EP - Kurs Eagle Kompletny

5/14/2018 EP - Kurs Eagle Kompletny - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/ep-kurs-eagle-kompletny 1/3489Elektronika Praktyczna 5/2006

K U R S

W tej części zapoznamy s ięz podstawowymi parametrami pakie-tu EAGLE i jego instalacją, ponadtoutworzymy pierwszy projekt orazrozpoczniemy poznawanie edytoraschematów.

EAGLE jest produktem niemiec-

kiej firmy CadSoft z siedzibą w Ple-iskirchen niedaleko Monachium.Pierwsza wersja, pracująca pod sys-temem DOS ukazała się już podkoniec lat 80–tych ubiegłego wieku.Najnowsza wersja v. 4.16 umożliwiapracę na platformie Windows, Li-nux oraz Mac. Mimo niezliczonychmożliwości EAGLE charakteryzujesię prostotą obsługi. Trzy podstawo-we moduły programu: edytor sche-matów, edytor bibliotek oraz edytorpłytek drukowanych (layout editor)

mają identyczny sposób obsługi,dzięki czemu użytkownik nie gubisię w programie.

EAGLE jest dostarczany wrazz ogromną liczbą gotowych elemen-tów zdefiniowanych w bibliotekach,

Kurs obsługi EAGLE, część 1 Rozpoczynamy cykl artykułów

poświęconych jednemuz najpopularniejszych programowiCAD wspomagającemu

projektowanie obwodów drukowanych – EAGLE.

System ten cieszy się corazwiększym powodzeniem w Polsce,o czym może świadczyć ankieta

przeprowadzona na łamach EP. Dodatkowym atutem tego

pakietu jest możliwość używaniabezpłatnej, lecz w pełni

funkcjonalnej wersji „light“,dostępnej na internetowychstronach producenta – firmy

CadSoft.W kolejnych odcinkach cyklu

przedstawimy edytor schematów,edytor obwodów drukowanych

oraz autorouter. Następniezapoznamy czytelników

z edytorem bibliotek elementów,tworzeniem dokumentacji

niezbędnej do produkcji (Gerber)oraz kilkoma interesującymi

programami napisanymiw języku użytkownika (ulp) rozszerzającymi możliwości

EAGLA–a.

w których można znaleźć praktycz-nie każdy potrzebny element. Nainternetowej stronie producenta sąumieszczone biblioteki stworzone

przez użytkowników, które możnapobrać i wykorzystywać we wła-snych projektach. Liczba tych bi-bliotek rośnie praktycznie z dnia nadzień. Jeśli, mimo tego, nie znaj-dziemy potrzebnego nam elementu,to przy pomocy edytora bibliotekmożemy go stworzyć w przeciągukilku minut.

Polecenia UNDO/REDO umoż-liwiają cofnięcie (lub przesunięciedo przodu) ostatnio wykonywanegopolecenia tak, że użytkownik może

bezkarnie eksperymentować z pro-jektem, a stan przed modyfikacjąmożna przywrócić za pomocą parukliknięć myszą. Wszystkie zmianywprowadzone w edyto-rze schematów są au-tomatycznie i natych-mias t wprowadzanew płytce drukowanej,przy czym dzieje siętak gdy otwarte jesttakże okno edytoraschematów (normalny

stan w trakcie pracyz programem). Równieżzmiany wprowadzonew edytorze PCB są au-tomatycznie przenoszo-ne do edytora sche-

matów. Pozwala to na dynamicznązmianę obudów elementów (np.zmiana obudowy rezystora lub kon-densatora na obudowę z większym

rozstawem wyprowadzeń) podczasprojektowania płytki drukowanej.

Przejście z edycji schematu doedytora PCB odbywa się bez po-mocy jawnie generowanej netlisty. Jest to bardziej naturalne rozwiąza-nie niż w innych programach tegotypu, potrzebujących tworzenia listypołączeń. Edytor schematów umoż-liwia jednak tworzenie netlist, którepo edycji mogą być wykorzystywa-ne przez większość współczesnychprogramów CAD.

Edytor płytek drukowanych pod-czas normalnej pracy współpracu-je z edytorem schematów. Możemyrównież tworzyć projekty składające

Rys. 1. Panel sterowania programu Eagle



K U R S

Możliwości pakietu EAGLE w wersji Professional:– Maksymalna wielkość projektowanej płytki wynosi

1,6x1,6 m, przy maksymalnym rastrze 0,0001 mm(0,1 mm).

– Możliwość kreślenia na maksymalnie 255 war-stwach (liczba warstw miedzi przy płytkach wielo-warstwowych wynosi maksymalnie 16).

– Elementy oraz teksty można obracać o dowolny kątprzy kroku 0,1 stopnia (dotyczy layout edytora).

– Przy tworzeniu listy elementów program współpra-cuje z bazami danych.

– Możliwość wykorzystywania elementów tradycyj-nych jak również SMD, które to można umieszczaćna obu stronach płytki (TOP oraz BOTTOM).

– Można stosować technolog ię Blind– oraz BuriedVia.

– Możliwość automatycznego zalewania określonychobszarów miedzią (powierzchnia masy, lub w celuzaoszczędzenia substancji trawiącej w czasie pro-dukcji płytki).

– Schemat możemy rysować na maksymalnie 99 kart-kach o maksymalnych wymiarach 1,6x1,6 m.

– Łatwe powielanie elementów poprzez kopiowanie.Kopiować możemy również całe bloki dowolnychobiektów (elementy, połączenia, magistrale).

– Automatyczne łączenie zasilania poszczególnychukładów (GND, VCC) projektant nie musi (alemoże) umieszczać tych elementów na schemacie.

– Wbudowany kontroler Design Rule Check , czy-li moduł kontrolujący płytkę pod kątem zwarćoraz określonych wymiarów punktów lutowniczychi ścieżek.

– Wbudowany kontroler Electrical Rule Check, czylimoduł kontrolujący schemat pod kątem logicznymoraz sprawdzający konsystencję schematu i płytki.Wraz z edytorem płytek drukowanych jest dostar-

czany moduł autoroutera, który wybitnie przyspieszaoraz ułatwia proces projektowania. Moduł ten jest cią-

gle dopracowywany a najnowsza wersja charakteryzujesię następującymi parametrami:

– Pełna integracja z programem głównym.– Autorouter prowadzi ścieżki zgodnie z regułami

ustalonymi w edytorze PCB.– W dowolnym stadium projektowania płytki można

przełączać pomiędzy projektowaniem ręcznym a au-tomatycznym.

– Algorytm Ripup and Retry.– Projektowanie nastawione na minimalne koszty go-

towej płytki. Jest możliwość zmiany tych ustawieńprzez użytkownika.

– Najmniejszy raster, w którym prowadzone są ścieżkiwynosi 0,02 mm.

– Elementy mogą być rozmieszczone w dowolnym ra-strze.

– Projektowanie na maksymalnie 16 warstwach, z cze-go 14 warstw może być zdefiniowane jako warstwyzasilające.

– Autorouter uwzględnia różne (wcześniej zdefinio-wane) klasy sygnałów, które to określają szerokośćścieżek, oraz minimalne odstępy.Wersja EAGLE Light , która jest bohaterem naszego

artykułu, ma pewne ograniczenia w stosunku do wersjiprofesjonalnej:

– Schemat można kreślić tylko na jednej stronie, aleza to o maksymalnych wymiarach.

– Płytka drukowana może się składać maksymalniez dwóch warstw miedzi (TOP, BOTTOM) i nie możebyć większa niż 80x100 mm.

– Programu nie wolno używać w celach komercyjnych.To jedyne ograniczenia, poza nimi można uży-

wać wszystkich możliwości wersji Professional. Fir-ma CadSoft nie wprowadza ograniczeń co do liczbyelementów, przelotek lub połączeń. Z wymienionymiograniczeniami hobbysta musi się pogodzić, ale za tootrzymuje za darmo profesjonalne, potężne narzędziewspomagające go przy projektowaniu elektroniki.

się jedynie z płytki drukowanej, bezuprzedniego rysowania schematu.Możliwość ta jest przydatna w przy-padku płytek o bardzo małej liczbieelementów oraz gdy chcemy zapro-

jektować płytkę korzystając ze sche-matu stworzonego w innym progra-mie CAD. Ten drugi przypadek jestmożliwy dzięki importowi netlist. Jak na razie EAGLE ma możliwośćimportu netlist w formatach: TAN-GO, OrCAD, Protel oraz PADS.

Pomimo swych ograniczeń wer-sja Light umożliwia otwieranie pro-

jektów wykonanych w wersji pełnej– profesjonalnej, w których schematzajmuje więcej niż jedną stronę,a płytka składa się z większej liczbywarstw miedzi. Projekty te możemy

przejrzeć oraz wydrukować. Możemyrównież wygenerować dokumentacjęniezbędną do produkcji.

Jak już we wstępie wspomnianowersję EAGLE Light można ściągnąćza darmo, ze strony producentawww.cadsoft.de, publikujemy ją takżena CD–EP5/2006B. Plik instalacyjnynosi nazwę eagle–win–eng–4.16.exe i znajduje się w dziale Download/Pro-gramms. W dziale downloads możnaznaleźć również wiele innych intere-sujących nas elementów programu:

– Programm: najnowsze wersjeinstalacyjne programu EAGLE,w różnych wersjach językowych(wersja angielska oraz niemiec-ka), oraz pracujące na różnychplatformach.

– Bibliotheken: biblioteki elemen-tów utworzone przez użytkow-ników.

– ULPs: programy napisane w ję-zyku użytkownika, uruchamiane

bezpośrednio z edytora schema-tów, layout edytora lub libraryedytora. Rozszerzają możliwościprogramu EAGLE.Z działu download możemy ścią-

gnąć również przykładowe projek-Rys. 2. Okno Directories

Rys. 3. Okno konfiguracji Backupu



K U R S

ty oraz dokumentację udostępnionąprzez użytkowników.

Po ściągnięciu interesującej naswersji (w naszym przypadku wersjaanglojęzyczna pracującą pod syste-mem Windows) możemy przystąpićdo instalacji, która to przebiega in-tuicyjnie i w miarę standardowo.

Przy pierwszym uruchomieniuprogramu zostaniemy zapytani o li-cencję. Musimy wtedy przycisnąćguzik Run as Freeware. Następniezostaniemy zapytani czy chcemyotworzyć przykładowy projekt, a po-nieważ chcemy otworzyć tylko oknopanelu sterowania zaznaczamy No.

Jedynym uruchomionym terazprogramem pakietu EAGLE jest pa-nel sterowania (rys. 1). Jest on me-

nadżerem plików używanych przezprogram. Lewa część panelu mastrukturę drzewka katalogów i plików,stosowaną standardowo w window-sowych aplikacjach do zarządzaniaplikami. Po wskazaniu dowolnegoelementu z lewego okna, po prawejstronie zostają wyświetlone dalsze in-formacje dotyczące obiektu. Przy każ-dym elemencie mamy również moż-liwość kliknięcia prawym klawiszem,otwiera się wtedy menu kontekstowe,dzięki któremu możemy, w zależno-

ści od obiektu, przeprowadzać różnedziałania (zmiana nazwy, kopiowanie,drukowanie itp.). Panel sterowaniawykorzystuje technikę Drag & Drop,dzięki czemu można w łatwy sposóbposzczególne pliki kopiować, przeno-

sić, otwierać w innych programachlub tworzyć skróty na desktopie.

Za pomocą panelu sterowaniamożemy przejrzeć dołączone do pro-gramu biblioteki, jak również progra-my użytkownika (*.ulp), oraz skryptyutworzone przez użytkowników skła-dające się z szeregu komend progra-mu EAGLE (*.scr ). Możemy równieżedytować reguły rządzące projektem(*.drc), oraz uruchomić procesorCAM, który odpowiada za wygene-rowanie plików w formacie Gerberniezbędne do produkcji płytki.

W menu Options mamy moż-liwość dostosowania programu donaszych upodobań. Możliwość zmia-ny ustawień została wprowadzonaw następujących punktach:

DirectoriesW tym menu (rys. 2 ) mamy

możliwość zmiany standardowegorozmieszczenia ścieżek dostępu doplików używanych przez program.Wyrażenie $EAGLEDIR symbolizujekatalog w którym został zainstalowa-ny program (w naszym przypadkuC:\programy\EAGLE–4.16). Przy każ-dym typie plików mamy możliwośćpodania większej niż tylko jednaliczby ścieżek. Poszczególne ścieżki

należy rozdzielić średnikiem. Możli-wość ta jest przydatna, gdy chcemyprzechowywać biblioteki w różnychkatalogach w celu oddzielenia bi-bliotek stworzonych przez nas odbibliotek standardowo dostarczonychz programem.

Ścieżki dostępu można wpro-wadzać wpisując pełną jej nazwęz klawiatury lub wskazując wybranąścieżkę po wcześniejszym wciśnię-ciu przycisku Browse.

BackupEAGLE ma możliwość automa-

tycznego zapisu kopi zapasowych.Dotyczy to schematu, płytek orazbibliotek. Kopie te są zapisywanez rozszerzeniami *.s#x , *.b#x oraz*.l#x , gdzie x jest cyfrą z zakresu0…9 (przykładowo sample.s#3 lubsample.b#2). Plik z rozszerzeniem,w którym x jest równy 1 jest naj-młodszą kopią zapasową. Użyt-kownik ma możliwość ustawieniamaksymalnej liczby kopii (standar-

dowo 9) oraz częstotliwości, z jakąkopie są zapisywane (standardowo5 minut, rys. 3). Jeżeli chcemy od-tworzyć którąś z kopii, to musimyzmienić rozszerzenie pliku (z *.s#1zmieniamy na *.sch).

User interfaceUstawienia interfejsu użytkownika

pozwalają na dostosowanie wygląduokien programu do naszych upodo-bań. W polu Controls (rys. 4) może-my włączyć lub wyłączyć poszczegól-ne paski narzędziowe. Można sobiew ten sposób powiększyć powierzch-nię przeznaczoną do kreślenia.

Niektóre sterowniki drukarekmają problem z czcionką używanąprzez EAGLE. Teksty są wtedy znie-kształcone, lub brakuje ich całkiemna wydruku. W takim przypadkunależy zaznaczyć pole Always Vec-tor font. Kontrolka ta daje namgwarancję że teksty przedstawionena ekranie będą wyglądały iden-tycznie również na wydruku.

Kontrolka Limit zoom factorogranicza stopień maksymalnego po-większenia. Możliwość ta przyda sięużytkownikom posiadającym starszekarty graficzne, które przy określo-nym powiększeniu mają problemyz poprawnym wyświetlaniem grafiki.

Trójprzyciskowa mysz z kółkiem(najlepiej optyczną) bardzo ułatwiaobsługę programu. Za pomocą środ-kowego klawisza myszy możemy „zła-pać“, po czym przesunąć wycinekpłytki lub schematu, który jest aktu-

alnie widoczny na monitorze. Tegotypu przemieszczanie się po płyt-ce, schemacie lub bibliotece bardzoprzyśpiesza pracę z programem. Przypomocy kółka można zmieniać aktu-alne powiększenie (zoom) Wrażliwośćoraz kierunek zmian możemy zmienićw okienku Mouse Wheel Zoom. War-tość mniejsza od jeden powoduje, żekręcąc kółkiem w kierunku monitorawidok zostaje pomniejszony. Natomiastwartość większa od jeden, przeciwniepowiększa widok. Wartość tą najle-

piej ustawić w przedziale 1,3 do 1,6.Wstawienie zera powoduje wyłączenietej funkcji, i kręcąc kółkiem możemyprzesuwać widok w kierunku góra– dół. Można także zmienić kolortła na którym kreślimy oraz wielkośćkursora (krzyża). Zmiany te wprowa-dzamy osobno dla edytora schematóworaz edytora PCB.

Dwa ostatnie przełączniki kon-trolują teksty pomocy wyświetlanena bieżąco przez program. BubleHelp są to chmurki wyświetlają-

ce się po najechaniu kursorem nadowolną ikonę (jeszcze przed przy-ciśnięciem klawisza myszy). Userguidance są to teksty wyświetlanew linijce statusu informujące użyt-kownika o tym, czego oczekuje pro-

Rys. 4. Okno konfiguracji interfejsu

użytkownika

Rys. 5. Okno menedżera podczas

zakładania nowego projektu



K U R S

gram w następnej kolejności. Jeżeliużytkownikowi teksty te przeszka-dzają, to może je wyłączyć.

Nowy projekt Po niezbędnych wiadomościach

wstępnych założymy nowy projekt.W tym celu klikamy prawym klawi-szem myszy na katalog Project w pa-nelu sterowania (rys. 5), po czymwybieramy opcję New Project. Następ-nie musimy nadać nazwę naszemunowemu projektowi, niech to będziena przykład sterownik. Po tych kilkukrokach EAGLE utworzył nowy pro-jekt w podkatalogu o nazwie sterow-nik. Wszystkie pliki dotyczące naszego

nowego projektu powinny być zapisy-wane w tym katalogu. W katalogu tymmożemy założyć podkatalogi, dokonu-jemy tego klikając prawym klawiszemmyszy na nazwie katalogu, po czymwybieramy New oraz Folder (rys. 6).Przykładowo, można wszystkie plikiz dokumentacją w formacie PDF trzy-mać w jednym katalogu o nazwie pdf.

Gdy mamy już utworzony nowyprojekt, najwyższa pora na utworze-nie (w projekcie) nowego schematu.Kolejność działań przy tym, jest po-

dobna jak przy tworzeniu nowegopodkatalogu, jednakże w podmenuwybieramy opcję Schematic (rys. 6). Jeżeli ktoś nie lubi menu kontek-stowego pojawiającego się po przy-ciśnięciu prawego klawisza myszy,wszystkie wymienione operacje możewykonać klikając na File w menugłównym panelu sterowania.

Utworzenie nowego schematu po-woduje otwarcie edytora wraz z no-wym (nie zapisanym jeszcze schema-tem). Nasz schemat należy następniejakoś nazwać, ponieważ – na razie –ma standardową nazwę untitled.sch.W tym celu wybieramy z menu Fileopcję Save as… i zapisujemy naszschemat jako sterownik.sch (rozszerze-nie *.sch możemy pominąć jest onododawane automatycznie). Od tegomomentu plik ze schematem jest wi-doczny również w panelu sterowania.

Wygląd okna edytora schematów(Schematic Editor) przedstawiono narys. 7. W linii tytułowej jest wyświe-tlana nazwa aktualnie edytowanegoschematu. Poniżej znajduje się listwamenu głównego, jeszcze niżej mamyAction–Toolbar, na który zostały wy-prowadzone polecenia często używa-ne, a normalnie znajdujące się w li-stwie menu. Następny w kolejności

jest Parametr–Toolbar, którego wyglądzmienia się w zależności od wykony-wanego w danej chwili rozkazu. Po-niżej po lewej stronie mamy okien-ko ze współrzędnymi bezwzględnymioraz aktualnie ustawionym rastrem.Po prawej umieszczone są współrzęd-ne względne, wyświetlane w karte-zjańskim oraz biegunowym układziewspółrzędnych. Poniżej po lewej znaj-duje się Commands–Toolbar. Na paskutym znajdują się wszystkie niezbędnenam przy edycji schematu narzędzia.

Wszystkie elemen-ty edytora schematówmożemy ukryć odzna-cza jąc odpowiedniepola w menu Options,User–Interface w pa-nelu sterowania. Jeże-li zaznaczyliśmy poleCommand texts to poprawej stronie edytoraschematów mamy jesz-cze jedną listwę na-rzędziową, znaną jesz-

cze z wersji DOS–owejprogramu EAGLE. Naliście tej znajdują sięwszystkie rozkazy z li-stwy Commands–Tool-bar, Są one jednakże

przedstawione nie jako ikonki leczjako tekst. Jeżeli komuś nie odpo-wiada rozmieszczenie poszczególnypasków narzędziowych, to można jerozmieścić według własnych upodo-bań chwytając lewym klawiszemmyszy za zaznaczone kropkami polepo lewej (lub górnej) stronie paskai przesuwając go na inne miejsce.

Pasek Commands–Tollbar jest naj-częściej używanym paskiem w cza-sie edycji schematu. Z tego powoduzaznajommy Czytelników z działa-niem poszczególnych narzędzi znaj-dujących się na tymże pasku:

INFO – Podaje rozmaite in-formacje na temat zaznaczo-

nego obiektu.

SHOW – Podświetla zaznaczo-ny element. Funkcja ta jest

przydatna, gdy chcemy prześledzićprzebieg określonego sygnału, lubznaleźć wszystkie elementy logiczneznajdujące się w jednej obudowie(np. 7400 zawiera cztery bramkiNAND plus zasilanie, zaznaczającjedną bramkę podświetlone zostająwszystkie elementy należące do da-nego układu)

DISPLAY – Za pomocą tejkomendy możemy włączać

lub wyłączać wyświetlanie poszcze-gólnych warstw (Layers). Niektórepłaszczyzny mogą nam niepotrzeb-nie komplikować widok, dlate-go warto je wyłączyć. Funkcji tejmożemy również użyć do ukrycianiektórych elementów na wydruku.Gdy musimy wykonać dokumentacjęw różnych językach (polskim i an-gielskim) to komentarze w językupolskim umieszczamy na płaszczyź-

nie komentarze_POLSKI a w językuangielskim na płaszczyźnie komen-tarze_ANGIELSKI , przy wydrukuwyłączamy raz jedną płaszczyznęa przy drugim wydruku wyłączamydrugą płaszczyznę.

MARK – Polecenie to po-zwala nam na określenie no-

wego punktu zerowego dla współ-rzędnych względnych, pole z tymiwspółrzędnymi wyświetla się obokpola ze współrzędnymi bezwzględ-

nymi. Funkcja ta jest nam pomoc-na, gdy chcemy zmierzyć określonyelement.

