywów, a co za tym idzie – wyższe oczekiwane straty;

współczynnik adekwatności

kapitałowej obrazuje wypłacalność banków. Wyraża on stosunek wartości

kapitału regulacyjnego (tj. instrumentów uznawanych do celów

wymogów kapitałowych na mocy regulacji bankowych) do aktywów

ważonych ryzykiem. Wskaźnik ten ilustruje zdolność banków do

pokrywania strat. Im wyższa wartość wskaźnika, tym więcej strat mogą

pokryć banki bez narażania swojej

wypłacalności na ryzyko; wskaźnik rentowności kapitału

własnego wyraża relację dochodów netto banków (tj. zysku po

opodatkowaniu) do ich kapitału ogółem. Wskaźnik ten obrazuje ogólną

rentowność banków. Wysoka rentowność wskazuje, że banki mają

dobre warunki do tego, by

w najbliższym czasie zwiększyć swój bufor kapitałowy za pomocą zysków

zatrzymanych.

W ogólnym ujęciu jakość aktywów banków europejskich poprawiła się w 2016 r.

Banki, które najbardziej ucierpiały podczas

kryzysu finansowego, kontynuowały odbudowę swoich portfeli. Wyjątkami są

Cypr i Grecja: w obu tych krajach nieco ponad jedna trzecia wszystkich kredytów

wciąż nie była spłacana regularnie. W 2016 r. wskaźnik kredytów zagrożonych

uległ w Grecji dalszemu pogorszeniu, ale poprawił się na Cyprze.

W pięciu krajach wskaźnik kredytów zagrożonych przekraczał 10%. Krajami

tymi były: Włochy, Portugalia, Bułgaria,

Irlandia i Chorwacja. Wszystkie z nich zdołały jednak obniżyć ten wskaźnik

w 2016 r. Tendencją spadkową zaobserwowano w niemal wszystkich

pozostałych państwach członkowskich. Słowenia, Węgry i Rumunia poczyniły

znaczne postępy w obniżaniu wskaźnika kredytów zagrożonych – we wszystkich

tych państwach spadł on poniżej wartości

odniesienia wynoszącej 10%.

Wykres 1 – kredyty zagrożone jako % kredytów ogółem, 2016 r.

Źródło: EBC.

39,0

33,8

14,4

14,4

11,2

10,3

10,1

9,6

8,1

7,7

5,2

4,8

4,7

4,2

3,9

3,8

3,5

3,4

3,2

2,6

2,6

2,2

1,8

1,6

1,5

1,3

1,1

0,7

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

GR CY IT PT BG IE HR SI HU RO LV ES PL AT SK LT CZ DK FR MT BE NL DE UK EE FI SE LU

2016

2015

%%

Strona 3 |

W większości państw UE odnotowano dalszą poprawę współczynnika

adekwatności kapitałowej. We wszystkich

państwach współczynnik ten wynosił co najmniej 12%, czyli był znacznie wyższy

od określonego przepisami minimalnego poziomu wynoszącego 8%.

W połowie państw członkowskich

współczynnik adekwatności kapitałowej przekraczał 19%. Mediana przesunęła się

o jeden punkt procentowy w górę

w stosunku do ubiegłego roku. Najwyższy poziom współczynnika zaobserwowano

w Estonii (34%), a kolejne najlepsze wyniki osiągnęły Szwecja i Irlandia. Litwa

odnotowała najwyższy spadek w 2016 r.,

chociaż jej współczynnik adekwatności kapitałowej wciąż pozostawał na wysokim

poziomie. Spadek ten był spowodowany

wypłatą dywidend przez jeden z największych litewskich banków, która

miała miejsce na początku roku. Dywidendy wypłaca się z zysków

zatrzymanych, które stanowią część kapitału banku.

Sektor jest generalnie dobrze wyposażony

w kapitał, ale średnia skrywa indywidualne

różnice pomiędzy państwami i bankami. W takich państwach jak Portugalia, Włochy

i Hiszpania poziom kapitału niektórych banków jest wciąż niezadowalający, co

utrudnia im udzielanie nowych kredytów.

Wykres 2 – współczynnik adekwatności kapitałowej: kapitał regulacyjny jako 77% aktywów ważonych ryzykiem, 2016 r.

