EGZAMIN GIMNAZJALNY · Na podstawie: Mirosław Bańko, Mały słownik wyrazów kłopotliwych,...

EGZAMIN GIMNAZJALNY W ROKU SZKOLNYM 2011/2012

CZĘŚĆ HUMANISTYCZNA

JĘZYK POLSKI

PRZYKŁADOWY ZESTAW ZADAŃ

PAŹDZIERNIK 2011

Centralna Komisja Egzaminacyjna

Strona 2 z 11

ZEMSTA AKT I

SCENA DRUGA

Cześnik

[…] Teraz inne dam zlecenie:

Mości Papkin – ja się żenię. […]

Papkin

Tak się cieszę

I w tę sprawę chętnie spieszę.

Powiedz, gdzie mam błysnąć chwałą?

Mamże zostać dziewosłębem?

Mamże zmusić zbyt zuchwałą?

Mamże skłonić zbyt nieśmiałą?

Mamże, jeśli cudzą żoną,

Jej tyrana przeszyć łono...

Cześnik

Cóż, u diabła, za szaleństwo!

Papkin

Znasz, Cześniku, moje męstwo.

Cześnik

Słuchaj, mówiąc między nami,

Bez mej chluby, twej urazy,

Więcej niż ty, mój Papkinie,

Mam rozumu tysiąc razy.

Papkin chce przerwać, co Cześnik znakiem wstrzymuje

Lecz rozprawiać z niewiastami...

Owe jakieś bałamutnie,

Afektowe świegotanie –

Niech mi zaraz łeb kto utnie,

Nie potrafię, mocium panie –

Ty więc musisz swą wymową...

Papkin

Już jest twoją, daję słowo.

Chcesz? Przysięgnę – masz już żonę.

Bo ja szczęście mam szalone –

Tylko spojrzę, każda moja,

A na każdą spojrzeć umiem. […]

Aleksander Fredro, Zemsta, [w:] tegoż, Komedie. Wybór, Warszawa 1978.

Zadanie 1.

Dokończ poniższe zdanie, wybierając odpowiedź spośród podanych.

Z tekstu wynika, że Cześnik chce wysłać Papkina do swej wybranki, ponieważ

A. nie ma czasu na szukanie żony.

B. podziwia jego odwagę.

C. uważa go za mądrzejszego od siebie.

D. nie umie rozmawiać z kobietami.

Strona 3 z 11

Zadanie 2.


Wyraz „świegotanie” oznacza w tekście rozmowę prowadzoną w tonie

A. lekkim i kokieteryjnym.

B. władczym i poważnym.

C. uprzejmym i naturalnym.

D. chłodnym i stanowczym.

Zadanie 3.

Dlaczego Papkin przyjmuje zlecenie Cześnika? Wybierz odpowiedź spośród podanych.

A. Bardzo chce mu pomóc.

B. Jest odpowiedzialnym człowiekiem.

C. Uważa się za znawcę kobiet.

D. Bardzo się nudzi.

Zadanie 4.

Jakie cechy charakteru Papkina ujawniły się w przytoczonej rozmowie? Wybierz

odpowiedź spośród podanych.

A. Odwaga i zuchwałość.

B. Nieśmiałość i niecierpliwość.

C. Roztropność i męstwo.

D. Próżność i zarozumialstwo.

Zadanie 5.

Uzupełnij poniższe zdanie właściwym określeniem z ramki.

Z przytoczonego fragmentu wynika, że Cześnik traktuje Papkina z .

A. serdecznością B. podejrzliwością C. lekceważeniem

D. bezwzględnością

Zadanie 6.

Poniżej zapisano cztery zdania odnoszące się do Zemsty Aleksandra Fredry.

Które z nich jest prawdziwe? Wybierz odpowiedź spośród podanych.

A. Cześnik kłócił się ze swoim sąsiadem Rejentem.

B. Papkin miał namówić Klarę do ślubu z Cześnikiem.

C. Papkin został poczęstowany przez Rejenta zatrutym winem.

D. Cześnik i Rejent pojedynkowali się o Podstolinę.

A / B / C / D

Strona 4 z 11

Zadanie 7.

Oceń prawdziwość poniższych zdań. Wybierz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli

jest fałszywe.