MOVE – rozkaz pozwalającyna przenoszenie dowolnych

Rys. 6. Okno menedżera podczas

zakładania nowego schematu

Rys. 7. Widok okna edytora schematów



K U R S

obiektów (przy pomocy lewego kla-wisza myszy), lub grupy obiektów(prawym klawiszem myszy). Jeże-li w czasie przenoszenia klikniemyprawym klawiszem to przenoszonyobiekt zostanie obrócony o 90 stop-ni w kierunku przeciwnym do kie-runku ruchu wskazówek zegara.

COPY – kopiowanie obiek-tów.

MIRROR – powoduje lu-strzane odbicie wskazanych

obiektów.

ROTATE – powoduje ob -rót wskazanego obiektu o 90

stopni. Częściej jest wykorzystywa-ne obracanie elementów w czasieprzenoszenia komendą MOVE.

GROUP – służy do grupo-wania obiektów, które można

później przenosić, obracać, zmieniaćniektóre parametry, lub używająckomend CUT oraz PASTE kopiowaćna bieżącej stronie lub do innegoschematu (projektu). Obiekty możnagrupować dwiema metodami. Pierw-sza – przy pomocy prostokąta: poprzyciśnięciu ikony GROUP należy

kliknąć lewym klawiszem myszy naschemacie i trzymając go wciśnię-tego zaznaczamy interesujące nasobiekty. Drugi sposób grupuje ele-menty za pomocą poligonu, kliknię-ciami lewego klawisza okrążamy in-teresujący nas obszar poligon zamy-kamy prawym kliknięciem myszy.

CHANGE – przy pomocy tejkomendy możemy zmienić

ustawienia poszczególnych obiektów,na przykład możemy zmienić wiel-

kość lub treść tekstu, zmienić obu-dowę elementu (z SMD na przewle-kaną), możemy również przenieśćelementy na inną płaszczyznę.

CUT – kopiuje zgrupowaneelementy do bufora.

PASTE – pozwala na wkle-jenie do schematu elemen-

tów wcześniej skopiowanych po-leceniem CUT. Zawartość buforanie jest kasowana, dlatego elemen-

ty raz skopiowane można wklejaćwielokrotnie.

DELETE – usuwa wskazaneelementy. Grupy elementów

usuwamy prawym klawiszem my-

szy. ADD – dodanie do schematu

elementów z bibliotek.

PINSWAP – przy niektórychtypach wielowejściowych brameklogicznych poszczególne wejściamają identyczne właściwości, dla-tego można zamieniać je miejsca-mi. Funkcja to jest pomocna przypóźniejszym projektowaniu płytki,umożliwiając zoptymalizowanie po-łożenia ścieżek.

GATESWAP – funkcja podob-na do poprzednio opisanej, z tymże możemy zamieniać miejscamiposzczególne bramki znajdujące sięw strukturze danego układu scalo-nego.

NAME – nadawanie nazwelementom, połączeniom lub magi-stralom.

VALUE – pozwala na zmianęwartości wskazanych elementów.

SMASH – nazwa, oraz war-t o ś ć j e s t a u t o m a t y c z n i e

umieszczona przy elemencie, jeżeliteksty te przeszkadzają lub przysła-

niają nam inne elementy schema-tu, możemy używając tej instrukcjioderwać je od elementu, po czymprzesunąć, pomniejszyć (powiększyć)lub skasować.

MITTER – pozwala na za-os trzenie lub złagodzenie

wskazanego zagięcia.

SPLIT – instrukcji używamyw celu wprowadzenia dodat-

kowego zagięcia na narysowanej już

linii, połączeniu lub magistrali.

INVOKE – Niektóre układyposiadają w jednej obudowie

kilka osobnych elementów (przykła-dowo 7400, cztery bramki NANDA, B, C, D oraz zasilanie). Elemen-ty te są traktowane na schemaciejako osobne obiekty. Jeżeli mamyjuż na schemacie jakąś bramkę topo kliknięciu na nią pojawia sięokienko, w którym są wyróżnionewszystkie elementy znajdujące się

w danej obudowie, można je wtedyłatwo dodać do schematu.

WIRE – polecenie służące dorysowania linii, nie tworzy

połączeń elektrycznych pomiędzy

elementami! Jeżeli chcemy daneelementy połączyć elektrycznie tomusimy użyć polecenia NET.

TEXT – wprowadzanie tek-stów do schematu. Teksty

można umieszczać pionowo lubpoziomo, oraz na różnych płasz-czyznach. Do wyboru mamy trzyczcionki, jeżeli teksty są nie wi-doczne na wydruku, to należyzmienić czcionkę na Vector font.

CIRCLE – rysowanie okrę-gów. Jeżeli grubość linii jest

równa zero to okrąg zostaje wypeł-niony (koło).

ARC – kreślenie łuków.

RECT – rysowanie prostoką-tów.

POLYGON – polecenie służydo rysowania wielokątów, po-

lygon zamykamy dwukrotnym klik-nięciem lewego klawisza myszy.

BUS – Kreślenie magistral.Magistrale są jedynie ele-

mentem rysunku a nie połącze-

niem elektrycznym. Połączeniaelektryczne są realizowane przypomocy komendy NET. Z magistra-li można wyprowadzać poszczegól-ne połączenia.

NET – przy pomocy rej ko-mendy możemy rysować po-

łączenia elektryczne pomiędzy po-szczególnymi elementami.

JUNCTION – węzły pomię-dzy krzyżującymi się połącze-

niami. W czasie kreślenia EAGLEwstawia je automatycznie. Komen-dy tej można użyć, gdy chcemypołączyć istniejące już sygnały.

LABEL – pozwala na umiesz-czeniu tekstu z nazwą magi-

strali lub połączenia.

ERC – przeprowadza testelektryczny schematu. Wykry-

wa nie podłączone wejścia, sygna-ły, na których znajduje się więcej

niż tylko jedno wyjście lub samewejścia, sprawdza czy wszystkieukłady maja zasilanie itp. Spraw-dza również konsystencję pomiędzyschematem, a płytką.Henryk Wieczorek



K U R S

Kurs obsługi EAGLE, część 2

W przypadku edycj i nowegoschematu, jedną z pierwszych czyn-ności jest ustawienie rastra, w któ-rym będziemy kreślić. Generalniewszystkie symbole w bibliotekachmają piny rozmieszczone w odstę-pach 0,1 cala, czyli 100 milsówlub 2,54 mm. Ponieważ schemat

w głównej mierze składa się z tychwłaśnie elementów, aby umożliwićpewne połączenie wszystkich pi-nów, raster na schemacie powinienbyć również równy 0,1 cala. Zmianw ustawieniach rastra możemy do -konać po wydaniu komendy GRID,którą symbolizuje ikonka na pa-sku Parameter–Toolbar.

W górnej części okienka usta-wień GRID (rys. 8) możemy włą-czyć lub wyłączyć wyświetlanie

W dzisiejszym odcinku naszego

kursu będziemy kontynuować prezentację możliwości edytora

schematów. Do naszego projektu

dodamy nowe elementy pobrane

z bibliotek, poznamy zasady

rysowania połączeń (sygnałów)

oraz magistral. Poruszymy

temat przenoszenia danych

pomiędzy edytorem a innymi

programami zewnętrznymi. Na

zakończenie, używając funkcji

ERC, przetestujemy narysowany

schemat pod kątem poprawności

elektrycznej.

siatki ( Display On/Off ), oraz wybraćczy siatka będzie symbolizowanaprzez punkty ( Dots) czy też przezkratkę ( Lines). Następnie ustawiamy

raster na 100 milsów, jeżeli chcemyoperować innymi jednostkami niżmils możemy je przełączyć na cale,milimetry lub mikrometry. Współ-rzędne względne oraz bezwzględnewyświetlane w edytorze schematówbędą przedstawiane w ustawionej ak-tualnie jednostce. Przyciskiem Finesmożemy włączyć największą dokład-ność (0,1 mikrometra). Rozdzielczo-ści tej możemy użyć tylko wtedy,gdy chcemy z dużą dokładnościązmierzyć jakiś obiekt. W maksymal-

nej rozdzielczości nie wolno namkreślić, gdyż piny które na ekra-nie lub na wydruku będą wyglądaćjako podłączone, w rzeczywistościpodłączone nie będą.

W polu Multiple możemy zmie-nić gęstość siatki wyświetlanej naekranie. Przykładowe ustawienie tejwartości na 2, powoduje że tyl-ko co drugi punkt lub linia rastrabędzie widoczna. Przycisk Default powoduje ustawienie wartości stan-dartowych, ustalonych przez produ-

centa. Następny przycisk Last usta-wia wartości których używaliśmypoprzednio.

W czasie rysowania, gdy po-łączenia rozmieszczamy w rastrze100 milsów, a inne elementy (przy-

kładowo teksty) chcemy umieszczaćco 25 milsa, jest przydatna szybkazmiana rastra. W polu Alt mamymożliwość zdefiniowania drugiego,alternatywnego rastra. Jest on ak-

tywny, gdy w czasie rysowania wci-śniemy klawisz ALT. Dobrym zwy-czajem jest używanie rastra będące-go rastrem bazowym (100 mils) po-dzielonym lub pomnożonym przezwielokrotność dwójki. Czyli: 3,125– 6,25 – 12,5 – 25 – 50 – 100– 200 mils.

Uwaga!W maksymalnym powiększeniu

wyświetlania nie wolno kreślićschematu, gdyż Piny które naekranie lub na wydruku będą

wyglądać jako podłączone, w rze-czywistości podłączone nie będą.

Rys. 8.

Rys. 9.

Rys. 10.



K U R S

Przed opisem pobierania ele-mentów z bibliotek, warto napisaćjeszcze parę słów na temat obsługiprogramu. Wewnętrznie EAGLE jesttak skonstruowany, że przyjmujepolecenia tylko w postaci tekstowej.Niech się jednak czytelnik nie boi,że będzie musiał każdą komen-dę wpisywać z klawiatury. Interfejsużytkownika pozwala bowiem nawprowadzanie rozkazów przy po-mocy ikon z pasków narzędziowych.Polecenia możemy wydawać przypomocy klawiszy funkcyjnych, któ-re są dowolnie konfigurowane przezużytkownika. Możemy także użyć

menu głównego, w którym są wy-szczególnione wszystkie poleceniaEAGLE–a. Możliwość wprowadza-nia poleceń w postaci tekstowej maszereg zalet, między innymi moż-na pisać skrypty, będące zwykłymiplikami tekstowymi składającymisię z pojedynczych instrukcji pro-gramu. Do uruchamiania skryptówsłuży polecenie SCRIPT lub ikon-ka . Standardowo dołączono doprogramu parę mniej lub bardziejprzydatnych skryptów. Większa ich

ilość jest dostępna na internetowejstronie producenta w dziale Down- load/Miscellaneous.

Najwyższa pora dołączyć do na-szego schematu nowe elementy, któ-re pobierzemy z bibliotek. Polecenie ADD uruchamia okienko, w którymwyszczególnione są wszystkie do-łączone aktualnie do projektu bi-blioteki (rys. 9). Jeżeli okienko jestpuste, oznacza to, że nie mamyjeszcze żadnych bibliotek aktyw-nych i musimy je najpierw dodać.Możemy to zrobić w panelu stero-wania klikając prawym przyciskiemmyszy na katalog Libraries, poczym zaznaczamy Use all (rys. 10).W ten sposób dołączamy wszystkiedostępne nam biblioteki. O tym czydana biblioteka jest aktualnie ak-tywna informuje nas zielony punktznajdujący się po prawej stronie jejnazwy.

Biblioteki możemy również do-łączać pojedynczo klikając na po-szczególne pliki lub w edytorzeschematów klikając w menu Library na komendę USE, następnie należywskazać interesujący nas plik.

Pierwszym elementem, który po-bierzemy z biblioteki będzie ram-ka otaczająca nasz schemat. Ramki(i nie tylko) znajdują się w bibliote-ce frames, po dwukrotnym kliknię-ciu na element DINA3_L przecho-

dzimy do schematu, a element jestprzyklejony do kursora myszy. Jeże-li klikniemy teraz środkowym kla-wiszem myszy, to ramka zostanieobrócona o 90 stopni. Umieśćmyją tak, aby lewy dolny róg ramkiznajdował się na krzyżu symboli-zującym punkt 0,0. Klikając lewymklawiszem kładziemy ją na sche-macie. Do kursora jest teraz przy-klejona następna, druga już ramka.Możemy ją położyć lub wrócić dookienka ADD wciskając klawisz Esc.

Jeżeli jednak nie chcemy pobieraćżadnego innego elementu, to przy-ciskamy ikonkę STOP . W opisa-ny powyżej sposób możemy pobraćdowolny element z dowolnej biblio-teki. Tworzeniu własnych bibliotekpoświęcimy jedną z późniejszychczęści cyklu.

W dolnej części okienka ADDznajduje się linijka pomagającaw szukaniu potrzebnych nam ele-mentów. W okienku tym możemyużywać znaków specjalnych: znak

„*“ oznacza ciąg dowolnych liter,natomiast „?“ jedną dowolną lite-rę. Jeżeli w czasie szukania chcemyużyć kilku określeń jednocześnie, tomusimy oddzielić je spacją. Jeżelizaznaczyliśmy okienko Description,

to wprowadzony ciąg poszukiwanyjest również w opisie elementów.Zaznaczając okienko Smds szukamyrównież wśród elementów przysto-sowanych do montażu powierzch-niowego SMD.

Dodajmy teraz do schematu kilkabramek AND z biblioteki 74xx–eu. Jak widzimy, w bibliotece tej zdefinio-wane są elementy wykonane w róż-nych technologiach oraz różnychobudowach. Pobierzmy 74HCT00Dw obudowie SO14 i połóżmy trzybramki na schemacie. Powiększmyteraz widok, aby nasze bramki zaj-

mowały cały ekran. W tym celu wy-starczy pokręcić kółkiem myszy, lubgdy nasza mysz kółka nie ma, uży-jemy ikonek z Action–Toolbar . Ikonkite mają następujące znaczenie:

Fit Ustawia tak powiększe-nie, aby były widoczne wszystkieelementy umieszczone na schema-cie (klawiszem skrótu, standardowoprzyporządkowanym tej funkcji jestALT+F5).

Zoom In Powiększa widok (F3)Zoom Out Zmniejsza widok

(F4)Redraw Odświeża ekran (F2)Select Umożliwia powiększe-

nie interesującego nas obszaru (brakklawisza funkcyjnego)

Obok pola służącego do zmia-ny widoku umieszczone są jeszczedwie inne ikonki. Pierwsza z nichUNDO pozwala na cofnięcieostatnio wykonanych komend, na-tomiast druga REDO przeciwnie– ponawia cofniętą ostatnio komen-dę. Dzięki tym dwóm rozkazom

możemy bezkarnie eksperymentowaćz projektem, jeżeli coś nie wyjdzie,możemy się wycofać.

Niektóre parametry każdego wsta-wionego elementu możemy w pew-nych granicach zmieniać. Przykła-

Rys. 11.

Rys. 12.

Rys. 13.



K U R S

dowo EAGLE nadaje automatyczniekażdemu nowo dodanemu elemento-wi nazwę. Żeby ją zmienić klikamyna ikonkę NAME, po czym klikamyna element, którego nazwę chce-my zmienić. Jeżeli element (krzyżw obrębie elementu symbolizującyjego środek) nie zostanie dokładniewskazany, to kursor zmieni wyglądna krzyżyk z czterema wskazów-kami i prawym klawiszem myszymożemy przełączać obiekty, aż pod-świetlony zostanie ten, który chce-my wybrać. Po wskazaniu elemen-tu wyświetli się okienko, w którymmożemy wpisać nową nazwę. Jeżelinazwa którą wpisaliśmy, jest jużużyta w projekcie, zostanie wyświe-tlona informacja o błędzie i pozosta-nie ona bez zmian. W podobny spo-

sób możemy zmienić wartość okre-ślonego elementu. Używamy w tymcelu polecenia VALUE. Jeżeli nazwylub wartości przysłaniają nam inneelementy schematu, to możemy jeprzesunąć lub zmienić ich wielkość.Najpierw musimy użyć poleceniaSMASH i kliknąć na wybrany ele-ment, nazwa i wartość zostaje „ode-rwana” od elementu. Jeżeli w cza-sie klikania mamy wciśnięty Shift, to komenda ta „przykleja” te tekstyz powrotem do elementu. W celu

zmiany wielkości tekstu, klikamyna ikonkę CHANGE, po czym wy-bieramy opcję SIZE, W następnymkroku wskazujemy wielkość, któranam odpowiada (rys. 11), jest onapodana w jednostkach, które po-daliśmy przy ustawieniach rastra– GRID. Jeżeli chcemy podać inną,niewystępującą w podmenu wiel-kość, wskazujemy najpierw dowolnąze wskazanych wartości, a następ-nie wpisujemy wartość z klawiatury(jako przecinek dziesiętny wstawia-

my kropkę).Niektóre elementy znajdującesię w bibliotekach są zdefiniowanew różnych technologiach produkcjioraz różnych obudowach. W dowol-nym momencie projektowania mo-

żemy zmienić te parametry. Używa-my w tym celu również komendyCHANGE, po czym klikamy na Pac- kage lub Technology. Po wskazaniuinteresującego nas elementu pojawiasię okienko ze wszystkimi możli-wymi obudowami lub technologia-mi danego obiektu. W okienku tymmożemy przejrzeć dostępne możli-wości, po czym wybrać tę, któranas interesuje.

N a s c h e m a c i e m a m y t e r a zumieszczone trzy bramki. Aby do-dać kolejną należącą do danej obu-dowy, użyjemy polecenia INVOKE.Po kliknięciu odpowiedniej ikony napasku komend, klikamy na wybranąbramkę, pojawia się wtedy okienko,w którym wyszczególnione są wszyst-kie elementy (rys. 12) znajdującesię w danej obudowie. Wybieramyinteresujący nas i dodajemy go doschematu, dodamy również elementsymbolizujący zasilanie (PWRN).Używając instrukcji ADD dodajmydo naszego projektu jeszcze symboleGND oraz VCC, obydwa znajdziemyw bibliotece Supply1.lbr .

Po rozmieszczeniu potrzebnychnam elementów możemy przystąpićdo rysowania magistral oraz połą-czeń elektrycznych. Połączenia po-

między poszczególnymi pinami two-rzymy przy pomocy polecenia NET.Piny znajdują się na warstwie 93i normalnie nie są widoczne. Abyje zobaczyć należy tę płaszczyznęaktywować poleceniem DISPLAY .Po wydaniu polecenia pojawia sięokienko (rys. 13), w którym możnawłączyć lub wyłączyć wyświetlaniedanej warstwy, możemy równieżzmieniać ustawienia istniejącychlub definiować nowe warstwy.

Narysujmy parę połączeń. W tym

celu klikamy na ikonkę NET. W gór-nej części okna linijka Parameter–To-olbar rozszerza się o dodatkowe ele-menty, dzięki którym możemy zmie-niać styl w jakim będziemy kreślić.Gdy w czasie rysowania klikamyprawym klawiszem myszy zmieniasię kąt pod którym połączenie jestzaginane. W okienku Style możemyzmienić wygląd linii którą kreślimy(linia ciągła, linia kreskowana orazkreskowano–kropkowana). Grubośćlinii jest standardowo ustawiona na

6 milsów. Jeżeli chcemy jakieś połą-czenia szczególnie wyróżnić (zasila-nie, wysokie napięcie lub prąd), tomożemy je pogrubić używając pole-cenia CHANGE/WIDTH. Wybieramyinteresującą nas grubość i klikamy

na określone połączenie. Każde po-łączenie możemy przyporządkowaćdo określonej klasy. W ten sposóbmożna zdefiniować różne odstępyoraz różne szerokości minimalneścieżek, które będą poprowadzonena płytce. Przykładowo ścieżki, naktórych występuje napięcie 230 Vpotrzebują większych odstępów niżścieżki z napięciem 5 V, tak samopołączenia, w których przepływająduże prądy muszą być grubsze odścieżek sygnałowych.

Standardowo zdefiniowana jesttylko jedna klasa: Default. Aby do-łączyć nowe, należy użyć poleceniaCLASS. Ponieważ dla komendy tejnie przewidziano osobnej ikonki, na-leży wpisać ją z klawiatury. W nowootwartym okienku (rys. 14) każdejdefiniowanej k la sie nadajemy na-zwę, podajemy minimalną szerokośćścieżki (Width), minimalne odstępy(Clearance) oraz minimalne średniceprzelotek i pól lutowniczych wier-conych na ścieżce ( Drill ). Jeżeli niepodamy jednostki to wartości są po-dawane w milsach, aby wyrazić jew milimetrach dopisujemy „mm“.

W czasie rysowania, połączeniaotrzymują automatycznie kolejnenazwy. Aby je zmienić używamy

polecania NAME i klikamy na wy-brane połączenie. Sygnały o tej sa-mej nazwie są ze sobą połączoneelektrycznie. Dzięki temu, aby po-łączyć poszczególne piny nie trzeba(ale można) ciągnąć na schemaciedługiego połączenia, wystarczy odkażdego pinu pociągnąć tylko krótkiodcinek i nadać mu nazwę sygnału,do którego chcemy go podłączyć.

Poleceniem LABEL dodajemy na-zwy poszczególnych połączeń doschematu. Teksty te można umieścić

na dowolnej płaszczyźnie, możnazmienić ich wielkość, czcionkę orazpołożenie względem punktu bazowe-go. Parametr Ratio określa grubośćpisaka i jest wyrażony w procentachcałkowitej wysokości tekstu.

Zakończenia sygnałów muszą le-żeć dokładnie na pinie, jeżeli nietrafimy w pin, to wyprowadzenianie będą podłączone, mimo że naschemacie będzie wyglądało że są. Jeżeli po wydaniu polecenia SHOW klikniemy na któryś z sygnałów na

schemacie, to zostanie on wrazz podłączonymi do niego pinamipodświetlony. Możemy w ten sposóbskontrolować poprawność połączeń.inż. Henryk [email protected]

Rys. 14.



