Europejski Konsumencki Indeks Zdrowia Raport 2012 · Novartis SA i Medicover SA. Bruksela, 15 maja...

86
Health Consumer Powerhouse Europejski Konsumencki Indeks Zdrowia Raport 2012 dr Arne Björnberg [email protected] Health Consumer Powerhouse 2012-05-15 Liczba stron: 84 Niniejszy raport może być cytowany bez ograniczeń z odesłaniem do źródła. © Health Consumer Powerhouse AB, 2012 ISBN 978-91-977879-9-4

Transcript of Europejski Konsumencki Indeks Zdrowia Raport 2012 · Novartis SA i Medicover SA. Bruksela, 15 maja...

Health Consumer Powerhouse

Europejski Konsumencki Indeks Zdrowia

Raport 2012

dr Arne Björnberg

[email protected]

Health Consumer Powerhouse

2012-05-15

Liczba stron: 84

Niniejszy raport może być cytowany bez ograniczeń z odesłaniem do źródła.

© Health Consumer Powerhouse AB, 2012

ISBN 978-91-977879-9-4

2

3

SPIS tREśCI

NOWY KSZtAŁt SYStEMU OPIEKI ZDROWOtNEJ – WZORCOWE PRZYKŁADY ........................................... 3

1. StRESZCZENIE .................................................................................................................................... 4

1.1. OPIEKA ZDROWOTNA W WYBRANYCH KRAJACH ...................................................................................... 41.2. BBB; MODEL BISMARCKA NIEZMIENNIE GÓRUJE NAD MODELEM BEVERIDGE’A ................................... x

2. WPROWADZENIE ................................................................................................................................ 11

2.1. PODSTAWOWE INFORMACJE .................................................................................................................... 112.2. SKŁADOWE INDEKSU ............................................................................................................................... 122.3. O AUTORZE ................................................................................................................................................ 12

3. KRAJE UJĘtE W RAPORCIE .................................................................................................................13

4. WYNIKI EUROPEJSKIEGO KONSUMENCKIEGO INDEKSU ZDROWIA 2012 ........................................... 14

4.1. PODSUMOWANIE WYNIKÓW ..................................................................................................................... 164.2. CZY KRYZYS FINANSOWY MA WPŁYW NA OCHRONĘ ZDROWIA W EUROPIE? ....................................... 20

5. WYNIKI SKORYGOWANE O WSKAŹNIK SIŁY NABYWCZEJ (WYNIKI BFB) ............................................. 21

5.1. METODOLOGIA DOSTOSOWYWANIA WYNIKÓW DO WSKAŹNIKA BFB ..................................................... 215.2. WYNIKI UJĘTE W TABELI PUNKTACJI BFB ............................................................................................. 22

6. tRENDY NA PRZEStRZENI SZEśCIU LAt ............................................................................................ 24

6.1. ZMIANY WYNIKÓW W LATACH 2006–2012 ............................................................................................ 246.2. NIWELOWANIE BARIER MIĘDZY PACJENTEM A PRACOWNIKAMI OCHRONY ZDROWIA ......................... 266.3. PRZEJRZYSTY MONITORING JAKOŚCI OPIEKI ZDROWOTNEJ ................................................................. 276.4. PEŁNA INFORMACJA O PRODUKTACH FARMACEUTYCZNYCH DOSTOSOWANA DO POZIOMU WIEDZY

PACJENTA ................................................................................................................................................... 286.5. LISTY OCZEKUJĄCYCH: PROBLEM MENTALNY PRACOWNIKÓW SŁUŻBY ZDROWIA? ............................ 286.6. ZMIANY WPROWADZANE POD PRESJĄ ................................................................................................... 316.7. DLACZEGO PACJENCI SĄ NIEDOINFORMOWANI? ..................................................................................... 316.8. ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ MRSA ............................................................................................................ 32

7. JAK INtERPREtOWAĆ WYNIKI INDEKSU? ............................................................................................ 32

8. NIEDOStAtECZNA ILOśĆ DANYCH Z EUROPY ...................................................................................... 33

8.1. WSKAŹNIKI WYNIKÓW LECZENIA UJĘTE W EHCI .................................................................................... 33

9. EWOLUCJA EUROPEJSKIEGO KONSUMENCKIEGO INDEKSU ZDROWIA 2012 ..................................... 34

9.1. ZAKRES I TREŚĆ EHCI 2005 .................................................................................................................... 349.2. ZAKRES I TREŚĆ EHCI 2006–2009 ....................................................................................................... 35

4

9.3. EHCI 2012 ................................................................................................................................................. 369.4. SKŁADOWE WSKAŹNIKÓW (PODKATEGORIE) ........................................................................................ 389.5. PUNKTACJA ZASTOSOWANA W EHCI 2012 .............................................................................................. 389.6. WSPÓŁCZYNNIKI WAGI WSKAŹNIKÓW .................................................................................................... 399.7. DEFINICJE WSKAŹNIKÓW I ŹRÓDŁA DANYCH DLA EHCI 2012 ............................................................... 419.8. USTAWIENIA WARTOŚCI PROGOWYCH ...................................................................................................... 489.9. ŹRÓDŁA DANYCH CUTS ............................................................................................................................ 499.10. TREŚĆ WSKAŹNIKÓW UJĘTYCH W EHCI 2012 ...................................................................................... 499.11. JAK STWORZONO EUROPEJSKI KONSUMENCKI INDEKS ZDROWIA 2012 – FAZY TWORZENIA .......... 739.12. ZEWNĘTRZNY PANEL EKSPERCKI ........................................................................................................ 75

10. LItERAtURA ...................................................................................................................................... 75

10.1. GŁÓWNE ŹRÓDŁA ................................................................................................................................... 75

5

NOWY KSZtAŁt SYStEMU OPIEKI ZDROWOtNEJ – WZORCOWE PRZYKŁADY

Europejski sektor ochrony zdrowia zmienia swój kształt na naszych oczach. W niniejszej, szóstej edycji Europejskiego Konsumenckiego Indeksu Zdrowia przedstawiono porównanie 34 krajowych systemów opieki zdrowotnej pod kątem opinii osób z nich korzystających oraz wyników osiąganych przez te systemy. Indeks ten stał się standardem branżowym nowoczesnej ochrony zdrowia.

Od ukazania się poprzedniej edycji Indeksu (trzy lata temu) pojawiły się dane potwierdzające nowe za-chowania – być może nowe tendencje, a także kontynuację trendów i kilka elementów stałych.

Począwszy od 2005 roku, EHCI wskazuje na rosnące znaczenie wpływu konsumentów na usługi zdrowotne, a ostatnie kilka lat to pod tym względem prawdziwy przełom, przynajmniej jeśli chodzi o systemy opieki zdrowotnej oferujące najlepsze usługi, co sugeruje, że przyjazne nastawienie do osób z nich korzysta-jących stało się jednym z głównych czynników wpływających na poprawę wyników w zakresie jakości.

Niwelowane są bariery między pracownikami ochrony zdrowia a konsumentami/pacjentami. Po raz pierwszy możliwość uzyskania drugiej opinii lekarskiej i dostęp do dokumentacji medycznej są w więk-szości krajów narzędziami zwiększającymi prawa konsumenta i pozwalającymi wspólnie uczestniczyć w procesie podejmowania decyzji. Dawniej przekazywanie informacji na temat jakości usług zdrowotnych oferowanych przez świadczeniodawców było czymś wyjątkowym, teraz dostęp do nich jest często bardzo powszechny. W większości europejskich krajów pojawiły się wiarygodne strony internetowe poświęcone farmaceutykom dla osób niezwiązanych ze służbą zdrowia, co podważa opinię, że informacje o lekach pochodzące od producentów to rzecz niebezpieczna.

Ten proces odchodzenia od branży o zhierarchizowanej strukturze do branży działającej na podstawie gromadzonego doświadczenia jest jednak zbyt powolny i niewystarczająco konsekwentny. Na mapie opracowanej w ramach EHCI są kraje północnoeuropejskie z dobrze rozwiniętymi systemami ochrony zdrowia, na które konsumenci mają już duży wpływ, grupa szybko pnących się w rankingu krajów Europy Środkowej i Wschodniej, kolejna grupa, która od dłuższego czasu ma problemy z tempem wprowadzania zmian oraz duża grupa krajów, których systemy stale osiągają niezadowalające wyniki (z przyczyn go-spodarczych, kulturowych i politycznych). Oznacza to, że system opieki zdrowotnej w Europie cechują znaczne nierówności. To, czy wpływ kryzysu gospodarczego zwiększy te różnice, czy zostaną one zniwe-lowane przez rosnące możliwości korzystania z usług medycznych za granicą, zostanie przeanalizowane w kolejnych edycjach Indeksu.

Niektóre kraje już się szykują do integracji opieki zdrowotnej w UE. Kilka z nich ma powody do optymi-zmu, natomiast na inne będzie wywierana rosnąca presja żeby stały się bardziej konkurencyjne. Łączy się z tym inne wyzwanie – starzenie się Europy, bardzo istotna zmiana, do której dojdzie w najbliższych dziesięcioleciach. EHCI mówi, czy jesteśmy na to przygotowani. W wielu europejskich krajach, gdzie sys-temy emerytalne są niestabilne, a infrastruktura społeczna przestarzała, starzejące się społeczeństwo będzie wymagało dużo zachodu, a przy tym będzie miało ogromny wpływ na ochronę zdrowia.

6

W Indeksie zwrócono uwagę na zmiany, a także na elementy stałe. Najbardziej uderzającym z nich jest dominacja Holandii w EHCI. Wydaje się, że holenderska służba zdrowia potrafi radzić sobie z nowymi warunkami i osiąga najlepsze wyniki. Od reformy w 2005 roku widać znaczną poprawę. Stąd wniosek, że Holendrzy stworzyli europejski model, który można naśladować – nie tylko poprzez likwidację syste-mów opartych na jednym płatniku.

Dziękujemy ministerstwom i agencjom z krajów ujętych w Indeksie za twórczy dialog na temat interpretacji danych. EHCI jest jedynym prowadzonym cyklicznie badaniem wyników osiąganych przez systemy opieki zdrowotnej. Dziękujemy sponsorom Indeksu za to, że podjęcie tego wysiłku było możliwe. Sponsorami EHCI 2012 byli Pfizer, Inc., EFPIA (Europejska Federacja Stowarzyszeń Przemysłu Farmaceutycznego), Novartis SA i Medicover SA.

Bruksela, 15 maja 2012 r.

Johan Hjertqvist Założyciel i Prezes Health Consumer Powerhouse

7

1. StRESZCZENIE

W edycjach EHCI sprzed 2009 roku oraz w Europejskim Konsumenckim Indeksie Opieki Kardiologicznej z 2008 roku i Europejskim Konsumenckim Indeksie Opieki Diabetologicznej z 2008 roku (wszystkie dostępne pod adresem www.healthpowerhouse.com), 3–5 najwyżej ocenionych krajów dzieli zaledwie kilka punktów na 1000-punktowej skali. Sytuacja ta zmieniła się radykalnie w 2009 roku, a łączna ocena systemów opieki zdrowotnej w EHCI 2012 pokazuje jeszcze większą przewagę Holandii niż w 2009 roku. Kraj ten zdobył 872 punkty na 1000 możliwych, wyprzedzając Danię z 822, Islandię z 799 i Luksemburg z 791 punktami.

Począwszy od trzeciego miejsca rywalizacja w rankingu znacznie się zaostrza. Wykres obrazujący wyniki EHCI w 2012 roku jest znacznie bardziej płaski w porównaniu z poprzednimi edycjami (Dział 4.1) – tym razem aż 13 krajów dzieli niespełna 100 punktów od brązowego medalu.

Wyraźny wpływ na ranking miało wprowadzenie w 2008 roku dodatkowej, szóstej podkategorii „e-Zdrowie”, której zasadniczym celem jest ocena powszechności elektronicznej dokumentacji medycznej oraz wykorzy-stania e-rozwiązań umożliwiających wymianę informacji medycznych między pracownikami służby zdrowia i przekazywanie ich pacjentom. Indeks EHCI 2012 powrócił do swojej struktury z 2007 roku obejmującej pięć podkategorii, a wskaźnik „e-Zdrowie” został włączony do podkategorii „Prawa pacjenta i informacje”.

W 2012 roku nie prowadzi to do odwrócenia wyników z 2008 roku: Dania pozostaje na drugim miejscu, a Francja, która uzyskała słabe wyniki w kategorii „e-Zdrowie”, nie zajęła lepszego miejsca w rankingu.

1.1. OPIEKA ZDROWOTNA W WYBRANYCH KRAJACH

(niekoniecznie w kolejności zgodnej z miejscem w rankingu)

1.1.1. HOLANDIA!!!

Holandia jest jedynym krajem, który nieprzerwanie od 2005 roku lokuje się w pierwszej trójce krajów ujętych w Europejskim Konsumenckim Indeksie Zdrowia, publikowanym przez Health Consumer Powerho-use. W 2012 roku Holandia zdobyła 872 punkty, co jest zdecydowanie najlepszym wynikiem od początku istnienia Indeksu HCP. Holandia zwyciężyła jedynie w jednej z pięciu podkategorii Indeksu: „Zakres i zasięg usług zdrowotnych”, a jej duża przewaga wynika prawdopodobnie z faktu, że holenderski system opieki zdrowotnej zasadniczo nie ma słabych punktów, być może z wyjątkiem pewnych możliwości poprawy sytuacji w zakresie oczekiwania na leczenie, w przypadku którego doskonałe wyniki osiągają niektóre kraje środkowoeuropejskie.

Zazwyczaj HCP określa, że ranking EHCI ogranicza się do oceny „życzliwości w stosunku do konsumenta” systemów opieki zdrowotnej, tzn. nie twierdzi że ocenia, które państwo europejskie dysponuje najlepszym systemem opieki zdrowotnej.

8

Od 2006 roku HCP opracowuje nie tylko ogólny Indeks EHCI, ale także specjalistyczne indeksy poświęcone cukrzycy, chorobom serca, HIV, bólom głowy i żółtaczce. Holandia jest wyjątkowa, ponieważ zawsze znaj-duje się wśród 3–4 najlepszych krajów, niezależnie od analizowanego obszaru ochrony zdrowia. Rodzi to dużą pokusę sformułowania twierdzenia, że o zdecydowanym zwycięzcy rankingu EHCI 2012 można powiedzieć, że dysponuje najlepszym systemem opieki zdrowotnej w Europie.

1.1.1.1. Co Holendrzy robią wzorowo?Należy podkreślić, że dyskusja ta de facto oparta jest w znacznym stopniu na spekulacjach, których nie można potwierdzić wynikami EHCI.

Holandia charakteryzuje się dużą liczbą konkurujących ze sobą ubezpieczycieli zdrowotnych, niepowiąza-nych ze świadczeniodawcami usług medycznych. Kraj ten dysponuje także prawdopodobnie najlepszymi w Europie przepisami w zakresie udziału pacjentów w procesach podejmowania decyzji oraz kształtowania polityki w dziedzinie opieki zdrowotnej.

Ponadto holenderski system opieki zdrowotnej zajął się jednym z niewielu swoich słabych punktów – dostępnością – poprzez stworzenie 160 ośrodków opieki podstawowej, w których gabinety otwarte są 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. W kontekście małej wielkości kraju oznacza to, że każdy powinien być w stanie łatwo dotrzeć do działającego ośrodka.

Można przypuszczać, że ważnym efektem holenderskiej struktury systemu opieki zdrowotnej jest to, że decyzje operacyjne związane z opieką zdrowotną podejmowane są, w niezwykle dużym stopniu, przez osoby zawodowo związane ze środowiskiem lekarskim przy udziale pacjenta. Wydaje się, że w Holandii instytucje finansujące świadczenia medyczne oraz osoby niezwiązane zawodowo ze środowiskiem lekarskim, jak na przykład politycy czy biurokraci, trzymani są dalej od procesu podejmowania decyzji dotyczących opieki zdrowotnej niż w innych krajach europejskich. Samo to może być powodem tak miaż-dżącego zwycięstwa Holandii w rankingu EHCI 2012.

1.1.1.2. Jeśli Holendrzy robią cokolwiek niewłaściwie, to co?Holandia zdobywa dużo punktów we wszystkich podkategoriach z wyjątkiem „Czasu oczekiwania pacjen-tów/dostępności do świadczeń medycznych”, gdzie uzyskuje wynik dość przeciętny. Jak zaobserwowano w badaniu autorstwa Sicilianii Hursta zleconym przez OECD w latach 2003/2004 oraz w rankingach EHCI z lat 2005–2012, listy pacjentów oczekujących na leczenie specjalistyczne istnieją, paradoksalnie, głów-nie w krajach stosujących system „GP gatekeeping” (wymagający uzyskania skierowania do specjalisty od lekarza pierwszego kontaktu).

System oparty na lekarzach pierwszego kontaktu, „kamień węgielny holenderskiego systemu opieki zdrowotnej” (jak określił go dla HCP były holenderski minister zdrowia), uważany jest powszechnie za ob-niżający koszty i zapewniający ciągłość opieki, co jest z całą pewnością korzystne dla pacjenta. Jak widać na przykładzie odniesienia podanego w dziale 9.10.2. dotyczącego wskaźnika 2.2., nie istnieją dowody przemawiające na korzyść hipotezy o redukcji kosztów. Jak widać w dziale 5.1., Holandia zwiększyła wydatki na opiekę zdrowotną do poziomu najwyższych w Europie wydatków na osobę (poza krajami, które w terminologii stosowanej na wewnętrzne potrzeby HCP określane są mianem „trzech bogatych drani”, czyli Norwegią, Szwajcarią i Luksemburgiem, mającymi najwyższy w Europie PKB na osobę). Zaobserwowano to już w EHCI 2009 i sytuacja się niezmieniła.

9

Może się okazać, że Holandia pokona granicę 900 punktów łagodząc przepisy związane z systemem GP gatekeeping!

1.1.2. DANIA

Dania szybko awansowała na 2. miejsce dzięki wprowadzeniu podkategorii „e-Zdrowie” w EHCI 2008. Kraj ten od chwili włączenia go w 2006 roku do rankingu EHCI stale zwiększa uzyskiwany wynik punktowy. Co ciekawe, kiedy EHCI 2012 powrócił do struktury z 2007 roku, Dania przetrwała tę zmianę uzyskując doskonałe wyniki i utrzymuje srebrny medal z rezultatem 822 punkty!

Dania jest jednym z zaledwie trzech państw zdobywających „zielone” wyniki punktowe w podkategorii „Swobodny wybór świadczeniodawcy usług zdrowotnych” w UE oraz z tytułu posiadania internetowego rejestru szpitali informującego o tym, które szpitale osiągają najlepsze wyniki leczenia. Głównie z tego powodu Dania dystansuje swoich skandynawskich sąsiadów w rankingu EHCI: w 2012 roku uzyskała lepszy rezultat w podkategorii „Wyniki leczenia” niż w ubiegłych latach.

1.1.3. ISLANDIA

Z powodu położenia w północnej części Atlantyku Islandia zmuszona była do stworzenia systemu opieki zdrowotnej dostosowanego możliwościami (nie rozmiarem!) do obsłużenia kilku milionów osób. Ponieważ Islandczyków jest tylko 300 000, trzecie miejsce uzyskane w rankingu przez Islandię nie było dla zespołu badawczego HCP zaskoczeniem.

Islandii trudniej konkurować w rankingu, gdyż nie należy do UE i nie są w jej przypadku dostępne dane dotyczące sprzedaży leków potrzebne do projektu EHCI. Gdyby nie liczba pozycji skwitowanych skró-tem „b.d.” (brak danych, wynik „czerwony”), Islandia prawdopodobnie wyprzedziłaby Danię i zdobyłaby srebrny medal!

Można przypuszczać, że spekulacje na temat wpływu kryzysu finansowego na islandzką służbę zdrowia były przesadzone. Zasadniczo Islandia jest bardzo zamożnym krajem, co potwierdza jej szybkie wyjście z kryzysu.

Nie dysponując własnym systemem szkoleń dla lekarzy specjalistów, Islandia prawdopodobnie odnosi korzyści z posiadania systemu przypominającego średniowieczne reguły szkoleń cieśli i kamieniarzy. Rzemieślnikom tym nie wolno było się osiedlać przez wiele lat od momentu uzyskania wymaganych kwalifikacji, więc byli zmuszeni do wędrowania i świadczenia pracy dla licznych budowniczych. Naturalnie przy okazji nabywali wiele różnych umiejętności. Analogicznie młodzi islandzcy lekarze pracują po ukończeniu szkoły zwykle od 8 do 10 lat za granicą, a po tym okresie często wracają do swojego kraju. Nie tylko zdobywają dużą wiedzę – zdobywają także przydatne kontakty. Islandzki lekarz, który ma do czynienia z przypadkiem niemożliwym do leczenia w Islandii chwyta za słuchawkę, dzwoni do swojego byłego przełożonego lub doświadczonego kolegi pracującego w powszechnie szanowanym zagranicznym szpitalu i zadaje pytanie: Czy mógłbyś przyjąć mojego pacjenta? W odpowiedzi często słyszy: „Wsadzaj go do samolotu!”.

10

1.1.4. LUKSEMBURG

Luksemburg, najbogatszy kraj w UE, mógł sobie pozwolić na stworzenie systemu opieki zdrowotnej ofe-rującego wszystkie usługi, wykorzystał jednak fakt, że w odróżnieniu od Islandii jest położony w środku Europy. Wykazując się sporą dozą zdrowego rozsądku, co jest nietypowe w sektorze publicznym mają-cym tendencje do korzystania z własnych zasobów, Luksemburg od dłuższego czasu pozwala swoim obywatelom korzystać z usług zdrowotnych w krajach sąsiednich. Wygląda na to, że korzystają z nich w dobrych szpitalach.

1.1.5. BELGIA

Wiele wskazuje na to, że prawdopodobnie najhojniejszy system opieki zdrowotnej w Europie1 uporał się w końcu z problemami dotyczącymi jakości oraz przekazywania danych i awansuje w EHCI 2012 na 5 miejsce (z 11. w 2009 roku). W pewnym stopniu negatywnym zaskoczeniem jest to, że według OECD Health Data Belgia ma najwyższy wskaźnik śmiertelności w wyniku zawału serca w przypadku osób hospitalizowanych.

1.1.6. NIEMCY I AUSTRIA

Te dwa kraje szczególnie odczuły wprowadzenie nowych wskaźników do EHCI 2012, co doprowadziło do spadku Austrii z 4. miejsca na 11., a Niemiec z 6. na 14.

Niemcy posiadają prawdopodobnie najmniej restrykcyjny i najbardziej zorientowany na konsumenta system opieki zdrowotnej w Europie, w którym pacjenci, kiedy tylko chcą, mogą zabiegać o dowolny rodzaj opieki. Głównym powodem, dla którego Niemcy nie walczą o medale, jest przeciętność w zakresie wyników leczenia (słowa „Niemcy” i „przeciętna jakość” rzadko można usłyszeć w tym samym zdaniu!). Jest to prawdopodobnie spowodowane charakterystyczną cechą niemieckiego systemu opieki zdrowotnej: dużą liczbą raczej niewielkich szpitali ogólnych nie zaś specjalistycznych.

Trudno powiedzieć co wpłynęło na ten spadek w rankingu. Niemiecki system opieki zdrowotnej został określony przez jednego z członków Panelu Ekspertów pracujących na potrzeby projektu jako „mocniej-szy w odniesieniu do ilości niż jakości”. Według danych OECD oba kraje uzyskują dość przeciętne wyniki w zakresie przeżywalności w szpitalu pacjentów, u których wystąpił zawał serca. Ponadto w odróżnieniu od holenderskiego systemu opieki zdrowotnej, który wydaje się zachowywać swą pozycję w rankingu po wprowadzeniu nowych wskaźników, pojawienie się w EHCI 2012 dziewięciu nowych wskaźników miało faktycznie niekorzystny wpływ na wyniki Niemiec i Austrii.

Wygląda też na to, że organizacje reprezentujące pacjentów, które uczestniczyły w badaniu w 2012 roku, nie wypowiadają się już tak optymistycznie o dostępności do opieki zdrowotnej jak w latach ubie-głych, co miało wpływ na wyniki osiągnięte przez oba kraje. Być może jest to spowodowane „niemiecką skłonnością do narzekania”, tzn. faktyczne pogorszenie tradycyjnie doskonałej dostępności do opieki zdrowotnej nie jest tak poważne jak sądzi opinia publiczna. W związku z tym, że omawiany spadek

1 Niektórzy powiedzieliby, że nazbyt hojny: mieszkający w Brukseli znajomy zespołu HCP został „porwany i przetrzymywany” w szpitalu przez 6 dni(!), po tym jak pewnego dnia w pracy wystąpiły u niego nieokreślone bóle w klatce piersiowej.

11

w rankingu rodzi poważne pytania, HCP umieści oba kraje na „liście obserwacyjnej” EHCI do czasu kolejnej edycji Indeksu.

1.1.7. WIELKA BRYTANIA

Ankieta EHCI potwierdza opinie uzyskane w NHS2, że bardzo duże środki zainwestowane w rozwiązanie problemów związanych z czasem oczekiwania pacjentów na leczenie w brytyjskim systemie opieki zdrowotnej przyniosły rezultaty, choć Wielka Brytania nadal jest bez wątpienia częścią europejskiego „obszaru, na którym występują listy oczekujących” (zob. także Dział 6.5.!). Rezultaty przyniosły także wysiłki mające na celu posprzątanie szpitali, aby ograniczyć liczbę trudnych do wyeliminowania infekcji szpitalnych, mimo że Wielka Brytania wciąż uzyskuje w przypadku tego wskaźnika wynik „czerwony”.

Mimo wszystko po raz pierwszy w historii EHCI Wielka Brytania (12.miejsce) wyprzedza Niemcy.

Wykres 1: Opieka zdrowotna w Europie – kraje, w których występują i nie występują listy oczekujących

Albania

Polska

RumuniaSłowenia

BJR Macedonii

Chorwacja

Luksemburg

Finlandia

WielkaBrytania

Serbia

Holandia

Cypr

Belgia

Łotwa

Słowacja

Węgry

Malta

Irlandia

Estonia

Włochy

Francja

Dania

Czechy

Islandia

Niemcy

Litwa

Bułgaria

Szwecja

Hiszpania

obszar, na którym występują listy oczekującychw europejskim systemie opieki zdrowotnej

Portugalia

Szwajcaria

Norwegia

Austria

Grecja

obszar, na którym nie występują listy oczekującychw europejskim systemie opieki zdrowotnej

Źródło: opracowanie własne.

2 National Health Service – Narodowy System Opieki Zdrowotnej.

12

1.1.8. IRLANDIA, GRECJA I HISZPANIA

Odpowiednio 13., 22. i 24. miejsce w rankingu.

Grecja zdecydowanie przewodzi w Europie pod względem liczby lekarzy na osobę (patrz niżej). Jednak wizerunek greckiej służby zdrowia stworzony na podstawie odpowiedzi uzyskanych od organizacji repre-zentujących pacjentów nie wskazuje bynajmniej na jakiekolwiek przejawy zdrowej rywalizacji służącej zapewnieniu najlepszych usług zdrowotnych.

Poza tym, najwyraźniej te trzy kraje mają stały problem z tym, że opinia publiczna ocenia usługi opieki zdrowotnej gorzej niż byłoby to faktycznie uzasadnione.

Wykres 2: Dane dotyczące liczby lekarzy i częstotliwości wizyt w przychodniach

0

100

200

300

400

500

600

700

0

2

4

6

8

10

12

14

Liczba lekarzy na 100 000 mieszkańców, 2010/najnowsze dostępne dane

Licz

ba le

karz

y na

100

000

mie

szka

ńców

Liczba wizyt w przychodniach na osobę w ciągu roku, 2010/najnowsze dostępne dane

Alba

nia

Pols

kaRu

mun

iaSł

owen

iaBJ

R M

aced

onii

Chor

wac

jaLu

ksem

burg

Finl

andi

aW

ielk

a Br

ytan

iaSe

rbia

Hola

ndia

Cypr

Belg

iaŁo

twa

Słow

acja

Węg

ryM

alta

Irlan

dia

Esto

nia

Wło

chy

Fran

cja

Dani

aCz

echy

Isla

ndia

Niem

cyLi

twa

Bułg

aria

Szw

ecja

Hisz

pani

aPo

rtug

alia

Szw

ajca

riaNo

rweg

iaAu

stria

Grec

ja

Liczba wizyt w

przychodniach na osobę w ciągu roku

Źródło: Baza danych WHO Health for All, styczeń 2012 r.

1.1.9. ALBANIA

Miejsce 29., 535 punktów. Albania została ujęta w rankingu EHCI na prośbę albańskiego ministra zdro-wia. Jak wynika z powyższego wykresu i działu 5.1., Albania dysponuje bardzo ograniczonymi zasobami w sektorze ochrony zdrowia. Krajowi temu udaje się uniknąć zajęcia ostatniego miejsca głównie dzięki doskonałemu wynikowi w kategorii „Dostępność świadczeń medycznych”, w przypadku której organizacje reprezentujące pacjentów, także w 2012 roku, potwierdziły oficjalną wersję ministerstwa, wedle której kolejki oczekujących w zasadzie nie występują.

Wyjaśnienie przedstawione przez albańskie Ministerstwo Zdrowia brzmiało następująco: „Albańczycy to ludzie twardzi, którzy lekarza odwiedzają tylko wtedy, gdy trzeba ich tam zanieść”, co sugerowało

13

niepełne wykorzystanie systemu opieki zdrowotnej. Jest to uproszczenie. Albańczycy odwiedzają lekarzy pierwszego kontaktu ponad dwa razy częściej niż Szwedzi (3,9 w porównaniu z 1,6 wizyty rocznie)!

1.1.10. SZWECJA I NORWEGIA

Szwecja (6. miejsce, 762 punkty, awans z 9. miejsca w 2009 roku)i Norwegia(9. miejsce, 756punkty) są jedynymi krajami, które uzyskały wyłącznie „zielone” wyniki w kategorii „Wyniki leczenia”. Od sześciu lat wydaje się, że bez względu na to jakie wskaźniki stosuje się w przypadku kategorii „Wyniki leczenia” (przynajmniej jeśli chodzi o poważne przypadki), Szwecja nadal zdobywa wszystkie „zielone” wartości punktowe, a teraz dołączyła do niej Norwegia.

Jednocześnie powszechnie znana słaba dostępność usług zdrowotnych wydaje się problemem trudnym do naprawienia, pomimo wysiłków podejmowanych przez rządy zmierzających do pobudzenia zdecen-tralizowanego państwowego systemu opieki zdrowotnej do skrócenia list oczekujących. Ankieta HCP skierowana do organizacji reprezentujących pacjentów potwierdza obraz sytuacji uzyskany z oficjalnego źródła www.vantetider.se, że maksymalne okresy oczekiwania, które w skali europejskiej bywają raczej krótkie, są przekraczane. Docelowy maksymalny czas oczekiwania na wizytę u lekarza pierwszego kon-taktu (nie więcej niż 7 dni) jest dłuższy tylko w przypadku Portugalii, gdzie nie powinien przekraczać 15 dni. W ankiecie HCP norwescy pacjenci przedstawiają najgorszy obraz dostępu do usług medycznych spośród wszystkich krajów w Europie.

Rodzi się pytanie: Dlaczego Albania może oferować usługi ochrony zdrowia przy praktycznie zerowym czasie oczekiwania pacjentów na wizytę, a tak bogate kraje jak Szwecja i Norwegia nie?

1.1.11. ESTONIA

Licząca 1,5 miliona mieszkańców Estonia utrzymuje 18. miejsce zdobyte w 2009 roku, zgromadziwszy 653 punkty. Wygląda na to, że Estonii udało się kompetentnie poradzić sobie z dość znacznym wpływem kryzysu finansowego i kraj ten powraca na szczyt rankingu EHCI w wersji skorygowanej o wskaźnik siły nabywczej (BFB), tj. zapewnia najlepszą opiekę zdrowotną w Europie pod względem wskaźnika jakości do ceny.

1.1.12. CHORWACJA

Awans z 23. na 17. miejsce z 655 punktami. Chorwacja uzyskuje aż 200 punktów w podkategorii „Wyniki leczenia”, czyli ma wynik taki sam jak Niemcy i lepszy od Austrii oraz wszystkich innych krajów Europy Środkowej i Wschodniej, z wyjątkiem Słowenii.

