EGZAMIN MATURALNY 7 MAJA 2015 Godzina rozpocz cia: … · umieszczonych w 5% roztworze sacharozy i...

Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpocz cia egzaminu.

Uk

ad g

rafi

czn

y ©

CK

E 2

01

3

Miejsce

na naklejk

z kodem

UZUPE NIA ZDAJ CY

KOD PESEL

EGZAMIN MATURALNY

Z BIOLOGII

POZIOM ROZSZERZONY

Instrukcja dla zdaj cego

1. Sprawd , czy arkusz egzaminacyjny zawiera 21 stron

(zadania 1–34). Ewentualny brak zg o przewodnicz cemu

zespo u nadzoruj cego egzamin.

2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy

ka dym zadaniu.

3. Pisz czytelnie. U ywaj d ugopisu/pióra tylko z czarnym

tuszem/atramentem.

4. Nie u ywaj korektora, a b dne zapisy wyra nie przekre l.

5. Pami taj, e zapisy w brudnopisie nie b d oceniane.

6. Podczas egzaminu mo esz korzysta z linijki.

7. Na tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swój

numer PESEL i przyklej naklejk z kodem.

8. Nie wpisuj adnych znaków w cz ci przeznaczonej

dla egzaminatora.

7 MAJA 2015

Godzina rozpocz cia:

14:00

Czas pracy:

150 minut

Liczba punktów

do uzyskania: 60

MBI-R1_1P-152

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Strona 2 z 21 MBI_1R

Zadanie 1. (2 pkt) Wiele zwi zków chemicznych wyst puj cych w komórce to makrocz steczki, które sk adaj si

z monomerów po czonych ze sob odpowiednimi wi zaniami. Na schemacie przedstawiono

fragment makrocz steczki, w której zaznaczono rodzaj wi zania chemicznego wyst puj cego

mi dzy monomerami fragmentu tej cz steczki.

a) Podaj nazw wi zania chemicznego zaznaczonego na schemacie, a tak e nazw

monomerów po czonych tym wi zaniem.

Nazwa wi zania: ............................................ Nazwa monomerów: .......................................

b) Spo ród wymienionych zwi zków chemicznych wybierz ten, w którym wyst puj

przedstawione na schemacie wi zania chemiczne. Podkre l nazw tego zwi zku.

celuloza skrobia kolagen fosfolipidy kwas deoksyrybonukleinowy

Zadanie 2. (1 pkt) Oce , czy poni sze informacje dotycz ce porównania komórki prokariotycznej

i eukariotycznej s prawdziwe. Zaznacz P, je li informacja jest prawdziwa, albo F – je li

jest fa szywa.

1. W niektórych strukturach komórek eukariotycznych wyst puj

rybosomy bardzo podobne do tych, które s obecne w komórkach

prokariotycznych.

P F

2. J dra komórkowe obecne w komórkach prokariotycznych

s mniejsze ni wyst puj ce w komórkach eukariotycznych. P F

3. Zarówno u prokariontów, jak i eukariontów wyst puj struktury

wewn trzkomórkowe otoczone podwójn b on . P F

Zadanie 3. (1 pkt) Uzupe nij poni sze zdania tak, aby poprawnie charakteryzowa y enzymy. Podkre l

w ka dym nawiasie w a ciwe okre lenie.

A. Enzymy wyst puj (we wszystkich ywych komórkach / wy cznie w komórkach o du ej

aktywno ci metabolicznej).

B. Aktywno enzymów (zale y / nie zale y) od pH rodowiska.

C. Enzymy (podwy szaj / obni aj ) energi aktywacji reakcji.

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Zadanie 4. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono aktywny i bierny transport jonów sodu (Na

+) i potasu (K

+) przez

b on komórkow neuronu.

Na podstawie: H. Wi niewski, Biologia z higien i ochron rodowiska, Warszawa 1995.

a) Okre l, która powierzchnia b ony – I czy II – jest powierzchni zewn trzn b ony

neuronu. Odpowied uzasadnij.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

b) Podaj nazw bia ka przedstawionego na schemacie, które jest odpowiedzialne

za aktywny transport jonów sodu i potasu.

......................................................................................................................................................

Zadanie 5. (1 pkt) Mucyny, które s glikoproteinami, wyst puj w linie ludzkiej wydzielanej przez komórki

nab onkowe linianek. Glikoproteiny powstaj w procesie glikozylacji, polegaj cej na tym,

e podczas modyfikacji potranslacyjnej do a cuchów polipeptydowych do czane

s fragmenty cukrów.