K U R S


Jeżeli sygnały się rozchodzą,to program wstawia automatyczniewęzły. Funkcję tę można wyłączyćw menu Options/Set/Misc/Auto set junktions. Krzyżujące się sygna-ły możemy łączyć ręcznie stosująckomendę JUNCTION. Po położeniuwęzła program poprosi nas o wska-

zanie wspólnej nazwy dla połączo-nych sygnałów (rys . 15 ). Rysującpołączenia zawsze używamy pole-cenia NET, nie wolno do tego celustosować komendy WIRE, gdyż nietworzy ona połączeń elektrycznych,a jedynie obiekty graficzne.

W czasie kopiowania sygnałówpoleceniem COPY trzeba zachowaćostrożność, gdyż nowy sygnał po-siada nazwę jego oryginału i w tensposób powstać mogą niezamierzo-ne przez nas połączenia. Aby wy-

świetlić więcej informacji na tematpołączenia lub dowolnego innegoelementu użyjemy polecenia INFO.Instrukcja ta, po kliknięciu intere-sującego nas sygnału lub elementu,wyświetli okienko zawierające wię-cej informacji na temat wskazanegoprzez nas obiektu.

W dzisiejszym odcinku naszego

kursu będziemy kontynuować prezentację możliwości edytora

schematów. Do naszego projektu

dodamy nowe elementy pobrane

z bibliotek, poznamy zasady

rysowania połączeń (sygnałów)

oraz magistral. Poruszymy

temat przenoszenia danych

pomiędzy edytorem, a innymi

programami zewnętrznymi. Na

zakończenie, używając funkcji

ERC, przetestujemy narysowany

schemat pod kątem poprawności

elektrycznej.

Jeżeli musimy poprowadzić więk-szą liczbę podobnych sygnałów, towarto w tym celu użyć magistrali.Rysujemy ją poleceniem BUS. Magi-

strali nadajemy nazwę zgodną z na-zwą sygnałów, które są przez niąprzenoszone. Przykładowo 16–bitowamagistrala adresowa plus osiem bitówdanych, plus sygnały sterujące manastępującą postać: A[0..15],D[0..7],/ RD,/WR,/PSEN . Aby wyprowadzić wy-mienione sygnały należy wydać po-lecenia NET, po czym w wybranymmiejscu magistrali kliknąć lewymklawiszem myszy. Następnie otwierasię menu, z którego wybieramy po-trzebny nam sygnał (rys. 16).

Gdy mamy już podłączonychkilka bramek, możemy zbadać dzia-łanie polecenia PINSWAP oraz GA-TESWAP. W przypadku pierwszegopolecenia klikamy kolejno na wej-ścia należące do jednej bramki. Mo-żemy zauważyć, że sygnały zostałyzamienione miejscami. W przypadkupolecenia GETSWAP klikamy kolej-no na dwie bramki znajdujące sięwe wspólnej obudowie. Bramki tezamieniają się miejscami. O polece-niach tych warto pamiętać w czasie

późniejszego projektowania płytki,gdyż pomogą nam w optymalnympołożeniu ścieżek na płytce.

Utwórzmy teraz nową warstwę,na której możemy umieścić do-wolne obiekty graficzne lub teksty.

W tym celu użyjemy polecenia DI-SPLAY. Po kliknięciu ikonki sym-bolizującej to polecenie, otwiera sięokienko, w którym są wyszczególnio-ne wszystkie dostępne płaszczyzny,na których możemy kreślić. Jeżeliznajdujący się po lewej stronie nu-mer jest zaciemniony, oznacza to,że dana płaszczyzna jest na sche-macie widoczna. Jeżeli klikniemy naprzycisk All, zostaną wyświetlone

wszystkie płaszczyzny, analogicznieklikając na None wszystkie zostanąwyłączone. Klikając na numer znaj-dujący się po lewej stronie nazwypłaszczyzny możemy ją włączyć lubwyłączyć, gdy klikniemy dwukrotnieRys. 15.

Rys. 16.



K U R S

przejdziemy do jej edycji, gdzie mo-żemy zmienić kolor lub nazwę.

Aby utworzyć nową warstwę,klikamy na przycisk New . Następniew powstałym okienku podajemy nu-mer, nazwę oraz kolor który chcemyprzyporządkować. Kolory są pogrupo-wane w pary. Płaszczyznom należy

zawsze nadawać kolor ciemniejszy,z górnego rzędu, ponieważ gdy ele-ment jest podświetlany (przykładowokomendą SHOW), przybiera barwęjaśniejszą z rzędu dolnego.

W EAGLE–u mamy do wyboru 64kolory. Standardowo w oknie wybo-ru dostępnych jest tylko 16. Abymóc korzystać również z pozostałych,musimy je najpierw zdefiniować.W tym celu w menu głównym kli-kamy Options/Set... Otworzy nam sięokienko, w którym na zakładce Co-

lors możemy, osobno dla każdego tłazmienić kolor rastra oraz zdefiniowaćnowe kolory w palecie. W tym dru-gim przypadku klikamy na przyciskznajdujący się na skrzyżowaniu Pa- lette oraz White background W otwar-tym w ten sposób okienku (rys. 17)klikamy najpierw na jedno z czar-nych pól, w które chcemy wstawićnowy kolor, a następnie po prawejstronie okna ustawiamy interesującąnas barwę. Aby wyjść z ustawień,nie zapominamy o wciśnięciu przy-

cisku Set color, po czym OK . Jeżelinie mamy ochoty na żmudne wpi-sywanie barw, możemy ściągnąć ze

strony producenta (www.cadsoft.de)specjalny skrypt który wykona to za-danie za nas. Skrypt ten nosi nazwę newcolors.scr i znajduje się w podka-talogu Download/Miscellaneous .

Skrypty uruchamiamy polece-niem SCRIPT , po czym w uru-chomionym okienku wskazujemyinteresujący nas plik. Po wykona-niu naszego skryptu paleta kolorówwzbogaciła się o nowe, zdefinio-wane w pliku newcolors.scr barwy.Ustawienia te są zapamiętane przezprogram, tak więc wystarczy naszskrypt uruchomić tylko raz dla każ-dego koloru tła.

Po prawej stronie ikonki SCRIP znajduje się ikonka ULP , którasłuży do uruchamiania programów

napisanych w języku użytkowni-ka (U ser– Language– P rograms). Pro-gramy te mają składnię podobnądo składni języka C i umożliwiajądostęp do wszystkich danych we-wnętrznych programu oraz plikówzewnętrznych. Dzięki nim EAGLEmoże dowolne dane wymieniaćz otoczeniem ( importować lubexportować). Można również mani-pulować danymi w programie. Jeżeliktoś ma ochotę na samodzielne pi-sanie ULP–ów, powinien zajrzeć do

pomocy, gdzie język ten jest opisa-ny dokładnie. My zajmiemy się tyl-ko kilkoma gotowymi programamidołączonymi standardowo do pa-kietu. Warto również poszperać nastronie producenta www.cadsoft.de,gdzie w dzia le Downloads/ulps znajdziemy mnóstwo przydatnychw różnych sytuacjach ULP–ów. Powydaniu polecenia ULP otwiera sięokienko, z którego należy wybraćinteresujący nas plik.

Czasami elementy z kolejnymi na-

zwami są porozrzucane na całej stro-nie schematu. Zacznijmy od ponume-rowania ich w kolejności ułatwiającejnam późniejsze ich odnalezienie nawydruku. Program zmieniający auto-matycznie numery elementów nosinazwę renumber–sch.ulp. Po jego za-znaczeniu i kliknięciu OK ukazujenam się okno (rys. 18), w którym mo-żemy ustalić, w którym kierunku mawzrastać numeracja kolejnych elemen-tów. Przy standardowych ustawieniachnumeracja zaczyna się od górnego le-

wego rogu, podąża w prawo, po czymw dół i kończy się w prawym dolnymrogu. Po kliknięciu OK program po-numeruje kolejne elementy.

Czasami pracujemy ze schema-tem, na którym elementy są umiesz-

czone w nieznanym nam, zbyt do-kładnym rastrze. Połączenie w takimprzypadku sygnału z pinem możeokazać się niemożliwe. Aby poprze-suwać elementy do podanego przeznas rastra użyjemy programikusnap–on–grid–sch.ulp. W nowo otwar-tym okienku podajemy raster (100lub 50 mils) po czym klikamy OK.Elementy zostają poprzesuwane wrazz podłączonymi do nich sygnałami,które to musimy uporządkować ręcz-nie lub pociągnąć na nowo.

Jeżeli musimy wykonać dokumen-tację projektu w programie AutoCAD,możemy wyeksportować dane do pli-ku w formacie *.dxf, który możnaotworzyć póżniej w większości „me-chanicznych“ programów CAD. Pro-

gramik umożliwiający nam to nosinazwę dxf.ulp. Po jego uruchomieniu,w nowo powstałym okienku możemyzmienić położenie oraz nazwę plikuwynikowego, jak również takie para-metry jak wypełnianie obszarów za-mkniętych lub uwzględnienie grubościlinii. Po kliknięciu OK zostanie utwo-rzony potrzebny nam plik dxf .

Do schematu możemy dodaćobiekt graficzny w postaci bitmapy.Przykładowo może to być nasze zdję-cie lub logo firmy. Bitmapa może

mieć maksymalnie 256 kolorów, któ-re są następnie redukowane do 32.Czasami należy ją wcześniej przerobićw dowolnym programie graficznym. Pouruchomieniu programiku import–bmp.ulp musimy najpierw wskazać bitma-pę, którą chcemy dołączyć do sche-matu, następnie zostaje otwarte okno,w którym musimy wskazać kolory któ-re chcemy użyć. Najlepiej zrobić toautomatycznie klikając na scan used colors, po czym w kolejnym okienkukliknąć na OK. Następnie możemy

nasz obrazek przeskalować, podejrzeć,zmienić użyte kolory lub zmienić nu-mer warstwy, od której zostanie roz-poczęte dodawanie kolejnych kolorów(rys. 19). Po kliknięciu OK zostajewygenerowany skrypt, którego urucho-mienie powoduje dodanie bitmapy. Jejlewy dolny róg będzie umieszczonypod współrzędnymi 0,0.

Jedną z ważniejszych części każde-go projektu jest lista elementów. Mo-żemy ją stworzyć na kilka sposobów.Pierwszym jest użycie funkcji export

znajdującej się w menu głównym.Funkcja ta tworzy plik tekstowy, któ-ry możemy później przetworzyć w do-wolnym edytorze. Aby program wy-generował listę zaznaczamy w menu File/Export../Partlist , w otwartym okien-

Rys. 17.

Rys. 18.



K U R S

ku podajemy nazwę pliku docelowego

i potwierdzamy klikając OK.Drugą metodą jest uruchomienie

odpowiedniego programiku ULP . Pro-gramik tworzący listę elementów stan-dardowo dołączony do pakietu nosinazwę bom.ulp. Polecamy jednak jegonowszą i bardziej rozbudowaną wersjębom–bio8.ulp. Można ją znaleźć w In-ternecie. Po uruchomieniu wybranejwersji zostaje otwarte nowe okienko,w którym możemy zmieniać różneparametry oraz segregować rekordywedług naszych potrzeb. Plik wyjścio-

wy możemy zapisać w formacie tek-stowym, jako HTML lub Spreadsheet, który jest akceptowany przez arkuszekalkulacyjne.

W czasie pracy z pakietem EAGLEprzejście z modułu edycji schematówdo modułu projektowania płytki dru-kowanej odbywa się automatycznie,bez potrzeby generowania listy po-łączeń ( Netlist ). Jeżeli jednak płytkęchcemy zaprojektować w innym pro-gramie używając schematu z EAGLElub gdy chcemy dołączyć listę po-

łączeń do dokumentacji, możemyją wygenerować w potrzebnym namformacie. W znanym nam już menu File/Export.. zaznaczamy tym razem Netlist, następnie podajemy nazwę pli-ku wynikowego. Polecenie to generujelistę jako plik tekstowy w formacieEAGLE. Możemy jej użyć do kontrolipołączeń na schemacie.

Aby wyeksportować Netlistę w for-macie, który zaakceptują inne progra-

my elektroniczne, musimy użyć pro-gramików ULP . I tak, aby otrzymaćlistę w formacie Protel użyjemy pro-gramu netlist_protel.ulp (do ściągnięciaze strony producenta). Plik wynikowyz rozszerzeniem *.NET ma nazwę ak-tualnie otwartego schematu i znajdujesię w katalogu, w którym ten schematjest zapisany. Jeżeli nasz schematchcemy zasymulować w programiePSPICE, to listę możemy wygenero-wać programikiem Spice.ulp (równieżz Internetu). Powstały w ten sposóbplik ma nazwę schematu, z któregozostał wygenerowany i rozszerzenie*.CIR. Znajduje się on w katalogu ak-tualnie otwartego projektu (w panelusterowania aktualnie otwarty projektjest zaznaczony zieloną kropką).

Z naszego schematu mamy równieżmożliwość wygenerowania pliku gra-ficznego w jednym z popularnych for-matów ( Bitmap, PNG...). Możemy gopóźniej umieścić w programie Word lub edytować w dowolnym programiegraficznym. Polecenie z menu File/ Export../Image powoduje otwarcie no-wego okna, w którym możemy podaćnazwę oraz format pliku wyjściowego.Możemy również zmienić rozdzielczośćoraz zaznaczyć kopiowanie do schow-ka lub zamienić na plik monochro-

matyczny. Z rozdzielczością nie należyprzesadzać, gdyż EAGLE ma problemz zapisywaniem dużych plików.

Na schemacie, oprócz elementówmających wpływ na zachowanie elek-tryczne projektu możemy umieszczaćzwykłe obiekty graficzne, takie jak: li-nie, koła, wycinki okręgów, prostokąty,polygony oraz teksty. Funkcje do tegosłużące noszą kolejno nazwy: WIRE,CIRCLE, ARC, RECT, POLYGON oraz TEXT. Obsługa tych narzędzi jest in-tuicyjna, podobna jak w innych pro-

gramach graficznych pracujących podWindows. Warto jedynie wspomnieć,iż przyciśnięcie w czasie rysowaniaśrodkowego klawisza myszy powodu-je otwarcie okna dialogowego, w któ-rym możemy zmienić płaszczyznę, naktórej umieszczamy aktualny obiekt(rys. 20).

W końcowej fazie, gdy mamyjuż narysowany schemat, należy gosprawdzić pod względem poprawno-

ści elektrycznej. Umożliwia nam tokomenda ERC, która tworzy plik tek-stowy ze wszystkimi ostrzeżeniamioraz błędami, a następnie otwiera go

w edytorze należącym do pakietu. Na-leży następnie przeanalizować wszyst-kie zgłoszenia i ewentualnie poprawićodpowiednie miejsca na schemacie.W niektórych przypadkach zgłoszonebłędy w rzeczywistości wcale niminie są i nie musimy sobie zaprzątaćnimi więcej głowy. Przykładowo, gdypodłączymy zasilanie układów cyfro-wych VCC do linii zasilania +5 V,program wygeneruje nam ostrzeżenie:„WARNING: Sheet 1/1: POWER Pin IC1 VCC connected to +5V ”. Możemy

je pominąć, ponieważ celowo zasili-liśmy układ napięciem +5 V. Cza-sami w czasie poprawiania błędówprzyda nam się Netlista lub Pinlista z wyszczególnionymi połączeniami po-między pinami. Listy te generujemyw wiadomy sposób, przy pomocykomendy Export . Jeżeli w projekcieoprócz schematu mamy odpowiada-jącą mu płytkę, to komenda ERC sprawdza również korelację pomiędzynimi. Jeżeli wszystkie elementy, orazpołączenia na schemacie mają odpo-

wiedniki na płytce, to projekt ma za-chowaną korelację, o czym informujenas na końcu pliku stwierdzeniem:„ Board and schematic are consistent ”.

Na tym kończymy opis edytoraschematów. W kolejnym odcinku roz-poczniemy poznawanie edytora płytekdrukowanych, który jest głównym ele-mentem pakietu EAGLE.inż. Henryk [email protected]

Rys. 19.

Rys. 20.



K U R S

Kurs obsługi EAGLE, część 4W kolejnym odcinku naszego

cyklu zapoznamy Czytelników

z działaniem edytora płytek

drukowanych, będącego głównym

elementem Pakietu EAGLE.

Następnie rozpoczniemy edycję

nowej płytki oraz poznamy

główne funkcje edytora.

Nauczymy się rozmieszczać

elementy, krawędzie płytki oraz

inne obiekty czysto graficzne.

Połączymy poszczególne

wyprowadzenia elementów przy pomocy ścieżek. Przedstawimy

również parę przydatnych

programików *.ulp. Na

zakończenie poruszymy jeszcze

temat obszarów zabronionych,

w których nie wolno umieszczać

ścieżek lub przelotek.

Zgodnie z zapowiedzią z zeszłe-go miesiąca w dzisiejszym odcinkurozpoczynamy opis edytora płytek

drukowanych – Board . Program tenwraz z modułem autoroutera zostałumieszczony na naszym komputerzew czasie standardowej instalacji de-monstracyjnej wersji EAGLE . Edytorpozwala nam na projektowanie płyt-ki na trzy podstawowe sposoby:

– bez pomocy schematu narysowa-nego w dowolnym, współpracu-jącym z EAGLE edytorze. Jeżelinasza płytka składa się z zaled-wie paru elementów a schematmamy wydrukowany lub naryso-

wany na papierze, możemy użyćedytora płytek jako zupełnie nie-zależnie działającego programu.Obudowy elementów pobierzemyz bibliotek a wyprowadzenia po-łączymy przy pomocy sygnałów(linie powietrzne), dzięki któ-rym poprowadzimy odpowiednieścieżki ręcznie lub automatycz-nie przy pomocy Autorouter;

– za pomocą netlisty utworzonejw innym niż EAGLE edytorzeschematów, a następnie przetwo-

rzonej do formatu wymaganegoprzez edytor płytek;– standardowy, domyślny sposób

polegający na użyciu schematunarysowanego w edytorze należą-cym do pakietu EAGLE.

Ponieważ ostatnia metoda będziewykorzystywana najczęściej a dwóchpierwszych użytkownik nie będzie

prawdopodobnie używał w ogóle,w naszej prezentacji skupimy sięgłównie na niej.

Jak już wcześniej wspomniano,aby przejść z edytora schematówdo edytora płytki nie potrzebuje-my listy połączeń ( Netlist ), wystar-czy wpisać polecenie BOARD lubprzycisnąć ikonkę z Action-To-olbar . Jeżeli z naszym schematemnie mamy spokrewnionej jeszczepłytki, wyświetlone zostaje okienkoz zapytaniem czy chcemy utworzyć

nowy plik bazujący na aktualnymschemacie (rys. 21) potwierdzamyklikając OK . Zostaje uruchomioneokno edytora z pustą płytką, obokniej są umieszczone elementy po-łączone sygnałami ( Airwires). Nasząpłytkę należy następnie zapisać kli-kając na ikonkę SAVE . Plik z płyt-ką zostaje umieszczony w kataloguw którym znajduje się plik ze sche-matem, oraz otrzymuje jego nazwęz rozszerzeniemzmienionym na

*.brd .Płytka jest po-łączona ze sche-matem systemem F o r w a r d & B a c k Annotation , dla-

tego wszystkie zmiany wprowadza-ne na schemacie są automatyczniewprowadzane na płytkę i odwrotnie.

Przykładowo zmiana nazw elemen-tów lub połączeń na płytce jest au-tomatycznie wprowadzana do sche-matu. Od tego momentu, aby zacho-wać konsystencję projektu w czasiepracy z pakietem EAGLE muszą byćuruchomione oba moduły jedno-cześnie, schemat oraz płytka. Jeżeliprzykładowo przez nieuwagę zosta-nie zamknięty edytor płytki, a naschemacie dokonamy zmian to kon-systencja projektu zostanie utracona.Aby ją ponownie uzyskać, musimy

wszystkie różnice pomiędzy płyt-ką a schematem skorygować ręcznie.Różnice te wskaże nam protokółpowstały po wykonaniu poleceniaERC. Konsystencja projektu jest bar-dzo ważna elementem, dzięki niejmamy pewność że sieć połączeń napłytce dokładnie odpowiada połącze-niom na schemacie.

W oknie edytora płytki rozkładpasków narzędziowych jest identycz-

Rys. 21.



K U R S

ny jak w oknie edytora schematów.Również większość elementów znaj-dujących się na nich ma te samefunkcje oraz działanie. Znajdującysię po lewej stronie Command-To-olbar jest wzbogacony o następującefunkcje:

REPLACE – zmiana obudowyna dowolną inną pobraną z biblio-teki. Funkcja ta dostępna jest tylkowtedy gdy pracujemy z płytką bezskojarzonego schematu. W przypad-ku projektu z zachowaną konsysten-cją, obudowy niektórych elementówmożemy zmienić używając komendyCHANGE PACKAGE.

O P T I M I Z E – s k ł a d a l e ż ą c ew jednej linii segmenty utworzonepoleceniem WIRE w jeden ciągłyelement. W menu Options możemyzaznaczyć optymalizację automa-tyczną, przeprowadzaną na bieżącow czasie kreślenia.

ROUTE – Ręczne prowadzenieścieżek. Chyba najczęściej używa-na komenda zamieniająca linie po-wietrzne na połączenia elektryczne.

RIPUP – polecenie działająceodwrotnie niż poprzednio opisane.Umożliwia zmianę poszczególnychsegmentów ścieżek na linie po-wietrzne. Przez co możemy je póź-

niej inaczej poprowadzić. Komendata zmienia również wyliczone poly-gony w ich obrys.

VIA – Wstawianie przelotek dopłytki. Jeżeli w czasie kreśleniazmienimy płaszczyznę na którejumieszczamy ścieżkę to przelotkazostanie dodana automatycznie. Abypodłączyć nową przelotkę do istnie-jącego sygnału wystarczy nazwać jatak jak interesujący nas sygnał (po-lecenie NAME).