14

1.1.13. CZECHY I SŁOWACJA

Czechy zawsze osiągały najlepsze wyniki spośród krajów Europy Środkowej i Wschodniej, a w 2012 roku awansowały z 17. na 15. pozycję, czyli uplasowały się bezpośrednio za Niemcami. Jednak najbardziej spektakularny awans w EHCI 2012 odnotowała Słowacja, która z miejsca 28. awansowałana 16., bezpo-średnio za swoim sąsiadem. Jedną z nowych cech słowackiej opieki zdrowotnej jest system umożliwiający otwarte porównywanie szpitali, czyli element, który w 2009 roku istniał jedynie w trzech krajach i wciąż występuje dość rzadko.

1.1.14. PORTUGALIA

Miejsce 25., 589 punktów. Wygląda na to, że Portugalia jest jednym z niewielu krajów (wraz z Hiszpanią), w których kryzys finansowy ma istotny wpływ na system opieki zdrowotnej.

1.2. BBB; MODEL BISMARCKA NIEZMIENNIE GÓRUJE NAD MODELEM BEVERIDGE’A

Przykład Holandii wydaje się gwoździem do trumny systemu opieki zdrowotnej opartego na modelu Beveridge’a, a wniosek jest jednoznaczny: należy wyeliminować polityków i innych amatorów z procesu podejmowania decyzji operacyjnych w dziedzinie, która być może jest najbardziej skomplikowaną branżą na świecie: ochronie zdrowia!

1.2.1. JAKIE SĄ CECHY CHARAKTERYSTYCZNE OBU SYSTEMÓW?

Wszystkie państwowe systemy opieki zdrowotnej mają wspólny problem: z jakiego rozwiązania tech-nicznego należy skorzystać żeby skierować zwykle 7–10 proc. dochodu narodowego do sektora usług zdrowotnych?

Systemy opieki zdrowotnej bazujące na modelu Bismarcka są oparte na ubezpieczeniach społecznych zakładających istnienie wielu organizacji ubezpieczeniowych, kas chorych etc., które są organizacyjnie niezależne od świadczeniodawców usług medycznych.

Systemy bazujące na modelu Beveridge’a są oparte na założeniu, że finansowanie i proces świadczenia usług medycznych odbywają się w jednym systemie organizacyjnym, tj. w organach finansujących i u świadczeniodawców całkowicie lub częściowo wchodzących w skład jednej organizacji, jak na przykład brytyjski National Health Service (NHS) czy okręgi administracyjne krajów skandynawskich.

Od ponad pięciu dekad, tj. od momentu stworzenia Brytyjskiego Narodowego Systemu Opieki Zdrowotnej – największego w Europie systemu opieki zdrowotnej opartego na modelu Beveridge’a – toczy się burzliwa debata nad zaletami obu modeli.

Już podczas tworzenia rankingu EHCI 2005, pierwszej takiej próby obejmującej 12 krajów, zaobserwowa-no, że „generalnie rzecz biorąc, kraje o długiej tradycji pluralizmu w kwestii finansowania i świadczenia

15

usług medycznych, tj. oferujące konsumentowi możliwość wyboru pomiędzy różnymi ubezpieczyciela-mi, którzy z kolei nie dzielą świadczeniodawców na prywatnych kierujących się zyskiem, non profit lub państwowych, wykazują wspólne cechy nie tylko w przypadku list oczekujących…”.

Patrząc na wyniki rankingów ECHI z lat 2006–2009, trudno nie zauważyć, że kraje zajmujące czo-łowe lokaty wykorzystują systemy opieki zdrowotnej oparte na modelu Bismarcka, a pomiędzy nie wcisnęły się kraje skandynawskie mające systemy wzorowane na modelu Beveridge’a, co ułatwia im stosunkowo niewielka liczba mieszkańców. Wydaje się, że duże systemy opieki zdrowotnej opierające się na modelu Beveridge’a mają trudności z zapewnieniem pacjentowi naprawdę wysokiego poziomu usług. Największe kraje wykorzystujące system opieki zdrowotnej oparty na modelu Beveridge’a – Wielka Brytania i Włochy – trzymają się blisko siebie w środkowej części Indeksu. Istnieją co najmniej dwa wyjaśnienia tej sytuacji:

1. Zarządzanie korporacją lub organizacją zatrudniającą ponad 100 000 pracowników wymaga znacz-nych umiejętności menedżerskich, które zwykle są sowicie wynagradzane. Organizacja taka jak angielski NHS, zatrudniająca prawie 1,5 miliona pracowników, którzy kierują się swoimi własnymi planami działania, nieułatwiającymi pracy zarządowi i niekoniecznie pokrywającymi się z planami administracji/kierownictwa, wymaga zarządzania na najwyższym światowym poziomie. Wątpliwe jest, czy organizacje publiczne mogą zaoferować wynagrodzenie i korzyści pozwalające pozyskać takich menedżerów.

2. W organizacjach opartych na modelu Beveridge’a, odpowiedzialnych zarówno za finansowanie, jak i świadczenie opieki zdrowotnej, istnieje ryzyko, że politycy i inni decydenci, pierwotnie lojalni wobec konsumenta/pacjenta, mogą się skupić na dobru organizacji, którą z uzasadnionym poczuciem dumy budowali od dziesięcioleci (lub na przykład starać się, by tworzyła ona miejsca pracy w ich rodzinnych miastach).

2. WPROWADZENIE

Health Consumer Powerhouse (HCP) stał się ośrodkiem wizji i działania promującego w Europie model opieki zdrowotnej powiązany z konsumentem. „W przyszłości konsumenci świadczeń zdrowotnych nie zaakceptują żadnych tradycyjnych granic”, napisano w raporcie opublikowanym w ubiegłym roku, wydaje się jednak, że stwierdzenie to już się urzeczywistnia. Dyrektywa UE z 2011 roku dotycząca praw pacjenta do transgranicznej opieki zdrowotnej jest doskonałym przykładem tego trendu. Aby stać się znaczącym aktywnym uczestnikiem systemu opieki zdrowotnej, tworzącym oddolnie konieczną presję na reformy, konsument musi zdobyć dostęp do wiedzy umożliwiającej porównywanie polityki zdrowotnej, usług i wyników. Europejskie Konsumenckie Indeksy Zdrowia stanowią próbę zapewnienia potrzebnych do tego narzędzi.

16

2.1. PODSTAWOWE INFORMACJE

Od 2004 roku HCP wydaje liczne publikacje porównawcze na temat opieki zdrowotnej w różnych krajach. Pierwszą z nich był Szwedzki Indeks Zdrowia Konsumentów z 2004 roku (www.vardkonsu-mentindex.se, dostępny także w przekładzie na język angielski). Tworząc ranking 21 rad okręgowych na podstawie 12 podstawowych wskaźników dotyczących prowadzonej polityki, wyboru, poziomu usług i dostępu do informacji, wprowadzono metodę porównawczą stanowiącą element służący ocenie procesu nadawania konsumentowi uprawnień oraz możliwości wyboru. Po dwóch latach inicjatywa ta zainspirowała, lub też sprowokowała, Szwedzkie Stowarzyszenie Władz Lokalnych i Regionów, a także Narodową Radę Zdrowia i Opieki Społecznej, do stworzenia podobnego rankingu, czyniąc tym samym porównania dostępne dla ogółu społeczeństwa kluczowym szwedzkim instrumentem służącym wprowadzaniu zmian.

W przypadku indeksów paneuropejskich stworzonych w latach 2005–2008, celem HCP było w zasadzie zastosowanie tego samego podejścia, tzn. wybranie pewnej liczby wskaźników mówiących, w jakim stopniu narodowe systemy opieki zdrowotnej są „przyjazne dla użytkowników”. Stworzono w ten sposób podstawę do porównywaniu systemów opieki zdrowotnej różnych krajów.

Ponadto od 2008 roku HCP znacząco poszerzyła program porównawczy:

• W styczniu 2008 roku kanadyjski Frontier Center i HCP opublikowały pierwszy Europejsko-Kanadyjski Konsumencki Indeks Zdrowia porównujący systemy opieki zdrowotnej w Kanadzie i w 29 krajach eu-ropejskich. Edycja 2009 została opublikowana w maju 2009 roku

• Europejski Konsumencki Indeks Opieki Kardiologicznej opublikowany w 2008 roku porównuje 29 eu-ropejskich systemów opieki kardiologicznej i naczyniowej w pięciu kategoriach, obejmujących 28 wskaźników efektywności

• Pierwsza edycja Europejsko-Kanadyjskiego Konsumenckiego Indeksu Zdrowia opublikowana została we wrześniu 2008 roku we współpracyz ośrodkiem Frontier Center for Public Policy i oceniała opiekę zdrowotną z perspektywy konsumenta zamieszkującego kanadyjskie prowincje

• Pierwszy Europejski Konsumencki Indeks Opieki Diabetologicznej opublikowany we wrześniu 2008 roku jest pierwszym rankingiem europejskich usług zdrowotnych świadczonych osobom cho-rym na cukrzycę w pięciu kluczowych obszarach: informacje, prawa i możliwości wyboru, jakie ma pacjent: szczodrość systemu, prewencja, dostęp do procedur i wyniki leczenia

• Tegoroczna edycja Europejskiego Konsumenckiego Indeksu Zdrowia obejmuje 42 wskaźniki efektyw-ności opieki zdrowotnej w 34 krajach.

Choć jest to wciąż nieco kontrowersyjny punkt widzenia, HCP uważa, że porównywanie jakości w obsza-rze opieki zdrowotnej przynosi korzyści wszystkim: konsumentom, którzy dysponują lepszą podstawą do dokonywania świadomego wyborui podejmowania działań; rządom, władzom i świadczeniodawcom, w przypadku których większe skoncentrowanie się na zadowoleniu konsumenta i wynikach jakościowych przyniesie większe wsparcie dla zmian; mediom, którym ranking oferuje jednoznaczne fakty przydatne w dziennikarstwie konsumenckim. Porównania pokazują nie tylko wady i braki systemu, ale też możli-wości poprawy sytuacji. Mając to na względzie, ranking EHCI stworzono tak, by stał się ważnym punktem odniesienia wspierającym interaktywną ocenę i chęć poprawy.

17

Słyszeliśmy, że jeden z ministrów zdrowia na widok wstępnych wyników rankingu dla swojego kraju stwierdził: „Dobrze mieć kogoś, kto ci wciąż powtarza, że mogło być lepiej”.

2.2. SKŁADOWE INDEKSU

Celem niniejszego indeksu było wybranie ograniczonej liczby wskaźników odnoszących się do określonej liczby obszarów oceny, których połączenie może stanowić wymowny obraz sposobu świadczenia usług w poszczególnych systemach opieki zdrowotnej.

2.3. O AUTORZE

Pracami nad indeksem EHCI 2012 kierował dr Arne Björnberg, który wcześniej był dyrektorem ds. ba-dań w szwedzkim przemyśle. Jego doświadczenie obejmuje także pełnienie funkcji prezesa zarządu Szwedzkiej Narodowej Korporacji Farmaceutycznej („Apoteket AB”), dyrektora ds. rozwiązań w dzie-dzinie opieki zdrowotnej i rozwiązań sieciowych w IBM na terenie Europy, Bliskiego Wschodu i Afryki, oraz prezesa zarządu Szpitala Uniwersyteckiego Szwecji Północnej(„Norrlands Universitetssjukhus” w Umeå).

Dr Björnberg był także kierownikiem projektu indeksów EHCI 2005–2009, Europejskiego Konsumenckiego Indeksu Zdrowia oceniającego Opiekę Kardiologiczną z 2008 roku oraz wielu innych projektów związanych z Indeksem EHCI.

3. KRAJE UJĘtE W RAPORCIE

W 2005 roku ranking EHCI obejmował jedynie tuzin krajów oraz 20 wskaźników. Tegoroczny indeks obejmuje już wszystkie 27 krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz Norwegię i Szwajcarię, a także kraje kandydujące: Chorwację i Byłą Jugosłowiańską Republikę Macedonii, Albanię, Islandię i po raz pierwszy Serbię.

18

4. W

YNIK

I EUR

OPEJ

SKIE

GO K

ONSU

MEN

CKIE

GO

INDE

KSU

ZDRO

WIA

201

2

Podk

ateg

oria

Wsk

aźni

k

Albania

Austria

Belgia

Bułgaria

Chorwacja

Cypr

Czechy

Dania

Estonia

Finlandia

Francja

BJR Macedonii

Niemcy

Grecja

Węgry

Islandia

Irlandia

Włochy

Łotwa

Litwa

Luksemburg

Malta

Holandia

Norwegia

Polska

Portugalia

Rumunia

Serbia

Słowacja

Słowenia

Hiszpania

Szwecja

Szwajcaria

Wielka Brytania

1. P

raw

a pa

cjen

ta

i inf

orm

acje

1.1.

Pr

awo

zdro

wot

ne o

part

e na

pra

wac

h pa

cjen

taC

CC

DC

CC

CC

CC

CD

CC

CF

FC

CF

DC

CC

FC

CF

CC

DC

C

1.2.

Or

gani

zacj

e pa

cjen

tów

zaa

ngaż

owan

e w

pro

ces

decy

zyjn

yF

CF

CC

CF

CF

FC

DC

DD

CF

CC

CC

CC

CF

DF

FC

FD

FF

C

1.3.

Ub

ezpi

ecze

nie

od n

ieza

win

iony

ch b

łędó

w

w s

ztuc

e le

kars

kiej

DC

DD

DD

DC

DC

FF

DD

DF

FF

DF

DD

CC

FD

DF

DF

DC

DF

1.4.

Pr

awo

do d

rugi

ej o

pini

iC

CF

DC

FF

CF

FC

CC

FC

CF

FD

CC

DC

CF

FF

DD

CF

CC

C

1.5.

Do

stęp

pac

jent

a do

wła

snej

dok

umen

tacj

i m

edyc

znej

FC

CF

CC

CC

CC

CF

FD

CC

FC

CC

CD

CC

CF

CC

CF

FC

CF

1.6.

Re

jest

r lek

arzy

z p

raw

em w

ykon

ywan

ia

zaw

odu

FC

CF

CC

FC

CC

CF

CD

CF

CC

CC

FC

CF

CC

DF

CF

DF

CC

1.7.

In

form

acja

inte

rnet

owa

lub

cało

dobo

wa

info

rmac

ja te

lefo

nicz

na d

otyc

ząca

opi

eki

zdro

wot

nej

DF

DD

CD

DC

CF

FD

FF

FC

FF

CC

DF

CC

FC

DF

FF

FC

CC

1.8.

M

ożliw

ość

szuk

ania

tran

sgra

nicz

nej

opie

ki z

drow

otne

j z fi

nans

owan

iem

prz

ez

kraj

zam

iesz

kani

a pa

cjen

tan.

d.F

FD

n.d.

DD

CF

DF

n.d.

FF

Fn.

d.F

FD

DC

DC

n.d.

FD

Dn.

d.D

DD

Fn.

d.F

1.9.

Ka

talo

g św

iadc

zeni

odaw

ców

z

rank

ingi

em ja

kośc

i św

iadc

zony

ch u

sług

DF

DD

DD

DC

DD

CD

FD

Dn.

d.D

FD

DD

n.d.

CC

FC

DD

CD

DF

DC

1.10

. Ro

zpow

szec

hnie

nie

elek

tron

iczn

ej

doku

men

tacj

i med

yczn

ejD

FF

CC

FF

CC

CF

CC

DC

CF

FD

DF

DC

CD

CD

DF

FF

CC

C

1.11

. Do

stęp

pac

jent

ów d

o in

tern

etow

ej fo

rmy

umaw

iani

a si

ę na

wiz

yty

leka

rski

eF

DF

DF

DF

CC

FD

DD

DF

DD

FD

CD

DF

CF

CD

DC

FF

FD

C

1.12

. e-

rece

pty

DF

FD

CF

FC

CF

DF

DF

DC

DF

DD

DD

CF

FF

DD

DD

CC

DC

Śred

nia

waż

ona

podk

ateg

orii

102

141

117

8814

611

210

717

514

113

113

611

211

788

122

146

107

131

107

131

112

8817

016

012

612

688

102

122

112

102

141

126

160

2. D

ostę

pnoś

ć (c

zas

ocze

kiw

ania

na

lecz

enie

)

2.1.

Do

stęp

do

leka

rza

rodz

inne

go w

tym

sa

mym

dni

uC

FC

FC

CC

FF

DF

CF

FC

DC

FD

FC

CC

DF

DF

FC

CD

DF

F

2.2.

Be

zpoś

redn

i dos

tęp

do s

pecj

alis

tyC

CC

DD

CF

FF

DF

FF

CF

CD

FF

FC

FD

DF

DF

FC

DD

DC

D

2.3.

Po

waż

ne, n

iena

głe

zabi

egi o

pera

cyjn

e <

90 d

niC

FC

FD

DF

FF

FF

CC

FF

FF

DD

FF

DC

DD

FF

DD

DD

FC

F

2.4.

Le

czen

ie p

rzec

iwno

wot

wor

owe

< 21

dni

FC

CD

FC

FC

DD

FF

CF

FC

FF

DC

CC

CD

DF

FD

CF

FD

CF

2.5.

Ba

dani

e TK

< 7

dni

FC

FF

DD

FD

CC

FD

FC

DF

DD

FF

CF

FD

DD

FD

FD

DD

CD

Śred

nia

waż

ona

podk

ateg

orii

217

217

233

133

133

183

183

167

167

133

167

183

200

200

167

183

150

133

117

183

233

183

200

8311

711

716

711

720

013

310

010

023

313

3

19

3. W

ynik

i lec

zeni

a

3.1.

Śm

iert

elno

ść z

pow

odu

zaw

ału

serc

aD

FD

DF

FF

CD

FC

DD

FD

CF

CD

DF

DF

CC

DD

DF

FF

CF

F

3.2.

Śm

iert

elno

ść n

iem

owlą

tD

CF

DF

CC

CC

CC

DC

CF

CC

CF

FC

FC

CF

CD

DF

CC

CC

F

3.3.

St

osun

ek li

czby

zgo

nów

spo

wod

owan

ych

chor

obam

i now

otw

orow

ymi d

o lic

zby

zach

orow

ańD

FC

FF

FF

FD

CC

DC

DD

FC

CD

DC

FF

CD

FD

DD

FF

CC

F

3.4.

Ut

raco

ne p

oten

cjal

ne la

ta ż

ycia

FF

FD

FC

FF

DF

FD

FF

DC

CC

DD

CC

CC

DF

DD

DF

CC

CF

3.5.

In

fekc

je M

RSA

DF

DF

DD

FC

CC

Db.

d.D

DD

CD

DF

FF

DC

CF

DD

DF

FD

CF

D

3.6.

Ce

sars

kie

cięc

ieD

DC

DC

DF

FF

CC

FD

DD

CD

DF

FD

DC

CC

DD

FF

CF

CD

F

3.7.

Ni

ezdi

agno

zow

ana

cukr

zyca

DD

CD

CD

CF

DD

FD

FC

FC

CF

DD

CD

FC

DD

DD

CD

FC

FC

3.8.

De

pres

jab.

d.F

FF

b.d.

FF

CF

CF

b.d.

CD

Fb.

d.C

DD

DC

FC

CF

FD

b.d.

FF

FC

b.d.

F

Śred

nia

waż

ona

podk

ateg

orii

113

188

213

138

200

188

225

250

175

250

238

113

200

175

138

263

238

213

138

138

250

163

263

300

188

163

100

113

188

213

213

300

213

200

4. Z

apob

iega

nie/

zakr

es i

zasi

ęg

świa

dczo

nych

us

ług

4.1.

Źr

ódła

fina

nsow

ania

sys

tem

ów o

piek

i zd

row

otne

jD

FF

DC

DC

CF

FF

DF

DD

CF

FD

FC

FC

CF

DD

DD

FF

CC

C

4.2.

Op

erac

je z

aćm

y b.

d.C

CD

FD

CC

FF

Cb.

d.D

CF

CD

DF

DC

FC

FF

CD

b.d.

DD

FF

DF

4.3.

Sz

czep

ieni

a ni

emow

ląt

CD

CF

FF

CD

FC

FF

FC

CF

FF

FC

CD

FF

CC

CC

CF

FC

FD

4.4.

Pr

zesz

czep

y ne

rek

na m

ilion

m

iesz

kańc

ówD

CC

DC

FF

CF

FC

DF

DF

CC

DD

DC

FC

CD

CD

b.d.

FF

CF

FC

4.5.

Cz

y op

ieka

sto

mat

olog

iczn

a je

st

włą

czon

a do

ofe

rty

publ

iczn

ej o

chro

ny

zdro

wia

DC

CD

CF

FD

FF

CC

CD

FD

FD

DF

CF

CD

FD

FF

CC

DF

DC

4.6.

W

skaź

nik

prze

prow

adza

nia

bada

ń m

amm

ogra

ficzn

ych

DD

Fb.

d.F

FD

CF

CC

FF

FD

FC

FD

FF

DC

CD

Fb.

d.D

DD

CC

DC

4.7.

Ni

efor

mal

ne p

łace

nie

leka

rzom

DF

FD

FF

FC

FC

FD

CD

DC

CF

DD

FC

CC

FC

DD

DF

CC

CC

4.8.

Za

pobi

egan

ie p

alen

iub.

d.D

FD

b.d.

DD

FF

CC

b.d.

DD

DC

CF

FF

DC

FC

FF

Fb.

d.F

FF

CF

C

4.9.

ugof

alow

a op

ieka

nad

oso

bam

i st

arsz

ymi

DF

CD

b.d.

b.d.

FF

FC

FD

FD

FC

FD

DF

FC

CC

Db.

d.D

b.d.

Fb.

d.D

CC

F

4.10

. Pr

ocen

t dia

liz w

ykon

ywan

ych

poza

sz

pita

lam

ib.

d.D

DD

Cb.

d.D

CC

CD

DD

DF

FF

FC

Db.

d.C

CF

DD

FF

DD

DC

b.d.

F

Śred

nia

waż

ona

podk

ateg

orii

7011

114

064

128

8811

714

012

315

214

082

111

8899

146

134

9388

9913

412

816

314

699

117

8882

9999

117

158

111

146

5. Ś

rodk

i fa

rmac

euty

czne

5.1.

Re

fund

acja

lekó

w s

prze

daw

anyc

h na

rece

ptę

DF

FD

FC

FF

DF

CD

CC

FF

CD

DD

CF

CF

DF

DD

CF

CF

CC

5.2.

Fa

rmak

opea

dos

toso

wan

a do

poz

iom

u w

iedz

y os

ób n

iezw

iąza

nych

ze

służ

zdro

wia

?D

CC

DF

FC

CC

CF

FF

DC

CC

CC

DD

CC

CF

CC

DC

CF

CC

C

5.3.

Te

mpo

wpr

owad

zani

a no

wyc

h le

ków

pr

zeci

wno

wot

wor

owyc

h b.

d.C

FD

Db.

d.F

CD

FC

b.d.

FD

DF

FF

DD

FD

FF

Db.

d.D

DF

FF

FC

D

5.4.

Do

stęp

do

now

ych

lekó

w

(cza

s oc

zeki

wan

ia n

a re

fund

ację

)D

FD

b.d.

b.d.

CD

CD

FF

b.d.

CF

DF

FD

b.d.

b.d.

Db.

d.F

FF

FD

FD

FD

FC

C

5.5.

Le

ki n

a ch

orob

ę Al

zhei

mer

ab.

d.C

CD

Db.

d.F

FD

CC

b.d.

FC

DF

CD

DD

Fb.

d.D

FF

CF

DF

CC

FF

F

5.6.

Le

ki n

a sc

hizo

fren

ięb.

d.C

CD

Fb.

d.D

CD

CF

b.d.

CC

Fb.

d.C

DD

DF

DF

FD

FD

DD

FC

FC

F

5.7.

W

iedz

a na

tem

at b

raku

sku

tecz

nośc

i an

tybi

otyk

ów w

wal

ce z

wiru

sam

ib.

d.D

CD

DD

FC

FC

Cb.

d.D

DD

b.d.

FF

DD

FD

Cb.

d.D

DD

b.d.

FC

DC

b.d.

C

Śred

nia

waż

ona

podk

ateg

orii

3381

8133

4857

6290

4886

8638

7667

5262

8652

4333

6248

7667

4867

4838

6781

7176

8681

Wyn

ik łą

czny

535

737

783

456

655

627

694

822

653

752

766

527

704

617

577

799

714

623

491

585

791

609

872

756

577

589

489

451

675

638

603

775

769

721

Pozy

cja

2911

533

1720

152

1810

830

1422

273

1321

3126

426

19

2725

3234

1619

246

712

20

4.1 PODSUMOWANIE WYNIKÓW

Wykres 3. Wyniki EHCI 2012

900

1000

694

704

714

721 75

6 775 79

179

9 822

700

800

90049

1 527

603

609

617

623

627

400

500

600

100

200

300

400

0

100

Serb

iaBu

łgar

iaRu

mun

iaŁo

twa

BJR

Mac

edon

iiAl

bani

aW

ęgry

Pols

kaLi

twa

Port

ugal

iaH

iszp

ania

Mal

taGr

ecja

Wło

chy

Cypr

Słow

enia

Esto

nia

Chor

wac

jaSł

owac

jaCz

echy

Nie

mcy

Irlan

dia

Wie

lka

Bryt

ania

Aust

riaFi

nlan

dia

Nor

weg

iaFr

ancj

aSz

wjc

aria

Szw

ecja

Belg

iaLu

ksem

burg

Isla

ndia

Dani

aH

olan

dia

451

456 48

9 535 57

757

758

558

9 653

638 65

567

5

872

783

737

752

766

769

Źródło: opracowanie własne.

Stworzony po raz szósty indeks porównawczy narodowych systemów opieki zdrowotnej potwierdził, że istnieje grupa krajów członkowskich UE, które z perspektywy klienta/konsumenta dysponują dobrymi systemami opieki zdrowotnej.

Punktacja została celowo sporządzona w sposób praktycznie wykluczający prawdopodobieństwo zajęcia tego samego miejsca przez dwa kraje. Dlatego nie należy zbytnio zagłębiać się w szczegółowe analizy do-tyczące powodów, dla których pewien kraj zajął miejsce 13. a inny 16. Bardzo subtelne zmiany w wynikach punktowych dla pojedynczych podkategorii mogą zmienić kolejność miejsc zajętych przez poszczególne kraje, zwłaszcza w środkowej części listy rankingowej.

Całkowity wynik punktowy uzyskany przez systemy opieki zdrowotnej w rankingu EHCI 2012 jeszcze wyraźniej ukazuje miażdżące zwycięstwo Holandii, która zdobyła 872 punkty na 1000 możliwych, wy-przedzając Danię z 822 punktami, Islandię z 799 punktami i Luksemburg z 791 punktami.

Osiągnięte wyniki nie są tylko efektem zmian w zakresie wskaźników, których w rankingu EHCI 2012 jest 42, czyli o 4 więcej niż w roku poprzednim, i/lub zmian podkategorii. Holandia jest jedynym krajem, który nieprzerwanie od 2005 roku plasuje się w pierwszej trójce krajów ujętych w Europejskim Konsumenckim Indeksie Zdrowia publikowanym przez Health Consumer Powerhouse. Chociaż Holandia odniosła zwycięstwo tylko w jednej podkategorii rankingu EHCI 2012 „Zakres i zasięg świadczonych usług” (która we wcze-śniejszych edycjach nazywała się „Szczodrość systemu”), zdobywając 163 punkty ze 173 możliwych,

21

wydaje się, że holenderski system opieki zdrowotnej nie ma żadnych naprawdę słabych punktów w in-nych podkategoriach. Za jedyny wyjątek można uznać możliwość poprawy czasu oczekiwania pacjentów, podkategorii, w której znakomite wyniki osiągają niektóre kraje Europy Środkowej.

Zazwyczaj HCP podkreśla, że ranking EHCI ogranicza się do oceny „życzliwości w stosunku do konsu-menta” systemów opieki zdrowotnej, tzn. nie twierdzi, że ocenia, które państwo europejskie dysponuje najlepszym systemem opieki zdrowotnej. Jednakże fakt, że bardzo trudno jest stworzyć Indeks HCP, który nie dawałby Holandii miejsca na podium, rodzi dużą pokusę sformułowania twierdzenia, że zdecydowany zwycięzca rankingu EHCI 2012 dysponuje najlepszym systemem opieki zdrowotnej w Europie. Bardziej uważne przyjrzenie się postępowi, jakiego dokonała Holandia, powinno czytelnikowi pozwolić wiele się na tej podstawie nauczyć.

Dania dużo zyskała na wprowadzeniu podkategorii „e-Zdrowie”. Z analizy wzdłużnej przedstawionej w roz-dziale 6 wynika jednak, że od włączenia jej po raz pierwszy do rankingu EHCI w 2006 roku Dania stale zwiększa swój wynik punktowy. Wydaje się, że pełne poświęcenia wysiłki duńskich polityków i agencji państwowych zmierzające do podniesienia standardu systemu opieki zdrowotnej przynoszą oczekiwane rezultaty. Znajduje to potwierdzenie w uzyskaniu przez Danię najlepszego wyniku punktowego w Euro-pejskim Konsumenckim Indeksie Opieki Diabetologicznej z 2008 roku.

Trzecie miejsce zajęła Islandia z wynikiem 799 punktów.

Na wyniku punktowym uzyskanym prze Szwecję za technicznie doskonałe usługi opieki zdrowotnej jak zawsze negatywnie odbijają się niekończące się problemy związane z dostępnością usług zdrowotnych/czasem oczekiwania pacjentów, i to pomimo wysiłków podejmowanych na poziomie krajowym, takich jak program Vårdgaranti (Gwarancja Dostępu do Usług Zdrowotnych). Niemniej jednak Szwecja plasuje się na dobrym 6. miejscu z 775 punktami.

W Europie Południowej Hiszpania i Włochy w wielu miejscach oferują formalnie doskonałe usługi zdrowotne. Wydaje się jednak, że poziom opieki zdrowotnej krajów południowoeuropejskich jest zbytnio uzależniony od finansowych możliwości konsumentów, którzy muszą wydawać własne środki na prywatną ochronę zdrowia, będącą uzupełnieniem usług zdrowotnych oferowanych przez państwo.

Wyniki osiągane przez systemy opieki zdrowotnej niektórych państw członkowskich UE z Europy Wschod-niej, szczególnie Czech i Słowacji, są zadziwiająco dobre, biorąc pod uwagę ich dużo niższe wydatki na opiekę zdrowotną na mieszkańca, wyrażone w dolarach z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej. Przekształcenie gospodarki planowej w rynkową wymaga jednak czasu.

Odnotowujemy poprawę w kwestiach związanych z prawami pacjenta i konsumenta. W coraz liczniej-szych krajach europejskich istnieją uregulowania prawne dotyczące opieki zdrowotnej, które opierają się na prawach pacjenta, a dostęp pacjenta do własnej dokumentacji medycznej staje się standardem. Przez lata katalogami szpitali/klinik z rankingiem jakości świadczonych przez nie usług dysponowały zaledwie dwa, trzy kraje; w roku 2012 liczba ta wzrosła do sześciu. Miejmy nadzieję, że jest to oznaka, iż coś się dzieje w tej dziedzinie. Turystyka medyczna, którą ułatwia nowa dyrektywa w sprawie mobilności pacjentów, może zwiększyć zapotrzebowanie na przejrzystość w zakresie wyników uzyskiwanych przez placówki medyczne.

22

Ogólnie rzecz biorąc, europejskie systemy opieki zdrowotnej odnotowują ciągłą poprawę, ale statystyki dotyczące wyników leczenia są w wielu krajach wciąż szokująco słabe. Dotyczy to zwłaszcza najczęstszej przyczyny zgonów: chorób sercowo-naczyniowych, w przypadków których dane dotyczące podstawowego parametru, 30-dniowego okresu ryzyka zgonu z powodu nawrotu choroby u pacjentów hospitalizowanych z powodu zawału mięśnia sercowego, musiały być zestawiane z kilku różnych źródeł.

Gdyby urzędnicy odpowiedzialni za opiekę zdrowotną oraz politycy zaczęli się przyglądać temu, co się dzieje w sąsiednich krajach, i „wykradać” zagranicznym kolegom pomysły na usprawnienie ochrony zdrowia, istniałoby duże prawdopodobieństwo zbliżenia się ich krajowych systemów opieki zdrowotnej do maksymalnego wyniku 1000 punktów. Oto jeden z najbardziej jaskrawych przykładów: gdyby Szwe-cja mogła osiągnąć wskaźnik listy oczekujących taki jak Austria, już samo to pozwoliłoby jej konkurować z Holandią, z 875 punktami!