Źródło: EBC.

Rentowność banków wzrosła na większości

rynków pomimo niskich stóp

oprocentowania. W 2016 r. połowa państw członkowskich odnotowała rentowność

kapitału własnego na poziomie co najmniej 8%. Mediana rentowności kapitału

własnego wzrosła o jeden punkt

procentowy w stosunku do ubiegłego roku.

Najbardziej rentowne w Unii są rynki

bankowe państw Europy Środkowej i Północnej.

W trzech krajach średnia rentowność gwałtownie wzrosła. Największy wzrost

34,4

26,3

25,0

24,6

24,3

22,4

21,5

20,8

20,8

20,7

20,4

20,2

19,4

19,2

19,1

18,8

18,2

18,1

18,0

17,6

17,0

16,9

16,9

16,7

16,3

14,7

13,9

12,3

0

5

10

15

20

25

30

35

40

EE SE IE FI LU NL BG UK HR DK LV MT LT RO SI BE AT DE SK FR GR PL CY CZ HU ES IT PT

2016

2015

%

Strona 4 |

odnotowano w Grecji, chociaż jej średnia rentowność kapitału własnego była wciąż

ujemna. Banki chorwackie i węgierskie

również znacznie poprawiły swoją rentowność.

Rentowność najbardziej spadła we Włoszech i w Portugalii. Były to również

jedyne – poza Grecją – europejskie rynki

bankowe, które generowały straty w 2016 r. Główną przyczyną tych strat

było tworzenie rezerw gotówkowych na kredyty zagrożone.

Wykres 3 – rentowność kapitału własnego (%), 2016 r.

Źródło: EBC.

2.2. Wzrost akcji kredytowej

Wzrost akcji kredytowej można ocenić na

podstawie procentowego wzrostu (w ujęciu rok do roku) portfela kredytów bankowych

na rzecz sektora prywatnego. Im szybciej

rośnie akcja kredytowa, tym bardziej zwiększa się ryzyko powstania bańki na

rynku aktywów. Typowym przykładem takiej sytuacji jest nadmierna akcja

kredytowa w segmencie kredytów hipotecznych napędzająca wzrosty cen

nieruchomości mieszkaniowych i zadłużenia sektora prywatnego.

Z drugiej strony ujemny wzrost akcji kredytowej koreluje najczęściej

z utrudnionym dostępem do kredytów dla przedsiębiorstw, szczególnie małych

i średnich. W sytuacji idealnej wzrost akcji

kredytowej na rzecz sektora prywatnego

powinien zapewniać wystarczające finansowanie inwestycji. Nie może

natomiast być nadmierny, aby nie prowadził do powstawania baniek

cenowych na rynkach aktywów.

Akcja kredytowa w segmencie kredytów

hipotecznych wzrosła w większości państw członkowskich. Mediana stopy wzrostu

akcji kredytowej w segmencie kredytów hipotecznych wzrosła z 1,5% w 2014 r.

do 3,8% w sierpniu 2016 r., a następnie do 4,4% w czerwcu 2017 r.

W siedmiu krajach – na Słowacji, w Rumunii, Republice Czeskiej, Belgii, na

Litwie, Malcie, w Luksemburgu i w Szwecji

14,3

12,1

11,9

11,9

11,9

11,3

11,1

10,6

9,9

9,7

8,9

8,9

8,7

8,1

7,8

7,5

7,5

7,3

7,1

6,5

6,3

5,0

2,2

2,1

2,1

-5,5

-7,5

-7,7

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

LV HU LT CZ SE BG EE RO SK DK BE HR FI MT SI PL LU NL AT FR IE ES DE CY UK PT GR IT

2016

2015

%

Strona 5 |

– przekroczyła ona wartość odniesienia1, które to przekroczenie Komisja uznaje za

sygnał, że należy bliżej przyjrzeć się

zagrożeniom.

W niektórych krajach wysoka akcja kredytowa na rzecz gospodarstw

domowych – szczególnie na zakup mieszkań i domów – napędza wzrosty cen

nieruchomości i zadłużenia sektora prywatnego. Taka sytuacja wywołuje

pewne obawy, szczególnie w krajach,

w których zadłużenie sektora prywatnego jest już wysokie np. w Belgii, Szwecji

i w Holandii.