Spo ród wymienionych struktur komórkowych (1–6) wybierz tylko te, które bior

bezpo redni udzia w syntezie i wydzielaniu mucyn przez komórki linianek. Uporz dkuj

wybrane struktury w kolejno ci ich udzia u w procesie powstawania tych substancji.

1. j derko

2. mitochondrium

3. aparat Golgiego

4. p cherzyki ulegaj ce fuzji z lizosomami

5. siateczka wewn trzplazmatyczna szorstka

6. p cherzyki ulegaj ce fuzji z b on komórkow

......................................................................................................................................................

Wype nia

egzaminator

Nr zadania 1a) 1b) 2. 3. 4a) 4b) 5.

Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1 1 1

Uzyskana liczba pkt

bia ko b onowe

transport bierny

transport aktywny

powierzchnia I

powierzchnia II

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Zadanie 6. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono zestaw badawczy do do wiadczenia, w którym badano proces

oddychania zachodz cy podczas kie kowania nasion grochu.

Na podstawie: http://meritum.mscdn.pl

a) Okre l, które procesy zaobserwuje si w czasie przeprowadzania przedstawionego

do wiadczenia. Zaznacz T (tak), je li ten proces mo na zaobserwowa , albo N (nie)

– je li tego procesu nie mo na zaobserwowa .

1. P cznienie nasion grochu. T N

2. Zm tnienie wody wapiennej. T N

3. Podci ganie wody z atramentem do szklanej rurki. T N

b) Opisz, jaka powinna by próba kontrolna do tego do wiadczenia.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 7. (1 pkt) Przeprowadzono eksperyment, którego celem by o ustalenie substratu b d cego ród em tlenu

wydzielanego podczas fotosyntezy. W do wiadczeniu wykorzystano ci ki izotop tlenu: 18

O.

Do wiadczenie przeprowadzono na dwóch próbach, w których zastosowano:

• w próbie 1. – wod z izotopem tlenu

• w próbie 2. – dwutlenek w gla wzbogacony izotopem tlenu.

Po przeprowadzeniu do wiadczenia w obu próbach stwierdzono obecno izotopu,

ale w ró nych produktach fotosyntezy – co przedstawiono uproszczonymi równaniami

zapisanymi poni ej.

Legenda: ci ki izotop tlenu 18

O oznaczono symbolem O*.

próba 1. CO2 + 2H2O* [CH2O] + O2*

próba 2. CO2* + 2H2O [CH2O*] + O2

Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, Pozna 2012.

Na podstawie przedstawionego do wiadczenia sformu uj wniosek, w którym okre lisz

substrat stanowi cy ród o tlenu wydzielanego podczas fotosyntezy.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

korek

kolba

zlewka z roztworem wody wapiennej (Ca(OH)2)

kie kuj ce nasiona grochu

zwil ona wata

gumowa rurka

szklana rurka

zlewka z wod zabarwion atramentem

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Zadanie 8. (2 pkt) Procesy zachodz ce podczas fotosyntezy polegaj na przekszta caniu energii wietlnej

w energi chemiczn zgromadzon w zwi zkach organicznych.

a) Uporz dkuj wymienione procesy (A–E) zachodz ce podczas fotosyntezy, zgodnie

z kolejno ci ich zachodzenia. Zapisz ich oznaczenia literowe we w a ciwej sekwencji.

A. synteza trioz

B. absorbcja wiat a przez chlorofil

C. synteza heksoz

D. synteza ATP i NADPH2

E. wzbudzanie elektronów chlorofilu

......................................................................................................................................................

b) Podaj czynnik rodowiskowy, który ogranicza wyst powanie organizmów

fotosyntetyzuj cych w morzach i oceanach na g boko ci poni ej 100 m.

......................................................................................................................................................

Zadanie 9. (3 pkt) Amyloplasty s strukturami obecnymi w komórkach niektórych ro lin. W pe ni rozwini te

i aktywne funkcjonalnie amyloplasty wyst puj m.in. w mi kiszu bulwy ziemniaka,

w bielmie ziarniaków zbó oraz w li cieniach fasoli. Charakterystyczne dla amyloplastów jest

wyst powanie w nich ziaren skrobi.

a) Na podstawie przedstawionych informacji wyka zwi zek mi dzy funkcj

amyloplastów a ich lokalizacj w ro linie.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

b) Zaproponuj przebieg do wiadczenia, które umo liwi wykrycie amyloplastów

w wybranym organie ro linnym. W odpowiedzi uwzgl dnij materia badawczy,

odczynnik chemiczny oraz sposób odczytania wyniku.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Wype nia

egzaminator

Nr zadania 6a) 6b) 7. 8a) 8b) 9a) 9b)