SIGNAL – Ręczne łączenie wypro-

wadzeń poszczególnych elementów.Ograniczenia takie same jak przykomendzie REPLACE. W przypadkupłytki skojarzonej ze schematem po-łączeń dokonujemy na schemacie.

HOLE – całkiem normalny otwór(przewiert) nie bez połączenia elek-trycznego pomiędzy górną a dolnąwarstwą płytki.

RATSNEST – Wylicza najkrótszelinie powietrzne oraz rzeczywistykształt polygonów. Obliczanie poly-gonów możemy wyłączyć w menu

Options. W czasie rysowania ścieżkipoleceniem ROUTE, określona naj-krótsza linia powietrzna jest wyli-czana automatycznie na bieżąco.

AUTO – uruchomienie autoro-utera

DRC – Zdefiniowanie reguł rzą-dzących projektem, oraz uruchomie-nie programu sprawdzającego czysą one zachowane.

ERRORS – uruchamia okien-ko w którym wyszczególnione sąwszystkie błędy wykryte poleceniemDRC.

Jednym z pierwszych krokówktóry wykonamy w przypadku pro-jektowania nowej płytki jest określe-nie jej kształtu, a więc zaznaczeniejej krawędzi. W prawej części oknaedytora płytki widzimy prostokąto wymiarach ok. 80x100 mm jestto zarys płytki automatycznie wsta-wiony przez program. Jego Kształtmożemy zmienić używając poleceńMOV , MITER oraz SPLIT. Możemygo również całkowicie usunąć, poczym narysować go ponownie w in-teresującym nas, innym rastrze lubkształcie. Obrys płytki umieszczamyzawsze na płaszczyźnie nr 20 - Di- mension, a grubość linii ustalamyna zero. Ponieważ w Polsce przy-jęty jest system metryczny najle-piej obrys płytki wykonać w rastrze1 mm lub, jeżeli potrzebna jestwiększa dokładność 0,1 mm. Usta-wień tych dokonujemy identyczniejak w edytorze schematu, po wyko-

naniu polecenia GRID. Narysujmyobrys płytki poleceniem WIRE, takaby dolny lewy jej róg znajdowałsię w punkcie o współrzędnych 0,0.Nie zapominajmy iż wymiary na-szej płytki nie mogą przekraczać100x80 mm oraz że obrys musibyć figurą zamkniętą. Czasami pro-jektowana płytka musi mieć kształtinny niż prostokąt. Zmieniając kątzagięcia (WIRE_BEND) w funkcjiWIRE (klikając prawym klawiszemmyszy w czasie kreślenia) nadamy

jej dowolny kształt.Możemy użyć rów-nież polecenia ARC dzięki któremu do-d a m y p o t r z e b n enam zaokrąglenia.

W następnej ko-lejności powinni-śmy określić regu-ły, według którychp ł y t k a z o s t a n i ez a p r o j e k t o w a n a .Regułami tymi bę-

dzie posługiwał sięrównież autorouter,na bazie nich obli-czane są polygonyoraz określane pa-rametry przelotek

i otworów pod elementy którychśrednica jest ustawiona na Auto.Główne parametry to minimalnaszerokość ścieżek, minimalne od-stępy pomiędzy elementami mają-cymi różne potencjały, minimalneśrednice otworów oraz minimalnaszerokość otoczki otworu. Wartościte są różne w zależności od tech-nologii w jakiej zostanie wykonanapłytka. Jeżeli nasza płytka będziewyprodukowana w profesjonalnymzakładzie (a nie w domowej ła-zience) musimy skonsultować sięz działem technicznym producentaw celu określenia najważniejszychparametrów. Niektórzy producenciprzedstawiają na swoich stronachinternetowych możliwości technicz-ne, czyli wszystkie potrzebne namwymiary minimalne. Jeżeli płytkęwykonamy w warunkach domowychto wartości musimy określić wedługnaszego doświadczenia, dokładności,oraz metody jaką naszą płytkę wy-konamy (w przypadku metody foto-chemicznej i dobrej drukarki lasero-wej osiągnięcie minimalnej grubościścieżek na poziomie 0,3 mm niestanowi dzisiaj problemu).

Dostęp do panelu w którym okre-ślimy reguły projektowania mamy

po wykonaniu komendy DRC lubkliknięciu na ikonkę . W otwartymokienku mamy dostęp do dziesięciuzakładek (rys. 22). Na pierwszejz nich File mamy możliwość od-czytu lub zapisu określonych przeznas dla danej technologii ustawień.Aktualne parametry towarzyszą pro-jektowi i są dopisywane do niegopo przyciśnięciu klawisza Apply .

Następna zakładka Layers ni ema dla nas dużego znaczenia z po-wodu ograniczenia do dwóch płasz-

Rys. 22.



K U R S

czyzn na których możemy umiesz-czać ścieżki. Możemy jednak okre-ślić grubość warstwy miedzi (Cop- per ) którą będzie pokryty stosowanyprzez nas laminat oraz grubość jegosamego ( Isolation). Następnie w linij-ce Setup określimy budowę lamina-tu. I tak, jeżeli projektujemy płytkęjednostronną, gdzie miedź znajdujesię od spodu - Bottom (od strony

lutowania) wpisujemy wartość 16. Jeżeli warstwa miedzi znajduje sięna górze –Top (od strony elemen-tów) wpisujemy 1. Jeżeli projektu-jemy płytką dwuwarstwową to wpi-sujemy (1*16). Nawiasy półokrągłeinformują program że będziemy sto-sować przelotki.

Na zakładce Clearance możemyzdefiniować minimalne odległościpomiędzy poszczególnymi elementa-mi. Wartości te możemy definiowaćosobno dla sygnałów o różnym, oraz

o tym samym potencjale. Jeżeli wcze-śniej przy pomocy polecenia Class zostały zdefiniowane sygnały z inny-mi minimalnymi odległościami, tow czasie sprawdzania błędów programużyje wartości mniej krytycznej.

Zakładka Distance umożliwianam określenie minimalnej odle-głości pomiędzy krawędzią płytkia innymi obiektami, które ostatecz-nie będą znajdować się w miedzina górnej lub dolnej stronie płytki.Możemy zdefiniować również mini-

malne odstępy pomiędzy otworamiwierconymi w płytce.Na zakładce Sizes określamy mi-

nimalne szerokości ścieżek średni-ce otworów oraz parametry mikroprzelotek.

Na następnej zakładce Restring określamy parametry otoczki mie-dzianej pozostałej na około otwo-ru po jego wywierceniu (rys. 23).Mamy możliwość wpisania różnychwartości dla warstw zewnętrznychoraz wewnętrznych, a w przypadkupinów możemy również zdefiniowaćróżne parametry dla warstwy górnejoraz dolnej.

Zakładka Shapes podzielona jestna dwie części. W pierwszej mo-żemy podać stopień zaokrągleniapowierzchni SMD. W drugiej defi-niujemy (osobno dla warstwy gór-nej oraz dolnej) kształt padów dlaelementów przewlekanych. Jeżelizaznaczymy As in library programpozostawi niezmienione, zdefiniowa-ne w bibliotekach kształty.

Następna zakładka Supply , po-zwala na zdefiniowanie kształtówpól typu thermal na automatycznie

definiowanych warstwach zasilania.Wartość z pola Isolate Thermal jestużywana również przy obliczaniupolygonów z włączoną opcją Ther- mal . Zaznaczenie opcji GenerateThermals for Vias umożliwia stoso-wanie pól termicznych również dlaprzelotek.

Na zakładce Masks określamystopień powiększenia pól w mascelutownicze j, oraz w sicie s łużącymdo nanoszenia pasty lutowniczej napola SMD. W polu Limit podajemy

minimalną średnicę przelotki któranie zostaną zakryte maską lutowni-czą. Przykładowo dla wartości 16mils wszystkie przelotki o średnicyponiżej 16 mils będą w pełni po-kryte maską lutowniczą, natomiast

o średnicy 16 mils i większej zosta-ną odkryte.

Na ostatniej zakładce Misc może-my włączyć lub wyłączyć dodatko-we elementy które będą sprawdzanepodczas testu DRC. Po zaznaczeniuopcji Check Grid program sprawdziczy wszystkie elementy leżą dokład-nie na ustalonym aktualnie rastrze.Check Angle sprawdza czy wszyst-kie ścieżki leżą pod kątem równymwielokrotności 45 stopni. Check Font sprawdza czy wszystkie tekstyumieszczone na płytce są napisaneczcionką wektorową, jeżeli nie tozgłasza błąd. W ostatnim okienkuCheck restrict włączamy sprawdza-nie powierzchni miedzi w obszarachzakazanych.

Po wpisaniu wszystkich niezbęd-nych wartości przyciskamy pole Ap- ply . Możemy również zapisać naszeustawienia pod zmienioną nazwąużywając przycisku Save as... (za-kładka File). Aby wyjść z testu DRCprzyciskamy pole Cancel . Przyci-skając pole OK rozpoczynamy testDRC, jeżeli nie wprowadzaliśmyjeszcze żadnych zmian na płytce toprawdopodobnie nie mamy żadnychbłędów i w linii statusu (na doleokna edytora) ukaże się komunikat

informujący nas o tym: DRC: Noerrors. Do testu DRC wrócimy jesz-cze później gdy zrobimy już parębłędów, najpierw przejdźmy jednakdo następnego kroku niezbędnegoprzy projektowaniu płytki, czyli dorozmieszczenia elementów.

Zanim zaczniemy je jednak roz-mieszczać musimy zmienić rasterz metrycznego na calowy, najlepiejna 100 lub 50 mils. EAGLE niema niestety wbudowanego modu-łu automatycznego rozmieszczania

elementów, ze strony internetowejproducenta można jednak ściągnąćprogramiki ulp pomagające namw tym (autoplace_v3.ulp oraz pla-ce50.zip). Ich działanie polega narozmieszczeniu elementów w sposóbpodobny jak są one rozmieszczonena schemacie i przydatne są prak-tycznie tylko przy projektach skła-dających się z elementów dyskret-nych.

Aby rozmieścić elementy ręcznieużyjemy komendy MOVE (komen-

dą tą możemy przesuwać równieżdowolne inne obiekty znajdującesię na płytce). Po jej wpisaniu lubprzyciśnięciu ikonki klikamy le-wym przyciskiem myszy na krzyżznajdujący się zazwyczaj na środ-

Rys. 23.



K U R S

ku elementu który chcemy przesu-nąć. Element zostaje „przyklejony“do kursora i możemy go przemie-

ścić w dowolne inne miejsce. Jeże-li w czasie przesuwania elementuklikniemy środkowym klawiszemmyszy, element zostanie przełożonyna przeciwną stronę płytki, czyliz warstwy górnej (TOP) na warstwędolną (BOTTOM) lub odwrotnie.Działanie tej funkcji jest identycz-ne jak funkcji MIRROR i najlepiejwidoczne w przypadku elementówSMD, gdzie możemy zaobserwowaćnatychmiastową zmianę koloru ichpól lutowniczych. Gdy przy prze-

suwaniu klikniemy prawym klawi-szem element zostanie odwróconyo 90 stopni. Aby obrócić elemento dowolnie wybrany inny kąt, wy-starczy wpisać go w okienko Angle poczym potwierdzić przez Enter . Je-żeli zamierzamy element tylko ob-rócić, bez jego jednoczesnego prze-suwania możemy użyć poleceniaROTATE.

Jeżel i e lement nie zostaniewskazany jednoznacznie, to kursorzmieni kształt na cztery strzałki,

klikając następnie lewym klawiszemmyszy podświetlane zostają kolejne

elementy znajdujące się w otoczeniukursora. Po podświetleniu elementuktóry chcemy przesunąć klikamy

klawiszem lewym poczym prze-suwamy go w wybrane przez nasmiejsce. Czasami zdarza się że ele-menty rozmieszczone w innym niżaktualny raster nie dają się w niegowpasować. Jeżeli są to pojedynczeprzypadki to wystarczy nazwę da-nego elementu wpisać z klawiatury,po wciśnięciu Enter element zo-stanie podklejony do kursora. Je-żeli mamy do czynienia z większąliczbą elementów, to warto użyćprogramu Snap50.ulp (dostępny

w pakiecie hvpack10.zip na stronieinternetowej producenta), który two-rzy skrypt po uruchomieniu które-go elementy zostają rozmieszczonew rastrze 50 mils. Elementy może-my przesuwać tylko wtedy gdy wi-doczne są ich punkty zaczepienia(krzyż wewnątrz elementu), któreto znajdują się na następującychpłaszczyznach: dla elementów nagórnej stronie – Layer 23 tOrigins,dla elementów znajdujących się nastronie dolnej - Layer 23 tOrigins.

Aby zabezpieczyć elementy przedprzypadkowym przesunięciem może-

my te płaszczyzny wyłączyć polece-niem DISPLAY.

Opisane wyżej polecenia Move, Mirror oraz Rotate możemy sto-sować nie tylko do pojedynczychobiektów, lecz również dla wielu,wyróżnionych poleceniem GRO-UP. Aby dokonać zmian na grupiemusimy kliknąć nie lewym, leczprawym klawiszem myszy. Pole-cenie wpisujemy z klawiatury lubprzyciskamy ikonę . Mamy na-stępnie możliwość grupowania ele-mentów przy pomocy prostokąta,lub przy pomocy krzywej. W pierw-szym przypadku przyciskamy lewyklawisz i trzymając go ciągniemyprostokąt nad interesującymi naselementami. W przypadku krzywejklikamy lewym klawiszem rysująckrzywą naokoło wybranego obszaru(rys. 24), krzywą zamykamy klik-nięciem klawisza prawego. Programpodświetla następnie wybrane przeznas elementy.

Gdy wszystkie elementy znalazłyjuż swoje miejsce na płytce, może-my przystąpić do rysowania ścieżekłączących poszczególne wyprowadze-nia. Do tego celu służy komendaROUTE lub przycisk . Po jej uru-chomieniu klikamy na sygnał który

chcemy połączyć ( Airwire) zostajeon podświetlony, po czym możemyrozmieszczać poszczególne segmentyścieżek klikając lewym klawiszemmyszy. Jeżeli w czasie kreślenia klik-niemy prawym klawiszem, zostaniezmieniony styl zagięcia ścieżki. Stylmożemy również zmienić klikającna jedną z ikonek znajdujących sięna pasku Parameters (rys. 25). Jeżelikreśląc ścieżkę klikniemy środkowymklawiszem myszy, zostanie zmie-niona warstwa na której kreślimy.

Przelotka łącząca obie warstwy zo-staje dodana automatycznie, opcję tąmożemy wyłączyć w menu options(Options-Set..-Misc-Auto set junction).Numer warstwy na której aktualniekreślimy jest wyświetlany na pasku Parameters. Na pasku tym znajdzie-my również parę innych elementówdzięki którym możemy zmienić pa-rametry rysowanej ścieżki. Parametr Miter wyostrza lub łagodzi punktyzagięcia ścieżki, ustawiając go nazero włączamy maksymalną ostrość.

Następnymi dwoma ikonkami Round (...) oraz Straight (...) przełączamy

Rys. 24.

Rys. 25.



K U R S

kształt złagodzenie ścieżki na łuklub proste. W polu Width definiuje-my szerokość ścieżki. Potrzebną namwartość możemy wybrać z rozwijane-go menu, lub wpisać z klawiatury.Następne trzy ikonki służą do zmia-ny kształtu przelotek. Do wyborumamy przelotki kwadratowe, okrą-głe lub ośmiokątne. Dalej możemyzmienić warstwy, pomiędzy którymizostaną utworzone połączenia przypomocy przelotek. Ponieważ używa-my wersji demo programu EAGLEograniczonej do tylko dwu warstwmiedzi, w okienku tym wyświetlo-

na jest tylko jedna możliwość: 1-16.W polu Diameter ustalamy średnicęzewnętrzną przelotki. Wartość tamwpisywaną najlepiej ustalić na Auto,wtedy to przelotki będą miały śred-nicę którą zdefiniowaliśmy wcześniejw oknie DRC. W ostatnim polu Drill ustalamy średnicę otworu wiercone-go w przelotce.

W czasie rozmieszczania ścieżekprogram wylicza automatycznie naj-krótsze połączenie do najbliższegopunktu danego sygnału. Używając po-

lecenia RATSNEST (....) program okre-śla najkrótsze połączenia dla wszyst-kich sygnałów znajdujących się napłytce. Warto go użyć wielokrotnie

w czasie projektowania, skutki jegodziałania możemy zawsze cofnąć (jakzresztą każdej innej funkcji) polece-niem UNDO.

Narysowane już ścieżki możemyprzesuwać poleceniem MOV (...).Możemy do nich dodać nowe punk-ty zagięcia - polecenie SPLIT. Może-my również złagodzić lub wyostrzyćich zagięcia: polecenie MITER. Przypomocy polecenia CHANGE zmie-niamy szerokość danego segmentuścieżki lub przesuwamy go na innąwarstwę, przelotki (jeśli są potrzeb-ne) zostaną dodane automatycznie.

W pierwszym przypadku klikamy naopcję Change-Width następnie wybie-ramy potrzebną nam wartość i klika-my na segment którego szerokośćchcemy zmienić. Jeżeli wymaganejprzez nas wartości nie ma w rozwi-janym menu, to możemy ją w cza-sie zmieniania szerokości wpisaćz klawiatury i potwierdzić przez En-ter . Aby natomiast przenieść ścieżkęna inną warstwę należy zaznaczyćChange-Layer... w powstały następ-nie okienku wybieramy potrzebną

nam warstwę. Pamiętajmy że ścieżkiumieszczamy tylko na warstwach 1--Top oraz 16- Bottom, na pozostałychwarstwach możemy umieszczać do-wolne inne elementy graficzne. Abynarysowany już segment ścieżkiz powrotem zmienić w Airline używa-my polecenia RIPUP poczym klika-my w wybranym miejscu na ścieżce.Aby pozmieniać wszystkie sygnały,należy (po wydaniu komendy Ripup)kliknąć na ikonkę GO. W powstałymnastępnie okienku potwierdzamy na-

sze zamiary klikając OK i wszyst-kie narysowane już ścieżki zostajązmienione w linie powietrzne. Jeżelichcemy zmienić tylko wybrane sy-gnały wystarczy wpisać ich nazwyz klawiatury.

Aby zmienić parametry istnieją-cych już przelotek używamy rów-nież polecenia CHANGE , tym ra-zem jednak wybieramy odpowiednio: Diameter dla zmiany średnicy, Drill - zmiana otworu wierconego, Shape -zmiana kształtu, Via - zmiana warstwłączonych przez przelotkę. Jeżeli chce-my umieścić przelotki w określonychmiejscach używamy polecenia VIAS.Żeby podłączyć je następnie do ist-niejących już sygnałów wystarczynadać im ich nazwy.

Na tym zakończymy opis ręczne-go routowania ścieżek, w następnejczęści artykułu opiszemy autorouter,który nas w tym zadaniu wesprze. Je-żeli potrzebujemy informacji na tematmożliwości poprowadzonych przeznas ścieżek to warto uruchomić pro-gramik length-freq-ri.ulp. W okienkupokazanym na rys. 26 wyszczególnio-no wszystkie sygnały znajdujące sięna płytce. Obok nich umieszczone sąwyliczone wartości, między innymimaksymalna częstotliwość oraz natę-żenie prądów płynących przez nie.Innym przydatnym programikiem jestplik count.ulp. Jego uruchomienie po-woduje otwarcie okna widocznego narys. 27, w którym umieszczono infor-macje na temat liczby otworów na

płytce ( Pads, Vias, Holes) oraz licz-by pól SMD (razem oraz osobno dlawarstwy Top i Bottom). Informacje temogą być potrzebne w czasie składa-nia zapytania do firmy która wypro-dukuje nam naszą płytkę.

Na zakończanie artykułu wartowspomnieć jeszcze o obszarach za-bronionych. Edytor płytki drukowanejma możliwość określenia obszaróww których nie dopuszczalne jest pro-wadzenie ścieżek lub umieszczenieprzelotek. Uruchomiony później test

DRC sprawdza czy znajdują się tamtakowe i jeżeli tak to sygnalizuje błąd.Obszary te są zwykłymi obiektamigraficznym które umieszczamy na na-stępujących płaszczyznach:

41-tRestrict Dla warstwy TOP42-bRestrict Dla warstwy BOT-

TOM43-vRestrict aby uniemożliwić

umieszczanie przelotek.Aby je narysować używamy

poleceń WIRE – linia, CIRCLE –okrąg, ARC – łuk, RECT – prosto-

kąt, POLYGON – wielokąt. Obsługaich jest zbliżona do obsługi podob-nych narzędzi z innych programówgraficznych.inż. Henryk [email protected]

Rys. 26.

Rys. 27.



K U R S


Projektując płytkę często zacho-dzi potrzeba umieszczenia na jed-nej z warstw obszarów w pełni po-krytych miedzią. Jeżeli obszary tezostaną podłączone do istniejącychjuż węzłów elektrycznych (przykła-dowo: GND, VCC, +5 V), to mogąone pełnić rolę ekranu lub zasila-nia. Obszary te można zastosowaćrównież w celach czysto ekono-micznych lub ekologicznych, abyzaoszczędzić środek trawiący, któryzostanie użyty w procesie produkcjipłytki.

Aby umieścić na płytce po-

trzebne nam obszary możemy użyćzwykłych narzędzia graficzne (Wire,Circle, Arc, Rect ). Figurom powsta-łym w ten sposób nie możemy jed-nak nadać nazw (nie podłączymyich do istniejących już sygnałów),nie podlegają one również zasa-dom określonym w DRC. Lepsząmetodą jest określenie niezbędnychnam obszarów przy pomocy wielo-kąta – POLYGON. Polecenie to jestdostępne po naciśnięciu ikony .Po jej przyciśnięciu na pasku pa-

rameter–toolbar pojawiają się narzę-dzia, dzięki którym możemy zmie-nić poszczególne parametry kreślo-nej przez nas figury (rys. 28). Napoczątku musimy określić płasz-czyznę, na której będziemy kre-ślić. Dokonujemy tego w polu Se-

lect Layer lub klikając środkowymklawiszem myszy. Potrzebny namkształt rysujemy podobnie jak linię(polecenie WIRE). Na zagięciachklikamy lewym klawiszem, aby za-mknąć figurę klikamy dwukrotnie.