1 6,5-procentowy wzrost rok do roku według tablicy wyników dla procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej.

Strona 6 |

Wykres 4 – wzrost akcji kredytowej na rynku nieruchomości (w %, w ujęciu rok do roku), czerwiec 2017 r.

Źródło: EBC.

W większości państw członkowskich odnotowano wzrost akcji kredytowej na

rzecz przedsiębiorstw.

Mediana stopy wzrostu akcji kredytowej

wzrosła z -0,2% w sierpniu 2015 r. do 2,3% w sierpniu 2016 r., a następnie

do 3,8% w czerwcu 2017 r. W sześciu krajach (Malta, Węgry, Słowenia,

Rumunia, Bułgaria i Chorwacja) nastąpiła zmiana wzrostu z ujemnego na dodatni.

Różnica pomiędzy krajami o najsilniejszym wzroście akcji kredytowej (17%

w Luksemburgu, 10% na Słowacji) a krajami o największym jej spadku (-6%

w Holandii, -3% w Portugalii) również zmniejszyła się w porównaniu z ubiegłym

rokiem.

Z faktu, że wzrost akcji kredytowej przebiega inaczej w poszczególnych

państwach Unii wynikają też różnice w możliwościach inwestycyjnych

przedsiębiorstw.

W krajach o wysokim wzroście

gospodarczym rozwój działalności gospodarczej stymuluje inwestycje i popyt

na kredyt (np. w takich państwach Europy Środkowej, jak Słowacja, Polska, Węgry

i Republika Czeska).

W innych państwach, takich jak Holandia,

Portugalia i Irlandia, wiele przedsiębiorstw skumulowało taki poziom zadłużenia, który

utrudnia im często dostęp do finansowania.

14,2

11,7

9,8

8,3

8,1

7,9

7,4

7,3

6,4

5,8

5,3

5,2

4,7

4,4

4,4

3,9

3,6

2,3

2,1

1,7

1,6

0,1

-0,3

-0,9

-1,8

-2,6

-2,6

-3,2

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

SK RO CZ BE LT MT LU SE EE FR BG SI NL IE AT DE PL IT FI DK HU LV HR CY PT UK ES GR

cze.17

gru.15

%

Strona 7 |

Wykres 5 — wzrost akcji kredytowej dla przedsiębiorstw (w %, w ujęciu rok do roku), czerwiec 2017 r.

Źródło: EBC.

2.3. Płynność i finansowanie

Struktura finansowania danego banku pokazuje nam, z jakich źródeł finansowana

jest jego działalność, głównie działalność kredytowa. Zazwyczaj banki finansują

udzielane kredyty z działalności depozytowej. Dlatego relacja kredytów do

depozytów stanowi powszechnie używany

wskaźnik, który pomaga w ocenie stabilności źródeł finansowania banków.

Wyraża on stosunek wszystkich kredytów udzielonych przez banki do wszystkich

depozytów otrzymanych od klientów. Innymi słowy, relacja ta pokazuje, jaka

część portfela kredytów ma pokrycie w depozytach, które są uważane za

stabilne źródło finansowania.

Banki, które znalazły się w trudnej

sytuacji, często zwracają się o pomoc do swojego banku centralnego. Udział

pożyczek udzielonych przez bank centralny w całkowitej sumie zobowiązań banków

pokazuje, w jakim stopniu banki musiały

polegać na takiej pomocy. Innymi słowy,

wskazuje on na niedobór prywatnego

finansowania, a co za tym idzie – na

konieczność obserwacji. Do sytuacji, w której płynność banku centralnego

stanowi znaczną część zobowiązań banku komercyjnego, powinno dochodzić tylko

wyjątkowych i tymczasowych okolicznościach.

W 2016 r. struktura finansowania banków w Unii była zasadniczo stabilna. Tylko

w pięciu krajach relacja kredytów do depozytów przewyższała poziom 100%.

Należały do nich: Dania, ze swoim wyjątkowym modelem bankowości

hipotecznej2, a także Szwecja, Holandia, Francja i Włochy.