Uzyskana liczba pkt

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Zadanie 10. (2 pkt) Dokonano obserwacji mikroskopowej ywych komórek skórki li cia spichrzowego cebuli

umieszczonych w 5% roztworze sacharozy i obserwacji takich samych komórek

umieszczonych w wodzie wodoci gowej. Zaobserwowano, e – w porównaniu z komórkami

umieszczonymi w wodzie wodoci gowej – ciany komórek umieszczonych w roztworze

sacharozy nie zmieni y kszta tu, natomiast protoplast uleg obkurczeniu.

Wyja nij, dlaczego obj to protoplastu uleg a zmianie, a kszta t opisanych komórek

pozosta niezmieniony.

Obj to protoplastu: ...................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Kszta t komórek: .........................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 11. (2 pkt) Mechanizm dzia ania komórek szparkowych zwi zany jest z przemieszczaniem si jonów

i zwi zków organicznych mi dzy komórkami szparkowymi i epidermalnymi. Zw aszcza

zmiany st enia jonów K+, które wp ywaj na stopie uwodnienia cytoplazmy, s ci le

powi zane ze stanami otwarcia lub zamkni cia szparki. Stwierdzono, e wzrost st enia K+

skutkuje zwi kszeniem uwodnienia cytoplazmy komórek szparkowych. W tabeli poni ej

przedstawiono zawarto jonów potasu w komórkach aparatu szparkowego bobu.

Na podstawie: H. Marschner, Marschner's Mineral Nutrition of Higher Plants,

Academic Press Elsevier, 2012.

a) Uzupe nij tabel , wykorzystuj c okre lenia podane w nawiasach – tak, aby

ilustrowa a ona poprawn zale no wyst puj c w aparatach szparkowych.

Zawarto jonów K+ /

aparat szparkowy

(10-14

mol)

Obj to komórek

szparkowych

(mniejsza, wi ksza)

Stan aparatu szparkowego

(otwarty, zamkni ty)

424

20

b) Wyja nij, w jaki sposób zmniejszenie stopnia rozwarcia szparek wp ywa

na utrzymanie zrównowa onej gospodarki wodnej ro liny, w sytuacji zmniejszonej

dost pno ci wody w pod o u.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Zadanie 12. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono kwiaty ro lin okrytonasiennych: A – kwiat trawy

ze zredukowanym okwiatem, oraz B – kwiat czy ca (jasnotowate) z okwiatem

zró nicowanym na kielich i koron .

A B

Na podstawie: M. Podbielkowska, Z. Podbielkowski, Biologia z higien i ochron rodowiska,

Warszawa 1986.

Podaj, który z kwiatów – A czy B – jest wiatropylny. Odpowied uzasadnij,

uwzgl dniaj c jedn widoczn na rysunku cech budowy, b d c przystosowaniem

do wiatropylno ci.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 13. (1 pkt) Kapusta czerwona ma li cie fioletowe. Za barw s odpowiedzialne antocyjany – barwniki

znajduj ce si w soku komórkowym, w komórkach skórki li cia. Przeprowadzono

do wiadczenie, w którym trzy kilkumilimetrowe skrawki skórki z li cia kapusty umieszczono

na szkie kach podstawowych:

I. – w kropli kwasu octowego

II. – w kropli zasady amonowej

III. – w kropli wody destylowanej.

Zaobserwowano, e skrawki skórki li cia kapusty umieszczone w kwasie octowym zmieni y

barw na czerwon , a w roztworze zasady amonowej – na zielono-niebiesk . Natomiast

skrawki umieszczone w wodzie destylowanej nie zmieni y barwy i pozosta y fioletowe.

Sformu uj problem badawczy odpowiadaj cy przedstawionemu do wiadczeniu.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Wype nia

egzaminator

Nr zadania 10. 11a) 11b) 12. 13.

Maks. liczba pkt 2 1 1 1 1

Uzyskana liczba pkt

s upek

pr cik s upek

pr cik

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Zadanie 14. (1 pkt) Na wykresie przedstawiono zale no mi dzy wysyceniem hemoglobiny tlenem a ci nieniem

parcjalnym tlenu.

Na podstawie: M. Berg, J.L. Tymoczko, L. Stryer, Biochemia, Warszawa 2009.