Dalsze omówienie wyników uzyskanych przez kraje ujęte w rankingu oraz zaobserwowanych zmian znajdą Państwo w rozdziale 6: Ważne trendy na przestrzeni sześciu lat.

4.1.1. WYNIKI UZYSKANE PRZEZ KRAJE UJĘTE W RANKINGU

Żaden kraj nie uzyskuje wyróżniających się wyników w całym zakresie wskaźników indeksu EHCI. Wy-niki uzyskane przez poszczególne kraje wydają się bardziej odzwierciedlać „narodową i organizacyjną kulturę i postawę” niż wielkość środków wydawanych na opiekę zdrowotną. Cechy kulturowe są według wszelkiego prawdopodobieństwa głęboko zakorzenione historycznie. Wyprowadzenie dużej korporacji na prostą zajmuje kilka lat – wyprowadzenie kraju może zająć całe dziesięciolecia!

4.1.2. WYNIKI UZYSKANE W „PIĘCIOBOJU”

Ranking EHCI 2012 składa się z pięciu podkategorii. Ponieważ żaden kraj nie uzyskuje wyróżniających się wyników we wszystkich aspektach służących ocenie systemu opieki zdrowotnej, interesujące może się okazać zbadanie wyników uzyskanych przez 34 kraje w każdej z pięciu części tego „pięcioboju”. Wyniki uzyskane w każdej podkategorii podsumowano w poniższej tabeli:

1. Prawa pacjenta

i informacje

2. Dostępność 3. Wyniki leczenia

4. Zapobieganie/zakres i zasięg

świadczonych usług

5. Środki farmaceutyczne

Wynik łączny

Ranting

Albania 102 217 113 70 33 535 29

Austria 141 217 188 111 81 737 11

Belgia 117 233 213 140 81 783 5

Bułgaria 88 133 138 64 33 456 33

Chorwacja 146 133 200 128 48 655 17

Cypr 112 183 188 88 57 627 20

Czechy 107 183 225 117 62 694 15

Dania 175 167 250 140 90 822 2

Estonia 141 167 175 123 48 653 18

Finlandia 131 133 150 152 86 752 10

23

1. Prawa pacjenta

i informacje

2. Dostępność 3. Wyniki leczenia

4. Zapobieganie/zakres i zasięg

świadczonych usług

5. Środki farmaceutyczne

Wynik łączny

Ranting

Francja 136 167 238 140 86 766 8

BJR Macedonii 112 183 113 82 38 527 30

Niemcy 117 200 200 111 76 704 14

Grecja 88 200 175 88 67 617 22

Węgry 122 167 138 99 52 577 28

Islandia 146 183 263 146 62 799 3

Irlandia 107 150 238 134 86 714 13

Włochy 131 133 213 93 52 623 21

Łotwa 107 117 138 88 43 491 31

Litwa 131 183 138 99 33 585 26

Luksemburg 112 233 250 134 62 791 4

Malta 88 183 163 128 48 609 26

Holandia 170 200 263 163 76 872 1

Norwegia 160 83 300 146 67 756 9

Polska 126 117 188 99 48 577 27

Portugalia 126 117 163 117 67 589 25

Rumunia 88 167 100 88 48 489 32

Serbia 102 117 113 82 38 451 34

Słowacja 122 200 188 99 67 675 16

Słowenia 112 133 213 99 81 638 19

Hiszpania 102 100 213 117 71 603 24

Szwecja 141 100 300 158 76 775 6

Szwajcaria 126 233 213 111 86 769 7

Wielka Brytania 160 133 200 146 81 721 12

Jak wskazują wyniki zamieszczone w tabeli, najwyższe miejsce, zajęte przez holenderski system opieki zdrowotnej, jest w dużej mierze wynikiem równej wydajności systemu we wszystkich podkategoriach, bardzo dobrej jakości świadczeń medycznych oraz najwyższych wyników uzyskanych w podkategorii „Zakres i zasięg usług medycznych”.

Dania, druga, wciąż uzyskuje najlepsze wyniki w podkategorii „Prawa pacjenta i informacja”. Norwegia dołączyła do Szwecji i otrzymała „zielone” oceny we wszystkich punktach podkategorii „Wyniki leczenia”. Szwedzki system opieki zdrowotnej walczyłby o najwyższe miejsce, gdyby nie sytuacja w dziedzinie dostępu do usług medycznych, która, uwzględniając standardy belgijskie lub szwajcarskie, jest fatalna.

Podkategoria Najlepszy kraj/ najlepsze kraje Wynik Wynik maksymalny

1. Prawa pacjenta i informacja Dania 175! 175

2. Czas oczekiwania na leczenie Belgia, Luksemburg, Szwajcaria 233 250

3. Wyniki leczenia Norwegia, Szwecja 300! 300

4. Zakres i zasięg usług Holandia 163 175

5. Środki farmaceutyczne Dania 90 100

24

4.2. CZY KRYZYS FINANSOWY MA WPŁYW NA OCHRONĘ ZDROWIA W EUROPIE?

To jedno z pytań, które decydenci zajmujący się ochroną zdrowia najczęściej zadają pracownikom HCP podczas spotkań. Kwestii tej poświęcono szczególną uwagę podczas prac nad EHCI 2012.

EHCI 2012 zawiera więcej wskaźników w podkategoriach: „Wyniki leczenia”, „Zakres i zasięg usług zdrowotnych” i „Środki farmaceutyczne”. Im więcej wskaźników, tym trudniej poszczególnym krajom uzyskać bardzo wysokie wyniki – gdyby liczba wskaźników radykalnie wzrosła, kraje miałyby tendencje do migrowania w kierunku „środka ciężkości”, czyli 667 punktów. W związku z tym trudno jest korzystać ze średniego wyniku, żeby dostrzec zmiany w czasie.

Wydaje się, że kiedy wyniki są analizowane na poziome konkretnego wskaźnika, można dostrzec pewne tendencje.

4.2.1. BRAK DOSTRZEGALNEGO POGORSZENIA JAKOŚCI LECZENIA

Wskaźniki opisujące wyniki leczenia nie potwierdzają jakiegokolwiek ich pogorszenia w analizowanym okresie. Jest to prawdopodobnie pozytywny skutek tego, że lekarzami trudno się zarządza– często nie słuchają oni uważnie sygnałów płynących od menedżerów i polityków. Odnosiłoby się to szczególnie do świadczenia usług medycznych niskiej jakości, gdyż narażałoby lekarzy na krytykę ze strony kolegów, co w większości przypadków jest czynnikiem, który motywuje bardziej niż sygnały ze strony kierownictwa lub budżetu.

4.2.2. NIEZNACZNE WYDŁUŻENIE SIĘ CZASU OCZEKIWANIA NA OPERACJE PLANOWE

Jak pokazuje wskaźnik 2.3 (dział 9.12.2), w kilku krajach odnotowano nieznaczne wydłużenie się czasu oczekiwania na (drogie) operacje planowe. Pozostałe wskaźniki dotyczące czasu oczekiwania nie wska-zują na żadne istotne zmiany w podkategorii „Dostępność”.

4.2.3. WZROST UDZIAŁU WYDATKÓW PRYWATNYCH W OGÓLNYCH KOSZTACH OCHRONY ZDROWIA?

Jeżeli dane dotyczące tego parametru zawarte w bazie danych WHO można uznać za wystarczają-co dokładne, to zauważalny jest nieznaczny wzrost wydatków prywatnych wyrażonych jako część łącznych wydatków na ochronę zdrowia. Tendencja ta jest najbardziej widoczna w mniej zamożnych krajach Europy Środkowej i Wschodniej oraz w krajach uznawanych za ofiary kryzysu finansowego (patrz wykres poniżej).

25

Wykres 4: Udział procentowy wydatków publicznych w całkowitych wydatkach na opiekę zdrowotną

najwyższy poziom wydatków publicznych (po roku 2002)„najnowszy dostępny” poziom wydatków publicznych.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Bułg

aria

Grec

ja

Mal

ta

Rum

unia

Alba

nia

Serb

ia

His

zpan

ia

Czec

hy

Irlan

dia

Łotw

a

Cypr

BJR

Mac

edon

ii

Luks

embu

rg

Słow

enia

Belg

ia

Nie

mcy

Węg

rySł

owac

ja

Pols

ka

Port

ugal

ia

Szw

ajci

ara

Finl

andi

a

Wło

chy

Litw

a

Fran

cja

Aust

ria

Esto

nia

Szw

ecja

Chor

wac

ja

Isla

ndia

Nor

weg

iaW

ielk

a Br

ytan

ia

Hol

andi

aDa

nia

Wydaje się, że w Europie Środkowo-Wschodniej i krajach kojarzonych z kryzysem finansowym (Portugalia, Grecja, Irlandia, Islandia)

doszło do nieznacznego spadku wydatków publicznych. Spadek taki jest niewidoczny lub prawie niezauważalny w bardziej zamożnych

i gospodarczo stabilnych krajach europejskich. Wartość 100 proc. podawana przez Rumunię nie jest wiarygodna.

Źródło: opracowanie własne.

5. WYNIKI SKORYGOWANE O WSKAŹNIK SIŁY NABYWCZEJ

Projekt EHCI obejmuje 27 krajów członkowskich UE i 7 innych krajów europejskich, więc jest oczywiste, że Indeks to próba porównania krajów dysponujących bardzo różnymi zasobami finansowymi. Roczne wydatki na ochronę zdrowia wyrażone w dolarach amerykańskich przy uwzględnieniu parytetu siły nabywczej (ang. PPP – Purchasing Power Parity) wahają się między 400 w Albanii, a ponad 4000 w Nor-wegii, Szwajcarii i Luksemburgu. W przypadku krajów Europy Zachodniej (poza Wielką Brytanią) i krajów skandynawskich zazwyczaj mieszczą się one w przedziale od 2700 do 3700. W rankingu EHCI 2009 uwzględniono także wskaźnik stosunku wartości do ceny (BFB –Bang-for-the-Buck).

26

5.1. METODOLOGIA DOSTOSOWYWANIA WYNIKÓW DO WSKAŹNIKA BFB

Sposób przeprowadzenia takiego dostosowania nie jest rzeczą oczywistą. Jeśli uzyskane wyniki skory-gujemy w relacji do wydatków na ochronę zdrowia na jednego mieszkańca, uzyskany efekt doprowadzi do awansu wszystkich mniej zamożnych krajów na szczyt arkusza punktacji. To jednak byłoby zdecy-dowanie niesprawiedliwe w stosunku do krajów finansowo silniejszych. Nawet jeśli wydatki na ochronę zdrowia są dostosowane do parytetu siły nabywczej, jest rzeczą oczywistą, że parytet siły nabywczej wyrażony w dolarach umożliwia zakup większej ilości usług zdrowotnych w krajach członkowskich, w któ-rych miesięczne wynagrodzenie pielęgniarki wynosi 200 € niż w krajach, w których przekracza 3500 €. Z tego powodu wyniki dostosowane do parytetu siły nabywczej obliczono w następujący sposób:

Wielkości wydatków na ochronę zdrowia na jednego mieszkańca wyrażone w dolarach z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej zaczerpnięto z bazy danych WHO Health for All (styczeń 2012; najnowsze dostęp-ne wielkości liczbowe, najczęściej pochodzące z 2009 roku). Przedstawiono je na poniższym wykresie.

Wykres 5: Wydatki na opiekę zdrowotną per capita, PPP$

7000

6000

7000

5000

6000

4000

5000

3000

4000

3000

2000

1000

0

BJR

Mac

edon

iiRu

mun

ia

Pols

ka

Alba

nia

      

   

   Serb

ia

Łotw

aLi

twa

Esto

nia

Węg

ryCh

orw

acja

Słow

acja

Cypr

Wło

chy

His

zpan

iaGr

ecja

Port

ugal

iaSł

owen

iaCz

echy

Finl

andi

aIs

land

iaW

ielk

a Br

ytan

iaSz

wec

jaFr

ancj

a

Dani

aN

iem

cyBe

lgia

Aust

riaM

alta

Hol

andi

aSz

waj

caria

Nor

way

Luks

embu

rg

Bułg

aria

Irlan

dia

Źródło: WHO Health for All, styczeń 2012 r.

Dla każdego kraju obliczono pierwiastek kwadratowy tej liczby. Powodem tego jest fakt, że usługi zdrowotne dostarczane na poziomie krajowym są tańsze mniej więcej proporcjonalnie do wydatków przeznaczanych na ochronę zdrowia. Podstawowe wyniki rankingu EHCI podzielono przez uzyskany w ten sposób pierwiastek kwadratowy. Dla tego działania podstawowe możliwe do zdobycia wartości punktowe 3, 2 i 1 zastąpiono wartościami 2, 1 i 0. W podstawowym rankingu EHCI minimalnym wynikiem możliwym do zdobycia są 333 punkty, a maksymalnym 1000 punktów. Wartości punktowe 2, 1 i 0 nie zmieniają (lub zmieniają jedynie nieznacznie) względnych miejsc zajmowanych przez 34 kraje, ale są niezbędne przy dostosowywaniu wyników do wskaźnika stosunku wartości do ceny – w przeciwnym razie 333 „wolne” punkty w dolnej części skali punktowej spowodowałyby błyskawiczny awans krajów mniej zamożnych na czoło listy.

27

Uzyskany w ten sposób wynik punktowy został pomnożony przez średnie arytmetyczne wszystkich 34 pierwiastków kwadratowych (co spowodowało unormowanie wyników do tego samego zakresu war-tości liczbowych jak w pierwotnie uzyskanych wynikach).

5.2. WYNIKI UJĘTE W TABELI PUNKTACJI BFB

Wynik działania dostosowującego uzyskane wyniki do wskaźnika BFB przedstawiony został na poniższym wykresie. Nawet pomimo zastosowania procedury pierwiastka kwadratowego, opisanej w poprzednim dziale, wiele mniej zamożnych krajów odnotowało znaczący awans w tabeli wyników.

Wykres 6: Wyniki EHCI 2012 skorygowane o wskaźnik Bang-for-the-Buck700

600

700

500

600

400

500

300

400

300

200

100

0

His

zpan

ia

Rum

unia

Serb

iaBu

łgar

ia

Łotw

a

Litw

a

Pols

ka

Esto

nia

Węg

ry

Chor

wac

ja

Cypr

Słow

acja

Słow

enia

Port

ugal

ia

Grec

jaW

łoch

y

Isla

ndia

Wie

lka

Bryt

ania

Szw

ecja

Fran

cja

Irlan

dia

Dani

a

Nie

mcy

Belg

ia

Aust

ria

Mal

ta

Hol

andi

a

Szw

ajca

ria

Nor

weg

iaLu

ksem

burg

Alba

nia

BJR

Mac

edon

ii

Czec

hy

Finl

andi

a

Źródło: opracowanie własne.

Oczywiście wyniki dla wskaźnika BFB należy traktować po trosze jako ćwiczenie akademickie. Omawia-na metoda dostosowania do pierwiastka kwadratowego wyników związanych z wydatkami na ochronę zdrowia z całą pewnością nie ma podstaw naukowych. Metoda BFB nie jest wystarczająco reprezenta-tywna, żeby mieć zastosowaniew przypadku krajów o bardzo niskich nakładach finansowych na ochronę zdrowia, takich jak Albania czy Macedonia, zwłaszcza gdy oficjalnie deklarowane nakłady na ochronę zdrowia w Albanii są bardzo skromne. Po ukończeniu prac badawczych wydaje się jednak, że niepodzielny zwycięzca w przypadku wyników uzyskanych dla wskaźnika BFB w rankingach 2007 i 2008 – Estonia, wciąż radzi sobie bardzo dobrze w ramach posiadanych przez ten kraj możliwości finansowych. Być może zimny prysznic, jakiego estoński system opieki zdrowotnej musiał doświadczyć po kryzysie finansowym, przyczynił się do wzmocnienia elementów sprzyjających oszczędnościom w tym systemie. Do pewnego stopnia to samo można powiedzieć o Węgrzech i Chorwacji.

28

Dobre miejsce uzyskane przez Czechy i Chorwację w arkuszu wyników BFB nie jest prawdopodobnie jedy-nie wymysłem. Wydaje się, że system opieki zdrowotnej w Czechach cechuje pewna doza fundamentalnej stabilności i jest on w znacznym stopniu wolny od korupcji, co się stosunkowo rzadko zdarza w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Chorwacja posiada w swoim systemie opieki zdrowotnej oazy doskonało-ści i być może stanie się popularnym krajem turystyki zdrowotnej. Niewiele jest krajów, w których koszt przeprowadzanej na najwyższym poziomie operacji wymiany stawu biodrowego wynosi 3000 €.

Dla autorów niniejszego rankingu rzeczą ciekawą było przekonanie się, które kraje znajdują się na szczycie listy wyników BFB, a które osiągają dość dobre wyniki w rankingu opartym na pierwotnej punktacji. Przy-kładami takich krajów są głównie Holandia, Islandia oraz Dania. Wielka Brytania zajmuje mniej znaczące miejsce w ćwiczeniu BFB niż w latach ubiegłych.

Oficjalne wydatki na ochronę zdrowia w Hiszpanii, Portugalii i na Malcie zbliżają się do poziomu odnoto-wywanego w innych częściach Europy Zachodniej. To sprawia, że ich skromna pozycja w wynikach BFB jest raczej nieunikniona, jeśli uwzględnimy ich słabe wyniki podstawowe w EHCI 2012.

6. tRENDY NA PRZEStRZENI SZEśCIU LAt

Ranking EHCI 2005 był pierwszą próbą analizy systemów opieki zdrowotnej uwzględniającą jedynie 12 krajów i 20 wskaźników, i z tego powodu nie został ujęty w analizie wzdłużnej.

6.1. ZMIANY WYNIKÓW W LATACH 2006–2012

Z punktu widzenia konsumenta korzystającego z usług zdrowotnych sytuacja ogólna poprawia się w więk-szości krajów, jednak, zwłaszcza po wprowadzeniu dziewięciu nowych wskaźników w Indeksie 2012, tylko niektóre kraje wyszły obroną ręką z dodatkowych testów ich systemów opieki zdrowotnej, a wyniki niektórych uległy pogorszeniu.

Poradziły sobie Holandia, Belgia, Finlandia i Litwa, natomiast gorsze wyniki uzyskały Austria, Niemcy, Włochy i Hiszpania.

Naturalnie im większa liczba wskaźników i im są one bardziej zróżnicowane, tym trudniej uzyskać dobry wynik. Interesujące jest to, że systemy opieki zdrowotnej niektórych krajów cechuje „solidność”, która po-zwala im taki wynik uzyskać. Jednym z przykładów jest Dania, która szybko awansowała na drugie miejsce w podstawowym rankingu po tym jak wprowadzono do niego podkategorię „e-Zdrowie”. W 2012 roku, kiedy podkategoria ta zniknęła, a trzy wskaźniki dotyczące e-Zdrowia ponownie wprowadzono do podkategorii „Prawa pacjenta i informacje”, srebrny medal Danii jest wciąż niezagrożony!

29

Wykres 7: trendy poszczególnych krajów w wynikach EHCI w latach 2006–2012

2006 2007 2008 2009 2012300

400

500

600

700

800

900

AlbaniaAustriaBelgiaBułgariaChorwacjaCyprCzechyDaniaEstoniaFinlandiaFrancjaBJR MacedoniiNiemcyGrecjaWęgryIslandiaIrlandiaWłochyŁotwaLitwaLuksemburgMaltaHolandiaNorwegiaPolskaPortugaliaRumuniaSłowacjaSłoweniaHiszpaniaSzwecjaSzwajcariaWielka Brytania

Opis: wyniki uzyskane na przestrzeni sześciu lat – 2006–2012 – zostały znormalizowane tak, aby możliwe było ich obliczenie w ten

sam sposób, jak w przypadku rankingu EHCI 2007 (z pięcioma podkategoriami). Oznacza to, że podkategoria „2.1. Rozpowszechnienie

elektronicznej dokumentacji medycznej” została przeniesiona do podkategorii „1. Prawa pacjenta i informacje”, natomiast podkategoria

„e-Zdrowie” została usunięta. W wynikach rankingów po roku 2007 wprowadzono dodatkowe wskaźniki w podkategoriach „3. Wyniki

leczenia” oraz „4. Zakres i zasięg świadczonych usług zdrowotnych” i „5. Środki farmaceutyczne”.

Źródło: opracowanie własne.

30

6.1.1. WYNIKI RANKINGU MAJĄ CHARAKTER WZGLĘDNY – NIŻSZA POZYCJA NIE MUSI OZNACZAĆ, ŻE JAKOŚĆ USŁUG ULEGŁA POGORSZENIU

Fakt, że w przypadku znormalizowanej metody obliczeniowej większość krajów odnotowuje trend wzro-stowy, może być odebrany jako oznaka rzeczywistej poprawy w sektorze europejskiej opieki zdrowotnej. To, że niektóre kraje odnotowują trend spadkowy, nie może być interpretowane jako dowód świadczący o tym, że sytuacja systemów opieki zdrowotnej tych krajów pogorszyła się w badanym okresie – oznacza to jedynie, że rozwój tych krajów w omawianym sektorze był słabszy niż średnia UE!

6.2. NIWELOWANIE BARIER MIĘDZY PACJENTEM A PRACOWNIKAMI OCHRONY ZDROWIA

Wykres 8: Wyniki EHCI 2012 w podkategorii „Prawa pacjenta i informacje”

140

160

60

80

100

120

2012 2009

60

Bułg

aria

Grec

jaM

alta

Rum

unia

Alba

nia

Serb

iaH

iszp

ania

Czec

hyIrl

andi

aŁo

twa

Cypr

BJR

Mac

edon

iiLu

ksem

burg

Słow

enia

Belg

iaN

iem

cyW

ęgry

Słow

acja

Pols

kaPo

rtug

alia

Szw

ajca

riaFi

nlan

dia

Wło

chy

Litw

aFr

ancj

aAu

stria

Esto

nia

Szw

ecja

Chor

wac

jaIs

land

iaN

orw

egia

Wie

lka

Bryt

ania

Hol

andi

aDa

nia

Źródło: opracowanie własne.

Wygląda na to, że gorsze wyniki osiągnięte przez kilka krajów w tym zakresie w roku 2012 w porównaniu z rokiem 2009 spowodowane są głównie ponownym wprowadzeniem e-Zdrowia do tej podkategorii.

Coraz więcej krajów zmienia podstawowy punkt wyjściowy procesu legislacji w zakresie ochrony zdrowia. Pojawił się wyraźny trend w kierunku wyrażania zapisów ustawowych dotyczących ochrony zdrowia w kategoriach praw obywateli/pacjentów zamiast w kategoriach np. obowiązków świadczeniodawców usług zdrowotnych (patrz dział opisujący wskaźnik Prawo dotyczące ochrony zdrowia oparte na prawach pacjenta). Do 2012 roku 25 z 34 krajów wprowadziło uregulowania prawne dotyczące opieki zdrowotnej, które wyraźnie opierają się na prawach pacjenta.

31

Kiedy w 2006 roku wprowadzono wskaźnik dotyczący roli organizacji reprezentujących pacjentów w proce-sie podejmowania decyzji związanych z opieką zdrowotną, żaden z krajów nie uzyskał „zielonego” wyniku punktowego. W 2012 roku taki wynik osiągnęło 16 krajów, co jest znaczącą poprawą.

Wciąż jednak wiele można poprawić: jeśli pacjent musi wypełnić dwustronicowy formularz i zapłacić 15 € za uzyskanie dostępu do swojej własnej dokumentacji medycznej, brzmi to bardziej jak kiepski żart niż podejście do praw pacjenta rodem z XXI wieku (podany przykład jest autentyczny).

Co więcej, jedynie garstka krajów UE zintegrowała krajowe zapisy legislacyjne z zasadami ujętymi w Konwencji o prawach człowieka i biomedycynie3, będącej pierwszym międzynarodowym instrumen-tem w dziedzinie bioetyki przyznającym pacjentowi usystematyzowany zarys bezpośrednich i łatwych do zastosowania rozwiązań prawnych.

6.2.1. NIWELOWANIE RÓŻNIC MIĘDZY WSCHODEM I ZACHODEM

Wydaje się, że w krajach Europy Środkowo-Wschodniej pojawiła się wyraźna fala zmian legislacyjnych skutkujących nadaniem pacjentom większych praw.

Na przykład, w ostatnich latach Słowenia wprowadziła zmiany w zakresie dostępu do lekarzy specjali-stów, ubezpieczeń od niezawinionych błędów w sztuce lekarskiej oraz prawa do drugiej opinii, a także odnotowała znaczącą poprawę w obszarze dostępu do informacji (rejestr lekarzy z prawem do wyko-nywania zawodu, farmakopea, a nawet próba stworzenia prawdziwego katalogu świadczeniodawców usług medycznych z rankingiem pod względem ich jakości). Niektóre z tych zmian można przypisać wprowadzeniu Ustawy o prawach pacjenta z 2008 roku. W Czechach systematyczna reforma legislacji w obszarze opieki zdrowotnej miała wpływ na szybkość stosowania leków. Na Litwie zaangażowanie organizacji reprezentujących pacjentów wzrosło w ostatnich latach do poziomu wyższego niż w więk-szości najbogatszych krajów Zachodu.

Węgry odnotowały dużą poprawę w dziedzinie informacji dla pacjentów, wprowadzając usługę informa-cyjną o lekarzach wraz z rejestrem lekarzy. Udostępniono informacje dotyczące kwoty przeznaczanej przez świadczeniodawców na opiekę nad pacjentem – jest to jedyny przykład kraju z „monolitycznym” systemem finansowania, który wprowadził takie rozwiązanie. Podjęto także próby stworzenia katalogu świadczeniodawców, farmakopei oraz innych zbiorów informacji dotyczących ochrony zdrowia.

Należy również odnotować, że kraje kandydujące do członkostwa w UE, które po raz pierwszy zostały ujęte w rankingu EHCI, włączyły prawa pacjenta do obowiązujących na ich terytorium przepisów prawnych.

W podkategorii „e-Zdrowie” niektóre kraje Europy Środkowo-Wschodniej stworzyły aplikacje, które nadal są rzadko stosowane w Europie Zachodniej. Przypomina to sytuację związaną z gwałtownym wzrostem ilości telefonów komórkowych kupowanych w Indiach – czasami lepiej jest nie mieć pod ręką przesta-rzałych technologii.

3 Konwencja Rady Europy o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny: konwencja o prawach człowieka i biomedycynie. Rada Europy, Oviedo 1997.

32

6.3. PRZEJRZYSTY MONITORING JAKOŚCI OPIEKI ZDROWOTNEJ

W 2005 roku brytyjska organizacja o nazwie Dr. Foster była jedyną gwiazdą na firmamencie instytucji zajmujących się dostarczaniem wykazów świadczeniodawców usług zdrowotnych (szpitali), na podstawie których pacjenci mogli się zorientować, które szpitale uzyskują dobre wyniki w kategoriach wskaźników skuteczności leczenia lub odsetka przeżywalności pacjentów.

W 2007 roku takich organizacji było już nieco więcej, przy czym Health Consumer Powerhouse jest prze-konany, że przykładem najbardziej godnym uwagi jest duńska organizacja www.sundhedskvalitet.dk, która ocenia szpitale, przyznając im od jednej do pięciu gwiazdek jakby były hotelami i podaje wskaź-niki poziomu usług, a także uzyskiwane wyniki leczenia, w tym wskaźniki rzeczywistej śmiertelności dla niektórych zdiagnozowanych chorób. Najbardziej imponującym elementem tego systemu jest to, że umożliwia on obywatelom wybranie za pośrednictwem internetu bezpośredniego numeru telefonu do dyrektorów klinik.

Niemcy dołączyły do ograniczonej grupy państw (jest ich obecnie jedynie sześć!), które uzyskały „zielo-ny” wynik, dzięki sile publicznego instytutu BQS, www.bqs-institut.de, przekazującego także informacje na temat jakości leczenia w wielu niemieckich szpitalach. Niestety od 2009 roku publiczny dostęp do tych danych został ograniczony, na skutek czego Niemcy nie uzyskały w przypadku tego wskaźnika „zielo-nego” wyniku.

W tym roku do grupy krajów przekazujących opinii publicznej takie informacje dołączyły Holandia, Nor-wegia, Portugalia i Słowacja. Ponadto możemy znaleźć, być może nie idealne, ale już istniejące katalogi zawierające rankingi jakości oferowanych usług w krajach takich jak Cypr, Węgry, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Włochy (na szczeblu regionalnym; Toskania i inne) oraz Słowenia! We Francji zespół HCP wciąż nie znalazł innego dostępnego publicznie rankingu usług niż „750 najlepszych klinik we Francji” publikowanego przez tygodnik „Le Point”. W związku z tym, że francuskie organizacje reprezentujące pa-cjentów wiedziały o tej usłudze najwięcej w Europie, Francja uzyskała „zielony” wynik punktowy na tym polu.

6.4. PEŁNA INFORMACJA O PRODUKTACH FARMACEUTYCZNYCH DOSTOSOWANA DO POZIOMU WIEDZY PACJENTA

Jeszcze w styczniu 2007 roku przedstawiciel Szwedzkiego Stowarzyszenia Przemysłu Farmaceutyczne-go (LIF), które dzięki powszechnie znanej farmakopei „Patient-FASS” (www.fass.se) jest pionierem w tej dziedzinie, dowodził, że farmakopea szwedzka oraz jej duński odpowiednik to jedyne w Europie przykłady swobodnego dostępu do informacji o lekach wydawanych na receptę. Obecnie przyjazne dla użytkownika i oparte na zasobach sieciowych instrumenty umożliwiające znalezienie informacji o środkach farmaceu-tycznych są dostępne w 22 krajach (zob. dział 9.12.5, wskaźnik 5.2), także w Europie Środkowo-Wschod-niej, np. w Republice Czeskiej, Estonii, na Węgrzech, w Rumunii i na Słowacji. W przypadku większości tych źródeł podmiotami przekazującymi informacje są firmy farmaceutyczne.

Jak wskazują powyższe przykłady, w Europie można zaobserwować obiecującą – choć wciąż zbyt wolną – tendencję do większej przejrzystości i wspierania konsumenta korzystającego z usług zdrowotnych. W tym kontekście należy stwierdzić, że sytuacja konsumenta/pacjenta w kraju, w którym otwartość i demokracja mają długą historię, gdzie częścią kultury jest zaangażowanie pacjenta i uczciwość sys-

33

temu opieki zdrowotnej, to zdecydowanie co innego niż sytuacja w niektórych częściach Europy, gdzie hierarchie, brak przejrzystości, a nawet korupcja na co dzień utrudniają relacje w tym systemie i obniżają zaufanie do niego. Z zadowoleniem przyjmujemy każdą kolejną próbę wzmocnienia pozycji zwykłych ludzi – w zbyt wielu krajach brak otwartości w systemie opieki zdrowotnej odzwierciedla przestarzałe wartości obowiązujące w całym społeczeństwie.

6.5. LISTY OCZEKUJĄCYCH: PROBLEM MENTALNY PRACOWNIKÓW SŁUŻBY ZDROWIA?

Nie wszystkie trendy wykazują poprawę. Na przestrzeni lat jedna rzecz pozostaje niezmienna: system opieki zdrowotnej oparty na lekarzach pierwszego kontaktu, który oznacza oczekiwanie. Wbrew powszechnemu przekonaniu bezpośredni dostęp do opieki specjalistycznej nie tworzy problemów związanych z dostę-pem do specjalistów, który wynikałby ze zwiększonego zapotrzebowani na tego typu usługi. Oczekiwanie na opiekę specjalistyczną to cecha głównie systemów, w których wymagane jest skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu, co wydaje się wręcz niedorzeczne.

Wykres 9: Wynik EHCI 2012 w podkategorii „Dostępność”

150

200

250

50

100

150

2012 2009

0

Nor

weg

iaH

iszp

ania

Szw

ecja

Łotw

aPo

lska

Port

ugal

iaSe

rbia

Bułg

aria

Chor

wac

jaFi

nlan

dia

Wło

chy

Słow

enia

Wie

lka

Bryt

ania

Irlan

dia

Dani

aEs

toni

aFr

ancj

aW

ęgry

Rum

unia

Alba

nia

Cypr

Czec

hyBJ

R M

aced

onii

Isla

ndia

Litw

aM

alta

Nie

mcy

Grec

jaH

olan

dia

Słow

acja

Aust

riaBe

lgia

Luks

embu

rgSz

waj

caria

Źródło: opracowanie własne.

Nie ma związku między pieniędzmi a dostępem do systemu opieki zdrowotnej, co pokazuje powyższy wykres. Może on wyjaśniać ograniczony rezultat przeznaczenia pięciu miliardów euro szwedzkim okręgom administracyjnym w celu skrócenia list oczekujących.