2 W Danii kredyty hipoteczne przyznają wyspecjalizowane banki hipoteczne, które

finansują je za pomocą obligacji zabezpieczonych hipoteką. Uznaje się, że ten system jest bardzo bezpieczny pod względem struktury finansowania.

17,3

10,4

8,5

7,4

6,7

5,5

5,3

5,0

4,6

4,3

4,2

4,0

3,8

3,8

3,7

3,5

3,1

2,7

2,6

2,4

0,2

-0,2

-0,5

-1,4

-1,7

-2,6

-3,1

-5,9

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

MT SK PL HU CZ FI BE LT SI DE RO EE FR AT BG SE DK LU HR LV CY ES GR UK IT IE PT NL

cze.17

gru.15

%

Strona 8 |

W większości krajów wolumen depozytów rósł w nieznacznie szybszym tempie niż

wolumen kredytów. Mediana relacji

kredytów do depozytów w 28 państwach członkowskich nieznacznie spadła z około

99% w 2014 r. do 96% w sierpniu 2016 r. i 89% w czerwcu 2017 r. (wykres 6).

Od czasu kryzysu finansowego na rynkach

bankowych Europy Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej pojawił się nowy

model finansowania. Przed kryzysem

działające w tym regionie banki zależne od

podmiotów zagranicznych finansowały swoją działalność kredytową w znacznym

stopniu z kredytów udzielanych przez ich

banki macierzyste, których siedziby znajdowały się na przykład w Austrii, we

Włoszech, w Szwecji lub w Niemczech. Po zakończeniu kryzysu banki zależne

stopniowo zastąpiły finansowanie ze swoich banków macierzystych lokalną

działalnością depozytową. W 2016 r. we wszystkich sektorach bankowych Europy

Środkowo-Wschodniej portfele kredytowe miały całkowite pokrycie w depozytach.

Wykres 6 — relacja kredytów do depozytów (%), 2016 r.

Źródło: EBC.

Korzystne warunki rynkowe i niskie stopy

oprocentowania umożliwiły w całej Unii dalsze ograniczenie finansowania ze

środków banków centralnych. W 2016 r. większość krajowych sektorów bankowych

nie zaciągała dużych pożyczek w banku centralnym – ich udział w całkowitych

zobowiązaniach wyniósł poniżej 2%.

Grecja wyróżniała się jako kraj

o największym odsetku pożyczek zaciąganych w banku centralnym –

stanowiły one jedną czwartą bilansu

sektora bankowego. W 2016 r. Grecja,

a następnie Cypr, zmniejszyły jednak znacząco swoją zależność od banków

centralnych.

Z kolei Włochy i Hiszpania zaczęły

w większym stopniu korzystać z pożyczek banku centralnego, a banki fińskie

i belgijskie zwiększyły swoją zależność od finansowania z banku centralnego.

211,0

178,0

119,6

106,2

101,2

99,0

98,7

94,3

93,3

93,2

92,6

92,5

90,5

89,8

88,0

85,6

85,3

83,3

82,3

80,8

77,9

75,9

74,5

74,0

72,4

68,2

62,4

56,8

0

50

100

150

200

250

DK SE NL FR IT EE AT FI PL IE DE ES SK UK BE CZ HR LU LT PT CY GR HU SI BG RO LV MT

2016

2015

%

Strona 9 |

3. REAKCJE POLITYCZNE PAŃSTW CZŁONKOWSKICH

Wspólnymi celami politycznymi państw członkowskich jest zachowanie stabilności

finansowej i wspieranie wzrostu gospodarczego. W osiągnięciu tych celów

pomaga posiadanie zdrowego sektora bankowego i rynków kapitałowych

sprawnie pełniących funkcję pośrednictwa finansowego.

Działania w ramach polityki państw członkowskich koncentrują się na:

zwiększaniu dostępu do finansowania

poprzez oczyszczanie bilansów

bankowych z kredytów zagrożonych; usuwaniu przeszkód utrudniających

rozwój i integrację rynków kapitałowych;

usuwaniu niedociągnięć w krajowych ramach nadzorczych i regulacyjnych

oraz ulepszaniu ładu korporacyjnego w niektórych instytucjach;

przeciwdziałaniu ryzyku związanym

z ekspozycjami kredytowymi w walutach obcym;

ograniczaniu zakłóceń równowagi na niektórych rynkach nieruchomości

spowodowanych nadmiernym tempem wzrostu zadłużenia sektora

prywatnego.