Okre l, który z punktów (A–C) zaznaczonych na wykresie wskazuje wysycenie

hemoglobiny typowe dla naczy w osowatych p uc. Odpowied uzasadnij.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 15. (3 pkt) W celu zbadania, czy trzustka wydziela enzymy trawi ce skrobi , przygotowano dwie

probówki z wodnym roztworem skrobi, przy czym w obu probówkach zapewniono rodowisko

lekko zasadowe. Do pierwszej probówki dodano zmielon surow trzustk zwierz c

(zestaw 1), a do drugiej – tak sam porcj zmielonej trzustki ugotowanej (zestaw 2). Do ka dej

z probówek dodano po kilka kropli p ynu Lugola (wodny roztwór jodu w jodku potasu).

Skrobia pod wp ywem tego odczynnika zabarwia si na kolor ciemnoniebieski. Nieco krótsze

a cuchy dekstryn barwi si na kolor fioletowy, jeszcze krótsze – barwi si na kolor

czerwono-brunatny. Krótkie a cuchy cukrowe nie reaguj z p ynem Lugola.

a) Okre l, który zestaw – 1 czy 2 – jest prób badawcz . Odpowied uzasadnij.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

b) Przedstaw zmiany zachodz ce podczas do wiadczenia, na podstawie których mo na

stwierdzi , e trzustka wydziela enzymy trawi ce skrobi . W odpowiedzi uwzgl dnij

badany proces.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

ci nienie parcjalne tlenu [mm Hg]

100pro

ce

nto

we

wysyce

nie

hem

og

lob

iny

A

B

C 20

40

60

80

100

20 40 60 80 120 140

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


c) Wyja nij, dlaczego w tym do wiadczeniu zapewniono lekko zasadowe rodowisko

mieszaniny w probówkach.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 16. (2 pkt) Hormony to substancje chemiczne, które reguluj metabolizm komórek, tkanek i narz dów.

Wi kszo hormonów syntetyzowana jest przez komórki gruczo ów dokrewnych, ale niektóre

syntetyzowane s przez komórki nerwowe. Na schematach A i B przedstawiono oba typy

komórek, a poni ej podano przyk ady hormonów wydzielanych przez te komórki.

glukagon kortyzol oksytocyna wazopresyna

.................................................................. .................................................................

Na podstawie: http://www.trinity.edu

Spo ród wymienionych powy ej nazw hormonów:

a) wybierz i wpisz w wyznaczone miejsca pod schematami A i B po jednym przyk adzie

hormonu, którego sposób wydzielania ilustruje ten schemat.

b) wypisz nazwy tych dwóch hormonów, których dzia anie prowadzi do wzrostu

poziomu glukozy we krwi.

......................................................................................................................................................

Wype nia

egzaminator

Nr zadania 14. 15a) 15b) 15c) 16a) 16b)

Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1 1

Uzyskana liczba pkt

naczynie krwiono ne

B. komórka nerwowa

naczynie krwiono ne

A. komórka gruczo owa

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Zadanie 17. (1 pkt) Na schemacie przedstawiono trzy obrazy mikroskopowe próbki krwi pacjenta po dodaniu

do niej okre lonych przeciwcia . Badanie wykonano w celu oznaczenia grupy krwi pacjenta.

Podaj grup krwi, któr ma badany pacjent. W odpowiedzi uwzgl dnij uk ad grupowy

krwi AB0 oraz czynnik Rh.

Grupa krwi pacjenta: ………………………………………………

Zadanie 18. (3 pkt) Na schemacie przedstawiono poziom przeciwcia w surowicy krwi w pierwotnej odpowiedzi

immunologicznej (po podaniu w szczepionce antygenu) i we wtórnej odpowiedzi

immunologicznej (po ponownym podaniu tego samego antygenu).

Na podstawie: P. Hoser, Fizjologia organizmów z elementami anatomii cz owieka, Warszawa 1996.

a) Oce , czy poni sze stwierdzenia s w a ciw interpretacj informacji

przedstawionych na wykresie. Zaznacz T (tak), je li s , albo N (nie) – je li nie s .

1. Przeciwcia a w surowicy krwi pojawiaj si po up ywie kilku dni

od pierwszego podania antygenu w szczepionce. T N

2. Ponowne podanie antygenu skutkuje spadkiem poziomu przeciwcia

w surowicy krwi. T N

3.

Po ponownym podaniu antygenu szczytowy poziom przeciwcia

w surowicy krwi jest osi gany szybciej ni po pierwszym podaniu

antygenu.