7.1. Zemsta reprezentuje rodzaj literacki, w którym nie ma narratora. P F

7.2. W Zemście występują tekst główny i tekst poboczny. P F

7.3. W przytoczonym fragmencie Zemsty dominuje monolog. P F

Serwować – słowo to znaczyło najpierw: podawać piłkę przeciwnikowi w tenisie, siatkówce

i niektórych innych grach. Dziś używane jest również w znaczeniu podawać do stołu, a także

w innych sytuacjach mających jakiś związek z dawaniem lub przekazywaniem czegoś.

Czytamy więc w prasie, że telewizja serwuje rozrywkę (zamiast dostarczać jej), że szkoły

serwują wiedzę (zamiast ją przekazywać), że rzemieślnicy serwują usługi (zamiast świadczyć

je), że biura turystyczne serwują wczasy (zamiast je oferować) itd. Trudno powstrzymać się

od uwagi, że autorzy takich wypowiedzi serwują czytelnikom nie najlepszą polszczyznę. […]

Na podstawie: Mirosław Bańko, Mały słownik wyrazów kłopotliwych, Warszawa 2003.

Zadanie 8.


Z podanego hasła słownikowego wynika, że znaczenie słowa „serwować”

A. nie zmieniło się.

B. zawęziło się.

C. poszerzyło się.

D. zupełnie się zmieniło.

Zadanie 9.


Poprzez użycie w ostatnim zdaniu sformułowania „autorzy takich wypowiedzi serwują

czytelnikom nie najlepszą polszczyznę” autor

A. żartobliwie skrytykował nadużywanie wyrazu „serwować”.

B. zaproponował użycie wyrazu „serwować” w nowym znaczeniu.

C. humorystycznie ukazał poprawne zastosowanie wyrazu „serwować”.

D. dał przykład zastosowania wyrazu „serwować” zgodnie z jego dawnym znaczeniem.

Zadanie 10.

Oceń, czy w poniższych zdaniach wyraz „serwować” został użyty zgodnie z normą

wzorcową. Wybierz T (tak), jeśli zdanie jest prawdziwe, albo N (nie) – jeśli jest fałszywe.

Nasza szkoła serwuje bogatą ofertę zajęć pozalekcyjnych. T N

Siatkarki drużyny przeciwnej świetnie dziś serwowały. T N

Strona 5 z 11

Zadanie 11.

Które z poniższych zdań są trafnymi wnioskami z analizy podanego hasła

słownikowego? Wybierz T (tak), jeśli zdanie jest trafnym wnioskiem, albo N (nie) – jeśli

nie jest.

11.1. Język jest tworem żywym, podlegającym ciągłym zmianom. T N

11.2. Zmiany związane z nowymi znaczeniami wyrazów zawsze są błędami

językowymi. T N

11.3. Wydawnictwa poprawnościowe podają przykłady wyłącznie

poprawnego użycia wyrazów. T N

11.4. Na podstawie hasła słownikowego można wnioskować o niektórych

mechanizmach rządzących językiem. T N

Zadanie 12.

Aniu!

Twoja mama , już jesteś,

więc do mnie dziś wieczorem pogadać.

Aga

12.1. Wypełnij luki w tekście odpowiednimi sformułowaniami spośród podanych poniżej

propozycji.

Luka 1. rzekła mi; dała mi znać

Luka 2. iż; że

Luka 3. wpadnij; przybądź

Luka 4. Całuję; Z poważaniem

1. 2.

3.

4.

Strona 6 z 11

12.2. Dokończ poniższe zdanie, wybierając odpowiedź spośród podanych.

Sformułowania lub wyrazy, którymi nie można uzupełnić luk, nie pasują do tekstu pod

względem

A. gramatycznym.

B. stylistycznym.

C. znaczeniowym.

D. frazeologicznym.

HENRYK SIENKIEWICZ

O SWOJEJ WŁASNEJ TWÓRCZOŚCI

Niegdyś na pytanie: jak tworzę? – odpowiedziałem, że tworzę jak kucharka, która nie

lubi, aby jej zaglądano do garnków. Mówić o sobie jest zawsze niezbyt przyjemnie. Ponieważ

Pańska ankieta ma na celu objąć wszystkich żyjących polskich pisarzy, przeto nie chcąc się

wyłączać, odpowiadam na zawarte w niej pytania, co następuje:

1) Jak powstaje pomysł artystyczny, na to trudno jest odpowiedzieć. Może on powstać

pod wpływem wszelkich pobudek, pod wpływem uczuć i idei osobistych albo

zaobserwowanych w otoczeniu; pod wpływem prądów społecznych, wypadków dziejowych,

pod wpływem patriotyzmu i uczuć humanitarnych. Poddaje, a raczej podsuwa go czasem

natura i jej zjawiska, czasem przeczytane książki, widziane obrazy, słowem: wszelkiego

rodzaju pobudki działające na wyobraźnię artystyczną i jednocześnie na uczucie.