Sposób zagięcia możemy zmienićw polu Wire Bend lub klikając pra-

Ten odcinek kursu poświęcamy

praktycznie w całości opisowi

modułu autoroutera. Jest to

druga i zarazem ostatnia część

opisująca proces projektowania

płytki. Obok autoroutera

przedstawiamy także możliwości

funkcji Polygon, dzięki

której możemy kreślić figury

o dowolnym kształcie.

wym klawiszem myszy. W czasierysowania polygonu musimy uwa-żać, aby kontury na siebie nie na-

chodziły, oraz aby się nie przeci-nały. W przeciwnym wypadku pro-gram nie będzie mógł go prawidło-wo obliczyć, o czym poinformujenas komunikatem o błędzie. Polygo-

ny znajdujące się na innej niż gór-na lub dolna strona płytki są obli-czane natychmiast po narysowaniu.

Polygony umieszczone w warstwachmiedzi (w naszym przypadku Lay-er 1– Top oraz Layer 16– Bottom)są symbolizowane jedynie przezobwódkę, aby je wyliczyć musimy

użyć komendy RATSNEST (w usta-wieniach Options/Set…/Misc musibyć wcześniej zaznaczona opcja

Ratsnest processes polygons). Jeże-li chcemy z wyliczonej już figuryuzyskać tylko obwódkę ( polygon może nam przysłaniać pewne ele-menty projektu, poza tym spowal-nia odświeżanie ekranu) używamykomendy RIPUP, po czym klikamyna jej brzeg. Aby ograniczyć wiel-kość pliku zawierającego projektpłytki, wypełnienie polygonu nie

jest w nim zapisywane. Tak więcpo zamknięciu programu i jego po-

nownym uruchomieniu widzimytylko kontury, a nie całą figurę.

Po narysowaniu polygonu na -leży nadać mu nazwę identycznąz sygnałem, do którego chcemy gopodłączyć (przykładowo GND). Dotego użyjemy komendy NAME, poczym klikniemy jego krawędź. Pro-gram zapyta nas o nazwę, po jejwpisaniu zostaniemy poproszenio potwierdzenie połączenia sygna-

łów (rys. 29) klikamy OK . W tensposób wszystkie elementy znaj-

Rys. 28.

Rys. 29.



K U R S

dujące się w obrębie polygonu, doktórych przyłączone są sygnały ma-jące identyczną nazwę jak on, sądo niego automatycznie podłączone.Oznacza to, iż nie musimy ryso-wać odchodzących od nich ścieżek,program podłączy je automatyczniepodczas obliczania polygonu.

Na pasku parameter–toolbar oprócz wcześniej wymienionych ele-mentów znajdziemy kolejne, symbo-lizują one następujące funkcje:

Width – szerokość linii, którą polygon jest kreślony. Należy sobieuzmysłowić, iż zaznaczony przeznas kontur nie jest zalewany, leczkreskowany pisakiem, którego sze-rokość możemy w szerokim zakresiezmienić. Polygony kreślone cienkimpisakiem są dokładniejsze, jednakżepliki wyjściowe do produkcji (Ger-ber) mają większą objętość. Nie

należy ustawiać grubości mniejszejniż minimalna szerokość ścieżek,ponieważ określa ona również mi-nimalną szerokość miedzi na poli-gonie (przykładowo pomiędzy dwo-ma przelotkami) i jeżeli była by

za mała , t o n iemamy gwaranc j iiż połączenie bę-dzie na gotowejpłytce rzeczywi-ście istniało (gdyjest za wąskie tomoże zostać prze-trawione w czasieprocesu produkcji).Test DRC spraw-dza szerokość liniijaką jest rysowany

polygon, gdy jestza wąska poinfor-muje nas o tymbłędzie.

Pour – opcja ta pozwala naokreślenie rodzaju wypełnienia. Dowyboru mamy dwie możliwości:Solid – pełna powierzchnia, lub

Hatch – wypełnienie w kratkę.Thermals – umożliwia wybranie

sposobu podłączenia padów. Abyparametr ten miał wpływ równieżna przelotki, w ustawieniach DRCnależy zaznaczyć okienko Generatethermels for vias. Możemy wybraćcałkowite połączenie do powierzch-ni miedzi, lub przy pomocy wą-skich łączników (rys. 30). W przy-padku pierwszej metody, w czasie

lutowania, od pola lutowniczegojest odprowadzana duża ilość cie-pła. Może to doprowadzić do nie-prawidłowego lub zimnego lutu.Poza tym utrudnione jest później-sze wylutowanie elementu (przy-

kładowo w czasie naprawy). Z tychpowodów zalecana jest metodadruga. Szerokość łącznika jest ob-liczana automatycznie i ma wartośćpołowy średnicy otworu w danympadzie lub przelotce. Przy czymnie jest mniejsza od szerokości,oraz nie jest większa od podwój-nej szerokości linii, którą polygon jest kreślony.

Orphans – w czasie prowadzeniaścieżek może się zdarzyć, iż poly-

gon zostanie pocięty na mniejszewysepki. Jeżeli w którejś z wysepeknie znajduje się pin lub przelotka,których sygnał jest podpięty do da-

nego polygonu to program jej nieobliczy, pozostawiając puste pole.Aby zostały obliczone wszystkiewysepki należy parametr ten zmie-nić na ON . W niektórych przypad-kach, gdy w obrębie polygonu niema żadnego do niego podpiętegoelementu, to zostanie on równieżnieobliczony. Pozostanie tylko kon-tur, który widoczny jest jedynie naekranie, na wydruku lub w plikach

gerber wykonanych za pomocą pro-cesora CAM go nie będzie. Usta-

wienie tej opcji na ON (obliczaniewszystkich wysepek) jest używa-nie głównie do oszczędzania środ-ka trawiącego, używanego podczasprodukcji płytki.

Isolate – określa szerokość izo-lacji pomiędzy polygonem a inny-mi elementami posiadającymi innepotencjały niż on. Pod uwagę bra-ne są również wartości ustawionew opcjach DRC oraz Net Classes. Szerokość izolacji jest równa naj-wyższej, z tych trzech wartości

(rys. 31).Spacing – jeżeli wypełnienie polygonu jest ustawione na Hatch (kratka), to parametr ten określaodstęp pomiędzy środkami liniikratki (rys. 32).

Rys. 30.

Rys. 31.

Rys. 32.



K U R S

Rank – w przypadku gdy klika polygonów o różnych potencjałachnachodzi na siebie, możemy przypomocy tego parametru określić ko-lejność ich obliczania. Polygon, dlaktórego wartość Rank jest ustawio-na na 1 ma najwyższy priorytet,zostanie on obliczony jako pierw-szy i nie zostanie od niego nic od-jęte. Ten, którego wartość wynosi6 zostanie obliczony na końcu,jego kształt zostanie pomniejszonyo obszar zajęty już przez inne po-

lygony .Za pomocą opisanych powyżej

elementów można zmienić parame-

try tworzonego polygonu. Istnieją-cy możemy zmienić używając ko-mendy Change, po czym kolejno

Layer..., Width, Pour, Rank, Isolate,Spacing, Thermals oraz Orphans

Autorouter

Kolejnym elementem Eagle’a,który dzisiaj omówimy jest wbudo-wany w niego autorouter. Jego moż-liwości zostały opisane w pierwszejczęści artykułu, nie będziemy więcdo nich teraz wracać. Autoro-

uter wbudowany w Eagle’a należydo grupy routerów 100–procento-wych. Określenie to oznacza, iżna płytce, na której teoretyczniemożna rozmieścić wszystkie ścież-ki, wszystkie ścieżki zostaną przezautorouter rozmieszczone. Jedynymograniczeniem jest to (i tu jest „ha-czyk”), że program ma nieskończe-nie wiele czasu. Ponieważ w rze-czywistości nie mamy nieskończo-nej ilości czasu, dlatego w niektó-rych projektach autorouter nie bę-

dzie w stanie poprowadzić wszyst-kich ścieżek. Autorouter działa nazasadzie Ripup/Retry , czyli w mo-mencie gdy już nie ma miejsca napołożenie kolejnej ścieżki, rozłącza(usuwa) ścieżki już położone, po-

czym próbuje jerozmieścić ponow-nie. Liczba ście-żek, które możew t y m p r o c e s i erozłączyć ( RipupLe-vel ), jest określonaprzez użytkownikai ma bardzo dużyw p ł y w n a c z a spotrzebny progra-mowi do zapro-jektowania płytki.Od autoroutera nienależy oczekiwać,że wykona idealną

płytkę, na której użytkownik niebędzie musiał czegokolwiek popra-wiać. Aby się ona zgadzała z wi-zją projektanta, musi on niestetyzmodyfikować niektóre ścieżki po-prowadzone przez program. Należyzaznaczyć, iż autorouter jest na-rzędziem jedynie wspomagającymczłowieka i nie wykona za n iegocałej pracy.

Przed uruchomieniem autoroute-ra musimy zwrócić uwagę na paręważnych elementów, od którychbędzie zależał wygląd automatycz-nie wygenerowanej płytki. A co sięz tym wiąże – także ilość pracy,

jaką będziemy musieli później po-święcić na jej poprawienie. Przedewszystkim należy skontrolować na-stępujące elementy:

Design Rules – reguły projekto-wania (DRC), powinny zostać dosto-sowane do możliwości technologicz-nych producenta tworzonej płytki.W przeciwnym wypadku może sięokazać, że naszej płytki, mimo ład-nego wyglądu, nie uda się wypro-dukować. Połączenia, których mini-malna szerokość nie została spre-

cyzowana przy pomocy komendy Net Classes, są łączone możliwienajwęższymi ścieżkami o szeroko-ści określonej w DRC. Poszczególnejego elementy zostały opisane w po-przedniej części artykułu.

Net Classes – jeżeli w czasietworzenia schematu, połączenia niezostały przyporządkowane do od-powiednich klas, to jeżeli jest tokonieczne, należy tego dokonaćprzed uruchomieniem autoroutera.Najlepszym przykładem są linie za-

silania, które powinny być szerszeniż ścieżki sygnałowe oraz sygnaływysokonapięciowe, których odstępyod wszystkich innych elementówpowinny być w miarę duże. Autoro-uter sprawdza te wartości i prowa-

dzi ścieżki dla najmniejszych z moż-liwych parametrów. Przykładowo, je-żeli sygnał ma minimalną szerokośćścieżki 10 mils, to autorouter użyjetakiej właśnie szerokości mimo, żew pobliżu może znajdować się dużowolnego miejsca i można było by jąposzerzyć, przez co ułatwiłoby sięprodukcję płytki.

Grid – cz yli raster, w którymbędzie pracował autorouter. Nie maon nic wspólnego z rastrem usta-wionym globalnie dla całej płyt-ki. Należy również zwrócić uwagęna raster, w którym rozmieszczonezostały elementy ( Placement Grid ).Pomimo że program pozwala narozmieszczenie elementów w do-wolnym rastrze, nie jest to jed-nak najlepsze rozwiązanie. Należyprzestrzegać dwóch zasad: rasterten nie powinien być mniejszy odużywanego przez autorouter orazpowinien on być jego całkowitąwielokrotnością. Najlepsze rezultatyuzyskamy, gdy dobierzemy oba ra-stry tak, aby końcówki elementów( Pins) znajdowały się w rastrze au-toroutera. Wybranie zbyt rzadkiegorastra nie gwarantuje poprowadze-nia wszystkich ścieżek, natomiastzbyt dokładnego powoduje dra-

styczne zwiększenie czasu potrzeb-nego do zaprojektowania płytki, jakrównież wzrost zapotrzebowania napamięć (RAM) niezbędną autoroute-rowi. Jeżeli jej zabraknie, to danezostają odkładane na dysk twardy,co dodatkowo spowalnia pracę.

Restricted Areas – czyli obszaryzabronione, w których autorouternie powinien prowadzić ścieżeki przelotek. Opis umieszczania ichna płytce przedstawiliśmy w po-przedniej części artykułu. Warto

zwrócić uwagę, że do kreśleniaobszarów zabronionych możemyużyć również płaszczyzny nr 20( Layer 20 Dimension). Autorouternie umieści tam wtedy ani ście-żek ani przelotek. Nie należy za-pomnieć o późniejszym ich usunię-ciu, ponieważ Layer 20 służy dozaznaczania krawędzi płytki i jestużywana w czasie wykonywaniaplików do produkcji.

Działanie autoroutera jest ste-rowane przez wiele parametrów,

z których część zos tała o pisanawcześniej ( DRC oraz Net Classes),pozostałe wprowadzamy w jegomenu głównym. Są to Cost Factors oraz Control parameters. Mają onewpływ na przebieg ścieżek. Wstęp-

Rys. 33.



K U R S

nie są one ustawione na wartościdomyślne, ustalone przez produ-centa. Użytkownik może je zmody-fikować. W czasie zapisu projektu,aktualne ustawienia są zapisywanedo pliku z płytką *.brd . Można jerównież zapisać do osobnego pli-ku (*.ctl – autorouter control file),dzięki czemu będzie można wy-korzystać daną strategię równieżw innym projekcie.

Po podaniu komendy AUTO lub przyciśnięciu ikony zosta-je wyświetlone okno Autorouter Setup (rys. 33), w którym określa-my parametry sterujące pracą au-toroutera. Działanie jego składa sięogólnie z trzech części, z którychkażdą można osobno włączyć lubwyłączyć:

Busses – jako pierwsze zosta-ją poprowadzone ścieżki magistral.Dla autoroutera magistralami niesą sygnały określone na schemaciejako magistrale, lecz połączenia,które można poprowadzić na płyt-ce w kierunku pionowym lub po-ziomym. Jeżeli dla żadnej warstwynie zostanie określony preferowanykierunek, to autorouter tę częśćpominie.

Route – główna część, w której

program łączy wszystkie elementyścieżkami. W tym zostaje umiesz-czona duża liczba przelotek, cojest spowodowane próbą utworze-nia 100% połączeń występującychw projekcie.

Optimize – na zakończenie moż-na uruchomić dowolną liczbę pro-cesów optymalizujących, którychparametry są tak dobrane, abyzminimalizować liczbę przelotekoraz wygładzić poprowadzone jużścieżki. Optymalizacja usuwa jed-

norazowo tylko jedną ścieżkę, poczym próbuje ją ułożyć na nowoze zmienionym kształtem. Liczbaprocesów optymalizacji musi zostaćustalona na początku, przed star-tem autoroutera. Późniejsza, dodat-kowa optymalizacja nie jest możli-wa, ponieważ po wykonaniu pracyautorouter nie może zmienić kształ-tu istniejących już ścieżek. Opty-malizacja nie dotyczy więc ście-żek umieszczonych wcześniej przezprojektanta lub przez poprzednią,

zakończoną sesję autoroutera.Przyjrzyjmy się teraz dokład-niej oknu sterującemu pracą au-toroutera. Składa się ono z kilkuzakładek. W pierwszej – General – mamy możliwość modyfikacji ra-

stra używanego przez autorouter,określenia kształtu stosowanychprzelotek, możemy również wczy-tać lub zapisać plik z ustawieniamiautoroutera. W lewej części oknamożemy zmienić preferowany kie-runek rozmieszczenia ścieżek osob-no dla każdej warstwy. PonieważEagle w wersji light , której używa-my z powodu łatwej dostępności(i braku konieczności płacenia zalicencję), pozwala na projektowaniepłytek maksymalnie dwustronnych,w polu tym znajdują się tylko war-stwy Top oraz Bottom. Mamy moż-liwość wyboru jednego z następują-cych kierunków:

– poziomy| pionowy / pod kątem 45 stopni \ pod kątem 135 stopni* brak preferowanego kierunkuN/A warstwa wyłączona (pro-

gram nie poprowadzi na niej żad-nych ścieżek)

W przypadku płytek jedno-stronnych składających się jedyniez elementów przewlekanych, uak-tywniamy jedynie dolną warstwępłytki – Bottom . Jeżeli używamyelementów SMD to, w zależnościod ich umieszczenia na płytce, na-

leży ustalić preferowany kierunekna pionowy lub poziomy.

Następna zakładka: Busses po-zwala na zdefiniowanie parame-trów prowadzenia magistral. W jejlewej części –Layer Costs – mamymożliwość zdefiniowania warstwy,na której preferujemy prowadzeniepołączeń. Jeżeli dla dolnej warstwwpiszemy zero, a dla górnej innąwiększą wartość, program będziepróbował poprowadzić ścieżki tylkona warstwie dolnej. Możliwości tej

możemy użyć, gdy przykładowo zewzględów ekonomicznych lub tech-nologicznych (będziemy sami tra-wili płytkę) chcemy wykonać płyt-kę jednostronną, jednakże stopieńjej skomplikowania może na to niepozwolić. Program będzie próbowałwtedy wszystkie połączenia popro-wadzić po jednej stronie, na dru-giej znajdzie się jedynie mała ichliczba. Póżniej, już na płytce jed-nowarstwowej, możemy je zastąpićmostkami.

W środkowej części okna mamydostęp do określenia kolejnych pa-rametrów. Mimo, iż wartości wpi-sywane mogą zawierać się od 0 do99, to używanie całego przedziałunie zawsze jest sensowne. Dlatego

przy opisie poszczególnych parame-trów zostaje podany zakres warto-ści zalecany przez producenta:

Via (0...99) – ma wpływ naliczbę przelotek. Wpisanie niewiel-kiej wartości powoduje wstawieniedużej liczby przelotek. Jeżeli wpi-sana zostanie duża wartość, autoro-uter będzie próbował unikać prze-lotek, jednakże ścieżki mogą zostaćumieszczone pod innym niż prefe-rowanym kierunkiem. Generalnienależy użyć małych wartości przypoczątkowym prowadzeniu ścieżek( Buses, Route), a dużych podczasoptymalizacji.

NonPref (0...10) – prowadzenieścieżek w innym niż preferowanykierunku. Jeżeli wpiszemy war-tość ”99”, to, na danej płaszczyź-nie ścieżki będą prowadzone tylkoi wyłącznie w zadanym kierunku.Możliwości tej można użyć tylkowtedy, gdy jesteśmy w pełni pew-ni że potrzebujemy takiego właśniezachowania.

ChangeDir (0...25) – określaczęstotliwość zmian kierunku pro-wadzonej ścieżki. Przy małej war-tości ścieżka na wiele zagięć, dladużej jest w miarę prosta.

OrthStep, DiagStep – wprowa-

dza zasadę, że przeciwprostokątnaw trójkącie prostokątnym jest krót-sza niż suma obu przyprostokąt-nych. Wartości domyślne wynosząodpowiednio 2 oraz 3, co powo-duje, że program wybiera kreśleniew kierunku przeciwprostokątnej.Zaleca się zachowanie szczególnejostrożności podczas zmiany tychparametrów.

ExtdStep (0...30) – powodujeunikanie kawałków ścieżek, prze-biegających pod kątem 45 stopni

względem kierunku preferowanego.Wpisanie małej wartości pozwa-la autorouterowi na ich kreślenie,duża wartość ich zabrania. Współ-pracuje z parametrem mnExtdStep (opisanym dalej). Praktycznie jegodziałanie objawia się przebiegiemzagięć ścieżki . Jeżeli parametr

mnExtdStep jest ustawiony na 0oraz ExtdStep ma wartość 99, tozagięcia ścieżek będą zawsze prze-biegać pod kątem 90 stopni. Jeżelizostaną nadane im inne wartości,

to w zagięcie zostanie wprowadzo-ny krótki kawałek ścieżki, przebie-gającej pod kątem 45 stopni.

BonusStep MalusStep (1…3)– wzmacnia różnicę pomiędzy do-brymi ( Bonus) oraz złymi ( Malus)



K U R S

obszarami płytki. Duże wartościprowadzą do silnego rozróżnianiatych obszarów. Małe wartości za-mazują różnice pomiędzy nimi. Pa-rametry te powiązane są z parame-trami z następnego punktu.

PadImpact SmdImpact (0…10) –wspomniane w poprzednim punkcie,„dobre” oraz „złe” obszary płytkiznajdują się w okolicach padów orazpól SMD. Są to miejsca w którychprogram chętnie prowadzi ścieżki,lub raczej od tego się wstrzymuje.„Dobre” obszary przebiegają wzdłużpreferowanych kierunków, „złe” pro-stopadle do nich. Powoduje to, iżodprowadzenia od pól lutowniczych(padów) oraz pól SMD przebiegajązgodnie z kierunkiem preferowanym.Zmieniając wartość opisywanychparametrów mamy wpływ na dłu-gość pierwszego segmentu ścieżki,od pola lutowniczego (lub SMD)do pierwszego zagięcia.

BusImpact (0...10) – powodu-je rysowanie możliwie prostych,pozbawionych zagięć ścieżek. Mawpływ na działanie autorouterajedynie w czasie kreślenia Busses.Wpisanie małej wartości powodujekreślenie prostych połączeń pomię-dzy punktem startowym, a końco-

wym. Małe wartości pozwalają nastosowanie dużej liczby zagięć.

Hugging (0...5) – określa szero-kość odstępów pomiędzy ścieżkamirównoległymi. Wpisanie dużej war-tości powoduje, że przebiegają onew miarę blisko siebie, małą wartośćpowoduje wprowadzenie pomiędzynimi większych odstępów.

Polygon (0...30) – mała wartośćpowoduje że autorouter prowadziścieżki również w obszarach po-

ligonów . Występuje wtedy duże

prawdopodobieństwo, iż polygony te zostaną pocięte na mniejsze wy-sepki. Po wpisaniu dużej wartości,praktyka ta jest w miarę możliwo-ści unikana.

Avoid (0...10) – ma wpływ naunikanie regionów, z których w wy-niku operacji Ripup, zostały jużusunięte ścieżki. Wysoka wartośćpowoduje, że autorouter unika ich,niska – mniej. Wartość ta używanajest jedynie na zakładce Route.