34

Wykres 10: Wyniki EHCI 2012 w podkategorii „Dostępność” w relacji do wydatków na ochronę zdrowia per capita

250250

 200

Wyn

ik E

HCI

201

2 w

pod

kate

gorii

„Dos

tępn

ość”

150

100

5050

Wydatki na ochronę zdrowia per capita

000 1000

AL AT

BE CH LU

ESNO

SE

2000 3000 4000 5000 6000 7000

R2=0,0519

Źródło: WHO Health for All.

Wygląda na to, że czas oczekiwania na usługi zdrowotne to problem mentalny osób zarządzających służbą zdrowia i jej pracowników, bez związku z brakiem środków finansowych. Interesującą kwestią z zakresu analizy behawioralnej musi być próba zrozumienia, w jaki sposób przedstawiciele tak pełnego empatii zawodu jak psychiatrzy dziecięcy, mogą się przyzwyczaić do mówienia pacjentkom i ich rodzicom, że czas oczekiwania na wizytę w przypadku dziewczyny z zaawansowaną anoreksją przekracza sześć miesięcy (w Szwecji do takich sytuacji dochodzi często)!

Jeden z najbardziej charakterystycznych systemów tego typu, brytyjski Narodowy System Opieki Zdrowotnej (NHS), wydał od 2008 roku miliony funtów na ograniczenie czasu oczekiwania pacjentów i wprowadził maksymalny okres oczekiwania na leczenie ostateczne wynoszący18 tygodni od momen-tu zdiagnozowania choroby. Ankieta przeprowadzona wśród pacjentów, zlecona przez HCP na potrzeby tegorocznego Indeksu, wreszcie wykazała poprawę.

Szwedzki projekt mający na celu skrócenie kolejek, na który rząd wydał 5 miliardów euro, doprowadził do pewnego skrócenia czasu oczekiwania na leczenie. Niestety poprawa ta, która jak się wydaje nie skróciła czasu oczekiwania na leczenie nowotworów, nie była wystarczająca, żeby Szwecja opuściła grupę krajów, które zmian dokonują zbyt wolno.

Co więcej, nawet zdecydowani zwycięzcy rankingów z lat ubiegłych zwracają się w stronę działań restryk-cyjnych. Francja na przykład ograniczała w 2007 roku dostęp pacjentów do takich usług, co skutkowało wydłużeniem czasu oczekiwania, a tym samym gorszym wynikiem punktowym (w połączeniu z nienajlep-szymi wynikami w podkategorii „e-Zdrowie”). Wydaje się, że od 2009 roku francuscy pacjenci (i lekarze?) zaczęli się przekonywać do konieczności opracowania nowych przepisów w tym względzie, ponieważ odpowiedzi udzielone przez Francję w ankiecie dotyczącej tej podkategorii są dziś bardzo pozytywne.

35

W tym kontekście HCP będzie nadal wspierać wolny wybór, równy i bezpośredni dostęp do usług zdrowot-nych oraz działania, których celem jest zmniejszenie utrudnień w zakresie informacji, na jakie napotyka konsument– jako podstawę nowoczesnego europejskiego systemu opieki zdrowotnej XXI wieku.

6.5.1. „STARE, DOBRE CZASY”, KTÓRE NIGDY NIE ISTNIAŁY!

Dlaczego ślady „kryzysu finansowego” są tak mało widoczne nawet w przypadku czasu oczekiwania na zabieg? Jedną z fundamentalnych przyczyn jest to, że system opieki zdrowotnej bardzo słabo daje sobie radę z monitorowaniem swoich wyników, co prowadzi do sytuacji, w której pracownicy ochrony zdrowia, politycy i opinia publiczna zbyt dobrze oceniają poziom usług w latach ubiegłych!

O redukcji kosztów w systemie opieki zdrowotnej zaczęto mówić dopiero na początku lat 90., a spowolnie-nie gospodarcze w tamtym okresie doprowadziło do poważnych oszczędności po raz pierwszy od kilku dziesięcioleci. Przed 1990 r. głównym zmartwieniem polityków zajmujących się służbą zdrowia było py-tanie „W jaki sposób ustalamy priorytety dla 2-, 3-procentowego rocznego wzrostu realnych środków?“.

Tam, gdzie występują listy oczekujących, np. w Skandynawii czy Wielkiej Brytanii, czas oczekiwania był zdecydowanie dłuższy nie tylko 5–10 lat temu, ale na pewno też przed rokiem 1990. W wywiadach z lekarzami i pielęgniarkami o bardzo długim stażu pracy pojawiają się przypominające horror historie o pacjentach zajmujących całe korytarze i piwnice, a pochodzą one ze „starych, dobrych czasów”, sprzed kryzysu finansowego.

Pisząc to opracowanie, autor przypadkiem usłyszał wywiad z pewną irlandzką matką, która wyrażała obawy o „przyszłość swoich dzieci w kraju, w którym szpitale będą przepełnione po drastycznych cię-ciach”. Pomimo kryzysu finansowego w Irlandii, dzieci powinny się cieszyć, że nie dorastały 25 lat temu.

6.5.2. OPŁATY „POD STOŁEM”

Kwestia, która zasługuje na jeszcze większą uwagę: celem jednego ze wskaźników wprowadzonych po raz pierwszy w 2008 roku jest sprawdzenie, czy od pacjentów oczekuje się, żeby poza oficjalnymi opłatami przekazywali lekarzom także opłaty nieformalne. Funkcją nieformalnych opłat w niektórych krajach (zachodnioeuropejskich, co jest zaskakujące) jest uzyskanie kontroli nad procesem leczenia: ominięcie kolejki, dostęp do najlepszych form leczenia, możliwości korzystania z nowoczesnych metod i leków. Więcej informacji na temat takich płatności można znaleźć w dziale Nieformalne opłaty przeka-zywane lekarzom.

Obejmujący całą Europę sondaż na temat nieformalnych opłat ma oczywiste niedociągnięcia, ale jest je-dynym takim badaniem w Europie, co także mówi jak mało uwagi kraje i instytucje europejskie poświęcają problemowi szarej strefy w systemie opieki zdrowotnej.

Ta obserwacja rodzi dwa pytania:1. W odróżnieniu od innych zawodów, takich jak piloci samolotów, prawnicy, inżynierowie systemów itp.,

lekarze pracujący w dużych organizacjach jako jedyni mogą pracować w innych miejscach bez wyraźnej zgody głównego pracodawcy. Co przemawia za utrzymaniem takiego stanu rzeczy?

36

2. Co można zrobić, żeby lekarzom zapewnić „normalne” warunki zatrudnienia, tj. przyzwoite wynagro-dzenie, i żeby wszelką dodatkową energię wykorzystywali do jeszcze cięższej pracy (i zarabiania większych pieniędzy) dla swojego głównego pracodawcy?

6.6. ZMIANY WPROWADZANE POD PRESJĄ

Opierając się na ogólnie panujących przekonaniach odnoszących się do opieki zdrowotnej w Europie, można stwierdzić, że najlepsze wyniki osiągają stosunkowo bogate kraje o długiej tradycji pełnego finansowania systemów opieki zdrowotnej. W konsekwencji krajom spoza Europy Zachodniej bardzo trudno jest uzyskać dobry wynik. To do pewnego stopnia prawda, jednak praca HCP nie koncentruje się na wynikach w takim samym stopniu jak inne powszechnie wykonywane badania porównawcze. Starano się jak najbardziej unikać wskaźników skorelowanych z PKB. Wbrew wspomnianym wyżej przekonaniom należy przyznać, że znalezienie się na szczycie Europejskiego Konsumenckiego Indeksu Zdrowia nie jest zbyt trudne. Klu-czowymi miarami są: wybór, prawa pacjenta, dostępność, informacje/przejrzystość, pomiar jakości – ich wprowadzenie nie pociąga za sobą wysokich kosztów.

Najważniejszym czynnikiem wydaje się ogólna przychylność krajowego systemu opieki zdrowotnej oraz zdolność do wdrażania zmian strategicznych. Poddane presji zewnętrznej, co było widoczne w ostatnich latach, poszczególne kraje podejmują całkowicie odmienne działania pozwalające zachować istniejący system opieki zdrowotnej, od głębokich reform systemowych po restrykcyjne przedsięwzięcia obronne na poziomie świadczenia usług zdrowotnych i dostępu do nich. Najwyraźniej systemy opieki zdrowotnej niektórych krajów wykazują się zbyt dużą niechęcią do zmian. Z drugiej strony, kraje szybko uczące się nowych rozwiązań, takie jak Estonia, Chorwacja czy Słowacja, miały tę wątpliwą przewagę, że stanęły w obliczu kryzysu tak groźnego, że stał się on okazją do gruntownej zmiany całego podejścia do opieki zdrowotnej.

6.7. DLACZEGO PACJENCI SĄ NIEDOINFORMOWANI?

Każdego roku wyniki ankiety stworzonej we współpracy z instytutem Patient View ujawniają ciekawy fakt: w niektórych krajach organizacje reprezentujące pacjentów oraz przedstawiciele organizacji prozdro-wotnych(w tym także bardzo szanowanych instytucji) nie dysponują wiedzą na temat niektórych usług zdrowotnych dostępnych na terenie ich krajów. Na przykład zespół badawczy stale uzyskuje negatywne odpowiedzi dotyczące istnienia rejestrów lekarzy, farmakopei, dostępu do dokumentacji medycznej etc. w krajach, w których badacze pracujący dla HCP z łatwością znajdują tego rodzaju informacje, nawet nie znając lokalnego języka. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest prawdopodobnie fakt, że władze krajowe wprowadzają znaczące usprawnienia systemu, ale zapominają poinformowaćo tym opinię publiczną. Gdy system opieki zdrowotnej odchodzi od zhierarchizowanej kultury eksperckiej i staje się branżą, na którą coraz większy wpływ ma komunikacja z podmiotami zewnętrznymi, sytuacja taka musi mieć negatywne skutki dla osób korzystających z systemu, dla podatników i dla samego systemu!

Grecja, Irlandia i Hiszpania to trzy kraje, w których opinie organizacji reprezentujących pacjentów nega-tywnie odbiegają od statystyk urzędowych. Oto przykład: hiszpańskie przepisy dają pacjentom prawo do zapoznania się z własną dokumentacją medyczną, jednak odpowiedzi na pytanie o to nadesłane przez hiszpańskie organizacje reprezentujące pacjentów okazały się najbardziej pesymistyczne spośród otrzymanych od 34 krajów ujętych w indeksie.

37

6.8. ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ MRSA

W rankingu EHCI 2007 znaczną uwagę poświęcono problemowi rozprzestrzeniania się zjawiska oporności na antybiotyki: „szpitalne infekcje MRSA (infekcje szczepami gronkowca złocistego opornego na metycy-linę) wydają się rozprzestrzeniać i już dziś stanowią poważne zagrożenie zdrowotne w co drugim kraju, w którym dokonano pomiaru takiego zagrożenia”. Niestety, jedynymi krajami, w których odnotowano znaczącą poprawę w tej kwestii, są Bułgaria, Polska, Wielka Brytania i Irlandia. Tylko 7 krajów na 34 ujęte w rankingu utrzymuje, że MRSA nie jest w ich przypadku poważnym problemem, co umożliwia im zdobycie „zielonych” wartości punktowych wskaźników; są to te same kraje co w 2009 roku!

6.8.1. ZAKAZ SPRZEDAŻY ANTYBIOTYKÓW BEZ RECEPTY!

Jedno działanie może się okazać szczególnie skuteczne w walce z rozprzestrzeniającym się zjawiskiem oporności mikroorganizmów na antybiotyki: wprowadzenie zakazu sprzedaży antybiotyków bez recepty. Mógłby on wejść w życie w formie łatwej do sformułowania dyrektywy UE, którą można by też łatwo moni-torować, gdyż we wszystkich krajach funkcjonuje system rozróżniania leków sprzedawanych na receptę od leków sprzedawanych bez niej. Każdy z krajów, w których sprzedaż antybiotyków bez recepty jest czymś powszechnym, ma poważny problem z opornością mikroorganizmów!

Takie działania ze strony Brukseli zapewniłyby pacjentom dużo większe bezpieczeństwo niż większość innych inicjatyw, w które angażuje się UE!

7. JAK INtERPREtOWAĆ WYNIKI INDEKSU?

Interpretując wyniki Indeksu, trzeba przede wszystkim kierować się jedną zasadą: należy zachować ostrożność.

Europejski Konsumencki Indeks Zdrowia 2012 stanowi próbę zmierzenia wydajności świadczenia usług zdrowotnych z perspektywy konsumenta oraz stworzenia rankingu. Jest rzeczą oczywistą, że na uzyskane wyniki mają wpływ problemy związane z jakością informacji. Brak jest paneuropejskich, jednorodnych procedur gromadzenia danych, a podejmowane przez Komisję Europejską próby wprowadzenia wspólnych wymiernych wskaźników obrazujących sytuację w ochronie zdrowia na niewiele się zdały.

HCP stoi jednak na stanowisku, że lepiej zaprezentować uzyskane wyniki opinii publicznej, przyczynia-jąc się tym samym do zapoczątkowania konstruktywnej dyskusji, niż trzymać się powszechnej opinii, że dopóki informacje dotyczące opieki zdrowotnej nie będą w stu procentach pełne, nie powinno się ich ujawniać. Należy ponownie podkreślić, że Indeks ukazuje informacje konsumentów, nie zaś wrażliwe dane medyczne lub dane o pacjentach.

Nie twierdząc, że wyniki rankingu EHCI 2012 odpowiadają jakością rozprawie naukowej, wyrażamy przeko-nanie, że nie należy ich odrzucać jako wyników przypadkowych. Indeks tworzony jest oddolnie – oznacza to, że miejsca zajmowane w rankingu przez kraje, w których systemy opieki zdrowotnej są podobne, nie

38

powinny być od siebie bardzo oddalone. Potwierdzeniem tego jest fakt, że kraje skandynawskie tworzą w nim w miarę zwartą grupę, Irlandia i Wielka Brytania są blisko siebie, podobnie jak Czechy i Słowacja, Hiszpania i Portugalia oraz Grecja i Cypr.

Wcześniejsze doświadczenia uzyskane przy tworzeniu ogólnych Europejskich Konsumenckich Indek-sów Zdrowia są odzwierciedleniem faktu, że ranking konsumencki stworzony na podstawie podobnych wskaźników traktowany jest jako ważne narzędzie służące ukazywaniu jakości usług zdrowotnych. HCP wyraża nadzieję, że wyniki rankingu EHCI 2012 posłużą jako inspiracja do znalezienia miejsc i sposobów usprawnienia europejskiej opieki zdrowotnej.

8. NIEDOStAtECZNA ILOśĆ DANYCH Z EUROPY

8.1. WSKAŹNIKI WYNIKÓW LECZENIA UJĘTE W EHCI

W przeciwieństwie do systemów bardziej „uprzemysłowionych”, jak amerykański, publiczne systemy opieki zdrowotnej w Europie/Kanadzie charakteryzują się bogactwem danych statystycznych dotyczących wkładu środków finansowych, ale też tradycyjnym niedoborem danych dotyczących wyników ilościowych lub jakościowych.

WHO i OECD publikują łatwo dostępne i często aktualizowane dane statystyczne na takie tematy, jak:

• liczba lekarzy/pielęgniarek na jednego mieszkańca,

• liczba łóżek szpitalnych na jednego mieszkańca,

• liczba pacjentów korzystających z określonego rodzaju leczenia,

• liczba konsultacji na jednego pacjenta,

• liczba pracowni RM na milion mieszkańców,

• wydatki na ochronę zdrowia, z podziałem na źródła finansowania,

• sprzedaż leków wyrażona w dawkach i w wartości pieniężnej.

Systemy tradycyjnie finansowane z grantów i budżetu często charakteryzują się kulturą zarządzania, która w dużym stopniu skupia się na ściśle określonych wskaźnikach. Mogą to być liczba pracowników i wszelkiego rodzaju koszty (zazwyczaj niemające związku z efektami) oraz inne wskaźniki, których charakter ilustruje powyższa lista.

Systemy opieki zdrowotnej działające na zasadzie zakładu przemysłowego mają naturalną skłonność do koncentrowania działań monitorujących na produkcie, a także zwykle łączą pomiary kosztów ze współ-czynnikami produktu celem zmierzenia wydajności, opłacalności i jakości.

W przypadku projektu EHCI pokuszono się o uzyskanie danych dotyczących jakości rzeczywiście świadczonych usług zdrowotnych. Postanowiono skoncentrować się na wskaźnikach zależnych głównie od wkładu rzeczywiście świadczonych usług, natomiast w niewielkim stopniu od czynników zewnętrz-

39

nych, jak styl życia, spożywane pokarmy, konsumpcja alkoholu lub palenie papierosów. Tym samym w przypadku rankingu EHCI uniknięto także włączenia parametrów związanych z publiczną służbą zdrowia, które często pozostają pod mniejszym wpływem wskaźnika wydajności służby zdrowia niż czynników zewnętrznych.

Jednym ze wskaźników jakości wybranych na potrzeby niniejszego rankingu był wskaźnik śmiertelności w wyniku zawału serca 28/30 dni od dnia hospitalizacji (pominięto całkowitą śmiertelność z powodu chorób serca, w przypadku której kraje śródziemnomorskie uzyskują z natury rzeczy najlepsze wyniki, prawdopodobnie na skutek związku tych chorób ze stylem życia). Użyte pierwotnie dane pochodziły z ba-dania MONICA, ukończonego z wykorzystaniem danych uzyskanych bezpośrednio od organów ochrony zdrowia krajów niebiorących udziału w tym badaniu.

Zaskakuje brak aktualniejszych danych dotyczących tej najbardziej zabójczej choroby we współczesnej Europie. Poniżej widoczny jest oryginalny wykres zaczerpnięty z materiałów opublikowanych przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne, wykorzystujących dziś już bardzo nieaktualne dane z badania MONICA, przedstawiony jest w oryginalnej formie (nie podano na nim nazw krajów).

Wykres 11: 30-dniowa śmiertelność z powodu zawału serca wśród pacjentów przyjętych do szpitala z uniesieniem odcinka St

Źródło: Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne.

Health Consumer Powerhouse bardzo liczył na to, że Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne i jego dzia-łania na rzecz Europejskiego Badania Chorób Serca, projekty EUROASPIRE i EUROCISS, zaradzą brakowi danych dotyczących wyników leczenia w tym jakże istotnym obszarze. Niestety wygląda na to, że jest to naprawdę bardzo długi proces.

40

9. EWOLUCJA EUROPEJSKIEGO KONSUMENCKIEGO INDEKSU ZDROWIA

9.1. ZAKRES I TREŚĆ EHCI 2005

Ranking EHCI 2005 objął następujące kraje: Belgię, Estonię, Francję, Niemcy, Węgry, Włochy, Holandię, Polskę, Hiszpanię, Szwecję, Wielką Brytanię oraz dla celów porównawczych Szwajcarię.

Uwzględnienie wszystkich 25 krajów członkowskich byłoby trudnym zadaniem, zwłaszcza że wiele z nich weszło w skład UE dopiero niedawno. Nastręczałoby to wielu problemów natury metodologicznej i statystycznej.

Celem rankingu EHCI 2005 było znalezienie reprezentatywnej próbki krajów dużych i małych, przyjętych w poczet UE niedawno i należących do niej od lat.

Na dokonany wybór, oprócz przedstawionych już kryteriów, wpływ miało także pragnienie ujęcia w rankingu wszystkich tych krajów członkowskich, których populacja liczyła co najmniej 40 milionów mieszkańców. Ponieważ kraje skandynawskie mają dosyć zbliżone systemy opieki zdrowotnej, na reprezentanta Skan-dynawii wybrana została Szwecja, głównie dlatego, że członkowie zespołu pracującego nad tym projektem dysponowali znaczną wiedzą na temat szwedzkiego systemu opieki zdrowotnej.

Jak już zasygnalizowano, kryteria wyboru nie były związane z tym, czy usługi danego systemu opieki zdrowotnej są finansowane i/lub oferowane ze środków publicznych czy prywatnych. Na przykład ranking ten zupełnie nie badał kwestii prywatnych świadczeniodawców usług zdrowotnych (o ile nie miała ona potencjalnego wpływu na czas dostępu do usług lub też wyniki leczenia).

Ważnym wnioskiem wyciągniętym z prac nad EHCI 2005 było przekonanie, że istnieje możliwość uzyskania potrzebnych danych i stworzenia indeksu umożliwiającego porównanie i utworzenie rankingu krajowych systemów opieki zdrowotnej widzianych z perspektywy konsumenta/pacjenta.

9.2. ZAKRES I TREŚĆ EHCI 2006–2009

Ranking EHCI z 2006 roku obejmował wszystkie 25 krajów członkowskich EU oraz Szwajcarię i korzystał w zasadzie z tej samej metodologii, która była używana w 2005 roku.

Zwiększono także liczbę wskaźników, z 20 wykorzystanych w rankingu EHCI 2005 do 28. Liczba podka-tegorii pozostała bez zmian i wyniosła pięć, lecz podkategorię „Życzliwość w stosunku do konsumenta” włączono do podkategorii „Prawa pacjenta i informacje”. Nowa podkategoria „Szczodrość systemu” (obejmująca ofertę publicznego systemu opieki zdrowotnej), została wprowadzona, ponieważ liczni obserwatorzy, nie tylko politycy odpowiedzialni za systemy opieki zdrowotnej w krajach, które oficjalnie przyznawały się do problemów z czasem oczekiwania pacjentów, twierdzili, że brak czasu oczekiwania mógł być wynikiem „skąpstwa systemu”. Oznaczałoby to, że narodowe systemy ochrony zdrowia mniej

41

restrykcyjne w oferowaniu pacjentom pewnych zabiegów operacyjnych mogą z natury mieć mniej pro-blemów związanych z listą oczekujących.

Żeby to sprawdzić, wprowadzono podkategorię „Szczodrość publicznych systemów opieki zdrowotnej”, którą w 2009 roku przemianowano na „Zakres i zasięg świadczonych usług”. Problem związany z tą podkategorią polega na tym, że bardzo łatwo można doprowadzić do sytuacji, gdy zastosowany wskaźnik przekształci się po prostu w kolejną metodę mierzenia bogactwa narodowego (PKB/mieszkańca). Wskaźnik „Liczba operacji wymiany stawu biodrowego na 100 000 mieszkańców” jest koronnym przykładem takiej sytu-acji. Koszt operacji wymiany stawu biodrowego wynosi około 7000 € (może być nieco wyższy w Europie Zachodniej, niższy zaś w krajach oferujących niskie uposażenia pracownikom ochrony zdrowia). Koszt ten, w przypadku choroby, która może prowadzić do kalectwa, ale nie zagraża życiu, skutkuje ścisłym związkiem poziomu świadczenia usług zdrowotnych ze wskaźnikiem PKB/mieszkańca.

Operacje usunięcia zaćmy wydają się lepszym i mniej związanym z PKB wskaźnikiem „Szczodrości publicznych systemów opieki zdrowotnej”. Koszt takiej operacji stanowi jedynie dziesiątą część operacji wymiany stawu biodrowego, co sprawia, że mniej zamożne kraje mogą sobie pozwolić na przeprowadzanie większej liczby zabiegów tego typu. Co ciekawe, Belgia, kraj, który ma najmniej problemów związanych z czasem oczekiwania pacjentów i który był najczęściej oskarżany o osiągnięcie takiego wyniku dzięki restrykcyjnej polityce zdrowotnej, dysponuje zdecydowanie najwyższymi (na równi z Kanadą) wskaź-nikami świadczenia zabiegów usunięcia zaćmy w krajach OECD.

Żeby osiągnąć wyższy poziom wiarygodności informacji, jednym z najważniejszych czynników było stwo-rzenie sieci bezpośrednich kontaktów z krajowymi urzędami opieki zdrowotnej, bardziej systematycznych niż w przypadku poprzednich edycji rankingów EHCI. Słabość danych statystycznych dotyczących euro-pejskich systemów opieki zdrowotnej opisanych w poprzednich raportach EHCI można rekompensować jedynie poprzez prowadzenie dogłębnych dyskusji z pracownikami zajmującymi kluczowe stanowiska na szczeblu krajowych urzędów opieki zdrowotnej.

Ogólnie rzecz biorąc, w latach 2006–2008 spotkano się z przychylnością ministerstw zdrowia lub ich agend odpowiedzialnych za nadzór i/lub zapewnienie jakości świadczonych usług zdrowotnych. 19 krajów UE udzieliło pisemnych odpowiedzi na zadane przez nas pytania. Sytuacja ta jeszcze bardziej się poprawiła w 2009 roku (patrz dział 9.9.2).

9.3. EHCI 2012

Praca nad Indeksem stanowi kompromis pomiędzy wyborem wskaźników uznanych za najbardziej istotne dla zapewnienia informacji o różnych krajowych systemach opieki zdrowotnej ocenianych z perspek-tywy pacjenta/konsumenta a dostępnością danych dla tych wskaźników. Jest to jakby kolejna wersja klasycznego problemu sprowadzającego się do tego „Czy powinniśmy szukać studolarowego banknotu w ciemnym zaułku, czy monety dziesięciocentowej pod latarnią?”.

Za rzecz istotną uznano posiadanie różnorodnych wskaźników dla różnych dziedzin; obszarów dotyczą-cych stosunku do świadczonych usług oraz orientacji konsumenta, a także wskaźników oceniających „niepodważalne fakty”, ukazujących jakość opieki zdrowotnej w kategoriach produktów. Postanowiono

42

także poszukać wskaźników rzeczywistych wyników w formie produktów, nie zaś wskaźników opisujących procedury medyczne, takie jak „czas do wkłucia igły” (czyli czas pomiędzy przybyciem pacjenta na od-dział ratunkowy szpitala a dożylnym podaniem leku rozpuszczającego skrzeplinę), odsetek pacjentów chorych na serce, których poddano zabiegowi rozpuszczenia skrzepliny lub zabiegowi stentowania, etc.

Celowo zrezygnowano ze wskaźników mierzących stan publicznej służby zdrowia, takich jak przewidywana długość życia, umieralność na nowotwory płuc, całkowita umieralność z powodu chorób serca, zachorowalność na cukrzycę, etc. Wskaźniki te uzależnione są w głównej mierze od stylu życia lub czynników środowiskowych, nie zaś od wydajności systemu opieki zdrowotnej. Na ogół oferują one niewiele informacji przydatnych konsumentowi pragnącemu dokonać wyboru pomiędzy dostępnymi metodami leczenia lub świadczeniodawcami usług zdrowot-nych, konsumentowi czekającemu w kolejce na planowany zabieg lub niepokojącemu się ryzykiem wystąpienia powikłań pozabiegowych czy konsumentowi niezadowolonemu z powodu ograniczeń w dostępie do informacji.

9.3.1. PIĘĆ WSKAŹNIKÓW Z EHCI 2009, KTÓRE NIE ZNALAZŁY SIĘ W NAJNOWSZEJ EDYCJI INDEKSU

Spośród 38 wskaźników wykorzystanych w rankingu EHCI 2009 pięć nie znalazło się w Indeksie EHCI 2012: trzy wskaźniki z kategorii „e-Zdrowie”, wskaźnik „zdrowia psychicznego” obrazujący skłonność do popełniania samobójstw oraz poziom HbA1c u diabetyków.

Pomimo ostrego sprzeciwu niektórych krajów, HCP z dumą utrzymał wskaźnik „Bezpośredni dostęp do lekarza specjalisty” w rankingu EHCI, ponieważ nie istnieją żadne dowody na to, że rola lekarza pierwszego kontaktu ma jakikolwiek wpływ na wydatki związane z opieką zdrowotną. Badania, m.in. przeprowadzone przez Kro-nemana i innych4, dostarczają bardziej znaczących argumentów niż stwierdzenia w rodzaju: „system oparty na lekarzu pierwszego kontaktu to sprawa polityki i nalegamy na usunięcie tego wskaźnika z indeksu”.

Poza tym przykład Niemiec pokazuje, że skutecznym sposobem skłonienia pacjenta do udania się najpierw do lekarza pierwszego kontaktu jest zbudowanie wieloletniej relacji i zaufania między pacjentem i lekarzem. Ograniczenia w zakresie bezpośredniego dostępu do lekarzy specjalistów przynoszą bardzo słabe efekty.

9.3.2. NOWE WSKAŹNIKI WPROWADZONE DO EHCI 2012

Od 2005 roku przy tworzeniu i wyborze wskaźników EHCI posługuje się następującymi kryteriami: 1) relewancja, 2) istotność naukowa, 3) wykonalność (tzn. możliwość uzyskania danych).

Te same trzy zasady mają kluczowe znaczenie dla niemieckiego projektu dotyczącego wskaźników jakości, www.bqs-online.de.

Jak co roku międzynarodowy Panel Ekspertów przedstawił długą listę nowych wskaźników, które na-leżałoby włączyć do tegorocznego Indeksu (więcej informacji o panelu znajdą Państwo w dziale 9.12.). Odbyła się prawdziwa burza mózgów nad nowymi błyskotliwymi pomysłami. Niestety, zespół badawczy

4 Kroneman et al: Direct access in primary care and patient satisfaction: A European study. Health Policy 76 (2006) 72–79.

43

nie zdołał przekształcić ich w skalę punktową dla kolorów zielonego, żółtego i czerwonego. Na przykład wskaźnik „Przyjęcia do szpitala z powodu astmy” (wysoka liczba dająca „czerwony” wynik punktowy) musiał zostać odrzucony z powodu chaosu związanego z różnicami w diagnozie astmy, POChP, zapalenia oskrzeli oraz prawdopodobnie innych schorzeń.

Zespół badawczy przedstawił jednak dane dla dziewięciu nowych/zmodyfikowanych wskaźników, nato-miast pięć czynników wyeliminowano, co sprawia, że ich łączna liczba wynosi 42.

Dodatkowe informacje i opis wskaźników zawiera dział „Treść wskaźników ujętych w EHCI 2012”.

Podkategoria 1 (Prawa pacjenta, informacje oraz e-Zdrowie)Struktura tej podkategorii jest taka jak w EHCI 2007; przeniesiono do niej trzy wskaźniki z podkategorii „e-Zdrowie”.

Podkategoria 2 (e-Zdrowie)Ta podkategoria została zlikwidowana.

Podkategoria 3 (Wyniki leczenia) – nowe wskaźniki:3.6. Cesarskie cięcie 3.7. Niezdiagnozowana cukrzyca 3.8. Depresja

Podkategoria 4 (Zakres i zasięg świadczonych usług) – nowe wskaźniki:4.8. Zapobieganie paleniu 4.9. Długofalowa opieka nad osobami starszymi 4.10. Procent dializ wykonywanych poza klinikami

Podkategoria 5 (środki farmaceutyczne) – nowe wskaźniki:5.5. Leki na chorobę Alzheimera 5.6. Leki na schizofrenię 5.7. Wiedza na temat braku skuteczności antybiotyków w walce z wirusami

9.4. SKŁADOWE WSKAŹNIKÓW (PODKATEGORIE)

Indeks 2012, podobnie jak poprzednie edycje Indeksu EHCI, stworzono na podstawie wskaźników zgrupo-wanych w pięciu podkategoriach.W związku z „zespołem braku danych statystycznych” oraz po dokładnej analizie przeprowadzonej przez Panel Ekspertów, do Indeksu EHCI 2012 włączono ostatecznie 42 wskaźniki.

Tak więcobszary wskaźników w indeksie EHCI 2012 przedstawiają się następująco:

Podkategoria Liczba wskaźników

1. Prawa pacjenta i informacja 12

2. Dostępność/czas oczekiwania na leczenie 5

3. Wyniki leczenia 8

4. Zakres i zasięg usług („Szczodrość systemu”) 10

5. Środki farmaceutyczne 7

44

9.5. PUNKTACJA ZASTOSOWANA W EHCI2012

Wydajność poszczególnych krajowych systemów opieki zdrowotnej oceniona została w trzystopniowej skali dla każdego wskaźnika. Stopnie mają raczej oczywiste znaczenie: kolor zielony = wynik dobry (), kolor żółty = wynik średni (), kolor czerwony = wynik niezadowalający (). Za kolor zielony przyznawano 3 punkty, za żółty 2 punkty, a za kolor czerwony (lub za „brak danych”, b.d.) jeden punkt.