Objaśniam to przykładami z moich własnych utworów:

Szkice węglem powstały z obserwacji stosunków wiejskich po uwłaszczeniu1, które to

uwłaszczenie wytworzyło (dziś już na szczęście zasypaną) przepaść między dworem a chatą.

Trylogia. Z rozczytywania się w kronikach i pamiętnikach z epoki, którą odczuwałem

artystycznie mocniej niż inne okresy dziejów – i z chęci pokrzepienia serc. (...)

Quo vadis. Z wczytywania się w Tacyta2, za czym poszły inne źródła – z wrażeń

zebranych podczas dłuższego pobytu w Rzymie.

Krzyżacy. Z odczucia chwały narodowej w przeciwieństwie do dzisiejszej narodowej

niedoli.

W pustyni i w puszczy. Z miłości do naszych dzieci i ze wspomnień podróżniczych.

2) Każdy pomysł leży we mnie długo i jeżeli tak można rzec, fermentuje, nim się do

niego nie zabiorę. Przykład: Zagłobę wprowadziłem do Ogniem i mieczem, aby całość obrazu

nie była zbyt posępna, tymczasem wyrósł mi on na jedną z głównych postaci i przewędrował

przez trzynaście tomów. Nieraz w ciągu pracy wprowadzam nowe figury dla pełni życia lub

dla dokładniejszego przeprowadzenia przewodniej idei.

3) Ponieważ myślę, że najwyższą sztuką i najgłębszym psychologicznym zadaniem

pisarza jest stworzenie żywego człowieka, który zostaje w pamięci ludzkiej jako typ, przeto

staram się tworzyć postacie mające nie tylko ogólne, lecz i indywidualne cechy życia

i charakteru.

4) Schematów nie spisuję. Powieści nie rozkładam z góry na rozdziały i nie wyznaczam

sobie, co w którym będę pisał. Zostawiam to logice rzeczy i naturalnemu rozwojowi

wypadków.

5) Jakkolwiek pisanie nie przychodzi mi wcale z łatwością, rękopisy moje wyglądają

dość czysto, albowiem przekreślam naprzód w myśli wszelkie zdania i określenia, które nie

wydają mi się malownicze i silne. Wolę takich pisarzy, którzy trudno piszą, ale których łatwo

się czyta, niż takich, którzy łatwo piszą, a trudni są do czytania.

Strona 7 z 11

6) Unikam przewagi słów nad treścią, aby nie wpaść w popis stylowy i w literacki barok

– i aby zjawiska opisywane nie ginęły tak pod nadmiarem określeń, jak w zimie giną wszelkie

kształty pod śnieżną zadymką.

7) Pracuję od dziesiątej rano do trzeciej, o ile pozwala mi na to panujący u nas zwyczaj

rozporządzania czasem pisarzów na wszelkiego rodzaju cele publiczne, a nawet prywatne.

(...)

9) Podczas natężonej pracy największym odpoczynkiem umysłowym jest dla mnie

polowanie i w ogóle ruch. Sypiam koło ośmiu godzin na dobę. Co do odżywiania się – jem,

co mi dadzą.

Zapomniałem dodać, że większą część moich powieści (prawie wszystkie prócz nowel)

pisałem z dnia na dzień, odsyłając zaraz napisane kartki do druku. Ale w ogóle jest to metoda

wymagająca wielkiej czujności, niewygodna i niebezpieczna.

Henryk Sienkiewicz, O swojej własnej twórczości, [w:] tegoż, Wiersze i inne drobne utwory,

Warszawa 1951.

1 uwłaszczenie (chłopów) – nadanie chłopom na własność użytkowanej przez nich ziemi połączone najczęściej

ze zniesieniem pańszczyzny i innych obciążeń wobec pana (szlachcica) 2 Tacyt – historyk rzymski, żył najprawdopodobniej w latach 55 p.n.e.–12 n.e.