3.1. Restrukturyzacja

nagromadzonych kredytów

zagrożonych

Słaby wzrost akcji kredytowej w niektórych krajach można wytłumaczyć

dużym odsetkiem wierzytelności nieściągalnych w portfelach banków.

Kredyty zagrożone obciążają bilanse

i obniżają rentowność banków, ponieważ powodują utratę dochodów. Zamrażają też

część kapitału banków, tym samym zmniejszając ich zdolność do udzielania

nowych kredytów3.

Aby pobudzić nową akcję kredytową,

należy poczynić dalsze postępy

3 Wszystkie kredyty i inne aktywa znajdujące się w posiadaniu banku wiążą się z określonymi

wymogami kapitałowymi. Oznacza to, że bank musi utrzymywać kapitał w określonej wysokości, aby zabezpieczyć się przed nieoczekiwanymi stratami.

w oczyszczaniu bilansów bankowych i tworzeniu odpowiednich buforów

kapitałowych. W wielu państwach UE

odsetek kredytów zagrożonych wciąż jest wysoki. W Grecji, na Cyprze, we Włoszech,

w Portugalii, Bułgarii, Irlandii i Chorwacji osiąga on dwucyfrowe liczby.

Banki dążą do restrukturyzacji kredytów,

które rokują szanse spłaty, albo do egzekucji z aktywów zagrożonych. Takie

działania należy jednak wesprzeć

funkcjonalnymi ramami prawnymi dotyczącymi egzekucji wierzytelności

i przejmowania aktywów stanowiących zabezpieczenie. Aby umożliwić szybszą

restrukturyzację zadłużenia, wiele państw pracuje nad ulepszeniem swoich ram

prawnych dotyczących upadłości i poprawą działania systemu sądownictwa. Na

przykład w Grecji wprowadzono

internetowe aukcje, na których sprzedawane są zabezpieczenia kredytów.

Inną możliwością są pozasądowe mechanizmy restrukturyzacyjne oparte na

dobrowolnej współpracy między bankami i dłużnikami.

Jeżeli restrukturyzacja kredytu kończy się niepowodzeniem, banki mogą rozważać

pozbycie się aktywów o obniżonej jakości. Kredyty zagrożone można sprzedawać na

wyspecjalizowanych rynkach wtórnych, także w postaci produktów

sekurytyzowanych. Organy krajowe starają się wspierać takie rynki poprzez

usuwanie barier regulacyjnych,

dostosowywanie systemów podatkowych, udostępnianie specjalnych platform

zarządzania kredytami zagrożonymi i udzielanie gwarancji państwowych dla

uprzywilejowanych transz kredytów sekurytyzowanych (ta ostatnia praktyka

ma miejsce na przykład we Włoszech).

Aby lepiej radzić sobie z zastanymi

kredytami zagrożonymi, niektóre kraje utworzyły spółki zarządzania aktywami,

znane również jako „podmioty likwidujące złe aktywa”, którym banki mogą

przekazywać swoje portfele kredytów zagrożonych. Operacja ta wiąże się

z pewnymi kosztami, ale umożliwia

bankom odciążenie swoich bilansów i udzielanie nowych kredytów. Przy

Strona 10 |

pomocy NAMA4 w Irlandii, BAMC5 w Słowenii i SAREB6 w Hiszpanii udało się

znacznie zmniejszyć wskaźniki kredytów

zagrożonych. Organizatorem systemu wspierającego sprzedaż kredytów

zagrożonych może być również sam sektor bankowy (korzystający z gwarancji

państwowych, jak to ma miejsce w ramach programu Atlante we

Włoszech).

Krajowe organy nadzorcze i regulacyjne

odgrywają kluczową rolę w restrukturyzacji nagromadzonych

kredytów zagrożonych. Organy te regularnie sprawdzają jakość aktywów

bankowych, monitorują restrukturyzację zaległych spłat i nakładają obowiązek

utrzymywania odpowiednich rezerw na straty kredytowe i buforów kapitałowych.