Fakt, że w Indeksie znalazło się siedem krajów spoza UE, które nie powinny być za to piętnowane w przy-padku wskaźnika „1.8. Swobodny wybór opieki w innym kraju UE”, wymógł wprowadzenie nowego wyniku punktowego w rankingu EHCI 2009: „nie ma zastosowania/nie dotyczy”. Z tego powodu kraje te uzyskują wynik „n.d.”, dający 2 punkty. Taki wynik punktowy zastosowano także dla wskaźnika 1.8 w przypadku Islandii i Malty, gdyż w zasadzie każde z tych państw ma tylko jeden szpital z prawdziwego zdarzenia.

Od czasu Indeksu 2006 stosowana jest ta sama metodologia: w przypadku każdej podkategorii wynik punktowy dla danego kraju obliczono jako procent maksymalnej liczby punktów (np. dla czasu oczeki-wania wynik punktowy dla danego kraju obliczono jako procent maksymalnej liczby 3 punktów x 5 =15).

Następnie wyniki dla wszystkich podkategorii pomnożono przez współczynniki wagi wskaźników po-dane w następnym dziale i dodano, otrzymując ostateczny wynik punktowy danego kraju. Te wyrażone w procentach wyniki zaokrąglono do trzycyfrowych liczb całkowitych, tak by „zielony” wynik punktowy uzyskany we wszystkich 42 wskaźnikach dawał 1000 punktów.

9.6. WSPÓŁCZYNNIKI WAGI WSKAŹNIKÓW

Już w przypadku rankingu EHCI 2005 dyskutowano nad możliwością wprowadzenia współczynników wagi wskaźników, tzn. wybraniem pewnych obszarów wskaźników i przyznaniem im większego znaczenia niż innym, a następnie pomnożenia uzyskanych dla nich wyników przez liczby inne niż 1.

W przypadku rankingu EHCI 2006 wprowadzono wyraźne współczynniki wagi wskaźników dla pięciu podkategorii, po dokładnym rozważeniu, którym wskaźnikom należy przypisać większą wagę. Opierając się głównie na dyskusjach prowadzonych z członkami paneli eksperckich oraz na doświadczeniach zwią-zanych z licznymi badaniami opinii pacjentów, postanowiono, że głównymi kandydatami do przyznania wyższych współczynników wagi będą podkategorie dostępności i wyników leczenia. W tym przypadku, podobnie jak dla całości Indeksu, jesteśmy otwarci na propozycje poprawy zastosowanej metodologii.

W rankingu EHCI 2012 wynikom punktowym dla pięciu podkategorii przyznano następujące wagi:

PodkategoriaWzględna waga

(maksymalna liczbapunktów w danej podkategorii)

Punkty przyznane za „zielony” wynik punktowy w danej

podkategorii

Prawa pacjenta, informacje i e-Zdrowie 175 14,59

Czas oczekiwania na leczenie 250 50,00

Wyniki leczenia 300 37,50

Zakres i zasięg usług „Szczodrość systemu” 175 17,50

Środki farmaceutyczne 100 14,29

Całkowita suma wag 1000

45

W rezultacie, po dodaniu i pomnożeniu odsetków wyników całkowitych (1000/całkowita suma wag), mak-symalny teoretycznie możliwy do uzyskania przez system opieki zdrowotnej wynik punktowy w Indeksie wynosi 1000. Teoretycznie najniższy wynik punktowy to 333 punkty.

Należy zauważyć, że ponieważ niewiele krajów wypada doskonale w jednej podkategorii, a słabo w innych, ostateczny ranking krajów przedstawiony w EHCI 2012 jest niezwykle stabilny, przy czym współczynniki wagi wskaźników są zróżnicowane raczej w szerokich granicach.

W projekcie eksperymentowano z innymi zestawami wyników punktowych dla kolorów zielonego, żółtego-iczerwonego, jak 2, 1 i 0 (które byłyby naprawdę krzywdzące dla systemów o niskiej wydajności), a także 4, 2 i 1 (które byłyby bardzo korzystne dla systemów najlepszych). Nawet podczas tych eksperymentów ostateczny ranking okazał się niezwykle stabilny.

9.6.1. RÓŻNICE REGIONALNE W KRAJACH UE

HCP zdaje sobie sprawę, że wiele krajów europejskich ma bardzo zdecentralizowane systemy opieki zdro-wotnej. Argument często wysuwany w przypadku Wielkiej Brytanii brzmi następująco: „Szkocja i Walia dysponują odrębnymi usługami w ramach NHS i dlatego należy je klasyfikować oddzielnie”.

Jednorodność pomiędzy różnymi częściami Wielkiej Brytanii jest prawdopodobnie większa niż pomiędzy regionami Hiszpanii i Włoch, krajami związkowymi Niemiec, a być może także większa niż pomiędzy okręgami administracyjnymi Szwecji, liczącej zaledwie 9,5 miliona mieszkańców.

Istnieje pewne ryzyko, że systemy opieki zdrowotnej krajów europejskich mogą być oceniane na zasadzie: „jeśli jedną stopę włożysz do wiadra z lodem, a drugą postawisz na gorącym talerzu, to uśredniając, powi-nieneś czuć się całkiem komfortowo”. Problem ten byłby jeszcze wyraźniejszy, gdyby do Konsumenckiego Indeksu Zdrowia włączyć Stany Zjednoczone rozpatrywane jako jeden kraj.

Ponieważ finansowanie opieki zdrowotnej tradycyjnie zajmuje w krajach europejskich wysoką pozycję, oceniono, że regionalne różnice są zbyt niewielkie, aby zestawienia dotyczące krajowych poziomów usług zdrowotnych miały znaczenie.

9.7. DEFINICJE WSKAŹNIKÓW I ŹRÓDŁA DANYCH DLA EHCI 2012

Należy zauważyć, że od 2009 roku HCP otrzymuje znacznie więcej informacji od krajowych urzędów ochrony zdrowia prawie wszystkich 34 krajów ujętych w indeksie. Odpowiedzi udzielone w ankiecie zle-conej przez Patient View 2012 wykorzystywano bardzo ostrożnie, np. jeśli dane „oficjalne” umożliwiają zdobycie „zielonego” wyniku punktowego, a według ankiety możliwy do uzyskania wynik jest zdecydo-wanie „czerwony”, kraj otrzymywał „żółty” wynik punktowy.

46

Podk

ateg

oria

Wsk

aźni

kKo

men

tarz

Wyn

ik 3

Wyn

ik 2

Wyn

ik 1

Głów

ne ź

ródł

a in

form

acji

1.Pr

awa

pacj

enta

i i

nfor

mac

je

1.1.

Pra

wo

zdro

wot

ne

opar

te n

a pr

awac

h pa

cjen

ta

Czy

kraj

owe

usta

wod

awst

wo

jest

wyr

aźni

e w

yraż

one

w k

ateg

oria

ch p

raw

pa

cjen

tów

?

Tak

Różn

e ro

dzaj

e ka

rt-

pacj

enta

lub

podo

bne

zarz

ądze

nia

Nie

Rapo

rty E

urop

ean

Obse

rvat

ory

HiT,

http

://eu

ropa

tient

right

s.eu

/abo

ut_u

s.ht

ml;U

staw

aopr

awac

h pa

cjent

a(An

eks1

dora

portu

EHCI

);http

://w

ww.

heal

thlin

e.co

m/

gale

cont

ent/

patie

nt-ri

ghts

-1;

http

://w

ww.

advi

cegu

ide.

org.

uk/in

dex/

fam

ily_p

aren

t/he

alth

/nh

s_pa

tient

s_rig

hts.

htm

;ww

w.do

hc.ie

; ht

tp://

ww

w.ss

t.dk/

Tilsy

n/In

divi

duel

t_tils

yn/T

ilsyn

_med

_fagl

i-gh

ed/S

kaer

pet_t

ilsyn

_med

_vid

ere/

Skae

rpet

_tils

yn/L

iste

.asp

x;ht

tp://

db2.

doym

a.es

/pdf

/261

/261

v1n2

a130

4876

4pdf

001.

pdf

1.2.

Org

aniz

acje

pa

cjen

tów

za

anga

żow

ane

w p

roce

s de

cyzy

jny

Tak,

usta

wow

oTa

k,

na p

odst

awie

-po

wsz

echn

ej p

rakt

y-ki

w fu

nkcj

ach

dora

d-cz

ych

Nie,

nie

obow

iązk

owe

lub

na o

gół

real

izow

ane

w p

rakt

yce

Syst

emy

opie

ki z

drow

otne

j w E

urop

ie z

per

spek

tyw

y pa

cjen

tów

; bad

anie

zle

cone

prz

ez H

CP 2

012.

Wyw

iady

os

obis

te

1.3.

Ubez

piec

zeni

eod

nie

zaw

inio

nych

ędów

w s

ztuc

e le

kars

kiej

Czy

pacj

enci

otr

zym

ują

odsz

kodo

wan

ie b

ez p

omoc

y są

du p

o do

wie

dzen

iu,

że p

erso

nel m

edyc

zny

pope

łnił

błęd

y?

Tak

Dost

atec

znie

(n

p. >

25%

kal

ectw

a po

kryt

y pr

zez

pań-

stw

o)

Nie

Swed

ish

Natio

nal P

atie

nt In

sura

nce

Co. (

Wsz

ystk

ie k

raje

sk

andy

naw

skie

maj

ą ub

ezpi

ecze

nia

od n

ieza

win

iony

ch

błęd

ów w

szt

uce

leka

rski

ej);

ww

w.h

se.ie

; ww

w.h

iga.

ie

1.4.

Pra

wo

do d

rugi

ej

opin

iiTa

kTa

k, a

lej e

st o

na

trud

no d

ostę

pna

w w

ynik

u ni

edos

tate

czny

ch

info

rmac

ji, b

iuro

krac

ji lu

b ni

echę

ci le

karz

y

Nie

Syst

emy

opie

ki z

drow

otne

j w E

urop

ie z

per

spek

tyw

y pa

cjen

tów

; bad

anie

zle

cone

prz

ez H

CP 2

012.

Wyw

iady

os

obis

te

1.5.

Dos

tęp

pacj

enta

do

wła

snej

do

kum

enta

cji

med

yczn

ej

Czy

pacj

enci

maj

ą do

stęp

do

sw

ojej

dok

umen

tacj

i m

edyc

znej

?

Tak,

pac

jenc

i ot

rzym

ują

kopi

ę,

pros

ząc

o ni

ą le

karz

a

Tak,

ale

wym

aga

to

pise

mne

go w

nios

ku

lub

doku

men

tacj

a je

st d

ostę

pna

do p

rzej

rzen

ia

jedy

nie

pod

nadz

orem

leka

rza

Nie,

nie

ma

taki

ego

praw

a us

taw

oweg

oSy

stem

y op

ieki

zdr

owot

nej w

Eur

opie

z p

ersp

ekty

wy

pacj

entó

w; b

adan

ie z

leco

ne p

rzez

HCP

201

2. W

ywia

dy

osob

iste

47

Podk

ateg

oria

Wsk

aźni

kKo

men

tarz

Wyn

ik 3

Wyn

ik 2

Wyn

ik 1

Głów

ne ź

ródł

a in

form

acji

„wal

k-th

ough

1.6.

Rej

estr

le

karz

y z

praw

em

wyk

onyw

ania

za

wod

u

Czy

opin

ia p

ublic

zna

ma

dost

ęp

do in

form

acji:

„Czy

leka

rz X

jest

pr

awdz

iwym

spe

cjal

istą

?”

Tak,

na

stro

-ni

e w

ww

lub

w

 sz

erok

o do

stęp

nych

pu

blik

acja

ch

Tak,

ale

w p

ublik

acja

ch,

któr

e są

kos

ztow

ne lu

b kt

óryc

h zd

obyc

ie je

st

kłop

otliw

e

Nie

Bada

nie

zlec

one

Patie

nt V

iew

prz

ez H

CP 2

012.

Kra

jow

e re

jest

ry le

karz

y;p:

//w

ww

.sst

.dk/

Tils

yn/In

divi

duel

t_tils

yn/

Tils

yn_m

ed_fa

glig

hed/

Skae

rpet

_tils

yn_m

ed_v

ider

e/Sk

aer-

pet_t

ilsyn

/Lis

te.a

spx;

http

://

1.7.

Info

rmac

ja in

tern

e-to

wa

lub

cało

dobo

wa

info

rmac

ja te

lefo

nicz

-na

dot

yczą

ca o

piek

i zd

row

otne

j

Info

rmac

je, k

tóre

mog

ą po

móc

pa

cjen

tom

pod

jąć

nast

ępuj

ą-ce

dec

yzje

: „Po

sko

rzys

tani

u z

serw

isu

info

rmac

yjne

go z

a-ży

ję p

arac

etam

ol i p

ocze

kam

, co

się

wyd

arzy

” lu

b „N

atyc

h-m

iast

jadę

do

SOR

najb

liższ

ego

szpi

tala

Tak

Tak,

ale

nie

sąo

ne p

o-w

szec

hnie

dos

tępn

e-lu

b op

inia

pub

liczn

a ni

e je

st o

nic

h w

ysta

r-cz

ając

o in

form

owan

a

Nie

lub

wys

tępu

ją sp

o-ra

dycz

nie

Syst

emy

opie

ki z

drow

otne

j w E

urop

ie z

per

spek

tyw

y pa

cjen

tów

; bad

anie

zle

cone

prz

ez H

CP 2

012.

Wyw

iady

os

obis

te.

http

://w

ww

.nhs

dire

ct.n

hs.u

k/;w

ww

.hse

.ie;w

ww

.ntp

f.ie

1.8.

Moż

liwoś

ć sz

u-ka

nia

tran

sgra

nicz

nej

opie

ki z

drow

otne

j z fi

-na

nsow

anie

m p

rzez

kr

aj

zam

iesz

kani

a pa

cjen

ta

Czy

pacj

enci

mog

ą w

ybra

ć le

-cz

enie

w in

nym

pań

stw

ie U

E?Ta

k,

w t

ym

op

erac

je p

la-

now

e pr

ze-

prow

adza

ne

w s

zpita

lu

Tak,

ale

pow

stęp

nej a

k-ce

ptac

ji, k

tórą

zw

ykle

uz

ysku

je s

ię b

ez k

ło-

potu

, lub

ogr

anic

zone

do

zab

iegó

w a

mbu

la-

tory

jnyc

h

Tak,

ale

pow

stęp

nej a

k-ce

ptac

ji lu

b w

bar

dzo

ogra

nicz

onym

zak

re-

sie

(for

my

opie

ki zd

ro-

wot

nej n

ieof

erow

ane

w k

raju

zam

iesz

kani

a pa

cjen

ta)

Syst

emy

opie

ki z

drow

otne

j w E

urop

ie z

per

spek

tyw

y pa

cjen

tów

;ba

dani

e zl

econ

e pr

zez

HCP

2012

. Wyw

iady

z u

rzęd

nika

mi

odpo

wie

dzia

lnym

i za

opie

kę z

drow

otną

1.9.

Kat

alog

św

iadc

ze-

niod

awcó

w z

rank

in-

giem

jako

ści ś

wia

dczo

-ny

ch u

sług

„Dr F

oste

r” w

Wie

lkie

j Bry

tani

i to

typo

wy

przy

kład

„zi

elon

e-go

” w

ynik

u pu

nkto

weg

o.W

y-ka

z „7

50 n

ajle

pszy

ch k

linik

” op

ublik

owan

y pr

zez

LePo

int

we

Fran

cji

uzys

kuje

„żó

łty”

wyn

ik p

unkt

owy

Tak

W p

ewny

m s

topn

iu,

tylk

o re

gion

alny

lub

opin

ia p

ublic

zna

nie

jest

o n

im w

ysta

rcza

-ją

co in

form

owan

a

Nie

Syst

emy

opie

ki z

drow

otne

j w E

urop

ie z

per

spek

tyw

y pa

-cj

entó

w; b

adan

ie zl

econ

e pr

zez H

CP 2

012.

http

://w

ww.

drfo

-st

er.c

o.uk

/hom

e.as

px; h

ttp:

//w

ww

.sun

dhed

skva

litet

.dk/

;ht

tp://

ww

w.sy

kehu

sval

g.no

/sid

emal

er/V

isSt

atis

kInf

orm

a-sj

on 2

109.

asp

x;ht

tp://

ww

w.hi

qa.ie

/; ht

tp://

212.

80.1

28.9

/ge

stio

n/ge

s161

000c

om.h

tml

48

Podk

ateg

oria

Wsk

aźni

kKo

men

tarz

Wyn

ik 3

Wyn

ik 2

Wyn

ik 1

Głów

ne ź

ródł

a in

form

acji

1.10

. Ro

zpow

szec

hnie

nie

elek

tron

iczn

ej

doku

men

tacj

i m

edyc

znej

Proc

ent p

rakt

yk le

kars

kich

pr

owad

zony

ch p

rzez

le

karz

y ro

dzin

nych

w

ykor

zyst

ując

ych

elek

tron

iczn

e da

ne

med

yczn

e do

pos

taw

ieni

a di

agno

zy

≥90

%

prak

tyk

leka

rzy

rodz

inny

ch

<90≥

50%p

rakt

yk<

50%p

rakt

ykht

tp://

ec.e

urop

a.eu

/pub

lic_o

pini

on/fl

ash/

fl126

_fr.p

df;

http

://w

ww

.eur

opar

tner

sear

ch.n

et/is

t/co

mm

uniti

es/

inde

xmap

cons

o.ph

p?Se

=11;

ww

w.ic

gp.ie

; Com

mon

wea

lth

Fund

Inte

rnat

iona

l Hea

lth P

olic

y Su

rvey

of P

rimar

y Ca

re

Phys

icia

ns “B

ench

mar

king

ICT u

se a

mon

g GP

s in

Eur

ope”

; Ko

mis

jaEu

rope

jska

, kw

ieci

eń 2

008;

bad

anie

prz

epro

wa-

dzon

e pr

zez E

mpi

rica,

Bon

n, N

iem

cy (s

. 60)

, Gar

tner

Gro

up1.

11. D

ostę

p pa

cjen

tów

do

inte

rnet

owej

fo

rmy

umaw

iani

a si

ę na

wiz

yty

leka

rski

e

Czy

pacj

enci

mog

ą za

reze

rwow

ać w

izyt

ę u

leka

rza

prze

z In

tern

et?

Tak,

jest

to

szer

oko

dost

ępne

Usłu

ga o

fero

wan

a ty

lko

prze

z ni

ektó

re

szpi

tale

/labo

rato

ria

Nie

lub

bard

zo rz

adko

Bada

nie

zlec

one

Patie

nt V

iew

201

2 pr

zez

HCP

. W

ywia

dy

z ur

zędn

ikam

i odp

owie

dzia

lnym

i za

opie

kę z

drow

otną

1.12

. e-r

ecep

tyW

peł

ni

funk

cjon

ując

a us

ługa

e-

rece

pty

w c

ałym

kr

aju

lub

na z

nacz

nych

ob

szar

ach

niek

tóry

ch

regi

onów

Zaaw

anso

wan

e pr

ojek

ty p

ilota

żow

e w

dzi

edzi

nie

e-re

cept

,któ

re m

ają

się

prze

kszt

ałci

ć w

usł

ugi c

iągł

e,

lub

mał

e pr

ojek

ty

pilo

tażo

we,

w

prz

ypad

ku k

tóry

ch

wyr

ażon

o am

bicj

ę po

lityc

zną,

aby

pr

zeks

ztał

ciły

się

w

ogó

lnok

rajo

we

usłu

gi e

-rec

epty

Proj

ekty

w z

akre

sie

rece

ptob

ejm

ując

e ty

lko

e-w

ydaw

anie

lub

z in

nych

prz

yczy

n ni

espe

łnia

jące

kr

yter

iów

defi

nicj

i e-

rece

pt, l

ub b

rak

dzia

łań

w z

akre

sie

e-re

cept

; wył

ączn

ie

dekl

arac

je d

otyc

zące

po

lityk

i

“The

set-u

pofg

uide

lines

insu

ppor

tofE

urop

eane

-Pre

scrip

tion

inte

rope

rabi

lity(

2011

–20

13)”

,Em

piric

a,Bo

nn

49

Podk

ateg

oria

Wsk

aźni

kKo

men

tarz

Wyn

ik 3

Wyn

ik 2

Wyn

ik 1

Głów

ne ź

ródł

a in

form

acji

2. D

ostę

pnoś

ć (c

zas

ocze

kiw

ania

na

lecz

enie

)

2.1.

Dos

tęp

do le

karz

a ro

dzin

nego

w ty

m

sam

ym d

niu

Czy

mog

ę lic

zyć

na to

, że

mój

le

karz

rodz

inny

prz

yjm

ie

mni

e dz

isia

j?

Tak

Tak,

ale

nie

w p

ełni

Nie

Bada

nie

zlec

one

Patie

nt V

iew

prz

ez H

CP 2

012.

Kra

jow

e re

jest

ry le

karz

y; K

rajo

we

agen

cje

ochr

ony

zdro

wia

, ww

w.

vant

etid

er.s

e

2.2.

Bez

pośr

edni

do

stęp

do

spec

jalis

tyBe

z sk

iero

wan

ia o

d le

karz

a ro

dzin

nego

Tak

Dosy

ć cz

ęsto

lub

dla

ogra

nicz

onej

licz

by

spec

jaln

ości

Nie

Bada

nie

zlec

one

Patie

nt V

iew

prz

ez H

CP 2

012;

Wyw

iady

z

urzę

dnik

ami o

dpow

iedz

ialn

ymi z

a op

iekę

zdr

owot

ną,

info

rmac

je p

rzek

azan

e pr

zez

agen

cje

kraj

owe

2.3.

Pow

ażne

, ni

enag

łe z

abie

gi

oper

acyj

ne <

90 d

ni

Pom

osto

wan

ie a

orta

lno-

wie

ń-co

we/

PTC

A or

azw

ymia

na s

ta-

wu

biod

row

ego/

kola

now

ego

90%

<90

dni

50–

90%

<90

dni

> 50

% >

90 d

niBa

dani

e zl

econ

e Pa

tient

Vie

w p

rzez

HCP

201

2; w

ywia

dy

z ur

zędn

ikam

i odp

owie

dzia

lnym

i za

opie

kę z

drow

otną

, in

form

acje

prz

ekaz

ane

prze

z ag

encj

e kr

ajow

e

2.4.

Lec

zeni

e pr

zeci

wno

wot

wor

owe

< 21

dni

Czas

do

otrz

yman

ia r

adio

te-

rapi

i/che

mio

tera

pii o

d de

cyzj

i o

jej p

rzyz

nani

u

90%

<21d

ni50

–90

% <2

1 dn

i>

50%

> 21

dni

Bada

nie

zlec

one

Patie

nt V

iew

prz

ez H

CP 2

012;

wyw

iady

z

urzę

dnik

ami o

dpow

iedz

ialn

ymi z

a op

iekę

zdr

owot

ną,

info

rmac

je p

rzek

azan

e pr

zez

agen

cje

kraj

owe,

ww

w.

soci

alst

yrel

sen.

se2.

5. B

adan

ieTK

< 7

dni

Ocze

kiw

anie

na

zaaw

anso

-w

aną

diag

nost

ykę(

stan

y ni

eost

re)

Zwyk

le <

7dni

Zwyk

le <

21dn

iZw

ykle

>21

dni

Bada

nie

zlec

one

Patie

nt V

iew

prz

ez H

CP 2

012;

wyw

iady

z

urzę

dnik

ami o

dpow

iedz

ialn

ymi z

a op

iekę

zdr

owot

ną,

info

rmac

je p

rzek

azan

e pr

zez

agen

cje

kraj

owe

50

Podk

ateg

oria

Wsk

aźni

kKo

men

tarz

Wyn

ik 3

Wyn

ik 2

Wyn

ik 1

Głów

ne ź

ródł

a in

form

acji

3. W

ynik

i le

czen

ia

3.1.

Śm

iert

elno

ść

z po

wod

u za

wał

u se

rca

30-d

niow

a śm

iert

elno

ść

pacj

entó

w h

ospi

taliz

owan

ych

z za

wał

em m

ięśn

ia s

erco

weg

o (s

tand

aryz

owan

a po

d w

zglę

-de

m w

ieku

)

< 4%

4–<

6%≥

6%Ze

staw

ieni

e na

pod

staw

ie O

ECD

Heal

th D

ata

2011

, WHO

De-

taile

d M

orta

lity

Data

base

, kra

jow

e re

jest

ry z

awał

ów s

erca

3.2.

Śm

iert

elno

ść

niem

owlą

tNa

100

0 ży

wyc

h ur

odze

ń<4

< 6

≥ 6

WHO

Eur

ope

Heal

th fo

r All M

orta

lity

Data

base

, sty

czeń

201

2,na

jnow

sze

dost

ępne

dan

e st

atys

tycz

ne3.

3. S

tosu

nek

liczb

y zg

onów

spo

wod

owa-

nych

chor

obam

i now

o-tw

orow

ymi d

o za

pa-

daln

ości

na

te ch

orob

y

1 m

inus

wsk

aźni

k śm

iert

el-

nośc

i/zac

horo

wal

nośc

i 200

8 („

prze

żyw

alno

ść”)

≥55

%54

,9–

45%

< 45

%J.

Fer

laye

tal.,

Anna

ls o

f Onc

olog

y, 2

010

3.4.

Utra

cone

po

tenc

jaln

e la

ta

życi

a

Wsz

ystk

ie p

rzyc

zyny

, utr

aco-

ne la

ta ży

cia n

a 10

0 00

0mie

sz-

kańc

ów, 0

–69

< 30

0030

00–

4500

> 45

00OE

CD H

ealth

Dat

a 20

11; W

HO H

fA, li

piec

201

1: w

spół

czyn

nik

SDR

dla

wsz

ystk

ich

przy

czyn

zgon

ów n

a 10

0000

, oso

by

w w

ieku

0–

69

3.5.

Infe

kcje

MRS

AW

ynik

i bad

ań w

rażl

iwoś

ci iz

o-la

tów

klin

iczn

ych

gron

kow

ca

złoc

iste

go, p

roc.

< 5%

< 20

%>

20%

ECDC

EARS

-net

,sty

czeń

2012

(wię

kszo

śćda

nych

2010

)

3.6.

Ces

arsk

ie c

ięci

eLi

czba

na

1000

żyw

ych

uro-

dzeń

; licz

ba n

iska

=do

bra

opie

-ka

pre

nata

lna

< 20

020

1–25

0>

250

WHO

Heal

thfo

rAllD

atab

ase,

styc

zeń2

012

3.7.

Niez

diag

nozo

wan

a cu

krzy

caCa

łkow

ity o

dset

ek p

opul

acji

z ni

ezdi

agno

zow

aną

cukr

zycą

20

–79

lat

< 2,

6%2,

6–3,

1 %

> 3,

1%ID

FDia

bete

sAtla

s201

1

3.8.

Dep

resj

aŚr

edni

wyn

ik n

a po

dsta

wie

5 py

tań

dot.

zdro

wia

psy

chic

z-ne

go

≥67

%66

–55

%<

55%

Spec

ialE

urob

arom

eter

345,

paźd

zier

nik2

011;

ww

w.fh

i.no

,”Psy

kisk

hels

eiNo

rge2

011:

2”

51

Podk

ateg

oria

Wsk

aźni

kKo

men

tarz

Wyn

ik 3

Wyn

ik 2

Wyn

ik 1

Głów

ne ź

ródł

a in

form

acji

4.

Zapo

bieg

anie

/za

kres

i z

asię

g św

iadc

zony

ch

usłu

g

4.1.

Źró

dła

finan

sow

a-ni

a sy

stem

ów o

piek

i zd

row

otne

j

Wyd

atki

pub

liczn

e na

och

ronę

zd

row

ia ja

ko p

roc.

całk

owity

ch

wyd

atkó

w n

a oc

hron

ę zd

row

ia

≥80

%<8

0% –

>70%

≤70

%Ba

za d

anyc

h W

HO H

fA, s

tycz

eń 2

012

4.2.

Ope

racj

e za

ćmy

na 1

00 0

00

mie

szka

ńców

po

wyż

ej 6

5. ro

ku

życi

a

Całk

owita

licz

ba z

abie

gów

po-

dzie

lona

prz

ez 1

00 0

00 m

iesz

-ka

ńców

pow

yżej

65.

roku

życi

a

> 50

0050

00–

3000

< 30

00OE

CD H

ealth

Dat

a 20

11, b

aza

dany

ch W

HO H

fA, l

ipie

c 20

11, W

HO P

reve

ntio

n of

Blin

dnes

s an

d Vi

sual

Impa

irmen

t Pr

ogra

mm

e, E

urop

ean

Com

mun

ity H

ealth

Indi

cato

rs

4.3.

Szc

zepi

enia

ni

emow

ląt

Szcz

epie

nia

prze

ciw

ko b

łoni

cy,

tężc

owi, k

rztu

ścow

i ora

z po

lio

– ś

redn

ia a

rytm

etyc

zna

≥97

%≥

97–

<92%

<92%

Baza

dan

ych

WHO

HfA

, lip

iec

2011

4.4.

Prz

eszc

zepy

ne

rek

na m

ilion

m

iesz

kańc

ów

Żyją

cy i z

mar

li da

wcy

, zab

iegi

na

mili

on m

iesz

kańc

ów≥

4040

–30

< 30

Biul

etyn

Rad

y Eu

ropy

nr 1

6/20

11

4.5.

Czy

opi

eka

stom

atol

ogic

zna

jest

w

łącz

ona

do o

fert

y pu

blic

znej

och

rony

zd

row

ia

Czy

opie

ka s

tom

atol

ogic

zna

jest

dot

owan

a na

tych

sam

ych

war

unka

ch c

o op

ieka

som

a-ty

czna

(pac

jenc

i w w

ieku

od

20

do 6

4 la

t)?

Tak,

pod

w

zglę

dem

fin

anso

wym

tr

akto

wan

a je

st ta

k ja

k in

ne fo

rmy

opie

ki z

dro-

wot

nej

Refu

ndac

ja>

40%

kosz

tów

Dla

osób

w w

ieku

20

–64

lata

opi

ekaw

za

sadz

ie s

prow

adza

si

ę do

wiz

yt

w g

abin

etac

h pr

ywat

nych

Euro

pean

Obs

erva

tory

HiT

Rep

orts

, OEC

D He

alth

at a

Gla

nce,

20

11, k

rajo

we

agen

cje

ochr

ony

zdro

wia

52

Podk

ateg

oria

Wsk

aźni

kKo

men

tarz

Wyn

ik 3

Wyn

ik 2

Wyn

ik 1

Głów

ne ź

ródł

a in

form

acji

4.6.

Wsk

aźni

k pr

zepr

owad

zani

a ba

dań

mam

mog

rafic

znyc

h

Odse

tek

kobi

et w

wie

ku 5

0–69

la

t pod

dany

ch b

adan

iom

prz

e-si

ewow

ym, n

ajba

rdzi

ej a

ktua

l-ne

dan

e: w

arto

ść d

ocel

owa

dla

Euro

py w

ynos

i 70

proc

.

≥70

%<7

0% –

>50

%≤

50%

OECD

Hea

lth D

ata

2011

; WHO

Wor

ld H

ealth

Sur

vey

2006

4.7.

Nie

form

alne

op

łaty

św

iadc

zone

le

karz

om

Śred

nia

odpo

wie

dzi n

a na

stę-

pują

ce p

ytan

ie: „

Czy

od p

acje

n-tó

w o

czek

uje

się

doko

nyw

ania

ni

eofic

jaln

ych

płat

nośc

i?”

Nie!

Czas

ami,

zale

ży t

o od

kon

kret

nej s

ytua

cji

Tak,

czę

sto

Bada

nie

zlec

one

Patie

nt V

iew

prz

ez H

CP 2

012;

kra

jow

e re

jest

ry le

karz

y; k

rajo

we

agen

cje

ochr

ony

zdro

wia

4.8.

Zap

obie

gani

e pa

leni

uCa

łkow

ity w

ynik

na

pods

taw

ie

Toba

cco

Cont

rol S

cale

≥51

50–

41≤

40Jo

osse

ns, L

.&Ra

w, M

. „Th

e To

bacc

o Co

ntro

l Sca

le 2

010”

4.9.