Zadanie 13.

Dlaczego Sienkiewicz zgodził się wziąć udział w ankiecie? Wybierz odpowiedź spośród

podanych.

A. Namówili go do tego znajomi pisarze.

B. Lubił mówić o sobie i swojej twórczości.

C. Pytania ankiety wydały mu się bardzo interesujące.

D. Nie chciał pozostać poza gronem ankietowanych pisarzy.

Zadanie 14.


Porównanie użyte przez Sienkiewicza w pierwszym akapicie oznacza, że pisarz

A. czerpie inspiracje do swoich dzieł ze sztuki kucharskiej.

B. miesza w utworach różne konwencje literackie.

C. woli zachować dla siebie tajniki swojej pracy.

D. w przerwach w pracy zajmuje się gotowaniem.

Zadanie 15.


W punkcie pierwszym Sienkiewicz odpowiada na pytanie o swoje

A. aspiracje i plany.

B. poglądy polityczne.

C. najlepsze utwory.

D. inspiracje artystyczne.

Strona 8 z 11

Zadanie 16.

Co oznacza sformułowanie „każdy pomysł fermentuje” użyte w drugiej odpowiedzi

pisarza? Wybierz odpowiedź spośród podanych.

A. Pomysły pisarskie Sienkiewicza przychodzą nagle i są natychmiast wykorzystywane.

B. Pierwotne pomysły zawsze podlegają różnym przeobrażeniom w procesie twórczym.

C. Tworząc, pisarz ma wiele pomysłów i trudno mu się zdecydować na wybór jednego.

D. Pisarz ma tak wiele pomysłów, że niektóre z nich nigdy nie zostaną wykorzystane.

Zadanie 17.

Sienkiewicz posługuje się w tekście spójnikiem przeto.

Którym wyrazem można go zastąpić, tak aby nie zmienić sensu zdania? Wybierz

odpowiedź spośród podanych.

A. wszakże

B. lub

C. tudzież

D. więc

Zadanie 18.


Według Sienkiewicza największym wyzwaniem dla pisarza jest

A. dochowanie wierności prawdzie historycznej.

B. kreowanie wyrazistych i ciekawych bohaterów.

C. konstruowanie rzeczywistości idealnej w utworze.

D. trzymanie się wymyślonego wcześniej schematu utworu.

Zadanie 19.


Mówiąc: „Wolę takich pisarzy, którzy trudno piszą”, Sienkiewicz ma na myśli twórców,

którzy

A. piszą trudnym językiem.

B. bazgrzą jak kura pazurem.

C. poruszają niepopularne tematy.

D. bardzo się trudzą przy pisaniu.

Zadanie 20.


Z tekstu wynika, że Sienkiewicz należy do pisarzy, którzy

A. tworzą szybko bez specjalnego wysiłku.

B. pracują codziennie i systematycznie według założonego planu.

C. tworzą tylko w rzadkich chwilach natchnienia.

D. piszą niewiele z powodu licznych obowiązków towarzyskich.

Strona 9 z 11

Zadanie 21.

Sienkiewicz powiedział w ankiecie: „staram się tworzyć postacie mające nie tylko

ogólne, lecz i indywidualne cechy życia i charakteru”. Wskaż trzy postacie z wybranej

powieści historycznej Sienkiewicza i przy każdej podaj cechę, która wyróżnia tę postać

spośród innych.

Tytuł powieści:

Postać Cecha wyróżniająca

Zadanie 22.

Bohaterowie powieści Henryka Sienkiewicza często stawali przed koniecznością

dokonywania wyborów.

Czy refleksja nad ich zachowaniem może pomóc czytelnikowi w podejmowaniu

trudnych decyzji życiowych? Napisz rozprawkę, w której odwołasz się do wybranej

powieści poznanej w całości (Krzyżacy, Quo vadis, Potop).

Twoja praca powinna zająć co najmniej połowę wyznaczonego miejsca.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Strona 10 z 11

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………...

.......................................................................................................................................................