3.2. Rozwój alternatywnych źródeł finansowania dla przedsiębiorstw

Aby zwiększyć dostęp do finansowania

również ze źródeł pozabankowych,

państwa członkowskie podejmują różne działania mające na celu rozwinięcie

swoich rynków kapitałowych. Na szczeblu unijnym promuje się takie inicjatywy za

pomocą Planu działania na rzecz tworzenia unii rynków kapitałowych, który został

przyjęty we wrześniu 2015 r. i zaktualizowany w czerwcu 2017 r.

w ramach przeglądu śródokresowego.

Służba Komisji ds. Wspierania Reform Strukturalnych zapewnia organom

krajowym ukierunkowane wsparcie techniczne. Szczególnie te kraje,

w których rynek kapitałowy rozwija się zbyt wolno (wiele z nich to kraje Europy

Środkowo-Wschodniej), podejmują obecnie szeroki zakres działań mających

na celu wspieranie krajowych rynków akcji

i obligacji, funduszy private equity

4 Ang. National Asset Management Agency (krajowa agencja ds. zarządzania aktywami). 5 Ang. Bank Assets Management Company

(agencja ds. zarządzania aktywami

bankowymi). 6 Hiszp. Sociedad de Gestión de Activos

procedentes de la Reestructuración Bancaria (przedsiębiorstwo zajmujące się zarządzaniem aktywami pochodzącymi z restrukturyzacji systemu bankowego).

i venture capital oraz nowoczesnych podejść do sekurytyzacji.

Organy krajowe podejmują również konkretne działania wspierające rozwój

lokalnych rynków kapitałowych. Niektóre opracowały w tym celu kompleksowe

strategie krajowe (Bułgaria, Łotwa, Litwa, Republika Czeska, Polska).

Strona 11 |

Strategie takie wspierają rozwój lokalnych niszowych rynków (np. rynków technologii

finansowych, niepublicznych rynków

kapitałowych) poprzez wprowadzanie korzystnych regulacji i zachęt

regulacyjnych dla lokalnych inwestorów instytucjonalnych i detalicznych (np.

w postaci nowych instrumentów, korzystnego traktowania podatkowego).

Oferują one różne formy pomocy dla małych i średnich przedsiębiorstw

zainteresowanych dostępem do rynku kapitałowego (np. przez

współfinansowanie kosztów wejścia na

giełdę). Omawiane strategie wprowadzają również odpowiednie programy edukacji

finansowej.

Niektóre kraje realizują także inicjatywy transgraniczne. Kraje bałtyckie

opracowują na przykład zharmonizowane

ramy prawne dotyczące obligacji zabezpieczonych i sekurytyzacji.

W ramach innego projektu prowadzone są prace nad ułatwieniem rozliczania

i rozrachunku papierów wartościowych między giełdami, które są członkami

platformy SEE Link. Uczestniczą w nim Słowenia, Chorwacja i Bułgaria, a także

państwa spoza Unii: FYROM7, Serbia,

Czarnogóra, Bośnia i Hercegowina. Bułgaria zwiększa oprócz tego dostęp

krajowych emitentów i inwestorów do innych rynków unijnych poprzez

utworzenie „Bulgarian Stock Exchange International”, specjalnego rynku na

lokalnej giełdzie.

3.3. Wzmacnianie nadzoru

bankowego, regulacji i ładu korporacyjnego.

Znaczny wzrost kredytów zagrożonych, do

którego doszło podczas kryzysu, uwypuklił

przypadki niedostatecznego nadzoru lub niewłaściwych regulacji. Wykryto również

niedociągnięcia wielu instytucji finansowych w zakresie oceny ryzyka

kredytowego i ładu korporacyjnego.

Niektóre kraje pracują nad

przebudowaniem swoich systemów nadzoru finansowego. Przykłady takich

działań obejmują:

7 Była Jugosłowiańska Republika Macedonii.

kompleksowe reformy nadzoru bankowego i pozabankowego

w Bułgarii;

połączenie nadzoru ubezpieczeniowego i nadzoru nad funduszami

emerytalnymi na Cyprze; usprawnienie przez Maltę nadzoru nad

działalnością międzynarodową banków.