Po prawej stronie zakładki Bus-

ses znajdziemy jeszcze kontrolkę Active. Dzięki niej określić możemyczy autorouter dany krok wykona,czy też nie. Poza tym znajdują siętam jeszcze dodatkowe parametrykonfigurujące pracę autoroutera:

Via (0...30) – ogranicza maksy-malną liczbę przelotek, jaką możnaumieścić na jednej ścieżce.

Segments (0...9999) – określamaksymalną liczbę segmentów z ja-kiej może się składać jedna ścieżka.

MnExtdStep (0...9999) – określaliczbę kroków, które bez wpływuparametru ExtdStep mogą przebie-gać pod kątem 45 stopni do kie-runku preferowanego.

Następne zakładki w oknie Au-torouter Setup kierują krokiem Ro-ute oraz dowolną liczbą procesówoptymalizacyjnych, z nazwami roz-szerzonymi o kolejne ich numery.Do wprowadzenia nowej lub usu-nięcia istniejącej już optymalizacjisłuży przyciski Add oraz Del . Każ-dą optymalizację możemy natural-nie włączyć lub wyłączyć przy po-mocy kontrolki Active. Na zakładce

Route znajdują się jeszcze dodat-kowe parametry mające wpływ namechanizm Ripup/Retry . Wpisanew te pola wartości domyślne sąwynikiem kompromisu pomiędzyefektywnością autoroutera, a czasemjaki będzie mu potrzebny na wy-konanie połączeń.

RipupLevel – parametr ten okre-śla maksymalną liczbę ścieżek, któ-

re można w jednym kroku Ripup rozłączć.

RipupSteps – maksymalna liczbazagnieżdżeń procesu Ripup.

Ripuptotal – określa jak wieleścieżek może być w danej chwilirozłączonych.

Jeżeli któryś z tych parametrówzostanie przez autorouter przekro-czony, przerywa on dla danej ścież-ki proces Ripup, po czym przywra-ca stan początkowy. Ścieżka zostajeuznana jako niemożliwa do pocią-

gnięcia i program zabiera się za roz-rysowywanie następnego sygnału.Czasami drobna zmiana które-

goś z wyżej opisanych parametrówma olbrzymi wpływ na wyglądgotowej płytki. Dlatego producentzaleca stosowanie wartości domyśl-nych, zostały one określone napodstawie wieloletnich doświad-czeń pracowników firmy CadSofti powinny zapewnić najlepsze wy-niki. Warto jednak z ustawieniamitymi poeksperymentować. Można

dzięki temu dostosować płytkę donaszych wymagań, oraz dokładniejpoznać wpływ poszczególnych pa-rametrów na działanie programu.

Gd y o k r e ś l o n e z o s t a ł y ju żwszystkie potrzebne parametry, mo-

żemy przystąpić do uruchomieniaautoroutera. Mamy dwie możliwo-ści. Pierwsza pozwala na kreślenietylko wybranych połączeń, druga –wszystkich. W przypadku pierwszejklikamy na przycisk Select po czymzaznaczamy interesujące nas sygnały,lub wpisujemy ich nazwy z klawia-tury. Ostatecznie przyciskamy ikonkęGO . Jeżeli chcemy aby zostałypołączone wszystkie sygnały, wy-starczy przycisnąć OK . Postęp pracyjest na bieżąco wskazywany w li-stwie statusu u dołu ekranu. W każ-dej chwili możemy przerwać dzia-łanie autoroutera przyciskając ikonęSTOP . Jeżeli chcielibyśmy kon-tynuować przerwaną pracę, wystar-czy uruchomić autorouter ponownie.W otwartym wtedy okienku (rys. 33)nie można zmienić żadnych parame-trów. Kontrolka Continue existing job decyduje czy będziemy kontynuowaćprzerwaną pracę, czy chcemy rozpo-cząć nową, z nowymi parametrami.

Ponieważ proces automatyczne-go kreślenia ścieżek czasami możetrwać wiele godzin, co 10 mi-nut są zapisywane postępy pracy.Tak więc w przypadku zawiesze-nia komputera lub zaniku napię-cia, zostanie utracone maksimum

10 minut pracy. Po ponownymzaładowaniu projektu wystarczyzaznaczyć kontynuację pracy auto-routera. Jeżeli program nie zdołapoprowadzić wszystkich ścieżek,pomocnym może okazać się skon-trolowanie i ewentualne zmniejsze-nie jeżeli jest to możliwe następu-jących wielkości:

– raster autoroutera oraz rozmiesz-czenia elementów,

– minimalne szerokości ścieżekoraz odstępy pomiędzy nimi,

– średnice przelotek.Po zakończeniu pracy autoro-utera należy dokładnie przyjrzećsię płytce i poprawić ewentualneniedociągnięcia oraz poprowadzićścieżki, których nie udało się po-łożyć automatycznie. Po tych za-biegach płytka jest już praktyczniegotowa, musimy ją jeszcze skontro-lować testem DRC. Po poprawie-niu wszystkich wskazanych błędówmożemy uznać proces projektowyza zakończony i zająć się wykona-

niem dokumentacji produkcyjnej,zostanie to opisane w jednej z naj-bliższych części artykułu.inż. Henryk [email protected]



K U R S


W czasie rysowania schematu,symbole elementów, które chcemyumieścić w projekcie pobieramyz bibliotek. Ponieważ EAGLE pracu-je bez pomocy netlist, do każdegosymbolu są od początku przypo-

rządkowane jedna lub kilka obudów(w zależności od technologii, przy-kładowo przewlekana lub SMD).Użyte symbole, wraz z odpowiadają-cymi im obudowami są zapisywanew pliku ze schematem. W przypad-ku późniejszego przekazanie sche-matu innej osobie lub firmie, któramoże zająć się projektowaniem płyt-ki, nie musimy dołączać bibliotek.W czasie instalacji programu, wrazze wszystkimi niezbędnymi plikamikopiowane są również standardo-

we biblioteki. Zawierają one tysiąceelementów. Może się zdarzyć, że

Wszystkie elementy z których

składa się projekt są pobierane

z bibliotek. Dzięki możliwości

tworzenia własnych elementów

bibliotecznych program EAGLE

zyskuje na elastyczności. Można

zaprojektować bowiem elementy

niestandardowe oraz elementy

wprowadzone niedawno na

rynek.

W tym odcinku kursu

zaczynamy prezentację sposobu

tworzenia nowych elementów bibliotecznych. Jako przykład

wybrano model diody, dla której

zaprojektujemy dwie różne

obudowy.

jeżeli nasz projekt składa się tylkoz często spotykanych elementów, towszystkie je znajdziemy w biblio-tekach i nie będziemy musieli ichtworzyć sami. Jeżeli potrzebnegonam elementu jednak nie znajdzie-

my, to warto zajrzeć na stronę in-ternetową producenta EAGLE–a. Podadresem www.cadsoft.de w dziale do-wnload , libraries znajdziemy dodat-kowo, znaczną ilość najnowszych,oraz zaktualizowanych bibliotek.Ściągnięty plik należy skopiowaćdo katalogu z bibliotekami (ewentu-alnie wcześniej, jeżeli to konieczne,rozpakować). Przed pobraniem ele-mentu z nowo ściągniętej bibliote-ki, należy ją jeszcze dołączyć doprogramu poleceniem Us e. Jeżeli

jednak nie znaleźliśmy potrzebnegonam elementu, nie pozostaje nicinnego jak go sobiestworzyć samemu.

Z p r o g r a m e mEAGLE zintegrowanyjest edytor bibliotek.Można go wywołaćz e d y to ra s c h e ma -tu, z edytora płytkijak również z oknaControl Panel . Nowąbib l io tekę możemy

stworzyć w menu pa-nelu kontrolnego: Fi- le>New>Library . Abyotworzyć już istnieją-cą bibliotekę możemyw edytorze schematu

lub płytki użyć menu Library>O- pen.. lub wpisać komendę Open,po czym wybrać bibliotekę którąchcemy edytować. Ten sam efektosiągniemy przy pomocy menupanelu kontrolnego: File>Open>Li-

brary.Stwórzmy teraz nową bibliotekę.

Okno edytora bibliotek (rys. 34)ma podobny wygląd oraz narzędziajak poznany już edytor płytki orazschematu. Pasek Action Toolbar jestwzbogacony o trzy dodatkowe ele-menty:

Device – Reprezentuje połącze-nia pomiędzy poszczególnymi sym-bolami, oraz obudową elementu.Przyporządkowujemy tutaj poszcze-gólne piny z symbolu (symboli), do

odpowiednich padów lub pól SMDobudowy (obudów, jeżeli definiuje-my kilka).

Package – jest to obudowa da-nego elementu, czyli jego fizycznykształt, który zostanie umieszczonyna płytce.

Symbol – widoczny późniejna schemacie, symbol danego ele-mentu.

Zazwyczaj każdy element składasię z tych trzech powyższych punk-tów. Wyjątkiem są elementy umiesz-

czone na s chemacie, a nie pos ia-dające obudowy. Czyli przykłado-wo ramka otaczająca schemat orazsymbole zasilania. Jeżeli płytka jestprojektowana bez użycia schematu,to w bibliotece wystarczy umieścićRys. 34.



K U R S

tylko obudowy danych elementów,pomijając Symbol oraz Device.

Opis edytora bibliotek prze-prowadzimy na przykładzie diody,którą zdefiniujemy w dwóch obudo-wach: przewlekanej – 1N4007, orazSMD – SM4007. Rozpoczniemy odnarysowania obudowy. Po przyci-śnięciu ikonki Package ukaże sięokienko, w którym wyszczególnionesą wszystkie obudowy zdefiniowa-ne w danej bibliotece (rys. 35). Po-nieważ nie mamy jeszcze żadnej,

okienko to jest puste. Przyciski Dev , Pac oraz Sym pozwalają namna przełączanie się pomiędzy edy-cją połączeń, obudowy i symbolu.W pole New wpiszmy nazwę obudo-wy którą chcemy wykonać, wpisz-my przykładowo: DIODA–400mil.Po przyciśnięciu OK zostaniemy za-pytani, czy chcemy utworzyć nowąobudowę? Potwierdzamy klikającOK. Zostaje otwarty edytor obudo-wy (rys. 36), który do złudzeniaprzypomina edytor płytki. Nie bez

powodu zresztą, przecież kształt,

który za chwilę na-ry su jemy zos tan ieumieszczony właśniena płytce. Następniemusimy ustawić sen-sowny raster (Grid).Dla elementów prze-wlekanych stosuje sięzazwyczaj 50 mils.Aby nasz e lementmożna by ło j akośpodłączyć, musimyumieścić jego polalutownicze. Dokonu-jemy tego wpisująckomendę Pad , lubprzyciskając ikonkę

znajdującą się polewej stronie na pasku Commands.Na pasku Parameters pojawiły sięnowe elementy, dzięki którym mo-żemy zmienić wygląd punktu lu-towniczego. Po kolei od lewej, mo-żemy zmienić kształt (shape), śred-nicę zewnętrzną, średnicę otworuwierconego oraz kąt, pod którympad ma zostać obrócony. Średni-ca zewnętrzna, jeżeli to możliwe,powinna być zawsze ustawionana Auto. Dzięki temu będzie onaustalona globalnie, na podstawieparametrów ustalonych w DRC. Pad

możemy ustawić pod dowolnymkątem, wystarczy tylko go wpisaćw okienko Angle i potwierdzić, po-przez Enter. Ustalmy następująceparametry: Kształt – Octagon, Dia-meter – auto, Drill – 44 mil co od-powiada ok 1,12 mm, Angle 0. Poczym umieśćmy dwa pady w punk-tach o współrzędnych (–200,0) miloraz (200.0) mil (rys. 37). Środekukładu współrzędnych (0,0) po-winien znajdować się zawsze naśrodku naszego elementu, jest on

jego punktem bazowym. Reguła tajest szczególne ważnaw przypadku elemen-tów SMD. Używająckomendy Name na-dajmy lewemu pino-wi nazwą K (katoda),a prawemu A (anoda).W przypadku bardziejskomplikowanych obu-dów, o większej liczbiewyprowadzeń, pomoc-nym może się okazać

wyświe t lenie nazwpinów. Dokonujemytego w menu Options/ Set.../Misc zaznaczającokienko Display pad names.

Następnie narysujemy obrys na-szego elementu. Dokładność od-wzorowania rzeczywistego wygląduzależy jedynie od nas, od czasu,który możemy na to poświęcić orazewentualnie od wymagań, które zo-stały nam postawione. Aby obrysbył w miarę dokładny, można usta-wić mniejszy raster lub przełączyćgo na metryczny (np. 0,1 mm).Do rysowania użyjemy jednej z na-stępujących komend: WIRE, ARC,CIRCLE, RECT lub POLYGON. Za-leca się stosowanie linii o grubości

6 mil (0,152 mm). Fragmenty, którepowinny być widoczne na płytce,rysujemy na płaszczyźnie 21 tPlace uważając, aby nie przysłonić pól lu-towniczych. Jeżeli chcielibyśmy na-rysować wyprowadzenia elementów,leżące na polach lutowniczych, ry-sujemy je na płaszczyźnie 51 tDocu.W czasie wykonywania dokumentacjipłytki, do wydruku płaszczyznę tęwłączymy, natomiast w czasie two-rzenia plików gerbera wyłączymy.Na płytce będziemy mieli więc wol-

ne pola lutownicze, pozbawione far-by z opisu elementów. Natomiast napapierowym wydruku przedstawionyzostanie cały element, razem z wy-prowadzeniami. Dokładny kształt ele-mentu oraz jego wymiary możemyznaleźć w jego nocie katalogowej.Znajdziemy tam również informacjena temat grubości wyprowadzeń, we-dług których określamy średnicę póllutowniczych. Ponieważ wyprowa-dzenia obudowy DO–41 mogą miećmaksymalną średnicę 0,86 mm, usta-

lony przez nas wymiar otworu polalutowniczego (1,12 mm) nie jest zaduży jak i nie za mały i dioda pa-suje w sam raz.

Naszą obudowę należy jeszczezaopatrzyć w teksty, opisujące ele-

Rys. 35.

Rys. 36.

Rys. 37.



K U R S

Rys. 38.

ment przez nią symbolizowany. Uży-jemy do tego komendy TEXT .W miejscach, gdzie na płytce powin-na pojawić się aktualna wartość, oraznazwa naszej diody umieszczamy na-stępujące teksty:>NAME – na płaszczyźnie 25 tNames >VALUE – na płaszczyźnie 27 tValues

Wysokość czcionki jest zależna odwielkości elementu, w naszym przy-padku powinna wynosić 50…70 mil.Parametr Ratio charakteryzujący gru-bość pisma, ustalmy na 8 lub 10%.W przyszłości, na płytce można zmie-nić położenie tych tekstów, używająckomendy SMASH, która „odklei” jeod obudowy i można je będzie prze-sunąć w dowolne miejsce za pomocąkomendy MOVE. Podobnie będziemymogli zmienić wielkość oraz grubośćliter, czcionkę oraz płaszczyznę, naktórej leży tekst.

Kolejną czynnością jest poprowa-dzenie przez całą obudowę obszaruzakazanego dla innych elementów.Dzięki temu, późniejszy test DRCznajdzie elementy, które na siebiezachodzą lub są rozmieszczone zbytblisko siebie. Obszary te rysujemy na

płaszczyźnie 39 tKeepo-ut używając poznanychwcześnie j narzędzi .Ostatnim już elemen-tem jest zamieszczeniekrótkiego opisu elemen-tu. Dokonujemy tegoklikając na Description w dolnej części ekra-nu. Może się zdarzyć,iż pole to jest niewi-doczne, należy je wte-dy „wyciągnąć” prze-suwając belkę dzielącaekran na dwa pola:górne – główne, orazdolne – opisu. Możnarównież wpisać z kla-wiatury description, po czym zosta-nie otwarte okno, w którym wpisze-my niezbędny opis. EAGLE dopusz-cza wpisywanie znaków formatującetekst, odbywa się to w formacie Rich– –Text , ma on składnię podobną doHTML. Przykładowo <b>DO–41</b>powoduje wyt łuszczenie tekstuDO–41. Dokładny opis formatowa-nia tekstu jest umieszczony w po-mocy programu pod hasłem Rich

Text . Wystarczy jeszcze tylko nasząbibliotekę zapisać pod dowolną, od-powiadającą nam nazwą, w naszymprzypadku Eagle–5.lbr . Widok go-towej obudowy przedstawiony jestna rys. 38. Aby uwidocznić różni-ce pomiędzy płaszczyznami tPlace a tDocu, ta druga ma zmienionykolor na pomarańczowy.Inż. Henryk [email protected]



K U R S


Na początku przyjęliśmy, że dio-dę zaprojektujemy w dwóch różnychobudowach: przewlekanej oraz SMD.

Musimy więc zaprojektować jeszczejedną obudowę, tym razem przy-stosowaną do montażu powierzch-niowego – SMD. Odpowiednikiemdiody 1N4007 jest SM4007 w obu-dowie DO–213AB. Proces tworze-nia obudowy SMD jest praktycznieidentyczny jak przewlekanej. Jedynąróżnicą jest to, że w miejsce padówużyjemy pól SMD.

Rozpoczynamy identycznie jakze zwykłą obudową: klikamy na Package, po czym w okienku New

wpisujemy DO213AB. Potwierdza-my przez OK , w następnym okien-ku potwierdzamy chęć utworzenianowego elementu. Zostaje otwarteokno edytora, w którym to może-my rozpocząć już rysowanie naszejobudowy. W przypadku elementówSMD, których to obudowy majązazwyczaj mniejsze wymiary, wartoustawić raster na 5 lub nawet na2,5 mil. Po wydaniu komendy SMD(lub kliknięciu ikonki ) na pasku Parameters Toolbar mamy dostęp do

elementów decydujących o kształciepól SMD (rys. 39 ). Parametry temożemy zmienić przed położeniempola, lub później przy pomocy ko-mendy Change. Mamy wpływ nanastępujące elementy:

Layer – płaszczyzna, na którejumieszczamy SMD. W przypadkuelementów bibliotecznych, wybie-ramy zawsze stronę górną płytki:1 Top nawet, jeżeli element ma zo-stać umieszczony na stronie dolnej.W czasie projektowania płytki, jeżeli

chcemy przełożyć element na drugąstronę, używamy polecenia MIRROR.

Wszystkie elementy, z których składa się projekt są pobierane

z bibliotek. Dzięki możliwości tworzenia własnych elementów bibliotecznych program EAGLE zyskuje na elastyczności. Można

zaprojektować bowiem elementy niestandardowe oraz elementy

wprowadzone niedawno na rynek.

W tym odcinku opisujemy sposób tworzenia nowych elementów

bibliotecznych. Opis został przeprowadzony na podstawie

konkretnego przykładu diody, której model został zaprojektowany

w dwóch różnych obudowach.

Po jego wydaniu wszystkie elemen-ty skojarzone z obudową, znajdującesię na płaszczyznach rozpoczynają-

cych się na t... (21, 23, 25, 27...)zostają przełożone na odpowiadają-ce im płaszczyzny rozpoczynającesię na b... (22, 24, 26, 28...).

Size – wielkość pola. Możemywybrać jedną z dostępnych, lubkliknąć na pole i wpisać z klawiatu-ry potrzebną nam wartość. W przy-padku naszej diody wpisujemy war-tość 100x60 mil (2,54x1,524 mm).

Roundness – określa stopień za-okrąglenia rogów pól SMD. Najlepiejustawić go na 0 % dzięki temu za-

okrąglenie pól możemy określić glo-balnie w ustawieniach DRC.

Rotation – kąt, pod którym polejes t obrócone. Możemy wpisaćpraktycznie dowolną wartość z do-kładnością do jednego miejsca poprzecinku.

Połóżmy więc na płaszczyź-nie 1–Top dwa pola o wymiarach100x60 mils i kącie 90 stopni. Jednow miejscu o współrzędnych (–100,0),drugie (100,0). Kolejne czynności sąidentyczne jak przy tworzeniu obudo-

wy elementu przewleka-nego, nie będą więc po-wtórnie opisane. Wartozaznaczyć, że w przy-padku miniaturowychelementów SMD, możesię okazać, iż na płyt-ce nie ma już miejscana narysowanie kształtuelementu. Należy wte-dy umieścić go w cało-ści na płaszczyźnie 51tDocu. Widok gotowej

obudowy przedstawionona rys. 40.

Gdy uporaliśmy sięjuż z obudowami nale-ży stworzyć symbol, przedstawiającyelement na schemacie. Klikamy na

ikonkę Symbol , po czym w okien-ku New wpisujemy „ Dioda” Po po-twierdzeniu otwiera się okno edy-tora symboli, jest ono praktycznieidentyczne z edytorem schematów.Pierwszą czynnością jest ustawienierastra. Jak wspomniano w czasie opi-su edytora schematów, aby zapewnićpewne połączenie pomiędzy elemen-tami, piny symboli w bibliotekach sąrozmieszczone w rastrze 100 mils,i taki właśnie ustawimy. Następnieumieścimy końcówki naszej diody.Do tego celu służy polecenie Pin

. Po jego aktywowaniu, na pasku

Parameters Toolbar pojawiają się ele-menty dzięki którym możemy zmie-nić jego parametry (rys. 41 ). Jakw większości przypadków, w czasiepracy z programem Eagle parametrymożemy zmienić przed położeniempinu lub później przy pomocy pole-cenia Change.

Ikony realizują następujące zada-nia:

Orientation – pierwsze czte-ry, pozwalają na zmianę kierun-ku pinu. Alternatywnie można ją

zmienić klikając prawym klawiszemmyszy, w momencie, gdy pin jestpodwieszony do kursora.

Function – określa sposób przed-stawienia pinu. Do wyboru mamy:brak określonej funkcji, symbol ne-gacji, wejście zegarowe, zanegowanewejście zegarowe.