T N

po dodaniu przeciwcia anty-A

erytrocyty pacjenta

po dodaniu przeciwcia anty-B

po dodaniu przeciwcia anty-Rh

Próba A Próba B Próba C

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


b) Wyja nij przyczyn ró nicy w czasie up ywaj cym od podania antygenu

do rozpocz cia produkcji przeciwcia – w obu typach odpowiedzi immunologicznej.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

c) W ród rodzajów odporno ci wymienionych poni ej podkre l trzy, które opisuj

przedstawion odpowied immunologiczn .

swoista nieswoista wrodzona nabyta czynna bierna

Zadanie 19. (1 pkt) Przeprowadzono test, który mia okre li wp yw danego antybiotyku na pewien szczep

bakterii. Uproszczony opis testu i jego wyników przedstawiono poni ej.

Z jednej komórki bakteryjnej wyhodowano koloni bakterii oznaczon na rysunku cyfr 1.

Z pojedynczych komórek bakterii pobranych z kolonii 1. wyhodowano trzy kolonie

oznaczone cyfr 2. Z pojedynczych bakterii pochodz cych z kolonii 2. uzyskano dziewi

kolonii oznaczonych na rysunku cyfr 3. Nast pnie bakterie ka dej z tych kolonii poddano

dzia aniu tego samego antybiotyku i w takim samym st eniu. Bakterie wszystkich kolonii

zgin y – z wyj tkiem kolonii 3H.

1.

2.

3.

A B C D E F G H I

Okre l prawdopodobn przyczyn uzyskania przedstawionych wyników. W odpowiedzi

uwzgl dnij pod o e genetyczne tego zjawiska.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Wype nia

egzaminator

Nr zadania 17. 18a) 18b) 18c) 19.


Uzyskana liczba pkt

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Zadanie 20. (2 pkt) Stadium larwalne wyst puje w rozwoju osobniczym zwierz t, które sk adaj jaja o ilo ci

ó tka niewystarczaj cej do pe nego rozwoju od zarodka do imago, czyli postaci dojrza ej

p ciowo. Jednym z czynników ograniczaj cych wzrost ro lino ernych owadów jest

dost pno azotu zawartego w pokarmie ro linnym. Stwierdzono, e zawarto azotu

w li ciach babki lancetowatej spada, gdy zwi ksza si zawarto CO2 w powietrzu.

Na wykresie przedstawiono wzrost larw motyla Junonia coenia eruj cych na babce

lancetowatej, rosn cej w warunkach normalnego i podwy szonego st enia CO2 w powietrzu.

Na podstawie: C.J. Krebs, Ekologia, Warszawa 1997.

a) Wyja nij, uwzgl dniaj c podane informacje, dlaczego przy ró nym st eniu CO2

w powietrzu masy cia a larwy Junonia coenia si ró ni .

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

b) Przedstaw rol stadium larwalnego w cyklu rozwojowym owada.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Zadanie 21. (3 pkt) Parzyde kowce s wodnymi dwuwarstwowymi zwierz tami tkankowymi. Doros e postaci

(polip i meduza) maj zró nicowane rozmiary – od rozmiarów kilkumilimetrowych

do kilkumetrowych. Zwierz ta te nie maj uk adu krwiono nego, wydalniczego

ani oddechowego. Poni ej przedstawiono schemat budowy mikroskopowej fragmentu ciany

cia a stu bi – przedstawiciela parzyde kowców.

Na podstawie: T. Umi ski, H. Wi niewski, Biologia, Warszawa 1999.

a) Okre l, któr cyfr – 1 czy 2 – oznaczono na schemacie epiderm (ektoderm ).

Odpowied uzasadnij.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

b) Podaj nazwy dwóch etapów trawienia pokarmu i okre l ich lokalizacj w organizmie

parzyde kowców.

Nazwa etapu I: .................................................... Lokalizacja: ..................................................

Nazwa etapu II: ................................................... Lokalizacja: .................................................

c) Wyja nij, dlaczego parzyde kowce, nawet te o du ych rozmiarach cia a, nie maj

narz dów s u cych do wymiany gazowej.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Wype nia

egzaminator

Nr zadania 20a) 20b) 21a) 21b) 21c)


Uzyskana liczba pkt

1 2

komórka interstycjalna

komórka nab onkowo-mi niowa

komórka parzyde kowa

komórka zmys owa

komórka nerwowa

komórka gruczo owa

wi

wodniczka pokarmowa

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Zadanie 22. (1 pkt) Poni ej wymieniono procesy (A–D) dotycz ce kwasów nukleinowych i zachodz ce

u organizmów eukariotycznych.