Dłu

gofa

low

a op

ie-

ka n

ad o

soba

mi s

tar-

szym

i

Licz

ba d

omów

opi

eki ił

óżek

dla

os

ób s

tars

zych

na

1000

00

mie

szka

ńców

pow

yżej

65.

ro

ku ż

ycia

≥60

0059

99–

3000

< 30

00Ba

za d

anyc

h W

HO H

fA, s

tycz

eń 2

012

4.10

. Pr

ocen

t di

aliz

w

ykon

ywan

ychp

oza

szpi

tala

mi

Proc

. wsz

ystk

ich

pacj

entó

w

podd

awan

ych

hem

odia

lizie

i d

ializ

ie o

trze

wno

wej

w d

omu

≥20

%<2

0% –

>10

%≤

10%

Euro

pean

Ren

al A

ssoc

iatio

n An

nual

Rep

ort 2

009,

ww

w.

ceap

ir.or

g

53

Podk

ateg

oria

Wsk

aźni

kKo

men

tarz

Wyn

ik 3

Wyn

ik 2

Wyn

ik 1

Głów

ne ź

ródł

a in

form

acji

5. Ś

rodk

i fa

rmac

eu-

-tycz

ne

5.1.

Ref

unda

cja

lekó

w s

prze

daw

anyc

h na

rece

ptę

Odse

tek

całk

owite

go o

brot

u le

-ka

mi (

na re

cept

ę)re

fund

owa-

nym

i ze

środ

ków

pub

liczn

ych

≥70

%69

,9–

50%

< 50

%Ba

za d

anyc

h W

HOH

fA,s

tycz

eń20

12,P

ATIE

NTS

W.A

.I.T.I

N-

DICA

TOR,

Rap

ort 2

010–

przy

goto

wan

y na

pod

staw

ieba

zy

dany

ch F

PIA(

pier

wsz

e po

zwol

enie

na

wpr

owad

zeni

e do

obr

otu

w U

E w

okr

esie

2007

–09

)5.

2. F

arm

akop

ea d

o-st

osow

ana

do p

ozio

-m

u w

iedz

y os

ób n

ie-

zwią

zany

ch ze

słu

żbą

zdro

wia

?

Czy

istn

ieje

farm

akop

ea d

o-st

osow

ana

do p

ozio

mu

wie

dzy

osób

nie

zwią

zany

ch ze

słu

żbą

zdro

wia

, łat

wo

dost

ępna

dla

og

ółu

społ

ecze

ństw

a (I

nter

net

lub

szer

oko

dost

ępne

pub

li-ka

cje)

?

Tak;

pod

mio

t pr

zeka

zują

cy

info

rma

cje

je

st u

jaw

nion

y i b

ierz

e za

to

odpo

wie

dzia

l-no

ść

Tak,

ale

nie

jest

łatw

o st

wie

rdzi

ć, k

to p

rzek

a-zu

je in

form

acje

Nie

Bada

nie

zlec

one

Patie

nt V

iew

prz

ez H

CP 2

011;

kra

jow

e ag

encj

e ds

. pro

dukt

ów m

edyc

znyc

h

5.3.

Tem

po w

prow

a-dz

ania

now

ych

lekó

w

prze

ciw

now

otw

oro-

wyc

h

Kod

ATC:

L01

XC(p

rzec

iwci

ała

mon

oklo

naln

e) n

a je

dneg

o m

iesz

kańc

a, m

ln E

UR n

a m

i-lio

n m

iesz

kańc

ów

Inte

nsyw

niej

-sz

e ni

ż śr

ed-

nia

UE

Zbliż

one

do ś

redn

iej U

EM

niej

inte

nsyw

ne n

iż-

śred

niaU

EBa

za d

anyc

h IM

SMID

AS, c

ały

rok

2011

5.4.

Dos

tęp

do n

owyc

h le

ków

(cza

s oc

zeki

wa-

nia

na re

fund

ację

)

Czas

pom

iędz

y re

jest

racj

ąa

włą

czen

iem

do

syst

emu

re-

fund

acji

<150

dni

<300

dni

>300

dni

Rapo

rty

Patie

nts

W.A

.I.T.

Indi

cato

r 201

0 i 2

011

– p

rzyg

o-to

wan

e na

pod

staw

ie b

azy

dany

ch E

FPIA

5.5.

Lek

i na

chor

obę

Alzh

eim

era

Kody

ATC:

N06

DAiN

06DX

;naj

ed-

nego

mie

szka

ńcap

owyż

ej65

. ro

ku ż

ycia

> 10

000

jedn

. st

and.

na

mln

m

iesz

kańc

ów

10 0

00–

5000

jedn

. st

and.

na

mln

mie

sz-

kańc

ów

< 50

00 je

dn. s

tand

. na

mln

mie

szka

ńców

Baza

dan

ych

IMS

MID

AS, c

ały

rok

2011

5.6.

Leki

na

schi

zofr

e-ni

ęN

05A,

wył

ącza

jąc

N05

AN(l

e-ki

prz

eciw

psyc

hoty

czne

poz

a pr

epar

atam

i litu

); n

a je

dneg

o m

iesz

kańc

a, m

ln E

UR n

a m

ilion

m

iesz

kańc

ów

> 10

10–

5<

5Ba

za d

anyc

h IM

S M

IDAS

, cał

y ro

k 20

11

5.7.

Wie

dza

na te

mat

br

aku

skut

eczn

ości

an

tybi

otyk

ów w

wal

ce

z w

irusa

mi

Proc

. mie

szka

ńców

wie

dzą-

cych

, że

anty

biot

yki s

ą ni

esku

-te

czne

w w

alce

z p

rzez

iębi

e-ni

ami i

gry

≥60

%59

–40

%≤

39%

Spec

ial E

urob

arom

eter

338

, kw

ieci

eń 2

010

54

tabela 9.9; 9.7 Definicje wskaźników i źródła danych dla rankingu EHCI 2012.

9.7.1. DODATKOWE GROMADZENIE DANYCH – BADANIE ANKIETOWE

Poza uzyskaniemdanychz ogólnie dostępnych źródeł, podobnie jak w przypadku Indeksów 2005–2009, organizacji Patient View (PV) zlecono przeprowadzenie ankiety internetowej wśród organizacji reprezentu-jących pacjentów(Patient View ma siedzibę w Woodhouse Place, Upper Woodhouse, Knighton, Powys, LD7 1NG, Walia, tel.: 0044-(0)1547-520-965, e-mail: [email protected]). W roku 2009 badanie uwzględniało pięć wskaźników dotyczących „Czasu oczekiwania”, nowe wskaźniki w podkategorii „e-Zdrowie” oraz inne wskaźniki wymienione w Załączniku 1. Odpowiedzi przesłało łącznie 1114 organizacji reprezentujących pacjentów. Najmniejsza liczba odpowiedzi z jednego kraju wynosiła 4 (Albania i Islandia), nie licząc BJR Macedonii, z której nadeszła zaledwie jedna odpowiedź.

Począwszy od 2009 roku krajowe agencje współpracują z HCP dużo lepiej, znacznie ambitniej. Z tego powodu, przydzielając wartości punktowe poszczególnym wskaźnikom, z dużą ostrożnością podeszliśmy do odpowiedzi udzielonych w ankiecie PV. W przypadku każdego wskaźnika, dla którego HCP uzyskał wiele informacji z oficjalnych źródeł danego kraju (tzn. informacje zawierające rzeczywiste dane wspie-rające przyznany wynik punktowy), jeśli odpowiedzi udzielone w ankiecie PV wskazywały na sytuację zupełnie odmienną od przedstawionej przez źródła oficjalne, wyniki ankiety PV były wykorzystywane jedynie do modyfikacji wyników punktowych opartych na danych otrzymanych z oficjalnych źródeł danego kraju.

W rezultacie, w przeciwieństwie do rankingu z 2008 roku, ankieta PV nie została wykorzystana jako źródło danych CUTS (patrz dział 9.11) dla wskaźników określających czas oczekiwania pacjentów ani dla innych wskaźników (poza wskaźnikiem „4.7. Nieformalne opłaty świadczone lekarzom”).

9.7.2. DODATKOWE GROMADZENIE DANYCH – INFORMACJE UZYSKANE OD MINISTERSTW / AGENCJI KRAJOWYCH

Wstępne tabele punktowe zostały w dniu 27 lutego 2012 roku przesłane do ministerstw zdrowia lub agencji we wszystkich 34 krajach ujętych w rankingu. Stworzyło to im możliwość przekazania danych bardziej aktualnych i/lub wyższej jakości niż pochodzące ze źródeł ogólnodostępnych.

Do procedury tej przygotowywano się wiosną i latem 2009 roku poprzez intensywną wymianę korespon-dencji listownej i elektronicznej, prowadzenie rozmów telefonicznych oraz poprzez wizyty w minister-stwach/agencjach. Ostatecznie zgromadziliśmy informacje pochodzące z oficjalnych źródeł krajowych, otrzymane w formie zwracanych „tabel punktowych dla pojedynczych krajów” i/lub zebrane w trakcie dyskusji prowadzonych podczas osobistych wizyt w ministerstwach zdrowia/agencjach krajowych. Przedstawia to poniższa tabela.

KrajUdzielił

odpowiedziw 2006 roku

Udzielił odpowiedzi

w 2007 roku

Udzielił odpowiedzi

w 2008 roku

Udzielił odpowiedzi

w 2009 roku

Udzielił odpowiedziw 2012 roku

Albania niedotyczy niedotyczy niedotyczy √ √Austria √ √ √ √Belgia √ √Bułgaria niedotyczy √ √ √Chorwacja niedotyczy niedotyczy √ √ √

55

Cypr √ √ √Czechy √ √ √Dania √ √ √ √Estonia √ √ √ √Finlandia √ √ √ √ √Francja √Macedonia niedotyczy niedotyczy √Niemcy √Grecja √ √ √Węgry √ √ √ √ √Islandia niedotyczy niedotyczy niedotyczy √ √Irlandia √ √ √ √Włochy √ √Łotwa √ √ √Litwa √ √ √ √Luksemburg √ √ √ √Malta √ √ √Holandia √ √ √Norwegia niedotyczyPolska √ √ √ √ √Portugalia √ √ √Rumunia niedotyczy √ √ √ √Serbia niedotyczy niedotyczy niedotyczy niedotyczy √Słowacja √ √Słowenia √ √ √Hiszpania √SzwecjaSzwajcaria √Wielka Brytania √ √

Tabele przesłane krajowym agencjom ochrony zdrowia zawierały jedynie wyniki punktowe dla danego kraju. Akceptowano poprawki, ale wyłącznie rzeczywistych danych, a nie po prostu wyniku punktowego (nierzadko z „czerwonego” na lepszy). Nieoczekiwanie okazało się, że często przeważała zwykła uczci-wość i wyniki były korygowane w stronę niższych wartości punktowych.

9.8. USTAWIENIA WARTOŚCI PROGOWYCH

Nie zamierzaliśmy stworzyć uniwersalnej, opartej na podstawach naukowych, zasady ustalania wartości progowych umożliwiających uzyskanie „zielonych”, „żółtych” lub „czerwonych” wyników punktowych dla różnych wskaźników. Wartości progowe zostały ustalone po przeanalizowaniu rzeczywistychparametrów, by uniknąć otrzymania wskaźników pokazujących „wyłącznie zielone wyniki punktowe” lub „całkowicie czerwone wyniki punktowe”.

Ustawienie wartości progowych zwykle sprowadza się do przeanalizowania wykresu słupkowego przed-stawiającego dane dotyczące wartości wskaźnika, w kolejności rosnącej. Powstała w ten sposób krzywa, zwykle w kształcie litery „S”, jest następnie analizowana pod kątem występujących w niej przewężeń, które mogą być charakterystyczne dla grupy państw. Przewężenia takie są często traktowane jako wartości początkowe wyników punktowych. Nieznacznie preferowane są także wartości progowe charakteryzujące się liczbami parzystymi.

56

Wydajność krajowych systemów opieki zdrowotnej została oceniona na podstawie skali trzypunktowej dla każdego wskaźnika (więcej informacji w dziale Punktacja).

Dla każdej z sześciu podkategorii wynik punktowy danego kraju obliczono jako odsetek maksymalnej ilości punktów (np. dla „Wyników leczenia” wynik punktowy danego kraju obliczono jako procent maksymalnej liczby punktów: 7 x 3 = 21).

Wyniki w podkategoriach zostały pomnożone przez współczynniki wagi podane w następnym dziale, i zsumowane, dając całkowity wynik punktowy kraju. Tak uzyskane wyniki zaokrąglono do trzycyfrowej liczby całkowitej. Powstał w ten sposób system punktacji, w którym kraj uzyskujący „wszystkie zielone wyniki” zdobywa 1000 punktów, a mający „wszystkie czerwone wyniki” – 333 punkty.

Jednym z powodów (mniej znaczącym) stworzenia tej nieco złożonej metodologii przyznawania punktacji był element „konkurencyjności” Indeksu Opieki Kardiologicznej (Heart Index), obniżający prawdopodobieństwo zajęcia tego samego miejsca przez kilka j krajów. Podobnie zmienił punktację-na przykład Konkurs Piosenki Eurowizji, po tym jak w 1969 roku cztery kraje zajęły ex aequo cztery pierwsze miejsca.

Na koniec należy nadmienić, że HCP jest organizacją motywowaną przez wartości. Jesteśmy zwolenni-kami przyznawaniapacjentowi/konsumentowi praw i możliwości wyboru, z czym się łączy najwyższy nacisk na wysoką jakość i powszechną dostępność usług zdrowotnych. Jak pokazuje wskaźnik „Jakość informacji o świadczeniodawcach usług zdrowotnych”, takie podejście prowadzi czasami do włączenia do rankingu wskaźników, w przypadku których jedynie niewielka liczba krajów uzyskuje „zielone” wyniki punktowe (w tym przypadku Dania, Holandia, Wielka Brytania, Francja, Norwegia, Portugalia i Słowacja).

9.9. ŹRÓDŁA DANYCH CUTS

Jeśli tylko było to możliwe, starano się tak prowadzić proces zbierania danych, żeby spełniały one kryte-ria CUTS (dane pochodzące z obszernego, jednorodnego, wiarygodnego źródła). Jeśli dane określające parametr podstawowy dla jakiegoś wskaźnika są dostępne dla wszystkich lub większości z 34 krajów w jednym, wiarygodnym źródle, zdecydowanie preferuje się wykorzystywanie danych CUTS jako pod-stawy wyniku punktowego dla danego wskaźnika. Do źródeł danych CUTS zaliczymy EUCID, bazy WHO, OECD Health, specjalne badania Eurobarometru i publikacje naukowe wykorzystujące jasno określoną, ustaloną metodologię.

Poza wyjątkową efektywnością tego podejścia podstawowym powodem skoncentrowania się na danych CUTS jest fakt, że gromadzenie danych opartych głównie na informacjach uzyskanych z 34 źródeł kra-jowych, nawet jeśli tymi źródłami są ministerstwa zdrowia lub krajowe agencje ochrony zdrowia bądź urzędy statystyczne, na ogół prowadzi do zakłócenia spójności tak uzyskanych danych. Powszechnie spotykanym problemem staje się trudność uzyskania precyzyjnych odpowiedzi z wielu źródeł, nawet jeśli odpowiadająone na to samo dobrze zdefiniowane pytanie. Na przykład w przypadku jednego z poprzed-nich Indeksów trudności sprawiało pytanie o tak dobrze zdefiniowany wskaźnik jak „Standaryzowany współczynnik zgonów (SDR) z powodu chorób układu oddechowego u mężczyzn powyżej 45. roku życia”. W związku z tym, że jeden z krajów gwałtownie protestował przeciwko swojemu wynikowi, konieczne było

57

trzykrotne zadanie pytania na piśmie, zanim przedstawiciel władz krajowych (bardzo dobrze wykształ-cony) zauważył, że wskaźnik dotyczył „mężczyzn powyżej 45. roku życia”, a nie całej populacji. Należy podkreślić, że także w przypadku zidentyfikowania danych CUTS dla danego wskaźnika są one poddawane analizie polegającej na zastosowaniu procedur weryfikacji opartych na niezależnych źródłach, ponieważ wielokrotnie się zdarzało, że ze źródeł krajowych lub publikacji naukowych udawało się nam zdobyć dane nowsze i/lub bardziej precyzyjne.

9.9.1. CZYNNIK „SKRZYNI BIEGÓW ROLLS-ROYCE’A”

Preferujemy dane CUTS, kiedy to tylko możliwe, z tego samego powodu, dla którego Rolls-Royce (w okresie poprzedzającym przejęcie przez BMW) nie konstruował własnych skrzyń biegów. Firma wyjaśniła to w na-stępująco: „Po prostu nie jesteśmy w stanie skonstruować skrzyni biegów lepszej od tych, które możemy uzyskać z zewnątrz, i dlatego właśnie nie wytwarzamy ich sami”. W niewielkiej organizacji, jaką jest HCP, ta sama sytuacja pojawiłaby się w przypadku wskaźnika objętego na przykład badaniami Eurobarometru czy ujętego w bazie danych WHO HfA.

9.10. TREŚĆ WSKAŹNIKÓW UJĘTYCH W EHCI 2012

Zespół badawczy Europejskiego Konsumenckiego Indeksu Zdrowotnego 2012 gromadzi dane na temat 42 wskaźników wydajności systemu opieki zdrowotnej, grupując je w pięciu podkategoriach. Każda z tych podkategorii jest odzwierciedleniem pewnej kwestii, np. wyników leczeniaw czy implementacji rozwiązań z zakresu e-Zdrowia.

W niniejszym raporcie wskaźnikom nadano numery, żeby ułatwić czytelnikowi zapoznanie się z nimi.

Gdzie było to możliwe, zastosowano dane CUTS (dane pochodzące z obszernego, jednorodnego, wiarygod-nego źródła). W celu uzyskania dodatkowych informacji na temat tej metody, typowej dla prac badawczych prowadzonych przez HCP, prosimy o zapoznanie się z działem „Źródła danych CUTS”.

9.10.1. PRAWA PACJENTÓW I INFORMACJE

Podkategoria ta określa zdolność systemu opieki zdrowotnej do zapewnienia pacjentowi pozycji, która jest wystarczająco mocna, żeby zmniejszać nierówności informacyjne pomiędzy nim a pracownikiem służby zdrowia.

Dlaczego HCP darzy tę podkategorię szczególną sympatią? Ponieważ obejmuje ona wskaźniki niezależne od PKB. Nawet najbiedniejsze kraje mogą sobie pozwolić na przyznanie pacjentom silnej pozycji w syste-mie opieki zdrowotnej. Europejski Konsumencki Indeks Zdrowia po raz kolejny jest dowodem słuszności powyższego stwierdzenia.

Podkategoria ta zawiera dwanaście wskaźników.

58

1.1. Prawo zdrowotne oparte na prawach pacjentaCzy krajowe ustawodawstwo jednoznacznie uwzględnia prawa pacjentów? Na poziomie ustaw czy innych aktów legislacyjnych? Czy istnieją kodeksy etyki zawodowej, karty praw pacjenta, etc.?

Źródła danych: http://europatientrights.eu/about_us.html; ustawa o prawach pacjenta (załącznik 1 do raportu EHCI wykorzystany jako materiał wyjściowy); aktualizacje na podstawie raportów European Observatory HiT, informacji z krajowych agencji ochrony zdrowia, badań opartych na zasobach internetowych, analizy czasopism; dane niezaliczające się do CUTS(dane non-CUTS).

1.2. Organizacje reprezentujące pacjentów zaangażowane w proces decyzyjnyCzy organizacje reprezentujące pacjentów mają prawo do uczestniczenia w procesie podejmowania decyzji związanych z opieką zdrowotną? Czasami odkrywamy, że organizacje te są zachęcanedo angażowania się w proces decyzyjny, czasami robią to na podstawie przepisów prawa, czasami nieoficjalnie, ale zwykle robią to w sposób formalny, bez realnej ingerencji, lub w ogóle nie uczestniczą w procesie.

Źródła danych: Systemy opieki zdrowotnej w Europie z perspektywy pacjentów; badanie zlecone przez HCP w 2012 roku; krajowe agencje ochrony zdrowia; dane non-CUTS.

1.3. Ubezpieczenia od niezawinionych błędów w sztuce lekarskiejCzy pacjenci otrzymują stosowne odszkodowania bez pomocy wymiaru sprawiedliwości? Czy warunkiem wstępnym uzyskania odszkodowania jest dowiedzenie, który z pracowników ochrony zdrowia popełnił błąd? Co roku członkowie zespołu badawczego HCP spotykają urzędników ochrony zdrowia wysokiego szczebla, którzy nigdy nie słyszeli o systemie ubezpieczeń od niezawinionych błędów lekarskich, takim jak działający w Skandynawii. Od 2009 roku w wielu krajach trwa jednak wyraźna poprawa w tej dziedzinie.

Źródła danych: Swedish National Patient Insurance Co. (Wszystkie kraje skandynawskie mają ubezpie-czenia od niezawinionych błędów w sztuce lekarskiej); www.hse.ie; www.hiqa.ie; krajowe agencje ochrony zdrowia; badania oparte na zasobach internetowych; analiza czasopism; dane non-CUTS.

1.4. Prawo do drugiej opiniiPodobnie jak w innych dziedzinach życia, niewiele jest pytań dotyczących stanu zdrowia, na które można udzielić jednej tylko odpowiedzi. Czy zatem pacjenci mają prawo do uzyskania drugiej opinii na temat stanu swojego zdrowia bez konieczności wnoszenia dodatkowych opłat? Czy jest to formalnie usankcjonowane prawo, lecz niecodziennie stosowanew praktyce, czy też może od dawna obowiązu-jąca zasada prawna?

Krajom, w których to prawo istnieje na papierze, ale organizacje reprezentujące pacjentów niewiele o nim wiedzą, przyznano „żółty” wynik punktowy zamiast „zielonego”, który zostałby przyznany, gdyby sytuacja była sformalizowana.

Źródła danych: Systemy opieki zdrowotnej w Europie z perspektywy pacjentów; badanie zlecone przez HCP w 2012 roku; krajowe agencje ochrony zdrowia; dane non-CUTS.

1.5. Dostęp pacjenta do własnej dokumentacji medycznejCzy pacjenci mają łatwy dostęp do własnej dokumentacji medycznej mogą się z nią zapoznać? Trudno w to uwierzyć, ale w niektórych miejscach w Europie osobista dokumentacja medyczna jest chroniona

59

tak bardzo, że pacjent nie ma dostępu do własnych danych medycznych. Jest to o tyle niezwykłe, że dyrektywa o ochronie danych jednoznacznie stwierdza, że przepisy powinny nadać pacjentowi takie prawo. W innych krajach pacjenci także są pozbawieni dostępu do dokumentacji, ale przynajmniej nie wmawia im się, że to dla ich własnego dobra. W ostatnich latach w wielu krajach sytuacja wydaje się jednak iść ku lepszemu.

Źródła danych: Systemy opieki zdrowotnej w Europie z perspektywy pacjentów; badanie zlecone przez HCP w 2012 roku; krajowe agencje ochrony zdrowia; badania zasobów internetowych i informacji praso-wych; dane non-CUTS.

1.6. Rejestr lekarzy z prawem wykonywania zawoduCzy społeczeństwo może się łatwo dowiedzieć, „czy lekarz X jest prawdziwym specjalistą?”. Uzyska-nie odpowiedzi na to pytanie wymaga istnienia usługi internetowej/telefonicznej. Internetowe spisy (yellow pages) nie dają krajowi „zielonego” wyniku – z wyjątkiem Luksemburga, gdzie rozdział spisu poświęcony lekarzom recenzowany jest co roku przez Ministerstwo Zdrowia. Rejestr taki jest bardzo prosty do stworzenia i nie wiąże się to z dużymi kosztami, ale wciąż bardzo trudno znaleźć źródła informacji.

Źródła danych: Czas oczekiwania w systemach opieki zdrowotnej w Europie z perspektywy pacjentów; badanie zlecone przez HCP w 2012 roku; krajowe rejestry lekarzy; krajowe agencje ochrony zdrowia; badania zasobów internetowych iinformacji prasowych; dane non-CUTS.

1.7. Informacja internetowa lub całodobowa informacja telefoniczna dotycząca opieki zdrowotnejProsty opis tego wskaźnika wykorzystany w poprzednich edycjach nie uległ zmianie w2012 roku: chodzi o informacje, które mogą pomóc pacjentom podjąć decyzje w rodzaju „Zażyję paracetamol i poczekam co się wydarzy” lub „Natychmiast jadę do SOR najbliższego szpitala”. Najpełniejsza usługa tego rodzaju oferowana jest przez British NHS Direct. W 2012 roku wiele krajów opracowało zdecentralizowane rozwiązania, takie jak całodobowe gabinety pierwszej pomocy, które udzielają takich informacji.

Źródła danych: Systemy opieki zdrowotnej w Europie z perspektywy pacjentów; badanie zlecone przez HCP w 2012 roku; krajowe agencje ochrony zdrowia; badania zasobów internetowych; dane non-CUTS.

1.8. Możliwość szukania transgranicznej opieki zdrowotnej z finansowaniem przez kraj zamieszkaniaPo ukazaniu się wiosną 2009 roku projektu dyrektywy UE dotyczącej transgranicznej opieki zdrowotnej ponownie wprowadzono wskaźnik mobilności transgranicznej w formie, jaką miał on w 2007 roku. Je-dynymi krajami, które uzyskały „zielone” wyniki, są Dania, Luksemburg i Holandia. W okresie pomiędzy listopadem 2008 roku a 30 czerwca 2009 roku w Danii wprowadzone tam w 2007 roku prawo dotyczące swobodnej mobilności w UE było zawieszone obecnie jednak uzyskało ono ponownie moc obowiązującą. „Zielony” wynik punktowy Luksemburga może się wydawać „oszustwem”, ale w sektorach publicznych skłonnych do korzystania z miejscowych środków zdroworozsądkowe powstrzymywanie się tego kraju od tworzenia własnego, pełnego systemu usług zdrowotnych (na który z całą pewnością mógłby sobie pozwolić) i pozwalanie swoim obywatelom na szukanie usług zdrowotnych w krajach sąsiednich zasługuje na prawdziwe uznanie.

60

Wykres 12: Wiedza organizacji reprezentujących pacjentów na temat dostępności do transgranicznej opieki zdrowotnej (1,0 = wszystkie „tak”; 3,0 = wszystkie „nie”)

2,800

3,000

1,800

2,000

2,200

2,400

2,600

1,000

1,200

1,400

1,600

Luks

embu

rgH

olan

dia

Isla

ndia

Alba

nia

Wło

chy

Rum

unia

Belg

iaN

orw

egia

Esto

nia

Grec

jaIrl

andi

aSz

wec

jaN

iem

cyW

ielk

a Br

ytan

iaFr

ancj

aPo

lska

Czeh

yFi

nlan

dia

Litw

aPo

rtug

alia

Chor

wac

jaAu

stria

Słow

enia

Szw

ajca

riaŁo

twa

Węg

ryBu

łgar

iaH

iszp

ania

Cypr

BJR

Mac

edon

iiM

alta

Serb

iaSł

owac

ja

Dani

a

Źródło: badanie zlecone PatientView przez HCP na potrzeby Europejskiego Indeksu Opieki Kardiologicznej 2012; krajowe agencje och-rony zdrowia.

Po przyjęciu w 2011 roku unijnej dyrektywy transgranicznej rzeczywiste jej wdrożenie zajmie trochę czasu. Poza Holandią, która jest godnym uwagi wyjątkiem, wydaje się, że mamy do czynienia z powszech-nym problemem polegającym na obsesji na punkcie kontroli (nazbyt zaniepokojone organy nadzoru?) u osób zarządzających służbą zdrowia, co spowalnia cały proces. Wygląda na to, że rozpowszechnienie holenderskiej opinii, że „swobodny dostęp do transgranicznej opieki zdrowotnej nie przekroczy 1 procentu budżetu przeznaczanego na służbę zdrowia”, wymaga specjalnych wysiłków.

Powyższy wykres przedstawia wyniki badania HCP. Żółte słupki pośród słupków czerwonych to zwykle kraje spoza UE, które uzyskują wynik „nie dotyczy”.

1.9. Katalog świadczeniodawców z rankingiem świadczonych usługW 2005 roku brytyjska organizacja o nazwie Dr. Foster była jedyną gwiazdą na firmamencie instytucji zajmujących się dostarczaniem wykazów świadczeniodawców usług zdrowotnych (szpitali), na podstawie których pacjenci mogli się zorientować, które szpitale uzyskują dobre wyniki w kategoriach wskaźników skuteczności leczenia lub odsetka przeżywalności pacjentów.

W 2012 roku takich organizacji było tylko o kilka więcej, przy czym Health Consumer Powerhouse jest przekonany, że przykładem najbardziej godnym uwagi jest duńska organizacja www.sundhedskvalitet.dk, która ocenia szpitale, przyznając im od jednej do pięciu gwiazdek, jakby były hotelami, i podaje wskaź-niki poziomu usług, a także uzyskiwane wyniki leczenia, w tym wskaźniki rzeczywistej śmiertelności dla niektórych zdiagnozowanych chorób. Najbardziej imponującym elementem tego systemu jest to, że umożliwia on obywatelom wybranie za pośrednictwem internetu bezpośredniego numeru telefonu do dyrektorów klinik.

61

W 2009 roku duńska www.sundhedskvalitet.dk była standardowym europejskim przykładem „zielonego” wyniku punktowego. Ranking „750 najlepszych klinik” publikowany przez tygodnik LePoint we Francji uzyskuje „zielony” wynik punkowy w 2012 roku, gdyż z badania HCP wynika, że jest on bardzo dobrze znany pacjentom. Wynik taki w 2012 roku uzyskują też Holandia, Norwegia, Portugalia i Słowenia. Niemcy, które uzyskały „zielony” wynik w 2009 roku, teraz mają tylko „żółty”, gdyż ograniczono dostęp do inter-netowego systemu BQS.

Wykres 13: Wiedza na temat dostępności do „katalogu” szpitali opisującego wyniki leczenia (badanie HCP; 1,0 = wszystkie „tak”, 3,0 = wszystkie „nie”)3,00

2,50

3

               

2,00

2,50

2,00

1,50

1,00

0,50

0,00

Fran

cja R

0,00

 

Hol

andi

aDa

nia

Wie

lka

Bryt

ania

Słow

acja

Nor

weg

iaIs

land

iaPo

rtug

alia

Nie

mcy

Szw

ecja

Alba

nia

Szw

ajca

riaCz

echy

Węg

ryLi

twa

Aust

riaCh

orw

acja

Irlan

dia

Belg

iaM

alta

Bułg

aria

Grec

ja

Wło

chy

Pols

ka

Cypr

Esto

nia

Finl

andi

aSł

owen

iaRu

mun

iaSe

rbia

His

zpan

iaŁo

twa

Luks

embu

rgBJ

R M

aced

onii

Źródło: http://www.drfoster.co.uk/home.aspx;http://www.sundhedskvalitet.dk/;http://www.sykehusvalg.no/sidemaler/VisStatiskInfor-masjon 2109.aspx;http://www.hiqa.ie/;http://212.80.128.9/gestion/ges161000com.html; www.bqs-; dane non-CUTS.

W odróżnieniu od lat poprzednich, w 2012 roku widać bardzo wyraźną korelację między istnieniem ogólnie dostępnych informacji o wynikach leczenia i wiedzą opinii publicznej o ich istnieniu. Islandia i Malta uzyskały wynik „nie dotyczy”, gdyż na każdej z tych wysp jest tylko jeden szpital z prawdziwego zdarzenia.

1.10. Rozpowszechnienie elektronicznej dokumentacji medycznejOdsetek praktyk lekarskich prowadzonych przez lekarzy rodzinnych wykorzystujących komputery do przechowywania danych medycznych pacjenta dotyczących diagnozowanych chorób.

Źródła danych: http://ec.europa.eu/public_opinion/flash/fl126_fr.pdf;http://www.europartnersearch.net/ist/communities/indexmapconso.php?Se=11;www.icgp.ie; Commonwealth Fund International Health Policy Survey of Primary Care Physicians „Benchmarking ICT use among GPs in Europe”; KomisjaEuropejska, kwiecień 2008; badanie przeprowadzone przez Empirica, Bonn, Niemcy (s. 60), Gartner Group; dane CUTS.

1.11. Czy pacjenci mają dostęp do internetowych form umawiania się na wizyty lekarskie?Stosunek podaży do popytu jest w przypadku wizyt u lekarzy specjalistów lub poważnych zabiegów operacyjnych bardzo zbliżony do problemu pokoi hotelowych lub wakacji organizowanych przez biura

62

podróży. Nie ma powodów, dla których pacjenci nie mogliby rezerwować wolnych „miejsc” w dogodnym dla siebie momencie. Praktyka taka nie jest często stosowana w Europie; w 2009 roku jeden z zaledwie dwóch wyników „zielonych” w tej podkategorii uzyskała Portugalia, w której „4 miliony mieszkańców okolic Lizbony” mają dostęp do takiej usługi. W 2012 roku sześć krajów udostępniło tę usługę znacznym grupom obywateli, co jest niemałym osiągnięciem!