Length – określa długość pinu.Do wyboru mamy (0, 100, 200,300) mils. Pin jest symbolizowa-ny jako linia na płaszczyźnie 94– Symbols. W czasie kreślenia sche-

Rys. 39.

Rys. 40.

Rys. 41.



K U R S

matu mamy możliwość sprawdzeniaczy sygnał jest prawidłowo podłą-czony do pinu. Służy do tego ko-

menda Show . Po jej uruchomieniui kliknięciu na sygna ł, zostaje onpodświetlony wraz z podłączony-mi do niego pinami. Jeżeli pin madługość równą zero, to nie jest onpodświetlany, z tegoż powodu zale-ca się stosowanie długości różnejod zera.

Visible – Określa czy opis pinu,oraz nazwa końcówki obudowymają być widoczne, czy też nie.Położenie, oraz wielkość (60 mils)tych opisów jest sztywno określone

i nie można ich później zmienić.Do wyboru mamy cztery możliwo-ści: oba opisy wyłączone, opis koń-cówki włączony, opis pinu włączo-ny, oba włączone.

Direction – określa logiczny kie-runek przepływu sygnałów. Parametrten wpływa na przeprowadzanyna schemacie test ERC. Przykłado-wo test ten wskaże błąd, jeżeli najednym sygnale leżą jedynie samewejścia lub, gdy mamy połączonychze sobą kilka wyjść.

Poszczególne opcje mają nastę-pujące znaczenie:

NC – niepodłączo-ne

In – wejścieOut – wyjścieI/O – wejście/wyj-

ścieOC – wyjście typu

otwarty kolektorH i z – w y j ś c i e

o wysokiej impedancjiP a s – p a s y w n e

(końcówki rezystorów,kondensatorów itp.)

Pwr – wejścia za-silania

Sup – wyjście zasi-lania, stosowane dla symboli masy,oraz zasilania.

Swaplevel – Jeżeli w czasie pro-

jektowania symbolu, kilku pinomnadamy ten sam Swaplevel , to bę-dzie je można na schemacie zamie-niać za pomocą komendy Pinswap.Gdy podamy wartość zero, to pinunie uda się z żadnym innym zamie-nić. Przykładowo w wielowejściowejbramce NAND, wszystkie wejściamają identyczne funkcje, można jewięc zamienić miejscami. W przy-padku diody poszczególnych końcó-wek nie wolno zamieniać, dlategoteż otrzymują one Swaplevel równy

zero.Połóżmy teraz dwa piny o na-

stępujących parametrach: Function – none, długość 100 mils, Visible – off , Direction – Pas, Swaplevel –0. Pierwszy w punkcie (–200,0) milsi rotacji R0, drugi w punkcie (200,0)mils i rotacji R180. Następnie, przypomocy funkcji NAME nadajemy imodpowiednie nazwy. I tak: lewemupinowi nadajemy nazwę „K”, prawe-mu „A”, po czym poleceniem WIREoraz innymi narzędziami graficzny-

mi, kreślimy na płaszczyźnie 94 –Symbols właściwy kształt symbolu.Dla linii odchodzących od pinów,grubość ustawiamy na 6 mils, po-nieważ taką samą wartość ma gru-bość linii symbolizująca pin. Resztęelementów kreślimy linią o grubości10 mils. W celu wierniejszego od-wzorowania symbolu możemy usta-wić dokładniejszy raster. Kolejnączynnością jest wpisanie tekstów,symbolizujących nazwę oraz war-tość danego elementu. Powinny one

zostać umieszczone w pobliżu ele-mentu. W tym celu na płaszczyź-nie 95 – Names wpisujemy tekst >NAME , a na płaszczyźnie 96 –Values tekst >VALUE . Oba przy po-mocy czcionki o wielkości 70 mils.

Na tym zakończyliśmy tworzeniesymbolu. Gotowy, przykładowy sym-bol przedstawiono na rys. 42.

Pozostało nam jeszcze tylko pod-łączenie symbolu do obudowy, czy-

li stworzenie elementu wynikowego– Device. Dokonujemy tego klikającna ikonę lub wybierając z menugłównego Library/Device... W nowootwartym okienku (rys. 43) w po-lu New wpisujemy nazwę nasze-go elementu. Powinna ona brzmieć„?4007”. Znak zapytania symbolizujeprzedrostek, który zmienia się auto-matycznie w zależności od obudo-wy. Dla diody SMD nazwa przyjmiepostać SM4007, a dla diody w obu-dowie przewlekanej postać 1N4007.

Po przyciśnięciu OK zostaniemy za-pytani czy chcemy utworzyć nowysymbol: „Create new device?4007“.Potwierdzamy klikając na Yes. Potych zabiegach zostaje otwarte oknoedytora Device. Pierwszą czynnościąjest wstawienie wcześniej przeznas utworzonego symbolu diody.Służy temu polecenie Add lubikonka leżąca na pasku po lewejstronie ekranu. Z nowo otwartegookienka wybieramy potrzebny namsymbol (DIODA), po czym umiesz-

czamy go tak, aby jego środekznajdował się w punkcie o współ-rzędnych (0,0). Punkt ten jest póź-niejszym punktem zaczepienia dlaelementu na schemacie. Parametry Addlevel oraz SwapLevel są domyśl-nie ustawione na odpowiednio next oraz 0 . W przypadku elementówskładających się tylko z jednegosymbolu, zaleca się pozostawienietychże domyślnych wartości. Ko-lejnym elementem w oknie edytorajest komenda Name . Ma ona

znaczenie jedynie w przypadku ele-mentów składających się z większejliczby symboli. W naszym przypad-ku, jednego tylko symbolu, nie maona znaczenia, gdyż nazwa którąnadamy symbolowi i tak nie pojawi

Rys. 42.

Rys. 43.

Rys. 44.



K U R S

się później na schemacie. W takimprzypadku producent zaleca pozo-stawienie nazwy wygenerowanej au-

tomatycznie (G$1).Po prawej stronie okna, u dołu,

znajduje się przycisk New służy ondo dołączenia do elementu jednejz wcześniej zdefiniowanych obudów.Po jego przyciśnięciu zostaje otwartenowe okienko, w którym to może-my wybrać interesujący nas wariantobudowy. Wybierzmy DO213AB, poczym w okienku Variant Name wpi-szemy SM. Jeżeli tworzymy elementtylko z jednym wariantem obudowy,okienko to możemy zostawić puste.

Potwierdzamy klikając OK. W tensam sposób dołączymy również dru-gą obudowę (DIODA–400MIL), otrzy-ma ona jednak nazwę 1N. Pod New znajduje się kolejny przycisk Prefix .Pozwala on na określenie przedrost-ka nazwy danego elementu. W czasiedokładania elementów do schematu,są one automatycznie numerowanez wykorzystaniem prefiksu, który mo-żemy sztywno określić. W naszymprzypadku, po przyciśnięciu pola Prefix w nowo otwartym okienku

wpisujemy D, po czym potwierdza-my przez OK . Kolejnym parametrem,który możemy zmienić jest Value. Jeżeli zaznaczymy On, wartość na-szego elementu będziemy mogli do-wolnie zmieniać na schemacie. Jestto przydatne dla rezystorów, konden-satorów oraz innych tego typu ele-mentów. Dla półprzewodników nale-

ży zastosować wartośćoff . Powoduje to przy-pisanie elementowina schemacie nazwyzgodnej z Device–name uzupełnionej o rozsze-rzenia z wariantu obu-dowy oraz technologii.

Kolejnym przyci-skiem jes t Connect służy on do połącze-nia odpowiednich pi-nów symbolu z odpo-wiadającymi im pada-mi obudowy. Po jegoprzyciśnięciu zostaje

otworzone okno, w którym dokonu-jemy właściwych połączeń (rys. 44).W lewym oknie ( Pin) zaznaczamy

G$1.A, po czym w środkowym ( Pad )zaznaczamy A . Po przyciśnięciupola Connect zaznaczony pin orazpad zostaje przeniesiony jako parado okna prawego (Connection). Kli-kając na pola Name, Pin, Pad mo-żemy zmienić kolejność, w której sąwyświetlane poszczególne elementy.Następnie wprowadzamy kolejne(w naszym przypadku ostatnie) po-łączenie pomiędzy G$1.K, a K. Je-żeli wkradł się nam błąd możemyniewłaściwe połączenie rozłączyć

zaznaczając je, po czym klikając naprzycisk Disconnect . Jeżeli oba po-łączenia są gotowe i nie mamy żad-nego błędu, to możemy zamknąćokno klikając na OK . Opisaną pro-cedurę należy powtórzyć dla dru-giego wariantu obudowy. W oknieConnect jest wtedy aktywna funkcjaCopy from pozwala ona na skopio-wanie połączeń z innej wersji obu-dowy.

Ostatnią już czynnością jest po-danie opisu naszego elementu. Na

schemacie, w czasie szukania e le-mentów, program przeszukuje rów-nież tenże opis. Opis ten wprowa-dzamy w oknie powstałym po wyda-niu komendy Description lub klikającto pole w dolnej, lewej stronie oknaedytora. Tekst możemy formatowaćw sposób opisany wcześniej ( Rich– –Text ). Okno z gotowym elementemprzedstawiono na rys. 45.

Aby naszą bibliotekę możnabyło użyć przy kreśleniu schematuoraz (lub) płytki, należy ją wcze-

śniej dołączyć do projektu. W tymcelu w jednym z powyższych edy-torów użyjemy komendy Use . Mo-żemy również w menu głównymwskazać Library/Use... Następnienależy wybrać potrzebny nam plik.

Rys. 45.

Jeżeli biblioteka została dołączonajuż wcześniej, a my dokonaliśmyw niej zmian lub dodaliśmy do niejnowe elementy. To aby zmiany tebyły widoczne w projekcie musimybibliotekę tą zaktualizować. Służytemu polecenie Update. Polecenieto możemy również wskazać w me-nu głównym Library/Update...

W katalogu ULP oraz na stronieinternetowej producenta: www.Cad-soft.de można znaleźć sporą liczbęprogramików ULP, które wspomagajątworzenie bibliotek. Między innymimożna tam znaleźć parę wersji pro-gramiku exp–project–lbr . Wersja do-łączona standardowo do programunosi nazwę exp–project–lbr.ulp. Pro-gramikiem tym możemy eksportować

do bibliotek elementy ze schema-tu lub projektu płytki. Jeżeli zosta-nie on uruchomiony z edytora płyt-ki, powstanie biblioteka zawierającajedynie obudowy elementów. Jeżeliuruchomimy go w edytorze schema-tów, powstanie kompletna bibliotekazawierająca obudowy, symbole orazpołączenia pomiędzy nimi – Devices.Okno główne programiku przedstawio-no na rys. 46. Jest ono wyposażonew parę przełączników dzięki którymmożemy zmienić główne parametry.

Przede wszystkim możemy określićczy wszystkie elementy mają zostaćumieszczone w pojedynczej bibliotece,czy też każdy w osobnej. Następniemożemy określić czy nazwy elemen-tów w nowej bibliotece mają być roz-szerzone o nazwy biblioteki z którychone pierwotnie pochodzą, czy teżnie. Pracę programiku rozpoczynamyklikając na przycisk Collect data poczym następuje zebranie informacjio wszystkich elementach znajdującychsię w projekcie. Czas tego procesu

jest uzależniony od wielkości projektuoraz od szybkości naszego komputera.Gdy wszystkie dane zostaną zebraneklikamy na przycisk Create library .Zostaje otwarte okno edytora bibliotek,po czym następuje import wszystkichelementów. Po zakończeniu bibliotekajest zapisywana automatycznie w kata-logu, w którym znajduje się pierwotnyprojekt. Przyjmuje również jego nazwęz rozszerzeniem *.lbr .

Na tym kończymy kolejny od-cinek naszego kursu. Za miesiąc

opiszemy tworzenie dokumentacjiniezbędnej przy produkcji. Międzyinnymi opiszemy tworzenie plikówGerber za pomocą procesora CAM.inż. Henryk [email protected]. 46.



K U R S


nanie płytki samemu, w domowychwarunkach, godna polecenia jestmetoda fotochemiczna. Przy użyciulaminatu pokrytego już wcześniejpowłoką światłoczułą, produkcjapłytki ogranicza się praktycznie tyl-ko do czterech etapów:

– naświetlanie płytki,– wywoływanie,

– trawienie,– wiercenie.

Niezależnie od tego, jaka meto-da zostanie wybrana, musimy przy-gotować dokumentację, dzięki którejnaświetlimy płytkę. Dokumentacjętę możemy również wysłać firmie,która podejmie się produkcji naszejpłytki.

Rozpocznijmy od opisu funkcjidrukowania, za pomocą standardo-wej drukarki zainstalowanej w sys-temie Windows. Drukowanie dostęp-

ne jest z poziomu każdego edytora,czyli można wydrukować schemat,płytkę, jak również elementy z bi-blioteki.

Na początku musimy przy po-mocy komendy DISPLAY określić,które płaszczyzny chcemy, a którychnie chcemy umieścić na wydruku.Generalnie funkcjonuje zasada, iżwszystko co jest widoczne na ekra-nie, będzie również widoczne nawydruku. Wyjątkiem są linie rastra,oraz punkty bazowe tekstów. Wy-

druk ma zawsze postać pozytywu,czyli na białym tle ciemne obiek-ty. W czasie drukowania płytki niebójmy się więc o zawartość czarne-go tuszu z naboju naszej drukarki,nie wyjdzie z niej bowiem prawie

Dzisiejszy – przedostatni

– odcinek kursu poświęcamy eksportowi danych z programu

Eagle. Otrzymane w ten

sposób pliki są niezbędne

do wyprodukowania

zaprojektowanych płytek,

jak również w celach

udokumentowania wykonanego

projektu. Przyjrzymy się

dokładniej CAM–procesorowi,

dzięki któremu zostaną

wygenerowane pliki w formacie gerbera. Utworzymy pliki

w formacie Excellon zawierające

informacje na temat wierconych

otworów. Opiszemy również

narzędzie pozwalające na

zobrazowanie płytki w postaci

3D, pod dowolnym kątem oraz

z oświetleniem.

W kilku poprzednich częściachcyklu opisaliśmy edytor płytek dru-

kowanych. Teoretycznie mamy jużgotową, poprawnie zaprojektowanąpłytkę. Nie jest to jednak koniecpracy z programem EAGLE. Naszapłytka istnieje jedynie jako plik za-pisany na dysku twardym kompute-ra. Aby wynik naszej pracy możnabyło wziąć w rękę i wlutować po-szczególne elementy, musimy płytkęwyprodukować. Technologia produk-cji płytek jest podzielona na kil-ka etapów. Produkcja przemysłowapłytki dwuwarstwowej, w zależności

od technologii przebiega w dużymskrócie następująco:– czyszczenie laminatu,– wiercenie otworów,– tworzenie przelotek łączących

obie strony (metalizacja),– pokrywanie substancją światło-

czułą,– naświetlanie,– wywoływanie,– trawienie,– pokrywanie maską lutowniczą,– pokrywanie pól lutowniczych

związkami ułatwiającymi lutowa-nie (cynowanie lub złocenie),– nanoszenie, za pomocą sitodru-

ku opisu elementów oraz innychnadruków. Jeżeli zdecydujemy się na wyko-

w pełni czarna strona. Po wpisaniuinstrukcji PRINT lub przyciśnięciuikony , zostaje otworzone okien-ko dialogowe drukowania (rys. 47).W zależności od edytora, z któregozostała wywołana instrukcja, wy-gląd okna może się nieco różnić.My zajmiemy się drukowaniemz edytora płytki. W przypadku edy-

tora schematów, okienko dialogowedrukowania jest wzbogacone jedynieo możliwość w yboru strony sche-matu, którą chcemy wydrukować.W górnej części okna wyświetlonajest nazwa aktualnie wybranej dru-karki oraz informacje na temat roz-miaru, a także położenia papieru.Drukarkę oraz jej ustawienia mo-żemy zmienić za pomocą klawisza Printer... W polu Style mamy moż-liwość zmiany poszczególnych pa-rametrów wydruku. Dostępne opcje

mają następujące znaczenie: Mirror – powoduje lustrzane od-

bicie wydruku; Rotate – obraca wydruk o 90

stopni;Upside down – obraca wydruk

o 180 stopni, w połączeniu z Rotate mamy możliwość obrotu o 270 stopni

Rys. 47.



K U R S

Black – powoduje wydruk czar-no–biały. Jeżeli opcja jest odzna-czona, to wydruk, w zależności oddrukarki, jest kolorowy lub w róż-nych odcieniach szarości;

Solid – powoduje, że wszystkieelementy na wydruku są całkowiciewypełnione, bez względu na to, jakizostał wcześniej ustalony wzór (wzórwypełnienia – Fillstyle możemy zmie-nić za pomocą funkcji Change layer properties w okienku Display ).

Po prawej stronie okna dialogo-wego drukowania mamy możliwośćzmiany skali wydruku oraz określenialiczby stron, na których wydruk masię zmieścić. Pole Page limit jest prio-rytetowe, program próbuje umieścićwydruk na zadeklarowanej przez nasliczbie stron, a później dopiero zwra-

ca uwagę na ustawioną skalę. Dziękitemu nie musimy dokładnie wyliczaćskali, aby schemat lub płytka zmie-ściła się na określonej kartce. Przy-kładowo, gdy dla strony A4 ustawi-my limit liczby kartek na „1”, a skalęna odpowiednio dużą (powiedzmy10), to program wydrukuje wszystkow maksymalnym powiększeniu, aletak, aby się zmieściło na jednej kart-ce A4. Jeżeli zależy nam dokładniena skali, to należy w pole Page limit wpisać wartość zero, a w pole Scale

factor potrzebną skalę. Program będziewtedy drukował w dokładnie określo-nej przez nas skali, na możliwie naj-mniejszej liczbie kartek.

U dołu okna znajdziemy jeszczeprzycisk Page... Gdy go klikniemy,otworzy się następne okienko dialogo-we, w którym ustawimy poszczególneparametry kartki (rys. 48). W obsza-rze Border mamy możliwość zmianyszerokości marginesów, które pozosta-ną niezadrukowane. Wartości możemywpisywać w milimetrach lub calach.

Jeżeli zmieniliśmy jużktórąś, a chcemy powró-cić do ustawienia stan-dardowego, wystarczyw określone pole wpisać„0”. Poniżej znajdują siękolejne dwa pola: Vertical oraz Horizontal . Za ichpomocą możemy określićpołożenie wydruku nastronie: po lewej, po pra-wej, na górze, na dole,lub po środku. Różnerozmieszczanie wydrukumoże być przydatne, gdyna jednej folii chcemywydrukować kilkukrotnie, różne płyt-ki. W polu Calibrate możemy dopaso-wać drukarkę do wydruków dokład-nie w skali 1:1. Jest to praktycznieniezbędne w przypadku drukowaniana folii, za pomocą której będziemynaświetlać płytkę. Może się zdarzyć,że aby znaleźć odpowiednią wartośćtrzeba będzie wykonać kilka wydru-ków próbnych. Wartości możemywpisywać z dokładnością do pięciuzer po przecinku. W polu X kalibru-jemy kierunek, w którym przesuwasię głowica drukarki, natomiast w po-lu Y kierunek, w którym przesuwasię papier. Jeżeli zaznaczymy poniżej

umieszczone okienko Caption, to dowydruku zostanie dołączona linijkaz informacjami o wydruku: data, czas,skala oraz ścieżka, w której znajdujesię plik. Także tutaj należy uważaćna dołączoną informację o skali. Jestona bowiem zaokrąglona do czterechmiejsc po przecinku i wartość 1.0000nie oznacza, że wydruk jest dokład-nie w skali 1:1, lecz przykładowow skali 1:1,000025. Może się zdarzyć,iż będziemy potrzebowali wydruku,na którym otwory w przelotkach oraz

padach będą niewidoczne. Możemy jewyłączyć w menu Options>Set...>Misc .W polu Display mode należy wtedyzaznaczyć opcję No Drills.

Opisane wcześniej funkcje dru-kowania płytki mogą być przydatne,gdy chcemy płytkę wytrawić same-mu, domowym sposobem. Jeżeli jed-nak produkcję płytki zlecimy firmiewykonującej obwody drukowane,musimy dostarczyć jej odpowiednich,niezbędnych do tego plików. W za-leżności od firmy, wystarczy czasa-

mi przesłać plik z płytką z EAGLE–a(*.brd ). Jeżeli chcemy jednak, abynasza płytka wyglądała dokładnie,tak jak ją sobie wyobraziliśmy, mu-simy wygenerować dane w forma-cie gerbera. Obecnie szeroko roz-

powszechnionym formatem danychdla fotoplottera jest Gerber–RS274X.Oprócz nich musimy wygenerowaćrównież p liki z danymi na tem atotworów. Będą one niezbędne przywierceniu płytki. Dla tych danychrozpowszechnił się format Excellon.Wszystkie wyżej wymienione plikiwygenerujemy przy pomocy zintegro-wanego z pakietem CAM–processora. Jest on uruchamiany wprost z edyto-ra płytki i generuje dane z pliku ak-tualnie otwartego w tym edytorze.

Otwórzmy plik demo3.brd znaj-dujący się w katalogu ...EAGLE–4.16\ projects\examples\tutorial . Wykonamy

przykładową dokumentację produkcyj-ną dla tej właśnie płytki. Rozpocz-nijmy od wygenerowania plików dlawiertarki. Ponieważ na płytce znajdująsię otwory o różnych średnicach, abywiertarka „wiedziała” jakich ma użyćwierteł, musimy na samym począt-ku utworzyć tzw. Drill rack . W plikutym będą umieszczone informacje natemat średnic wierteł. Firma CadSoftudostępniła programik drillcfg.ulp ,który generuje potrzebny nam Drill rack . Po jego uruchomieniu zostaje-

my zapytani, czy w pliku wynikowymśrednice mają być określone w mili-metrach czy też w calach (rys. 49).Ponieważ w Polsce przyjęty jest układmetryczny i łatwiej o wiertła, którychśrednica jest opisana w milimetrach,zaznaczamy mm. Po kliknięciu OK przechodzimy do następnego okna,w którym są umieszczone średniceniezbędnych dla danej płytki otwo-rów. W zależności od płytki, liczbaoraz średnice wierteł mogą być róż-ne. Dane w okienku można edytować,

wystarczy kliknąć myszą, po czympotrzebne zmiany wpisać z klawiatury. Jakiekolwiek zmiany w tym oknie niesą jednak zalecane. Poza tym zostaje-my ostrzeżeni, aby zmian dokonywaćtylko wtedy, gdy jesteśmy pewni co

Rys. 48.