Wybierz w a ciwe nazwy procesów spo ród A–D i przyporz dkuj je do nazw produktów

1. i 2., które powstaj w wyniku przebiegu tych procesów. Zapisz ich oznaczenia

literowe.

A. replikacja B. translacja C. transkrypcja D. odwrotna transkrypcja

1. DNA ……………….……………………..

2. RNA ………………………..……………..

Zadanie 23. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono struktur fragmentu genu -globiny.

Na podstawie: M. Berg, J.L. Tymoczko, L. Stryer, Biochemia, Warszawa 2009.

a) Okre l wielko produktu transkrypcji przedstawionego fragmentu genu -globiny,

wyra aj c j liczb zasad azotowych.

......................................................................................................................................................

b) Podaj cech przedstawionego genu, która umo liwia rozpoznanie, e jest to gen

wyst puj cy w DNA j drowym komórek eukariotycznych.

......................................................................................................................................................

Zadanie 24. (1 pkt) Na chromosomie 22 po o ony jest gen akrozyny – bia ka, które umo liwia plemnikowi

przenikni cie do komórki jajowej i jej zap odnienie. Mutacja w tym genie powoduje m sk

niep odno . Na tym samym chromosomie zlokalizowany jest tak e gen TP53, którego

mutacja jest przyczyn genetycznie uwarunkowanego zespo u predyspozycji do nowotworów.

Oce , czy informacje dotycz ce mechanizmu dziedziczenia genu akrozyny s

prawdziwe. Zaznacz P, je li informacja jest prawdziwa, albo F – je li jest fa szywa.

1. Gen akrozyny jest sprz ony z p ci . P F

2. W komórkach somatycznych kobiet obecne s dwa allele genu

akrozyny. P F

3. Nosicielem mutacji w genie akrozyny mo e by wy cznie

m czyzna. P F

240 120 500 550 250 par zasad

ekson ekson ekson intron intron

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Zadanie 25. (2 pkt) U pewnego gatunku owada, dominuj cy allel genu (B) zlokalizowany na chromosomie p ci X

koduje bia ko niezb dne w procesie kariokinezy. Allel recesywny tego genu (b) w stanie

homozygotycznym wywo uje efekt letalny. Samice tych owadów maj par chromosomów

p ci XX, a samce – XY.

Okre l prawdopodobie stwo urodzenia si ywego potomstwa heterozygotycznej samicy

i zdrowego samca. Uzasadnij odpowied zapisz krzy ówk genetyczn .

Prawdopodobie stwo urodzenia si ywego potomstwa: ................................. %.

Zadanie 26. (2 pkt) Na rysunku przedstawiono kariotyp prawid owej gamety pewnego owada, a poni ej –

kariotypy dwóch zmutowanych gamet: 1. i 2.

gameta prawid owa

gameta 1.

gameta 2.

Na podstawie: S. Frejlak, M. Niemierko, Poradnik metodyczny do nauczania biologii, Warszawa 1983.

a) Opisz ró nic mi dzy gametami zmutowanymi (1. i 2.) a gamet prawid ow .

Gameta 1.: ...................................................................................................................................

Gameta 2.: ...................................................................................................................................

b) Podaj przyczyn mutacji, która doprowadzi a do powstania gamet 1. i 2.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Wype nia

egzaminator

Nr zadania 22. 23a) 23b) 24. 25. 26a) 26b)


Uzyskana liczba pkt

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Zadanie 27. (2 pkt) Skrzy owano dwie kar owate ro liny pewnego gatunku: jedna z nich mia a kwiaty czerwone,

a druga – kwiaty bia e. W pokoleniu potomnym wszystkie ro liny mia y kwiaty ró owe.

W ród nich 75% stanowi y ro liny kar owate, a 25% – ro liny wysokie.

Uwaga: poni sze informacje wykorzystaj do rozwi zania polecenia 27b).

Mi dzy allelami genu mog wyst powa podane ni ej formy dominacji (I–III):

I. Dominacja ca kowita – u heterozygot cechy warunkowane przez allel dominuj cy

ujawniaj si w pe ni.

II. Dominacja nieca kowita – u heterozygot cechy warunkowane przez allel dominuj cy

ujawniaj si tylko cz ciowo.