Źródła danych: Badanie zlecone Patient View w 2012 roku przez HCP; krajowe urzędy ochrony zdrowia.

1.12. e-ReceptyPunktacja:

Wynik „zielony”: „W pełni funkcjonująca usługa e-Recepty w całym kraju lub na znacznych obszarach niektórych regionów”.

Wynik „żółty”: „Zaawansowane projekty pilotażowe w dziedzinie e-Recepty, które mają się przekształcić w usługi ciągłe” lub „Małe projekty pilotażowe, w przypadku których wyrażono ambicję polityczną, żeby się przekształciły w ogólnokrajowe usługi e-Recepty”.

Wynik „czerwony”: „Projekty w zakresie recept obejmujące tylko e-Wydawanie lub z innych przyczyn niespełniające kryteriów definicji e-Recepty” lub „Brak działań w zakresie e-Recepty; wyłącznie deklaracje dotyczące polityki”.

Szwecja dzięki centralnemu systemowi aptecznemu jest tu wzorem do naśladowania: ponad 85 procent recept jest wysyłanych do centralnej skrzynki e-mailowej, a pacjenci mogą się udać do dowolnej apteki w kraju i po prostu ściągnąć receptę ze skrzynki.

Źródła danych: „The set-up of guidelines in support of European e-Prescriptioninteroperability (2011–2013)”, Empirica, Bonn (kontakty bezpośrednie, badanie w toku); krajowe agencje ochrony zdrowia.

9.10.2. CZAS OCZEKIWANIA NA LECZENIE

2.1. Dostęp do lekarza rodzinnego w tym samym dniu

Czy pacjent może liczyć na wizytę u lekarza rodzinnego w tym samym dniu, gdyż jest przekonany, że wymaga tego jego stan zdrowia? Wskaźnik ten w zasadzie pokazuje, że nie ma wyjaśnienia dla czasu oczekiwania pacjentów na wizytę u lekarza rodzinnego: wyniki wydają się rozmieszczone przypadkowo i nie istnieje ich współzależność z kwestiami finansowymi (PKB lub wydatkami na ochronę zdrowia na jed-nego mieszkańca), zakresem świadczonych usług ani gęstością sieci podstawowej opieki zdrowotnej (zob. wykres poniżej). W pewnych krajach, po których raczej nie spodziewalibyśmy się takiej sytuacji, lekarz rodzinny ma nawet obowiązek odbierania 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu telefonów od każdego pacjenta zarejestrowanego w prowadzonym przez siebie gabinecie.

63

Wykres 14: Dane dotyczące liczby lekarzy i częstotliwości wizyt w przychodniach

0

100

200

300

400

500

600

700

0

2

4

6

8

10

12

14

Liczba lekarzy na 100 000 mieszkańców, 2010/najnowsze dostępne dane

Licz

ba le

karz

y na

100

000

mie

szka

ńców

Liczba wizyt w przychodniach na osobę w ciągu roku, 2010/najnowsze dostępne dane

Alba

nia

Pols

kaRu

mun

iaSł

owen

iaBJ

R M

aced

onii

Chor

wac

jaLu

ksem

burg

Finl

andi

aW

ielk

a Br

ytan

iaSe

rbia

Hola

ndia

Cypr

Belg

iaŁo

twa

Słow

acja

Węg

ryM

alta

Irlan

dia

Esto

nia

Wło

chy

Fran

cja

Dani

aCz

echy

Isla

ndia

Niem

cyLi

twa

Bułg

aria

Szw

ecja

Hisz

pani

aPo

rtug

alia

Szw

ajca

riaNo

rweg

iaAu

stria

Grec

ja

Liczba wizyt w

przychodniach na osobę w ciągu roku

Źródło: bazy danych WHO Health for All, styczeń 2012 r.

Źródła danych: Czas oczekiwania w systemach opieki zdrowotnej w Europie z perspektywy pacjentów; ba-danie zlecone przez HCP w 2012 roku; krajowe agencje ochrony zdrowia; analiza czasopism; dane non-CUTS

2.2. Bezpośredni dostęp do lekarza specjalistyCzy pacjenci mogą odbyć wizytę u lekarza specjalisty bez konieczności uzyskania wcześniejszego skie-rowania od lekarza opieki podstawowej?

Ten wskaźnik jest najbardziej kwestionowany w całej historii indeksów HCP. Pomimo to, lub może wła-śnie wskutek tego, jest on wykorzystywany od 2005 roku i wydaje się potwierdzać pogląd, że „oparcie systemów opieki zdrowotnej na lekarzach rodzinnych nie ma żadnego wpływu na poziom kosztów opieki ambulatoryjnej, poziom wszystkich kosztów opieki zdrowotnej ani na wzrost całkowitych kosztów takiej opieki”5.

Źródła danych: Czas oczekiwania w systemach opieki zdrowotnej w Europie z perspektywy pacjentów; badanie zlecone przez HCP w 2012 roku; krajowe agencje ochrony zdrowia i urzędnicy odpowiedzialni za opiekę zdrowotną; http://www.im.dk/publikationer/healthcare_in_dk/healthcare.pdf; http://www.ic.nhs.uk/; http://www.oecd.org, www.vantetider.se.; dane non-CUTS.

2.3. Czas oczekiwania na poważne, nienagłe zabiegi operacyjne < 90 dniJaki jest odstęp czasowy pomiędzy diagnozą a leczeniem dla koszyka takich zabiegów, jak pomostowanie aortalno-wieńcowe/ PTCA i wymiana stawu biodrowego/kolanowego? Trudno nie dostrzec, że już sam fakt

5 G. Van Merode, A. Paulus, P. Groenewegen: Does general practitioner gatekeeping curb health care expenditure? J Health Serv Res Policy. 2000 Jan;5 (1):22–6. Patrz także Kroneman et al: Direct access in primary care and patient satisfaction: A European study. HealthPolicy 76 (2006) 72–79.

64

prowadzenia przez niektóre kraje oficjalnych statystyk czasu oczekiwania pacjentów (Irlandia, Szwecja, Wielka Brytania, etc.) nie najlepiej o nich świadczy. Niemcy, gdzie czas oczekiwania pacjentów waha się w przedziale od 2 do3 tygodni, nigdy nie czuły potrzeby zbierania danych na ten temat, zasadniczo z tego samego powodu, dla którego Madryt dysponuje mniejszą ilością pługów śnieżnych niż Helsinki.

Wykres 15: Wyniki w podkategorii „oczekiwanie na planowy zabieg operacyjny” (1,0 = brak oczeki-wania; 3,0 = „wszyscy” czekają ponad 3 miesiące)

2,800

2,300

2012 2009

0,800

Alba

nia

Aust

ria

1,800

1,300

BJR

Mac

edon

iiSz

waj

caria

Belg

iaNi

emcy

Hola

ndia

Bułg

aria

Dani

aFr

ancj

a

Finl

andi

aSz

wec

jaRu

mun

iaGr

ecja

Czec

hyIs

land

iaW

ielk

a Br

ytan

iaLi

twa

Esto

nia

Luks

embu

rgNo

rweg

iaSe

rbia

Hisz

pani

aSł

owac

jaW

ęgry

Wło

chy

Chor

wac

jaŁo

twa

Irlan

dia

Cypr

Mal

taPo

lska

Port

ugal

iaSł

owen

ia

Źródło: Czas oczekiwania w systemach opieki zdrowotnej w Europie z perspektywy pacjentów; badanie zlecone przez HCP w 2012 roku; krajowe agencje ochrony zdrowia; dane non-CUTS.

Jak pokazuje wykres, jest to jeden z niewielu wskaźników EHCI, w przypadku których widać wpływ kryzysu finansowego: wydaje się, że czas oczekiwania na (drogie) operacje planowane się wydłużył, szczególnie w krajach, gdzie kryzys jest szczególnie dotkliwy.

2.4. Czas oczekiwania na leczenie przeciwnowotworowe < 21 dniCzas od momentu podjęcia decyzji o radioterapii/chemioterapii do momentu jej przeprowadzenia. Mak-symalny czas oczekiwania dla wyniku „zielonego” jest i powinien być znacznie krótszy niż w przypadku zabiegów planowych. Obiecujące jest to, że ogólny poziom dostępności do leczenia przeciwnowotworowego jest wyższy niż w przypadku operacji planowych także po uwzględnieniu zdecydowanie większej różnicy czasu wymaganej do osiągnięcia „zielonego” wyniku punktowego (21wobec 90 dni).

Źródła danych: badanie zlecone przez HCP w 2012 roku; raport na temat oczekiwania na leczenie prze-ciwnowotworowe opracowany przez Szwedzką Radę Zdrowia i Opieki Społecznej (2011); krajowe agencje ochrony zdrowia; dane non-CUTS.

2.5. Czas oczekiwania na tomografię komputerową (TK) < 7 dniCzas od podjęcia decyzji o konieczności przeprowadzenia badania do momentu badania wybrany został jako wskaźnik reprezentatywny dla czasów oczekiwania na zaawansowane procedury diagnostyczne.

65

Pewną trudność sprawiło nakłonienie respondentów (w krajowych agencjach ochrony zdrowia) do nie-stosowania w udzielanych odpowiedziach kategorii badania stanów „ostrych” lub „nieostrych”. Należy ponownie podkreślić, że czas oczekiwania na badanie TK świadczy o kiepskiej jakości usług medycznych i zwiększa koszty opieki zdrowotnej, a nie prowadzi do oszczędności, ponieważ procedura utrzymywania ciągłego kontaktu z pacjentami przez okres całych tygodni/miesięcy związana jest ze znacznymi kosztami, a samo badanie jest tańsze, jeśli pacjent (i świadczeniodawca usługi) ma świeżo w pamięci zasadniczy powód przeprowadzenia badania.

Źródła danych: badanie zlecone przez HCP w 2012 roku; krajowe agencje ochrony zdrowia; dane non-CUTS.

9.10.3. WYNIKI LECZENIA

Podkategoria ta ocenia wydajność systemów opieki zdrowotnej różnych krajów pod względem uzyski-wanych przez nie wyników leczenia. Pracownicy służby zdrowia czasami mają tendencję do patrzenia na systemy ochrony zdrowia głównie przez pryzmat uzyskiwanych przez nie wyników – twierdząc, że tak naprawdę liczy się tylko wynik. Do pewnego stopnia jest to słuszna teza, co ma swoje odbicie w wagach przyznanych wskaźnikom tej podkategorii.

3.1. Śmiertelność z powodu zawałów serca wśród osób hospitalizowanych6

Dostępne w Europie dane dotyczące tego istotnego wskaźnika są szokująco fragmentaryczne i niespójne. W raporcie OECD zatytułowanym „Health at a Glance” (grudzień 2007) podano informacje na temat łącznej 30-dniowej śmiertelności wśród pacjentów po zawale serca. W 2011 roku OECD musiała pogodzić się z fak-tem, że większość państw ma problemy z przekazywaniem danych na temat tej śmiertelności i zaczęła korzystać z danych na temat 30-dniowej śmiertelności wśród osób hospitalizowanych. Choć śmiertelność wśród osób hospitalizowanych jest gorszym wskaźnikiem (jest on podatny na wahania wywołane przez zmiany wynikające z sytuacji finansowej dotyczące długości hospitalizacji i ma inne słabe strony), HCP także musiał zacząć z niego korzystać. Z tego powodu wyniki punktowe dla tego wskaźnika opierają się na zestawieniu danych pochodzących z różnych źródeł i okresów (wracamy do danych z badania MONICA), rejestrów krajowych oraz danych sprawdzonych pod kątem współczynnika SDR (standaryzowany współ-czynnik zgonów) dla choroby niedokrwiennej serca – w tym wypadku wyniki zmniejszono dla krajów o wysokim SDR, i vice versa. Logicznym wytłumaczeniem takiego podejścia do problemu jest to, że jeśli jakiś kraj twierdzi, że ma doskonałe współczynniki rzeczywistej śmiertelności z powodu zawałów serca, a jednocześnie okazuje się, że ma wysokie wartości współczynnika SDR, można żywić obawę, że dosko-nała opieka medyczna nie jest tam dostępna dla wszystkich.

W kontekście tych danych sporym zaskoczeniem było to, że najwyższą śmiertelność w Europie odnoto-wano w tym przypadku w Belgii (8,6 proc.) i Niemczech (6,8 proc.). Wskaźnik ten będzie musiał zostać zmieniony w przyszłych edycjach EHCI!

Źródła danych: zestawienie danych uzyskanych na podstawie raportu OECD Health at a Glance, grudzień 2011; szczegółowa baza danych śmiertelności WHO (wyciąg z 8 lutego 2012; badania MONICA; krajowe rejestry zawałów serca; dane non-CUTS.

6 Wskaźnik ten, podobnie jak inne wskaźniki z zakresu opieki kardiologicznej, jest szczegółowo opisany w Euro Health Consumer Index 2008, Health Consumer Powerhouse AB, Bruksela 2008, www.healthpowerhouse.com.

66

3.2. Śmiertelność niemowlątWskaźnik śmiertelności niemowląt to liczba zgonów niemowląt w pierwszym roku życia w przeliczeniu na 1000 żywych urodzeń w danym roku. W krajach rozwiniętych zwiększona śmiertelność dotyczy głównie niemowląt o bardzo niskiej masie urodzeniowej, z których wiele jest wcześniakami. W Europie prawdopodobnie ponad połowa wszystkich zgonów niemowląt przypada na niemowlęta o niskiej masie urodzeniowej. W przypadku Europy, przy wskaźniku śmiertelności niemowląt utrzymującym się zwykle poniżej wartości 6/1000, kluczowymi czynnikami stojącymi za tak dobrymi wynikami są prawdopodobnie badania kontrolne w okresie ciąży oraz dostęp do najwyższej jakości opieki w czasie porodu. Islandia może się pochwalić najniższym na świecie wskaźnikiem śmiertelności niemowląt – poniżej 2/1000.

Wskaźnik ten mógłby być jedynym wykorzystywanym do oceny globalnej jakości systemu ochrony zdrowia. Warto zwrócić uwagę, że wydaje się on całkowicie odporny na skutki kryzysu finansowego: od 2005 roku dane dotyczące śmiertelności niemowląt stale się poprawiają! Wartości graniczne dla wyniku „zielonego”, „żółtego” i „czerwonego” nie zmieniły się od pierwszej edycji EHCI. Liczba krajów uzyskujących „zielony” wynik punktowy wzrosła z dziewięciu w 2006 do dwudziestu w 2012 roku!

Wykres 16: Wskaźnik śmiertelności noworodków na 1000 żywych urodzeń (2010 lub najnowsze dostępne dane)12,00

10,00

8,00

10,00

6,00

4,00

2,00

0,00

      

          

   

    

      

      

   

   Isla

ndia

Finl

andi

aSł

owen

iaSz

wec

jaN

orw

egia

Luks

embu

rgCz

echy

Grec

jaIrl

andi

aH

iszp

ania

Esto

nia

Cypr

Dani

aN

iem

cyW

łoch

yFr

ancj

aPo

rtug

alia

Hol

andi

aAu

stria

Szw

ajca

riaBe

lgia

Wie

lka

Bryt

ania

Chor

wac

jaLi

twa

Węg

ryM

alta

Pols

kaSł

owac

jaŁo

twa

Alba

nia

Bułg

aria

Rum

unia

BJR

Mac

edon

ii

Serb

ia

Źródło: baza danych WHO HfA Europe, styczeń 2012, najbardziej aktualne dane statystyczne;późniejsze dane dla niektórych krajów zostały przekazane przez urzędy krajowe; dane CUTS.

3.3. Stosunek liczby zgonów spowodowanych chorobami nowotworowymi do zapadalności na te choroby (2006)

Wskaźnik wyników leczenia chorób nowotworowych zastosowany w indeksie EHCI 2008 opierał się na tradycyjnym 5-letnim wskaźniku przeżywalności pacjentów z chorobami nowotworowymi (wszystkie rodzaje nowotworów z wyjątkiem raka skóry). Ponieważ bardziej aktualne dane (EUROCARE-4, pacjenci zdiagnozowani w latach 1995–1999) nie były dostępne wiosną 2012 roku, na źródło danych dla tego wskaźnika za 2012 rok wybrano bardzo obszerną publikację autorstwa J. Ferlaya i innych przedstawiającą

67

zestawienie obejmujące przypadki raka i zgony spowodowane tą chorobą we wszystkich 34 krajach w 2008 roku. W przypadku tego wskaźnika stosunek liczby zgonów do zapadalności niższy niż 0,4 odpowiada w zasadzie wskaźnikowi przeżywalności pacjentów na poziomie > 60 procent.

Wykres 16: 1 minus wskaźnik zapadalności na nowotwory/śmiertelności („wskaźnik przeżywalności”), Ferlay i in., dane z 2008 r.

70,00%

65,00%

55,00%

60,00%

50,00%

55,00%

45,00%

50,00%

40,00%

45,00%

35,00%

40,00%

30,00%

35

25,00%

30

20,00%

25

Luks

embu

rg

Wie

lka

Bryt

ania

BJR

Mac

edon

ii  Fr

ancj

aN

orw

egia

Finl

andi

aIrl

andi

aN

iem

cySz

waj

caria

Belg

iaSz

wec

jaW

łoch

yIs

land

iaDa

nia

Hol

andi

a

Aust

riaH

iszp

ania

Czec

hyCy

prPo

rtug

alia

Bułg

aria

Chor

wac

jaSł

owen

iaSł

owac

jaLi

twa

Esto

nia

Łotw

a

Węg

ryRu

mun

iaAl

bani

aPo

lska

Grec

jaSe

rbia

Mal

ta

Źródło: J.Ferlayetal, Annals of Oncology, 2010; daneCUTS.

3.4. Wskaźnik utraconych potencjalnych lat życia (PYLL)

Uwzględnia wszystkie przyczyny i oznacza utracone lata życia w przeliczeniu na 100 000 mieszkańców w wieku 0–69 lat. Zastosowany przez OECD wskaźnik utraconych potencjalnych lat życia (PYLL) uwzględ-nia wiek, w którym nastąpił zgon, przyznając większe współczynniki wagi zgonom w młodszym wieku, zaś niższe współczynniki wagi zgonom w starszym wieku.

Wskaźnik PYLL jest obliczany na podstawie liczby zgonów pomnożonej przez liczbę lat przewidywanej długości życia w wieku, w którym nastąpił zgon. Wskaźnik PYLL jest zdecydowanie lepszy niż popularny wskaźnik „Healthcare Amenable Deaths”, ponieważ automatycznie przyznaje niskie wartości krajom o niskim wskaźniku zgonów powodowanych chorobami sercowo-naczyniowymi (CVD), takim jak kraje basenu Morza Śródziemnego.

Wskaźnik PYLL został stworzony przez OECD, skutkiem czego nie obejmuje wszystkich 34 krajów ujętych w rankingu EHCI. Odkryto jednak, że istnieje silna korelacja pomiędzy wskaźnikiem PYLL i SDR (wszystkie przyczyny) dla osób w wieku od 0 do 64 lat, który można uzyskać dla wszystkich krajów w bazie danych WHO. Obliczenia dla regresji liniowej potwierdziły, że korelacja (wartość R) pomiędzy tymi wskaźnikami wyniosła 97 procent. Z tego powodu w przypadku krajów niewchodzących w skład OECD „syntetyczne wartości PYLL” oblicza się jako funkcję PYLL = K*SDR +M.

68

Wykres 17: Utracone potencjalne lata życia / 100 000 mieszkańców poniżej 69. roku życia7000

6000

7000

5000

6000

5000

4000

3000

2000

10001000

0

Luks

embu

rgH

olan

dia

Wie

lka

Bryt

ania

Dani

a

Belg

iaAl

bani

aCz

echy

BJR

Mac

edon

ii 

Słow

acja

Serb

ia

Isla

ndia

Szw

ecja

Cypr

Szw

ajca

ria

Wło

chy

Nor

weg

iaH

iszp

ania

Irlan

dia

Mal

taAu

stria

Nie

mcy

Grec

ja

Słow

enia

Fran

cja

Port

ugal

iaFi

nlan

dia

Chor

wac

ja

Pols

kaRu

mun

iaBu

łgar

iaW

ęgry

Esto

nia

Łotw

aLi

twa

Źródło: OECD Health Data 2011; Non-OECD: WHO HfA lipiec 2011: współczynnik SDR dla wszystkich przyczyn zgonów na 100 000 osób, osoby w wieku od 0 do 64 lat; dane CUTS.

3.5. Infekcje MRSA

Odsetek szczepów szpitalnych wykazujących oporność. Wskaźnik ten ocenia liczbę przypadków i roz-przestrzenianie się głównych rodzajów bakterii inwazyjnych o potwierdzonej klinicznie i epidemiologicz-nie oporności lekowej. Podobnie jak w poprzednich edycjach indeksów, wskaźniki są oparte nadanych uzyskanych z EARS (Europejskiego Programu Nadzoru nad Lekoopornością). Dane gromadzone są przez 800 publicznych laboratoriów świadczących usługi dla ponad 1300 szpitali w 31 krajach Europy.

Odsetek takich infekcji szpitalnych w wielu krajach od lat utrzymuje się na podobnym poziomie, co jest trochę zaskakujące. Można dojść do wniosku, że albo dany kraj kontroluje sytuację (np. kraje skandy-nawskie, Holandia i Estonia), albo można oczekiwać zmian w czasie. Dlaczego wskaźnik ten w Niemczech i Francji utrzymuje się na poziomie nieznacznie powyżej 20 proc., pozostaje tajemnicą.

Rzeczywistą poprawę odnotowano na Wyspach Brytyjskich: dzięki zdecydowanym wysiłkom zarówno Wielka Brytania, jak i Irlandia obniżyły ten wskaźnik z 40–45 proc. w 2008 roku do nieco ponad 20 proc.; niestety nadal uzyskują „czerwony” wynik punktowy.

69

Wykres 18: Odsetek szpitalnych infekcji paciorkowcem wykazującym oporność, 2010 lub najnowsze dostępne dane60,0

50,0

40,0

0,0

e

30,0

20,0

10,0

Szw

ecja

Nor

weg

iaEs

toni

aH

olan

dia

Dani

aIs

land

iaFi

nlan

dia

Aust

riaSz

waj

caria

Słow

enia

Pols

ka

Łotw

aLi

twa

Luks

embu

rgBu

łgar

iaSł

owac

jaBe

lgia

Nie

mcy

Wie

lka

Bryt

ania

Fran

cja

Irlan

dia

His

zpan

iaCh

orw

acja

Węg

ryCy

prW

łoch

yRu

mun

iaGr

ecja

Mal

taPo

rtug

alia

Alba

nia

BJR

Mac

edon

iiSe

rbia

Czec

hy

Źródło: dane ECDCEARS-net2008–2010(odsetek oporności); dane CUTS.

3.6. Odsetek porodów przez cesarskie cięcie

Nowy wskaźnik w EHCI 2012. Przy przyznawaniu ocen kierowano się założeniem, że wysoki odsetek ce-sarskich cięć jest odzwierciedleniem słabej opieki przed porodem i słabo rozwiniętych usług związanych z odbieraniem porodu – w konsekwencji za wysoki odsetek cesarskich cięć przyznawano „czerwony” wynik punktowy. Powszechnym zaleceniem jest, aby kobieta nie rodziła przez cesarskie cięcie więcej niż dwa razy, co sugeruje, że nie może po nich liczyć na powrót do pełnego zdrowia. Poza tym stosowana powszechnie we Francji praktyka dochodzenia do formy po porodzie – fizjoterapia poporodowa – wydaje się zarówno bardziej humanitarna, jak i tańsza od inwazyjnego zabiegu chirurgicznego.

Najwyższy odsetek porodów przez cesarskie cięcie odnotowywany jest w Grecji i Ameryce Łacińskiej (w Brazylii blisko 50 proc.).

Z poniższego wykresu także wynika, że choć cesarskie cięcie jest zabiegiem kosztownym, wyraźnie nie występuje korelacja między zamożnością kraju a wysokim odsetkiem tych zabiegów.

70

Wykres 19: Cesarskie cięcia na 1000 żywych urodzeń, 2010 lub najnowsze dostępne dane (WHO HfA)500

400

450

500

350

400

250

300

350

200

250

300

150

200

50

100

150

50W

ielk

a Br

ytan

ia

0

   

    

Hol

andi

aBe

lgia

Finl

andi

aIs

land

iaSz

wec

jaN

orw

egia

Chor

wac

jaFr

ancj

aSł

owen

iaEs

toni

aDa

nia

Litw

a

Łotw

aSe

rbia

Słow

acja

His

zpan

iaIrl

andi

aAu

stria

Alba

nia

Nie

mcy

Rum

unia

Bułg

aria

Mal

taLu

ksem

burg

Szw

ajca

riaW

ęgry

Pols

kaPo

rtug

alia

Wło

chy

Cypr

Grec

ja

Czec

hyBJ

R M

aced

onii

Źródło: baza danych WHO Health for All, styczeń2012; dane CUTS.

3.7. Niezdiagnozowana cukrzyca

Wskaźnikiem, który HCP chciał wykorzystać do oceny opieki nad osobami cierpiącymi na cukrzycę, miał być odsetek diabetyków ze stężeniem hemoglobiny glikowanej powyżej 7 proc. Nie udało nam się jednak znaleźć w przypadku tego parametru żadnych wiarygodnych danych dla dużej liczby krajów. W związku z powyższym zespół badawczy postanowił wykorzystać dane International Diabetes Federation Atlas dotyczące liczby przypadków „niezdiagnozowanej cukrzycy”; kraje, w których ta liczba była wysoka, otrzymywały oczywiście „czerwony” wynik punktowy.

Jak widać na poniższym wykresie, jest to jeden z obszarów, w przypadku których częste wizyty u lekarza wydają się przynosić efekty: Czesi i Słowacy, czyli narody, które odwiedzają lekarzy najczęściej (wskaź-nik 2.1), bez problemu uzyskują wynik „zielony”. Powodem przyznania Albanii wyniku „czerwonego” jest fakt, że niska liczba takich przypadków została uznana za przejaw słabszej kontroli tego problemu a nie za sukces.

71

Wykres 20: Występowanie niezdiagnozowanej cukrzycy

4,00%

3,50%

2,50%

5,00%

4,50%

3,00%

2,00%

1,50%

1,00%

0,50%0,50%

0,00%

Alba

nia

Isla

ndia

Luks

embu

rgSz

wec

jaN

orw

egia

Irlan

dia

Chor

wac

jaBe

lgia

Słow

acja

Wie

lka

Bryt

ania

Czec

hyGr

ecja

Fran

cja

Hol

andi

aSz

waj

caria

Dani

aW

ęgry

Wło

chy

Nie

mcy

His

zpan

iaFi

nlan

dia

BJR

Mac

edon

iiRu

mun

iaEs

toni

aBu

łgar

iaAu

stria

Serb

iaLi

twa

Mal

taŁo

twa

Cypr

Słow

enia

Pols

kaPo

rtug

alia

Źródło: International Diabetes Federation Atlas, wydanie 5, 2011; dane CUTS.

3.8. Depresja

Od 2005 roku HCP nosiło się z zamiarem wprowadzenia wskaźnika oceniającego jakość opieki psychia-trycznej. Z powodu poważnych problemów dotyczących metodologii i definicji postanowiliśmy odrzucić zwykle stosowane wskaźniki jak „Ilość łóżek w szpitalach psychiatrycznych w przeliczeniu na liczbę mieszkańców”, „Hospitalizacja osób dotkniętych zaburzeniami psychicznymi”, „Obrót lekami” oraz wiele innych. Tak się składa, że temat spadku liczby samobójstw w okresie dziesięciu lat, np. od 1995 roku, po-wracał pod obrady prowadzone w trakcie posiedzeń roboczych Panelu Ekspertów. Jednak, poza kwestią niepewności danych, pojawił się praktyczny problem do rozwiązania: uwzględnienie rekordowo wysokiej liczby samobójstw w krajach Europy Wschodniej w latach 1991–1995, a tym samym problem stworzenia wskaźnika sprawiedliwego dla krajów wszystkich regionów Europy. W 2008 roku, po długich i burzliwych dyskusjach, wprowadzono wskaźnik „Inklinacja linii e-logarytmicznej wskaźnika SDR dla samobójstw, 1995– najnowsze dostępne dane”, pamiętając o jego ograniczeniach interpretacyjnych.

W roku 2012 stało się jasne, że w przypadku wskaźnika samobójstw ogólna poprawa warunków życia, szczególnie w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, przeważa nad skutkami opieki psychiatrycznej. Po intensywnych poszukiwaniach odpowiedniego wskaźnika obrazującego zdrowie psychiczne osta-tecznie postanowiliśmy uwzględnić (średnia arytmetyczna) pięć pytań zawartych w poniższej tabeli, pochodzącej z badania Special Eurobarometer on Mental Health:

Jak często w okresie ostatnich 4 tygodni...% „zawsze” + % „przeważnie”

Jak często w okresie ostatnich 4 tygodni...% „nigdy” + % „rzadko”

…czułeś się szczęśliwy? …odczuwałeś spokój i opanowanie?

…czułeś się tak źle, że nic nie mogło cię rozweselić?

…czułeś się przy-gnębiony i smutny?

…odczuwałeś szcze-gólne napięcie?

72

W przypadku Norwegii, która nie była objęta tym badaniem, znaleźliśmy badanie krajowe, w którym do-konano bezpośredniego porównania danych norweskich z Eurobarometrem. Sześć krajów nieobjętych żadnym badaniem (od Szwajcarii do Albanii) uzyskało wynik „b.d.”.

Wykres 21: średnia z pięciu odpowiedzi na pytania dotyczące zdrowia/samopoczucia psychicznego w badaniu Special Eurobarometer 345 on Mental Health80

70

50

60

40

50

30

40

20

30

10

20

0

Grec

jaW

łoch

yRu

mun

iaŁo

twa

Litw

aBu

łgar

iaAu

stria

Port

ugal

iaEs

toni

aPo

lska

Węg

ryM

alta

Cypr

His

zpan

iaSł

owen

iaW

ielk

a Br

ytan

iaCz

echy

Fran

cja

Belg

iaSł

owac

jaLu

ksem

burg

Nie

mcy

Nor

weg

iaIrl

andi

aSz

wec

jaDa

nia

Hol

andi

aFi

nlan

dia

Alba

nia

Chor

wac

jaBJ

R M

aced

onii

Isla

ndia

Serb

iaSz

waj

caria

Źródło: Special Eurobarometer 345, październik 2010; „Psykiskhelse i Norge”, raport 2011:2, www.fhi.no.

9.10.4. ZAKRES I ZASIĘG ŚWIADCZONYCH USŁUG

4.1. Źródła finansowania systemów opieki zdrowotnejW 2009 roku wprowadzono prosty wskaźnik oceniający „Odsetek wydatków na ochronę zdrowia pochodzą-cy ze środków publicznych”, służący domierzenia źródeł finansowania systemów ochrony zdrowia. Kilka krajów, dziś tylko Rumunia, zgłaszało w bazie danych WHO 100 proc. ze środków publicznych. Wszystkie te kraje uzyskiwały „czerwone” wyniki punktowe dla wskaźnika 4.7 (poniżej). Dlatego podczas dyskusji prowadzonych na posiedzeniach Panelu Ekspertów wartość 100 proc. nie uzyskiwała pozytywnej odpo-wiedzi na zwyczajowe pytanie: „Czy wierzymy w wyniki tego badania?» i wynik 100 proc. powoduje otrzy-manie „czerwonych” wartości punktowych. Oceniono, że Szwajcaria padła ofiarą tych samym problemów dotyczących definicji, co Holandia z okresu przed reformą systemu (2006), która z powodów formalnych podała, że duża część powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego była finansowana ze środków prywat-nych, uzyskując tym samym „zielony” wynik punktowy.

73

Wykres 22: Publiczne wydatki na ochronę zdrowia jako odsetek całkowitych wydatków na ochronę zdrowia

70

80

60

50

40

10

0

100

90

30

20

Cypr

Alba

nia

BJR

Mac

edon

iiSz

waj

caria

Bułg

aria

Grec

jaŁo

twa

Serb

iaPo

rtug

alia

Mal

taSł

owac

jaW

ęgry

Pols

kaLi

twa

Słow

enia

His

zpan

iaIrl

andi

aBe

lgia

Finl

andi

aEs

toni

aN

iem

cyW

łoch

yAu

stria

Fran

cja

Isla

ndia

Szw

ecja

Czec

hyLu

ksem

burg

Nor

weg

iaW

ielk

a Br

ytan

iaCh

orw

acja

Dani

aH

olan

dia

Rum

unia

Źródło: baza danych WHO HfA, styczeń 2012.