Państwa inwestują również w zwiększanie

zdolności organów nadzorczych, na przykład poprzez pomoc techniczną – ma

to miejsce w przypadku nadzoru nad rynkiem kapitałowym w Rumunii.

Niektóre kraje rozpoczęły reformy ładu korporacyjnego w niektórych segmentach

swoich sektorów finansowych. Włochy przeprowadzają reformę ładu

korporacyjnego dużych banków spółdzielczych i małych kas

oszczędnościowych, która ma kluczowe

znaczenie dla usprawnienia systemu bankowego. Słowenia podejmuje działania

na rzecz konsolidacji i restrukturyzacji sektora bankowego, usprawnienia

zarządzania państwowymi bankami i zapewnienia prawidłowego zarządzania

BAMC, swoją spółką zarządzania aktywami bankowymi. Chorwacja przeprowadza

tymczasem ocenę jakości aktywów

Chorwackiego Banku Odbudowy i Rozwoju (HBOR), za pośrednictwem niezależnych

audytorów. Ocena ta może zaowocować zmianami w ramach regulacyjnych

i strukturach zarządzania HBOR.

3.4. Przeciwdziałanie ryzyku

związanemu z kredytami w walutach obcych

Umocnienie franka szwajcarskiego po raz

kolejny zwróciło uwagę na ryzyko związane z kredytami w walutach obcych

(„kredyty walutowe”). Zaburzenia

wywołane silnym wzrostem wartości franka szwajcarskiego były najbardziej

widoczne w Chorwacji, na Węgrzech i w Polsce. W Rumunii, gdzie większość

kredytów walutowych jest denominowana w euro, skutki były mniej odczuwalne.

Kraje dotknięte tym problemem wprowadziły już szereg środków mających

wspomóc osoby, które zaciągnęły kredyty

w walucie obcej. Niektóre z tych środków wiązały się ze znacznymi kosztami dla

banków.

Strona 12 |

W Polsce właściwe organy (Kancelaria Prezydenta, Ministerstwo Finansów,

Komisja Nadzoru Finansowego i NBP)

dopracowują jeszcze szczegóły projektów ustaw przed ich przyjęciem przez Sejm.

Uwzględniając doświadczenia dotyczące innych rynków, decydenci polityczni

starają się wyważyć dwie potrzeby: pomoc dla zadłużonych gospodarstw domowych

oraz dbałość o kondycję banków i stabilność finansową całego kraju.

Kolejnym wątkiem w debacie są kwestie sprawiedliwości społecznej.

3.5. Polityka makroostrożnościowa ograniczająca ryzyko związane

z rynkiem nieruchomości

Rynki nieruchomości zagrażały już

wcześniej stabilności finansowej w Unii. W wielu krajach wciąż stanowią one

potencjalny problem. Nadmiernemu wzrostowi cen nieruchomości często

towarzyszy wysokie zadłużenie sektora prywatnego. Ekspozycja banków na ryzyko

związane z kredytami hipotecznymi często gwałtownie wzrasta wraz z poluzowaniem

standardów kredytowania. Presję

zwiększają niskie stopy oprocentowania i ciągłe konkurowanie banków o nowe

kredyty.

Niektóre państwa członkowskie zapobiegały ryzyku związanemu

z sektorem nieruchomości przez

prowadzenie aktywnej polityki makroostrożnościowej, tj. polityki

ukierunkowanej na zachowanie stabilności całego systemu finansowego. Ich głównym

celem jest hamowanie procyklicznej dynamiki między akcją kredytową

w segmencie kredytów hipotecznych a cenami nieruchomości mieszkaniowych.

Mają też na celu zwiększenie odporności

sektora bankowego i sektora gospodarstw domowych na wstrząsy finansowe.

Działania makroostrożnościowe mogą dotyczyć banków lub kredytobiorców.