III. Kodominacja (wspó dominowanie) – u heterozygot ujawniaj si cechy warunkowane

przez obydwa allele.

a) Uzupe nij poni sz legend – wpisz obok literowych oznacze alleli warunkowane

przez nie warianty cech. Nast pnie, na podstawie tej legendy, zapisz genotypy form

rodzicielskich.

Zastosuj litery: A i a – na okre lenie alleli warunkuj cych wysoko ro lin

B i b – na okre lenie alleli barwy kwiatów.

Legenda:

A – allel warunkuj cy …………………… B – allel warunkuj cy ……………………

a – allel warunkuj cy …………………… b – allel warunkuj cy ……………………

Genotypy rodziców: …………………………………………………………………………….

b) Okre l, które z wymienionych powy ej form dominacji (I–III) wyst puj mi dzy

1. allelami warunkuj cymi wysoko ro lin przedstawionego gatunku: ……………...…….…,

2. allelami warunkuj cymi barw kwiatów tych ro lin: ……………………… .

Zadanie 28. (1 pkt) Analizowano sposób dziedziczenia trzech cech u pewnej ro liny. Ka da cecha warunkowana

jest jednym genem. Wykonano odpowiednie dwugenowe krzy ówki, a ich wyniki

zamieszczono w tabeli.

Genotypy rodziców AaBb x aabb AaDd x aadd

Genotypy potomstwa

i liczba osobników

potomnych

AaBb – 102

Aabb – 103

aaBb – 98

aabb – 97

AaDd – 179

Aadd – 18

aaDd – 22

aadd – 181

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Na podstawie analizy wyników z tabeli podaj, która para genów jest sprz ona.

Odpowied uzasadnij.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 29. (2 pkt) P cherz p awny to cienko cienny, b oniasty narz d wyst puj cy u wielu ryb, pe ni cy funkcj

narz du hydrostatycznego. W rozwoju zarodkowym p cherz p awny ryb, jak i p uca p azów,

rozwijaj si z uchy ka gardzieli.

a) Zaznacz poprawne doko czenie zdania.

P cherz p awny ryb i p uca p azów s przyk adem

A. dryfu genetycznego. B. konwergencji. C. dywergencji. D. koewolucji.

b) Wybierz i zaznacz w tabeli odpowied A albo B, która jest poprawnym doko czeniem

poni szego zdania, oraz jej uzasadnienie spo ród odpowiedzi 1–4.

P cherz p awny ryb i p uca p azów to narz dy

A. analogiczne,

poniewa

1. maj cienko cienn b oniast struktur .

2. pe ni odmienne funkcje w organizmie.

B. homologiczne, 3. wyst puj u ró nych gromad kr gowców.

4. rozwijaj si z tych samych struktur zarodkowych.

Zadanie 30. (2 pkt) Prawdopodobnie pierwotne ssaki mog y odbiera promieniowanie ultrafioletowe za pomoc

specjalnych receptorów, jednak wi kszo zwierz t utraci a t zdolno . Zespó naukowców

University College w Londynie, badaj cy arktyczne renifery, dowiód , e zwierz ta te widz

niedostrzegalne dla ludzkiego oka promieniowanie ultrafioletowe (UV). Dzi ki temu maj

mo liwo dostrze enia struktur, które poch aniaj ultrafiolet, np. porostów, moczu wilków.

Na podstawie: A.M. Hodge, Oczy Rudolfa, „ wiat Nauki”, nr 10, 2011.

a) Podaj nazw rodzaju doboru, który doprowadzi do utrwalenia si zdolno ci widzenia

ultrafioletu przez renifery.

…………………………………………………………………………………………………

b) Okre l znaczenie przystosowawcze utrwalenia si zdolno ci widzenia ultrafioletu

przez renifery.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Wype nia

egzaminator

Nr zadania 27a) 27b) 28. 29a) 29b) 30a) 30b)


Uzyskana liczba pkt

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Informacja do zada 31. 32.

Na ma ej bezludnej wyspie Hirta, na której brak du ych drapie ników, ekolodzy od wielu lat

prowadzili badania populacji zdzicza ych owiec rasy Soay. Zajmowali si m.in.

monitorowaniem liczebno ci ca ej populacji oraz okre laniem, ile spo ród wszystkich

m odych owiec wydaje na wiat potomstwo. Wyniki bada przedstawiono w tabeli.

Liczebno populacji

owiec Soay

Odsetek m odych owiec

wydaj cych na wiat

potomstwo

200 80

250 71

300 62

350 50

400 40

450 30

500 20

550 13

Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, Pozna 2012.