4.2. Operacje zaćmy w przeliczeniu na 100 000 mieszkańców powyżej 65. roku życia

Międzynarodowa klasyfikacja procedur medycznych ICD-CM, operacje zaćmy, całkowita ilość zabiegów przeprowadzonych u pacjentów we wszystkich przedziałach wiekowych, ale podzielona przez 100 000 mieszkańców w wieku powyżej 65 lat. Niewiele operacji zaćmy przeprowadza się u pacjentów w wieku poniżej 65 lat i dane dla odrębnych przedziałów wiekowych są niedostępne.

Wskaźnik operacji zaćmy w przeliczeniu na 100 000 mieszkańców był wykorzystywany w poprzednich edycjach rankingu EHCI jako probierz szczodrości systemów opieki zdrowotnej w kwestii zapewnienia opieki pacjentom z chorobami niezagrażającymi życiu, której celem była poprawa jakości życia pacjen-ta. Operacje zaćmy wybrano, ponieważ są stosunkowo niedrogie i znacznie poprawiają jakość życia, w związku z czym są raczej niezależne od PKB na mieszkańca w danym kraju. Od 2008 roku wskaźnik ten jest dostosowany do kryterium wiekowego, po sugestii urzędników z Irlandii (co nie jest zaskakujące, gdyż niewprowadzenie zmian pogorszyłoby sytuację krajów zamieszkałych przez najmłodsze populacje w Europie: Macedonii, Irlandii i Rumunii).

Źródła danych: OECD Health Data 2011; bazadanych WHO HfA, styczeń 2012; WHO Prevention of Blind-ness and Visual impairment Program; European Community Health Indicators; krajowe agencje ochrony zdrowia; dane non-CUTS.

74

4.3. Szczepienia niemowlątOdsetek zaszczepionych dzieci (przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi i polio – średnia arytmetyczna).

Wykres 23: Odsetek dzieci szczepionych przeciwko tężcowi, krztuścowi, odrze i polio

80,0

75,0

70,0

100,0

95,0

90,0

85,0

65,0

60,0

55,0

50,0

Mal

taAu

stria

Dani

aW

ielk

a Br

ytan

iaN

orw

egia

Irlan

dia

Nie

mcy

Szw

ajca

riaW

łoch

yBu

łgar

iaIs

land

iaEs

toni

aSe

rbia

Łotw

aSł

owen

iaCy

prBJ

R M

aced

onii

Chor

wac

jaH

iszp

ania

Fran

cja

Hol

andi

aRu

mun

iaPo

rtug

alia

Litw

aAl

bani

aBe

lgia

Pols

kaSz

wec

jaLu

ksem

burg

Czec

hySł

owac

jaFi

nlan

dia

Grec

jaW

ęgry

Źródło: bazy danych WHO HfA, lipiec 2011; krajowe rejestry szczepień; krajowe agencje ochrony zdrowia; dane CUTS.

4.4. Przeszczepy nerek na milion mieszkańców

Liczba operacji na milion mieszkańców. Często można się spotkać z poglądem, że na liczbę takich operacji mają istotny wpływ czynniki będące poza kontrolą systemów opieki zdrowotnej, jak liczba ofiar wypadków drogowych w danym kraju. Należy jednak ocenić, że najważniejsze czynniki wyjaśniające konkretną ilość operacji tego typu są pod kontrolą systemów opieki zdrowotnej. Są to między innymi „rola i miejsce dawstwa organów w szkoleniu anestezjologów”, „ilość łóżek na oddziałach intensywnej terapii w przeli-czeniu na milion mieszkańców”, organizacja opieki zdrowotnej mająca na celu optymalizację transportu organów, etc.

75

Wykres 24: Przeszczepy nerek na milion mieszkańców (2010)60,0

50,0

40,0

30,0

20,0

10,0

0,0

Serb

iaBJ

R M

aced

onii

Bułg

aria

Alba

nia

Rum

unia

Luks

embu

rgGr

ecja

Isla

ndia

Litw

aPo

lska

Wło

chy

Łotw

aEs

toni

aSł

owen

iaW

ęgry

Słow

acja

Finl

andi

aCz

echy

Mal

taCy

prN

iem

cySz

waj

caria

Irlan

dia

Szw

ecja

Dani

aBe

lgia

Wie

lka

Bryt

ania

Fran

cja

His

zpan

iaAu

stria

Hol

andi

aPo

rtug

alia

Nor

weg

iaCh

orw

acja

Źródło: OECD Health Data 2011, Biuletyn Rady Europy w sprawie dawstwa organów i transplantacji, tom 16, wrzesień 2011; chorwacki rejestr terapii nerko zastępczych; bezpośrednie kontakty z ministerstwami zdrowia; dane CUTS.

Islandia i Luksemburg uzyskują „zielony” wynik punktowy, gdyż znaczna część zabiegów przeszczepu nerki u tamtejszych pacjentów wykonywana jest w innych krajach.

4.5. Czy opieka stomatologiczna jest włączona do oferty publicznej ochrony zdrowia?

W minionych latach jako miernik cenowej dostępności opieki dentystycznej wybrany został bardzo prosty wskaźnik: „Jaki odsetek środków finansowych przeznaczanych na publiczną ochronę zdrowia pochłania opieka stomatologiczna?”. Przy wyborze tego wskaźnika kierowano się następującym rozumowaniem: jeśli opieka stomatologiczna pochłania blisko 10 proc. całkowitych wydatków na publiczną ochronę zdrowia, musi to oznaczać, że stanowi ona część oferty publicznej służby zdrowia.

W 2008 roku wykorzystano badanie Eurobarometru. Wskaźnik ten został zmieniony na „Odsetek odpo-wiadający opiece stomatologicznej zupełnie niedostępnej cenowo/słabo dostępnej cenowo”.

W 2009 roku dane określające ten wskaźnik opierały się głównie na informacjach uzyskanych z krajowych agencji ochrony zdrowia w odpowiedzi na pytanie: „Czy opieka stomatologiczna dotowana jest na tych samych warunkach co opieka somatyczna (pacjenci w wieku od 20 do 64 lat)?”.

Dane dla tego wskaźnika za rok 2012 pochodzą głównie z raportu OECD Health at a Glance 2011 i kilku innych źródeł.

Źródła danych: raport OECD Health at a Glance 2011; Santos-Eggimann, B.,Cornaz, S. iSpagnoli, J., Lifetime History of Prevention in European Countries: the Case of Dental Check-ups, Mannheim Research Centre for the Economics of Ageing, 2010; Raporty European Observatory HiT; krajowe agencje ochrony zdrowia; dane non-CUTS.

76

4.6. Wskaźnik przeprowadzania badań mammograficznychOdsetek kobiet w wieku od 50 do 69 lat poddanych badaniom przesiewowym, najbardziej aktualne dostęp-ne dane. Wskaźnik ten wprowadzono jako probierz praktycznej zdolności organizowania i kontrolowania procedur badań przesiewowych prowadzonych na jasno zdefiniowanej i łatwo osiągalnej populacji doce-lowej. Uzyskane wyniki dla krajów europejskich bardzo się różnią: wielkość docelowa została określona jako 70 proc. (opierając się na logice HCP, można by zapytać: a dlaczego nie 100 proc.?), natomiast zakres uzyskanych dla tego wskaźnika wartości rzeczywistych waha się w przedziale od 10 do 98 proc. W związku ze słabą korelacją z PKB namieszkańca wyniki (jak zwykle?) odzwierciedlają raczej politykę a nie zasoby.

Źródła danych: OECD Health Data 2011; WHO World Health Survey 2006; WHO World Health Statistics 2011.

4.7. Nieformalne opłaty przekazywane lekarzomŚrednia odpowiedzi na pytanie: „Czy od pacjentów oczekuje się dokonywania nieoficjalnych płatności?”. Zakres możliwych odpowiedzi przedstawia się następująco: zdecydowanie „Nie!”, ,,Czasami, zależnie od sy-tuacji” oraz „Tak, często”. Wskaźnik ten wprowadzono po raz pierwszy w 2008 roku. Za nieformalne uznano wszelkie płatności dokonywane przez pacjenta poza oficjalnym współpłaceniem za usługę. Omawiane badanie ankietowedotyczące kwestii nieformalnych płatności było pierwszym tego typu badaniem w Europie i zostało powtórzone w latach 2009 i 2012, dając wtedy nieco bardziej zgodne wyniki niż w roku 2008.

Wykres 25: Odpowiedzi na zawarte w ankiecie pytania na temat nieformalnych opłat przekazywanych lekarzom(1,0 = wszystkie „tak, często”; 3,0 = wszystkie „nie”)3,000

2,600

2,800

2,000

2,200

1,600

1,200

2,400

1,800

1,400

1,000

Węg

ryRu

mun

iaGr

ecja

Bułg

aria

Alba

nia

Łotw

aSł

owac

jaPo

lska

Litw

aCh

orw

acja

Cypr

Czec

hySe

rbia

Fran

cja

Słow

enia

Wło

chy

Belg

iaEs

toni

aLu

ksem

burg

Aust

riaM

alta

Nie

mcy

Irlan

dia

Port

ugal

iaH

iszp

ania

Wie

lka

Bryt

ania

Dani

aFi

nlan

dia

BJR

Mac

edon

iiIs

land

iaH

olan

dia

Nor

weg

iaSz

wec

jaSz

waj

caria

Źródło: badanie zlecone Patient View przez HCP w 2012 roku; krajowe agencje ochrony zdrowia; dane non-CUTS.

4.8. Zapobieganie paleniu

Do oceny wysiłków podejmowanych przez poszczególne kraje w zakresie zapobiegania paleniu wykorzy-stano badanie Tobacco Control Scale (TCS). Obejmuje ono sześć wskaźników: cena (30), zakaz palenia w miejscach publicznych (22), wydatki na społeczne kampanie informacyjne (15), zakaz reklamy (13), ostrzeżenia o szkodliwości dla zdrowia (10) i leczenie (10).Liczby w nawiasach wskazują wagę (udział pełnego wyniku w maksymalnym wyniku TCS o wartości 100).

77

Wykres 26: Wyniki poszczególnych krajów w badaniu tobacco Control Scale 201090

80

90

70

80

60

50

40

20

30

40

20

10

0

Aust

riaGr

ecja

Luks

embu

rgCz

echy

Węg

ryN

iem

cyBu

łgar

iaCy

prLi

twa

Słow

acja

Esto

nia

Pols

kaPo

rtug

alia

Łotw

aSł

owen

iaRu

mun

iaDa

nia

Hol

andi

aH

iszp

ania

Wło

chy

Szw

ajca

riaBe

lgia

Szw

ecja

Finl

andi

aM

alta

Fran

cja

Isla

ndia

Nor

weg

iaIrl

andi

aW

ielk

a Br

ytan

iaAl

bani

aCh

orw

acja

BJR

Mac

edon

iiSe

rbia

Źródło: Joossens, L. & Raw, M.: Tobacco Control Scale 2010 in Europe.

4.9. Długofalowa opieka nad osobami starszymi

Wskaźnik ten zawsze przysparza znacznych trudności przede wszystkim dlatego, że w wielu krajach dane na temat długofalowej opieki nad osobami starszymi prezentowane są jako dane o usługach opieki społecznej a nie opieki zdrowotnej.

Zespół HCP nie szczędził wysiłku, żeby znaleźć dane, które w większym stopniu dotyczą wyników takiej opieki. Ostatecznie zdecydowaliśmy się na wskaźnik „liczba domów opieki i łóżek dla osób starszych na 100 000 mieszkańców powyżej 65. roku życia”. Wskaźnik ten przynajmniej obrazuje, w jakim stopniu krewni (czytaj „żony i córki”) są uznawani za osoby, które w pierwszej kolejności zapewniają opiekę nad osobami starszymi, co jest oczywiście złym rozwiązaniem w przypadku osób starszych, które nie mają krewnych, lub kiedy krewni mieszkają daleko. Jak widać na wykresie, w Europie krajowe strategie na rzecz opieki nad osobami starszymi bardzo się od siebie różnią.

78

Wykres 27: Domy opieki i łóżka dla osób starszych na 100 000 mieszkańców powyżej 65. roku życia

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

0

Aust

ria

Grec

ja

Luks

embu

rgCz

echy

Węg

ryN

iem

cy

Bułg

aria

Cypr

Litw

a

Słow

acja

Esto

nia

Pols

ka

Port

ugal

ia

Łotw

a

Słow

enia

Rum

unia

Dani

aW

ielk

a Br

ytan

ia

Hol

andi

a

His

zpan

ia

Wło

chy

Szw

ajca

riaBe

lgia

Szw

ecja

Finl

andi

a

Mal

ta

Fran

cja

Isla

ndia

Nor

weg

ia

Irlan

dia

Alba

nia

Chor

wac

ja

BJR

Mac

edon

ii

Serb

ia

Źródło: WHO Health for All Database, styczeń2012; dane dot. płodności: Bank Światowy; dane non-CUTS.

Zaskakuje to, że pojawia się widoczna korelacja między niewystarczającą liczbą łóżek dla osób starszych a współczynnikiem płodności. Wygląda na to, że kraje europejskie, które borykają się z niskim poziomem urodzeń, mają ten problem nie tylko z powodu braku usług opieki nad dziećmi i braku perspektyw zawo-dowych dla pracujących matek – kobiety w tych krajach niechętnie decydują się na większą liczbę dzieci, gdyż wiedzą, że będą musiały opiekować się także babcią.

Wykres 28: Liczba łóżek dla osób starszych a współczynnik płodności

  

   

  

 

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000

Wsp

ółcz

ynni

k pł

odno

ści (

liczb

a dz

ieci

na

kobi

etę)

Liczba łóżek dla osób starszych na 100 000 mieszkańców powyżej 65. roku życia

R= +0.44

2,40

2,20

2,00

1,80

1,60

1,40

1,20

1,00

Źródło: WHO Health for All Database, styczeń 2012; dane dot. płodności: Bank Światowy; dane non-CUTS.

79

4.10. Odsetek dializ wykonywanych poza szpitalemDializa wykonywana w szpitalu (hemodializa: HD) ma kilka wad:a) łączny czas zabiegu–zwykle 3 sesji po 4godziny tygodniowo –zdecydowanie odbiega od 168 godzin pracy

zdrowych nerek w tym samym okresie. W przypadku pacjentów, którzy poddają się dializie w domu (dializa otrzewnowa PD, lub HD w domu), często jest to 7 sesji po 6 godzin, np. każdej nocy, co przynosi lepsze wyniki;

b) pacjenci mają duże trudności z utrzymaniem pracy, gdyż dializa wymaga obecności w szpitalu trzy razy w tygodniu;

c) dializa w szpitalu jest znacznie droższa, zazwyczaj kosztuje 50–60 tys. euro rocznie na jednego pa-cjenta.

Wygląda na to, że niski odsetek dializ wykonywanych w domu zwykle nie wynika z preferencji/możliwości pacjentów, ale raczej z:– braku profesjonalizmu miejscowych nefrologów (istnieją centra doskonałości, w których pobliżu prawie

50 proc. pacjentów korzysta z dializy w domu) lub– chciwości(dializy wykonywane w szpitalu przynoszą duże zyski).

W związku z powyższym „zielony” wynik punktowy jest przyznawany w przypadku tego wskaźnika za wysoki odsetek dializ wykonywanych w domu.

Wykres 29: Odsetek dializ wykonywanych w miejscu i terminie odpowiadającym pacjentowi (PD, HD w domu)45,00%

40,00%

35,00%

30,00%

25,00%

20,00%

15,00%

10,00%

5,00%

0,00%

BJR

Mac

edon

iiLi

twa

Słow

acja

Słow

enia

Bułg

aria

Nie

mcy

Port

ugal

iaPo

lska

Fran

cja

Grec

jaCz

echy

Aust

riaCh

orw

acja

His

zpan

iaBe

lgia

Irlan

dia

Wło

chy

Serb

iaIs

land

iaW

ęgry

Rum

unia

Wie

lka

Bryt

ania

Nor

weg

iaH

olan

dia

Łotw

aFi

nlan

dia

Esto

nia

Szw

ecja

Dani

aM

alta

Alba

nia

Cypr

Luks

embu

rgSz

waj

caria

Źródło: European Renal Association Annual Report 2009, www.ceapir.org; ministerstwa poszczególnych krajów; dane CUTS.

80

9.10.5. ŚRODKI FARMACEUTYCZNE

Z przyczyn związanych z prawem autorskim HCP nie może przedstawić wykresów obrazujących dane na temat wskaźników opisujących wykorzystanie leków.

5.1. Refundacja leków sprzedawanych na receptęJaki odsetek wszystkich sprzedawanych leków (w tym leków sprzedawanych bez recepty) podlega refundacji?

Źródła danych: baza danych WHO HfA, styczeń 2012; Patients W.A.I.T. Indicator, Raport 2010 – przygoto-wany na podstawie bazy danych EFPIA (pierwsze pozwolenie na wprowadzenie do obrotu w UE w okre-sie2007–2009); krajowe agencje ochrony zdrowia i agencje ds. produktów medycznych; dane non-CUTS.

5.2. Farmakopea dostosowana do poziomu wiedzy osób niezwiązanych ze służbą zdrowiaCzy istnieje farmakopea dostosowana do poziomu wiedzy osób niezwiązanych ze służbą zdrowia, łatwo dostępna dla ogółu społeczeństwa (Internet lub szeroko dostępne publikacje)? Od 2005 roku, gdy dyspo-nowały nimi tylko Dania i Szwecja, odnotowano znaczący wzrost liczby tego typu farmakopei (pełny zbiór danych dotyczących substancji chemicznych i nazw handlowych leków, zawierający co najmniej te same informacje, jakie się pojawiają na ulotkach umieszczanych w opakowaniach leków, zapisane w sposób umożliwiający ich zrozumienie przez osoby niezwiązane zawodowo ze służbą zdrowia).

Dziś internetowe farmakopee ma większość europejskich krajów:• Austria: www.austriacodex.at/avmain/ http://pharmaweb.ages.at/index.jsf• Belgium: http://www.bcfi.be/, www.pharma.be• Croatia: http://www.almp.hr/?ln=hr&w=lijekovi• Czech Republic: www.zdravotnickenoviny.cz/scripts/modules/catalogue/search.php?catalogueID=2• Denmark: http://medicin.dk/ • Estonia: www.raviminfo.ee • Finland: www.fimea.fi/lakemedel/produktresumeer/humpl• France: www.doctissimo.fr• Germany: www.onmeda.de• Hungary: www.ogyi.hu/drug_database/ • Ireland: www.medicines.ie • Italy: www.prontuariofarmaci.com• Latvia: http://www.zva.gov.lv/index.php?id=375&sa=375&top=334 • Malta: http://medicinesauthority.gov.mt/products/search.htm• Netherlands: www.cbg-meb.nl/CBG/en/human-medicines/geneesmiddeleninformatiebank/default.htm • Norway: www.legemiddelverket.no/custom/Preparatsok/prepSearch_80333.aspx?filterBy=CopyToConsumer • Portugal: www.infarmed.pt/infomed/inicio.php • Romania: www.anm.ro/en/html/pharmacopoeia.html• Slovakia: www.liekinfo.sk• Slovenia: www.zdravila.net • Sweden: www.fass.se• Switzerland: www.kompendium.ch • U.K.: http://emc.medicines.org.uk/

81

We wszystkich krajach podane informacje pochodzą z ulotek dołączanych do leków przez producentów. Francję i Niemcy zaznaczono na czerwono – informacje na ich stronach internetowych są równie kom-pleksowe jak w przypadku większości krajów, ale bardzo trudno stwierdzić, jakie jest ich źródło. Krajem, w którym producenci środków farmaceutycznych wydają się mieć bardzo duże problemy z bezpośrednim informowaniem opinii publicznej o lekach wydawanych na receptę, jest Hiszpania. Prawdopodobnie nie stanowi to jednak większej przeszkody dla Hiszpanów, gdyż z uwagi na to, że w USA znaczna część spo-łeczeństwa jest hispanojęzyczna, informacje na temat leków są łatwo dostępne w języku hiszpańskim na stronach internetowych amerykańskich firm farmaceutycznych.

Źródła danych: badania HCP 2010–2012; krajowe agencje ochrony zdrowia; dane non-CUTS.

5.3. Tempo wprowadzania nowych leków przeciwnowotworowychWskaźnik ten obrazuje wykorzystanie L01XC kod ATC (przeciwciała monoklonalne) w mln euro na milion mieszkańców. Jednostka miary DDD (określona dawka dobowa) byłaby lepszym wskaźnikiem od wartości pieniężnej, ale niestety zgromadzone dane zawierały nieścisłości.

Źródła danych: baza danych IMS Health MIDAS; dane CUTS.

5.4. Dostęp do nowych leków (czas oczekiwania na refundację)Przedział czasowy pomiędzy rejestracją leku a włączeniem go do krajowego rejestru leków refundowanych.

Źródła danych: Raport Patients W.A.I.T. Indicator 2011 – przygotowany na podstawie bazy danych EFPIA (pierwsze pozwolenie na wprowadzenie do obrotu w UE w okresie 2008–2010); ministerstwa zdrowia; głównie dane CUTS.

5.5. Leki na chorobę AlzheimeraKody ATC N06DA i N06DX; wykorzystanie wyrażone wJednostkach Standardowych (miara IMS Health, podobna do DDD, ale nie identyczna) na osobę powyżej 65. roku życia (DDD = określona dawka dzienna). Punktacja w przypadku tego wskaźnika opiera się na założeniu, że choroba Alzheimera jest zasadniczo zbyt rzadko diagnozowana i w związku z tym zbyt rzadko leczona.„Zielony” wynik punktowy przyznawano w przypadku wysokiego wykorzystania na jedną osobę.

Źródła danych: baza danych IMS Health MIDAS; krajowe agencje ochrony zdrowia; dane CUTS.

5.6. Leki na schizofrenięN05A, wyłączając N05AN (leki przeciwpsychotyczne poza preparatami litu); zużycie na jednego mieszkań-ca, wyrażone jako mln EUR na milion mieszkańców. Punktacja dla tego wskaźnika opiera się na założeniu, że schizofrenia jest zasadniczo zbyt rzadko leczona(co wydaje się potwierdzać badanie przeprowadzone ostatnio w Finlandii7)i że liczba przypadków tej choroby jest równa w całej Europie.„Zielony” wynik punk-towy przyznawano za wysokie wykorzystanie na jedną osobę. Jednostka miary DDD (określona dawka dobowa) byłaby lepszym wskaźnikiem od wartości pieniężnej, ale niestety zgromadzone dane ponownie zawierały nieścisłości.

Źródła danych: baza danych IMS Health MIDAS; krajowe agencje ochrony zdrowia; dane CUTS.

7 Jari Tiihonen etal. Polypharmacy With Antipsychotics, Antidepressants, or Benzodiazepines and Mortality in Schizophrenia. Archives of General Psychiatry 2012; 69: 476–483.

82

5.7. Wiedza na temat braku skuteczności antybiotyków w walce z wirusamiWartości wskaźnika: procent mieszkańców wiedzących, że antybiotyki są nieskuteczne w walce z prze-ziębieniami i grypą. W kolejnych edycjach EHCI dane te zostaną porównane z rzeczywistą sprzedażą antybiotyków na osobę, czyli danymi, których HCP nie zamówił na czas na potrzeby Indeksu 2012.

Wykres 30: Odsetek osób, które wiedzą, że antybiotyki nie są skuteczne w walce z przeziębieniem i grypą (Special Eurobarometer 338, kwiecień 2010)

Czec

hy

   

80

70

60

50

40

30

20

10

0

Port

ugal

iaCy

prAu

stria

Bułg

aria

Grec

jaRu

mun

iaW

ęgry

Litw

aM

alta

Pols

kaH

iszp

ania

Nie

mcy

Łotw

aSł

owac

jaEs

toni

aW

łoch

y

Irlan

dia

Luks

embu

rgSł

owen

iaFr

ancj

aDa

nia

Wie

lka

Bryt

ania

Hol

andi

aSz

wec

jaBe

lgia

Finl

andi

aAl

bani

aCh

orw

acja

BJR

Mac

edon

iiIs

land

iaN

orw

egia

Serb

iaSz

waj

caria

Źródło: Special Eurobarometer 338, kwiecień 2010; dane CUTS.

9.11. JAK STWORZONO EUROPEJSKI KONSUMENCKI INDEKS ZDROWIA 2012 – FAZY TWORZENIA

Indeks nie uwzględnia tego, czy dany krajowy system opieki zdrowotnej jest finansowany lub zarządzany prywatnie czy publicznie. Celem tego indeksu jest nadanie pacjentom praw i możliwości wyboru, nie zaś promocja jakiejkolwiek ideologii politycznej. Koncentrując się na dialogu i współpracy, HCP pragnie być postrzegany jako partner w rozwijaniu opieki zdrowotnej na terenie Europy.

Ranking EHCI 2012 stworzono na podstawie projektu przedstawionego poniżej.

9.11.1. FAZA 1

Spotkanie inaugurujące z Panelem Ekspertów – opracowanie istniejących danych

Skład Panelu Ekspertów został przedstawiony w dziale 9.12. Głównym obszarem działań było ocenienie stopnia dostępności istotnych informacji dla wybranych krajów. Podstawowymi metodami były:• przeszukiwanie zasobów internetowych, informacji publikowanych w czasopismach,

83

• rozmowy telefoniczne i wymiana informacji drogą e-mailową z kluczowymi osobami,• kontakty osobiste, jeśli było to konieczne.

Przeszukiwanie zasobów internetowych:a) ważne zarządzenia oraz dokumenty dotyczące stosowanej polityki,b) ważne dane wynikowe związane z polityką ochrony zdrowia.

Kto udzielił nam informacji:a) krajowe i regionalne agencje ochrony zdrowia,b) instytucje: EHMA, Picker Institute, Katolicki Uniwersytet w Luewen (publikacje poruszające tematykę

prawno-etyczną), inne,c) przedsiębiorstwa prywatne: IMS Health, firmy farmaceutyczne, inne.

Wywiady (służące ocenie wyników uzyskanych na podstawie wcześniej dostępnych źródeł, zwłaszcza słu-żące do weryfikacji rzeczywistych rezultatów podejmowanych decyzji związanych z realizowaną polityką):a) kontakt telefoniczny, wymiana informacji drogą e-mailową,b) kontakty osobiste z kluczowymi osobami dostarczającymi informacji.

9.11.2. FAZA 2

• Gromadzenie danych umożliwiających zestawienie informacji, które zostaną umieszczone w rankingu EHCI 2012

• Identyfikacja kluczowych obszarów wymagających przygotowania dodatkowych informacji

• Zebranie danych źródłowych dla tych obszarów

• Odbycie przez badaczy osobistych wizyt w ministerstwach zdrowia i/lub agencjach państwowych od-powiedzialnych za nadzór i/lub zapewnienie jakości usług opieki zdrowotnej

• Utrzymywanie stałego kontaktu z członkami Panelu Ekspertów, głównie w celu przedyskutowania de-finicji wskaźników i kryteriów, a także problemów związanych z pozyskiwaniem danych. Na koniec, 3 kwietnia 2012 roku, odbyło się drugie spotkanie, na którym szczegółowo omówiono wskaźniki, również te, które nie mogły zostać ujęte w Indeksie z powodu niewystarczającej ilości danych. Prze-analizowano także rozbieżności między danymi pochodzącymi z różnych źródeł. Przedyskutowano i ustalono współczynniki względnych wag przyznanych podkategoriom.

9.11.3. FAZA 3

9.11.3.1. Zasięgnięcie opinii przedstawicieli pacjentów i obywateli krajów europejskich za pomocą badania ankietowego HCP przeprowadzonego przez zewnętrzny ośrodek badawczy (Patient View, Wielka Brytania)

Ankieta zawierała pytania przedstawione w Załączniku 1 do niniejszego raportu i została przeprowadzona we współpracy z The Patient View (w celu uzyskania dodatkowych informacji należy się zapoznać z dzia-łem Dodatkowe gromadzenie danych – badanie ankietowe). Ankieta została udostępniona w Internecie 5 stycznia, w językach: angielskim, niemieckim, francuskim, hiszpańskim, rosyjskim, greckim (na potrzeby respondentów z Europy Środkowej i Wschodniej) oraz w języku szwedzkim. Badanie ankietowe zostało zakończone 10 lutego 2012 roku. Otrzymano 1114 odpowiedzi.

84

9.11.3.2. Wysłanie arkusza aktualizacji wyników27 lutego 2012 roku wszystkie 34 kraje otrzymały swoje wstępne arkusze wyników (niezawierające żad-nych odniesień do wyników uzyskanych przez inne kraje). Dokumenty te przesłano drogą elektroniczną – z prośbą o dokonanie aktualizacji/korekty danych do dnia 31 marca –na adresy ministerstw/agencji państwowych przedstawione nam podczas nawiązywania kontaktów przed styczniem 2012 roku. Wysłano jedno przypomnienie. Korygujące informacje nadchodzące z krajów ujętych w indeksie były przyjmowane do 2 maja. Do tego czasu otrzymaliśmy odpowiedzi od krajów wymienionych w dziale Dodatkowe groma-dzenie danych – informacje uzyskane od ministerstw/agencji krajowych.

9.11.4. FAZA 4

Prezentacja projektu i raportów:

• raport opisujący zasady tworzenia rankingu EHCI 2012,

• prezentacja EHCI 2012 na konferencji prasowej i seminarium w Brukseli,

• internetowa inauguracja Indeksu po adresem www.healthpowerhouse.com.

9.12. ZEWNĘTRZNY PANEL EKSPERCKI

Zgodnie ze standardowym trybem działania stosowanym przy opracowywaniu wszystkich indeksów HCP-został powołany Panel Ekspertów. W trakcie prac nad projektem członkowie panelu odbyli dwa 6-godzinne posiedzenia. Eksperci otrzymywali z wyprzedzeniem wszystkie materiały robocze wykorzystywane przy pracach nad Indeksem. W pracach Panelu Ekspertów Indeksu EHCI 2012 wzięły udział następujące osoby:

Tytuł, imię i nazwisko Afiliacja zawodowa

Dr Filippos Filippidis Ośrodek Badań nad Usługami Zdrowotnymi, Wydział Medycyny, Uniwersytet Ateński, Grecja, Uniwersytet Ateński, Grecja

Prof. Iva Holmerowa Gerontologicke Centrum i Uniwersytet Karola, Praga, Czechy

Prof. Ulrich Keil Institut für Sozialmedizin, Uniwersytet w Münster, Niemcy

Prof. dr Diana ObelienieneProf. dr n. med. AntónioVaz Carneiro, FACP dyr. wykonawczy, Center for Evidence Based

Medicine, Wydział Medycyny, Uniwersytet Lizboński, Portugalia

Niestety, dr Leonardo la Pietra, członek panelu z najdłuższym stażem, naczelny lekarz kraju, reprezen-tujący Europejski Instytut Medyczny w Mediolanie, zmarł w styczniu 2012 roku. Dwóch innych członków panelu również nie mogło uczestniczyć w spotkaniach, z powodu problemów zdrowotnych.

Członkom Panelu Ekspertów dla indeksu HCP postawiono dwa główne zadania:A. Pomoc w przygotowywaniu i wyborze podkategorii i wskaźników. Było to z oczywistych względów

istotne dla Indeksu, jeśli chcieliśmy móc powiedzieć, że kraj, który uzyskał wysoki wynik punktowy, rzeczywiście zapewnia dobre, przyjazne dla konsumenta usługi z zakresu ochrony zdrowia

B. Analiza końcowych wyników prac badawczych podjętych przez badaczy HCP, przed ustaleniem osta-tecznych wyników punktowych. Jeśli uzyskane informacje wydawały się zdecydowanie kolidować

85

z doświadczeniem w dziedzinie opieki zdrowotnej zdobytym przez lata przez członków panelu, był to sygnał do przeprowadzenia dodatkowej analizy wyników.

HCP pragnie złożyć szczere podziękowania członkom panelu za niezwykle istotny wkład, jaki wnieśli do prac nad Indeksem oraz za niezwykle wartościowe dyskusje.

10. LItERAtURA

10.1. GŁÓWNE ŹRÓDŁA

Główne źródła informacji dla różnych wskaźników podane zostały w tabeli w dziale 9.7. W przypadku wszystkich wskaźników informacje te zostały uzupełnione poprzez wywiady oraz dyskusje prowadzone z urzędnikami ochrony zdrowia, zarówno w sektorach państwowych, jak i prywatnych.

86