Działania ukierunkowane na banki

zazwyczaj mają na celu zapewnienie

odpowiednich wymogów kapitałowych. Niektóre wymogi dotyczące buforów

chronią gospodarkę przed zagrożeniami systemowymi. Inne z kolei mogą być

bezpośrednio związane z ekspozycją na rynek nieruchomości, na przykład

dostosowanie wag ryzyka8 dla kredytów hipotecznych znajdujących się w bilansach

banków do profili ryzyka. W świetle

niestabilnej sytuacji na rynku nieruchomości niektóre państwa

członkowskie (np. Austria, Belgia, Estonia, Słowacja i Szwecja) wprowadziły

szczególne narzuty kapitałowe9 związane z portfelami kredytów hipotecznych.

W styczniu 2018 r. Finlandia wprowadzi dolny limit wagi ryzyka dla poszczególnych

instytucji kredytowych10, który będzie dotyczył kredytów hipotecznych na zakup

nieruchomości krajowych. W marcu

2017 r. duńska rada ds. ryzyka systemowego zaleciła ograniczenie

udzielania kredytów o zmiennej stopie oprocentowania lub z przerwą w spłacie11

przeznaczonych na zakup mieszkań lub domów w regionie Kopenhagi i Aarhus,

jeżeli całkowite zadłużenie kredytobiorcy przekracza 400% jego dochodu przed

opodatkowaniem.

Zebrane dotychczas informacje wskazują,

że chociaż działania dotyczące banków wzmocniły odporność sektora finansowego

w szeregu państw członkowskich, zwiększone wymogi kapitałowe okazały się

niewystarczające do ograniczenia

wysokiego wzrostu cen nieruchomości mieszkaniowych w krajach takich jak

Dania, Luksemburg i Szwecja.

Poza instrumentami dotyczącymi banków organy krajowe wprowadziły w przepisach

krajowych ograniczenia kredytowe

ukierunkowane na kredytobiorców. Najczęściej stosowane środki dotyczące

kredytobiorców to wprowadzenie górnych pułapów następujących wskaźników:

wysokości kredytu do wartości zabezpieczenia (LTV), wysokości kredytu

8 Wskaźniki regulacyjne określające wysokość kapitału, który banki muszą utrzymywać dla każdego typu aktywów w swoim portfelu. 9 Dodatkowe wymogi kapitałowe, powyżej określonego przepisami standardowego minimum. 10 Minimalna standardowa waga ryzyka, która

może być wyższa niż waga ryzyka obliczona przez bank w ramach wewnętrznego modelu

adekwatności kapitałowej. 11 Kredyt, w ramach którego kredytobiorca przez jakiś czas spłaca tylko odsetki, a nie część kapitału.

Strona 13 |

do dochodu (LTI), wysokości zadłużenia do dochodu (DTI) i obsługi zadłużenia do

dochodu (DSTI). Do innych stosowanych

instrumentów zaliczają się ograniczenia dotyczące okresu spłacania kredytu

i wymogi dotyczące spłaty.

Instrumenty dotyczące kredytobiorców są bezpośrednio ukierunkowane na standardy

kredytowe w fazie udzielania kredytu (tj. na standardach stosowanych wobec

kredytobiorców, gdy po raz pierwszy

występują o kredyt). Instrumenty dotyczące kredytobiorców skutecznie

ograniczają ryzykowne praktyki kredytowe w wielu państwach, szczególnie jeśli są

wdrażane w ramach dobrze przygotowanego pakietu wzajemnie się

uzupełniających działań. Nie tylko zmniejszają one podatność bilansów

gospodarstw domowych na wstrząsy

cenowe na rynku nieruchomości, ale mogą również zwiększyć odporność banków.

Instrumenty te są elastyczne i umożliwiają korygowanie ich parametrów, aby uzyskać

wpływ na warunki na rynku nieruchomości i rynku kredytowym. Komplementarność

narzędzi dotyczących kredytobiorców i instrumentów makroostrożnościowych

dotyczących kapitału banków jest

szczególnie istotna na wzrostowym etapie cyklów kredytowych. Wdrażanie wówczas

środków bezpośrednio ukierunkowanych na standardy kredytowe w fazie udzielania

kredytu może zniechęcić banki do udzielania bardziej ryzykownych kredytów

(tzn. charakteryzujących się wysoką relacją wysokości kredytu do wartości

zabezpieczenia lub do dochodu).

Data: 16.10.2017 r.