Rys. 49.

Rys. 50.



K U R S

robimy („ Edit only if you are surewhat you do!”). Po przyciśnięciu OK musimy podać nazwę oraz ścieżkę,gdzie Drill rack ma zostać zapisany.Kliknijmy po prostu Save i plik zo-stanie zapisany w katalogu, w którymznajduje się aktualnie otwarta płytka.Plik przyjmie nazwę płytki oraz roz-szerzenie *.drl , czyli w naszym przy-padku demo3.drl .

Gdy mamy już utworzony Drill rack, możemy uruchomić CAM pro-cessor. Klikamy na ikonkę CAM ,zostaje otwarte okno główne, w któ-rym dokonamy wszystkich niezbęd-nych ustawień (rys. 50). Jako pierwsze

zmienimy nazwę aktualnej zakładki.W polu Section wpisujemy „Otwory ”.Następnie musimy określić urządzeniewyjściowe, ponieważ aktualna sekcjama służyć wygenerowaniu danychdla wiertarki, wybieramy jako Out- put Device EXCELLON_RACK . Wyglądokna zmienia się w zależności odwybranego sterownika. Następnie poprzyciśnięciu pola Rack wskazujemywygenerowany wcześniej Drill rack (demo3.drl ). W polu File należy podaćnazwę pliku wynikowego, do którego

mają zostać wpisane dane o otworach.Podajmy tylko rozszerzenie poprzedzo-ne kropką (.drd ). W ten sposób plikotrzyma nazwę aktualnej płytki i zo-stanie zapisany w katalogu, w którymsię ona znajduje. Rozszerzenie *.drd jest zalecane przez firmę CadSoft jakostandardowe rozszerzenie plików z da-nymi o otworach. Kolejnym polem,które musimy wypełnić jest Toleran-ce. Określa ono maksymalne różnicepomiędzy faktyczną średnicą wiertła,a średnicą wpisaną w pliku Drill rack .

Tutaj zalecaną wartością jest 2,5%w każdym kierunku, taką też wpisze-my. W polu Offset nie wprowadzamyżadnych zmian, służy ono do „prze-sunięcia” punktu zerowego, od które-go obliczane są koordynaty poszcze-

gólnych otworów. Kon-trolki umieszczone w ko-lejnym polu Style mająidentyczne działanie dokontrolek z menu druko-wania. Mowa tutaj o Mir- ror , Rotate, Upside down.Kontrolka Pos. coord niepozwala na umieszcze-niu w pliku wynikowymotworów z u jemnymiwspółrzędnymi. Ponieważujemne koordynaty pro-wadzą w wielu wiertar-kach do błędów, kontro-lka ta musi być zawsze

włączona. Ostatnią kontrolką jestOptimize. Służy ona do optymalizacjidrogi, jaką będzie się poruszała gło-wica w czasie wiercenia płytki. Opcjętę należy również zawsze aktywować.Następne w kolejności jest określeniepłaszczyzn, z których zostaną pobra-ne dane. W przypadku otworów ak-tywujemy tylko płaszczyzny 44–Drills oraz 45–Holes. Żadna inna płaszczy-zna nie może być aktywna! Najeż-dżamy na okienko z płaszczyznamii zaznaczamy potrzebne nam 44 oraz45. W menu Layer zaznaczamy opcjęShow selected . W ten sposób w prawejczęści okna umieszczone są jedynie

płaszczyzny aktywne. Aby wszystkiewprowadzone przez nas zmiany moż-na było użyć również w przyszłości,zapiszemy je przy pomocy menu FileSave Job... pod dowolną nową nazwą(przykładowo demo3.cam). Jeżeli niepopełniliśmy żadnego błędu, to oknoCAM processora powinno teraz wy-glądać tak jak na rys. 51.

Zakładkę służącą wygenerowaniupliku z danymi o otworach mamy jużgotową. Musimy utworzyć jeszczekolejne zakładki, dzięki którym wy-

generujemy pliki dla fotoplotera. Kli-kamy na znajdujący się u dołu oknaprzycisk Add . Do aktualnej sesji CAMprocessora zostaje dodana nowa za-kładka. Ma ona wszystkie ustawieniaskopiowane z poprzedniej, musimyje jeszcze pozmieniać. Jako pierwszezmienimy nazwę zakładki na „Góra“,ponieważ sekcja ta będzie się tyczyłamiedzi z górnej strony płytki. Możesię zdarzyć, że EAGLE nie będzie ob-sługiwać polskich liter, wtedy zamiast„ó” wpiszemy „o”. Następnie zmie-

nimy urządzenie wyjściowe na GER- BER_RS274X . Format ten jest bardzorozpowszechniony i praktycznie każdyzakład produkujący płytki sobie z nimporadzi. Jego główną zaletą jest to, żetabela z przesłonami jest zintegrowana

z plikiem wyjściowym. Dzięki temunie musimy jej wcześniej generowaćoraz osobno dołączać do CAM proces-sora. Nazwę pliku wynikowego zmie-nimy na „.TOP#” (nie zapominajmyo kropce). Ustawienia Offset oraz Style pozostawimy bez zmian, czyli Offset jest ustawiony na zero, a w polu styluaktywne jest tylko Pos. coord , Optimi-ze oraz fill pads. Pozostało jeszczeaktywowanie niezbędnych płaszczyzn.Dla miedzi z górnej strony płytki sąto: 1–Top, 16–Pads, 17–Vias. Wszystkieinne muszą być wyłączone! Aby niebyło wątpliwości, które płaszczyznysą aktywne, podobnie jak w przypad-ku otworów zaznaczamy opcję Show selected w menu Layer .

Podobnie jak zakładkę „Góra” mu-simy dołożyć jeszcze parę innych,wszystkie będą miały jako Output Device ustawiony GERBER_RS274X .Ustawienia offsetu oraz stylu pozosta-ną identyczne, niezmienione. Poniżejzostaną opisane w skrócie poszczegól-ne zakładki:

– miedź z dolnej strony płytki Sec-tion: „ Dół ”, file: „. BOT#”, aktywnepłaszczyzny: 16–Bottom, 17–Pads,18–Vias.

– maska lutownicza dla górnej stro-ny płytki Section: „ Maska lutowni-

cza góra”, file: „.LSTOP#”, tylkojedna aktywna płaszczyzna: 29– –tStop.

– maska lutownicza dla dolnej stro-ny płytki Section: „ Maska lutownicza dół ”, file: „.LSBOT#”, tylkojedna aktywna płaszczyzna: 30– –bStop.

– opis elementów umieszczonychna górnej stronie płytki (zakładkaopcjonalna, jeżeli chcemy miećopisaną płytkę) Section: „Opis ele- mentów góra”, file: „.PLTOP#”, ak-

tywne płaszczyzny: 20–Dimension,21–tPlace, 25–tNames.

– opis elementów umieszczonychna dolnej stronie płytki (zakładkaopcjonalna, jeżeli chcemy miećopisaną płytkę) Section: „Opis ele- mentów dół ”, file: „.PLBOT#”, ak-tywne płaszczyzny: 20–Dimension,22–bPlace, 26–bNames.

– szablon do nakładania pasty lu-towniczej dla górnej strony płytki(zakładka opcjonalna, jeżeli mamyelementy SMD, które mają być

lutowane automatycznie) Section:„Szablon góra”, file: „.CRTOP#”,tylko jedna aktywna płaszczyzna:31–tCream.

– szablon do nakładania pasty lu-towniczej dla dolnej strony płyt-

Rys. 51.



K U R S

ki (zakładka opcjonalna, jeżelimamy elementy SMD umieszczo-ne na dolnej stronie płytki, któremają być lutowane automatycz-nie) Section: „Szablon dół ”, file:„.CRBOT#”, tylko jedna aktywnapłaszczyzna: 31–tCream.Uff! To by było na tyle, mamy

teraz jedną zakładkę dla otworów,oraz osiem następnych dla płyt-ki. Czasami może się zdarzyć, żeproducent płytki będzie wymagałod nas, aby pliki zawierające danez dolnej strony były odbiciem lu-strzanym oryginału. Należy wtedyuaktywnić opcję Mirror dla od-powiednich zakładek (dół, maskalutownicza dół, opis elementówdół, szablon dół). Widok okna zewszystkimi dziewięcioma sekcjamipokazano na rys. 52.

Zanim przystąpimy do urucho-mienia CAM processora na wszelkiwypadek zapiszmy jeszcze owocnaszej pracy ( File>Save job...). Niepozostało nam już nic innego jakkliknąć na przycisk Process Job.Uruchamia on program i tworzy 18plików z danymi w katalogu, w któ-

Rys. 52.

rym znajduje się plik z projektempłytki. Zauważmy, iż znajdującysię w rozszerzeniu znak „#” zosta-je zmieniony raz na literę „x” dlapliku z danymi gerbera, a drugi razna „i” dla pliku z informacjami do-datkowymi. Wszystkie te pliki mu-simy wysłać do producenta płytki.Oprócz nich wyślemy jeszcze plikdemo3.drl ( Drill Rack ) oraz stworzo-ny przez nas plik tekstowy w któ-rym powinny się znaleźć następują-ce informacje:

– typ oraz grubość materiału bazo-wego (np. FR4 1,5 mm),

– ilość oraz grubość warstw mie-dzi (np. płytka dwustronna CU35 mm),

– objaśnienie znaczenia rozsze-rzenia plików z danymi (np.*.TOPx – miedź górna stronapłytki, *.BOTx – miedź... itd.Dla wszystkich plików).

inż. Henryk [email protected]



K U R S


Przed wysłaniem plików produk-cyjnych warto je jeszcze przejrzeć.Do tego celu potrzebujemy jeszczeprzeglądarkę plików Gerber, którąto sobie ściągniemy z Internetu. Na

stronie www.graphicode.com możnaznaleźć dobrą, darmową przeglądar-kę GC–PREVUE. Aby ją ściągnąć,należy na stronie producenta podaćadres swojego konta e–mail orazparę innych informacji. Po ścią-gnięciu, zainstalowaniu i pierwszymuruchomieniu program powinienwyglądać mniej więcej tak, jak narys. 53.

Ostatni odcinek kursu

poświęcamy obróbce plików gerberowskich uzyskanych

z Eagle’a. Jak wspominaliśmy

miesiąc temu, pliki te są

niezbędne do wyprodukowania

zaprojektowanych płytek,

jak również w celach

udokumentowania wykonanego

projektu. Przedstawiamy także

narzędzie pozwalające na

zobrazowanie płytki w 3D.

Pobieżnie opiszemy niektórefunkcje GC–Prevue. Tak więc za ko-lejką, u góry okna znajduje się pa-sek narzędziowy ze wszystkimi naj-częściej używanymi funkcjami, polewej stronie znajdują się natomiasttrzy okienka. Dzięki nim mamy do-stęp praktycznie do wszystkich in-teresujących nas elementów progra-mu. Po kolei od góry są to Naviga-tion View – dzięki niemu możemybardzo efektywnie przemieszczać,powiększać oraz pomniejszać widokzawartości otwartego pliku. Poniżejznajdujące się okienko Coordina-

tes and Selection Summary zawierawspółrzędne względne i bezwzględ-ne kursora. Przy pomocy wartościz tego okienka możemy kontrolowaćwymiary płytki oraz inne wielko-ści krytyczne (szerokość ścieżek,oraz odstępy pomiędzy nimi). Naj-niżej po lewej umieszczone okien-ko to GC Explorer. Pozwala one naimportowanie plików Gerber orazExcellon, możemy w nim równieżstworzyć lub edytować apertury(dla gerbera w formacie innym niż

RS274X) oraz tabele ze średnica-mi wierteł ( Drill Tables). Obsłu-ga programu jest intuicyjna i pokrótkim czasie nie będziemy mieliz nim większych kłopotów. Otwórz-my stworzone przez nas wcześniej,przykładowe pliki gerbera. W tymcelu klikamy prawym klawiszemmyszy na linijkę Physical Layers w oknie GC Explorera. Otworzy się

menu kontekstowe, z którego wy-bierzemy Import (rys. 54). To samoosiągniemy wpisując z klawiaturyliterą „I” (duże „i”). Odszukajmykatalog, w którym znajdują się po-trzebne pliki, po czym trzymającwciśnięty klawisz Control zaznacz-my te, w których znajdują się danew formacie Gerber (ma ją one roz-szerzenie z literą „x” na końcu). Poprzyciśnięciu klawisza Select zosta-nie otwarte okno, w którym może-my jeszcze zmienić format, w jakimbędą odczytywane pliki oraz zazna-czyć te pliki, które mają zostać im-portowane. Parametr File Type musibyć dla wszystkich plików ustawio-ny na RS–274X. Jeżeli tak nie jest

(demo3.CRBOTx ), należy go zmienić.Po wciśnięciu OK przechodzimy donastępnego okna, w nim równieżwciskamy OK, po czym otwarte zo-staje ostatnie okienko. Możemy po-przeglądać w nim poszczególne pliki( Previous, Next File), zmienić kolor,w którym będzie dana płaszczyznareprezentowana. Możemy równieżpozmieniać kilka innych mniej lubbardziej interesujących parametrów.Okienko zamykamy klikając na OK.Od teraz wszystkie importowane

pliki są umieszczone w oknie GC––Explorer. Jeżeli chcemy, aby któraśz płaszczyzn była niewidoczna, wy-starczy dany plik kliknąć prawymklawiszem myszy i w menu wybrać Hide ( jeżeli ukrytą płaszczyznęchcemy mieć z powrotem widoczną,klikamy na View ).

Mamy już zaimportowane plikiw formacie Gerber, przydałoby sięjeszcze przejrzeć plik zawierającyopis wierceń. Na początek potrze-bujemy plik ze średnicami wier-

teł. Format pliku z EAGLE nie jestniestety kompatybilny z GC–Pre-vue, musimy stworzyć go sami.Nie będzie to trudne, ponieważw projekcie korzystamy z tylkotrzech wierteł.Rys. 53.

Rys. 54.



K U R S

Klikamy prawym klawiszem nalinijkę Drill Tables w okienku Explo-rera, z menu wybieramy New Drill Table. Po lewej stronie pojawia siękwadracik. Po jego przyciśnięciumamy dostęp do nowego pliku,klikniemy go prawym klawiszemi wybierzemy Edit . Wpisujemy po-trzebne średnice na podstawie plikudemo3.drl . Po wypełnieniu, tabelapowinna wyglądać jak na rys. 55.Po zamknięciu okna możemy im-portować plik, robimy to identycz-ne jak przy gerberze, jako typ wy-bieramy jednak NC Drill .

To tyle na temat przeglądarkiplików w formacie Gerber. Następ-nym tematem są pliki sterujące au-tomatem do rozmieszczania elemen-

tów SMD. Jeżeli takowe potrzebu-jemy, uruchamiamy programik mo-untsmd.ulp. Następnie należy podaćkatalog, w którym chcemy umieścićpliki wynikowe oraz ich nazwy.Program tworzy dwa pliki tekstowe,pierwszy dla elementów znajdują-cych się na górnej stronie płytki(rozszerzenie *.mnt ). Drugi, posiada-jący rozszerzenie *.mnb odnosi siędla elementów znajdujących się nastronie dolnej. Jeżeli na którejś zestron nie ma umieszczonych ele-

mentów SMD, to plik jest pusty.Zawartość jednego z plików pokaza-no na rys. 56. Można w nim zna-leźć następujące dane: nazwę ele-mentu, współrzędne X i Y, kąt, podktórym dany element jest obrócony,jego wartość oraz typ obudowy. Po-szczególne wartości są liczbowe od-dzielone spacjami, można je więcbez problemu importować do do-wolnego arkusza kalkulacyjnego.

Ostatnim etapem realizacji pro-jektu, któ ry om ówimy w naszym

kursie, jest generowanie trójwymia-rowego widoku płytek, stworzonych

w edy torze PCB .Służy temu progra-mik ULP napisa-ny przez MatthiasaWeißera. Dla osóbp r y w a t n y c h j e s ton darmowy, a po-brać go można zestrony internetowejautora www.matwei.de . Najlepiej ścią-gnąć wersję insta-lacyjną eagle3d_1_

04_05022006.exe (nazwa możesię nieco różnić, w zależnościod aktualnej wersji).

Po uruchomieniu, program zapy-ta nas o katalog, w którym chcemygo zainstalować. Podajmy mu kata-log ULP z naszej instalacji EAGLE–a,czyli będzie to prawdopodobnie C:\ Programy\EAGLE–4.16\ulp\Eagle3D.Program generuje pliki w formaciePOVRay, aby przetworzyć je doformatu graficznego, potrzebujemyjeszcze odpowiedni program, któryznajdziemy na stronie http://www. povray.org/download/ . Aktualna wer-sja instalacyjna dla Windows nosinazwę povwin36.exe (w międzycza-sie mogła się ukazać już nowszawersja). Po jego ściągnięciu należy

go jeszcze zainstalować, co odby-wa się w pełni automatycznie. Abynie przeszkadzać instalatorowi, wewszystkich okienkach klikamy OK.

No to mamy już wszystkie nie-zbędne nam programy i możemyprzystąpić do generowania widoków3D. Na początku należy zaznaczyć,że program ma czasami problemyz elementami posiadającymi ujemnewspółrzędne, tak więc należy ichunikać. Jeżeli takowe występują, tomusimy całą płytkę, ze wszystkimi

elementami przesunąć do dodatniejćwiartki układu współrzędnych. Je-żeli na płytce występują polygony,to muszą być one obliczoneprzed uruchomieniem pro-gramu ulp . Otwórzmy więcw edytorze PCB dowolną płyt-kę (np. demo3.brd ) następniewyliczymy polygony (RAT-SNEST) i uruchomimy progra-mik 3d41.ulp. Zostanie otwar-te pierwsze okienko, w którymnależy podać język, w którym

chcemy się komunikować. Poprzyciśnięciu OK przechodzi-my do następnego okna za-wierającego informacje o pro-gramie i autorze. W następnymoknie możemy określić kata-

log roboczy. Podajmy przykładowoC:\Programy\EAGLE–4.16\3D–temp.Po potwierdzeniu przechodzimy dogłównego okna sterującego, któregowygląd przedstawiono na rys. 57.Na poszczególnych zakładkach mo-żemy zmieniać dowolne parametry,między innymi są to:

– Ogólne: określamy jakie elemen-ty mają się znaleźć na rysunku(elementy, ścieżki, pady SMD...).Czy mają być uwzględnionepolygony, otoczenie oraz samapłytka.

– Płytka: grubość materiału orazmiedzi, a także ustawienie, czy-

li obrót w dowolnej płaszczyźnieXYZ.

– Punkt, w którym jest umieszczo-ny „aparat robiący zdjęcie”.

– Światło: płytkę oświetlamy czte-rema reflektorami, możemy osob-no dla każdego określić jego po-łożenie, kolor światła, intensyw-ność oraz włączyć lub wyłączyćcienie.

– Kolory dla płytki, ścieżek, póllutowniczych, otworów, otocze-nia, opisu elementów oraz prze-

lotek.Widok płytki możemy więc zmie-niać w szerokich granicach, proponu-

Rys. 55.

Rys. 56.

Rys. 57.

Rys. 58.



K U R S

ję poeksperymentować dla różnychparametrów. Na początek wystarcząustawienia domyślne, na pierwszejzakładce możemy jednak kilka pa-rametrów pozmieniać, tak jak narys. 58. Po przyciśnięciu klawiszaCreate POV–File and Exit zostaniewygenerowany plik POV, który jestumieszczony w określonym przeznas katalogu roboczym. Dwukrotnekliknięcie na plik powoduje otwar-cie programu POV–Ray. Przy pierw-

Rys. 59.

Rys. 60.

szym jego uruchomieniu mu-simy podać ścieżki dostępudo plików dołączanych przezprogramik ULP. Dokonuje-my tego w menu Render> Edi t se t t ing /Render>Com- mand line options (rys. 59).Po ustawieniu odpowiedniejścieżki klikamy na klawiszSet but dont Render . Następ-nie ustalmy rozdzielczość,w której chcemy, aby powstałwidok naszej płytki. Klikamyw lewej części menu i usta-wiamy rozdzielczość 800x600(rys. 60). Możemy już rozpo-

cząć rendering, klikamy na ikonę Run . Jeżeli wszystkie etapy kon-figuracji zakończono pomyślnie, tow nowo otwartym okienku powstajewłaśnie obrazek naszej płytki. Cza-sami może to potrwać nawet kilkaminut! Po zakończonym renderin-gu plik zostaje zapisany w katalo-gu roboczym (wcześniej przez nasokreślonym). Na rys. 61 pokazanoprzykładowy widok płytki, będącywynikiem pracy programu ulp orazPOV–Ray. Jak już wcześniej wspo-mniałem, aby nabrać wprawy, orazosiągnąć pożądany rzut płytki, war-to poeksperymentować z poszczegól-

nymi ustawieniami panelu głównegoprogramiku 3d41.ulp.

Na tym kończymy nasz kurs,mam nadzieję, że Was za bardzonie zanudziłem i że przekazałemWam niezbędną wiedzę, dzięki któ-rej będziecie w stanie samodzielnie,przy pomocy EAGLE–a projektowaćobwody drukowane. Życzę udanychprojektów!inż. Henryk [email protected]

Rys. 61.

EP - Kurs Eagle Kompletny

Documents

Transcript of EP - Kurs Eagle Kompletny