Zadanie 31. (2 pkt) Na podstawie danych z tabeli narysuj wykres liniowy przedstawiaj cy odsetek m odych

owiec wydaj cych na wiat potomstwo w zale no ci od liczebno ci populacji owiec

na wyspie Hirta.

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Zadanie 32. (1 pkt) Sformu uj zale no wynikaj c z przedstawionych danych oraz wyja nij jej przyczyn .

W odpowiedzi uwzgl dnij jeden czynnik wewn trzpopulacyjny.

.....................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 33. (3 pkt) Na du ych g boko ciach oceanicznych, które uwa ano za ca kowicie pozbawione ycia

z powodu ekstremalnych warunków, w tym braku wiat a, odkryto kominy hydrotermalne

wyst puj ce wokó róde gor cej wody, bogatej w siarczki. Okaza o si , e w tych miejscach

powstaj bogate ekosystemy. Teren wokó nowo powstaj cego komina zasiedlaj bakterie

chemosyntetyzuj ce, które uzyskuj niezb dn im energi przez utlenianie H2S. Nast pnie

pojawiaj si od ywiaj ce si bakteriami ma e, limaki i kraby. Niektóre z nich yj

w symbiozie z bakteriami chemosyntetyzuj cymi, podobnie jak osiad e wieloszczety –

rurkoczu kowce. Te ostatnie tworz g ste „zaro la” d ugich rurek. Kraby i ryby ogryzaj

wystaj ce z rurek ga zki skrzelowe, które odrastaj dzi ki regeneracji. Wy sze pi tro

drapie ników tworz o miornice, ukwia y i wiele gatunków ryb. Szcz tki organizmów s

zjadane przez kraby i niektóre mi czaki.

Na podstawie: D. Walicka, A. Gójska, Kominy hydrotermalne – rodowisko wyst powania organizmów ywych,

„Ochrona rodowiska i Zasobów Naturalnych”, nr 41, 2009.

a) Przedstaw rol opisanych bakterii w biocenozie wyst puj cej w pobli u kominów

hydrotermalnych.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

b) Okre l, jaki rodzaj sukcesji ekologicznej (pierwotna czy wtórna) zosta opisany

w tek cie. Odpowied uzasadnij.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

c) Podaj jeden poziom troficzny, na którym wyst puj opisane kraby. Odpowied

uzasadnij.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Wype nia

egzaminator

Nr zadania 31. 32. 33a) 33b) 33c)


Uzyskana liczba pkt

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


Zadanie 34. (2 pkt) W restytucji ekologicznej (procesie odtwarzania zniszczonych siedlisk i ekosystemów)

wykorzystuje si dwie strategie: bioremediacj i wspomaganie biologiczne. Bioremediacja

polega na u yciu ró nych organizmów do usuwania zanieczyszcze rodowiska, natomiast

we wspomaganiu biologicznym organizmy wykorzystuje si w celu wprowadzenia

niezb dnych substancji do zdegradowanych rodowisk. Jednym z przyk adów restytucji jest

stosowanie ro lin bobowatych (motylkowatych) jako nawozu zielonego na glebach

zubo onych przez przemys wydobywczy. Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, Pozna 2012.

a) Wyja nij, uwzgl dniaj c charakterystyczn w a ciwo stosowanych ro lin,

czy opisany przyk ad u ycia ro lin bobowatych nale y zaliczy do bioremediacji,

czy – do wspomagania biologicznego.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

b) Oce , czy dzia ania przedstawione w tabeli s przyk adami restytucji ekologicznej.

Zaznacz T (tak), je li dzia anie jest przyk adem restytucji ekologicznej, albo N (nie) –

je li nim nie jest.

1. Wykorzystanie zdolno ci drobnoustrojów do degradacji

zanieczyszcze ropopochodnych. T N

2. Stosowanie organizmów wska nikowych do okre lenia stopnia

ska enia rodowiska. T N

3. Uprawa ro lin maj cych zdolno do kumulacji w swoich tkankach

metali ci kich. T N

Wype nia

egzaminator

Nr zadania 34a) 34b)

Maks. liczba pkt 1 1

Uzyskana liczba pkt

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l


Poziom rozszerzony


BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)

pobr

ano

z w

ww

.sql

med

ia.p

l

EGZAMIN MATURALNY 7 MAJA 2015 Godzina rozpocz cia: … · umieszczonych w 5% roztworze sacharozy i...

Documents

Transcript of EGZAMIN MATURALNY 7 MAJA 2015 Godzina rozpocz cia: … · umieszczonych w 5% roztworze sacharozy i...