Strona 11 z 11

Brudnopis

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

EGZAMIN GIMNAZJALNY W ROKU SZKOLNYM 2011/2012

CZĘŚĆ HUMANISTYCZNA

JĘZYK POLSKI

ODPOWIEDZI I PROPOZYCJE OCENIANIA

PRZYKŁADOWEGO ZESTAWU ZADAŃ

PAŹDZIERNIK 2011

Centralna Komisja Egzaminacyjna

Strona 2 z 6

Numer

zadania

Poprawna

odpowiedź

Liczba

punktów

Zasady przyznawania punktów

1. D 0 – 1 poprawna odpowiedź – 1 p.

odpowiedź błędna lub brak odpowiedzi – 0 p.

2. A 0 – 1

3. C 0 – 1

4. D 0 – 1

5. C 0 – 1

6. A 0 – 1

7. 7.1. P

7.2. P

7.3. F

0 – 3 za każdą poprawną odpowiedź po 1 p.


8. C 0 – 1 poprawna odpowiedź – 1 p.

odpowiedź błędna lub brak odpowiedzi – 0 p. 9. A 0 – 1

10. NT 0 – 1 poprawna odpowiedź – 1 p.


11. 11.1. T

11.2. N

11.3. N

11.4. T

0 – 4 za każdą poprawną odpowiedź po 1 p.


12.2. B 0 – 1 poprawna odpowiedź – 1 p.

odpowiedź błędna lub brak odpowiedzi – 0 p. 13. D 0 – 1

14. C 0 – 1

15. D 0 – 1

16. B 0 – 1

17. D 0 – 1

18. B 0 – 1

19. D 0 – 1

20. B 0 – 1

KRYTERIA DO ZADANIA Z LUKĄ

12.1.

1 p – wszystkie odpowiedzi poprawne

0 p. – brak elementu rozwiązania lub błędne wypełnienie którejś z luk

POPRAWNE ROZWIĄZANIE

Luka 1. dała mi znać

Luka 2. że

Luka 3. wpadnij

Luka 4. Całuję

KRYTERIA DO ZADANIA KRÓTKIEJ ODPOWIEDZI

21.

2 p. – pełne rozwiązanie (uczeń podaje tytuł powieści, wymienia trzy postacie i wskazuje

cechę charakterystyczną każdej z nich)

1 p. – brak jednego elementu rozwiązania

0 p. – więcej braków

Strona 3 z 6

PROPOZYCJA ODPOWIEDZI

Tytuł powieści: Potop

Postać Cecha wyróżniająca

Jan Onufry Zagłoba Jest najbarwniejszą postacią w powieści; tryska humorem; czę-

sto stosuje fortele, które niejednokrotnie ratują go z opresji.

Jerzy Michał Woło-

dyjowski

Najlepszy szermierz; pierwsza szabla Rzeczpospolitej; wzór

rycerza; ze względu na niski wzrost zwany „małym rycerzem”.

Andrzej Kmicic

(vel Babinicz)

Jest tą postacią w powieści, która przechodzi największą prze-

mianę: na początku jawi nam się jako typowy zabijaka, potem

staje się gorliwym obrońcą ojczyzny; jest jedyną postacią dy-

namiczną.

KRYTERIA DO ZADANIA ROZSZERZONEJ ODPOWIEDZI (ROZPRAWKI)

22.

Poziomy wykonania

Treść 4 p. 3 p. 2 p. 1 p. 0 p.

* praca odnosi się

do problemu

sformułowanego

w temacie

* przedstawia

stanowisko autora

* zawiera trafną

i wnikliwą

argumentację

* zachowuje logikę

wywodu

podkreśloną

segmentacją

tekstu

* praca odnosi się

do problemu

sformułowanego

w temacie

* przedstawia

stanowisko autora

* zawiera trafną

argumentację

* w przeważającej

części zachowuje

logikę wywodu

* praca

w przeważającej

części odnosi się

do problemu

sformułowanego

w temacie

* przedstawia

stanowisko autora

* zawiera częściowo

trafną

argumentację

* praca jest luźno

związana

z problemem

sformułowanym

w temacie

* przedstawia

stanowisko autora

* zawiera próbę

argumentacji

* praca nie odnosi

się do problemu

sformułowanego

w temacie

lub

praca nie zawiera

argumentacji

Cechy uwzględnione na skali:

1. Zgodność z tematem – odniesienie do problemu sformułowanego w temacie.

2. Stanowisko autora wobec problemu (sąd wyrażony pośrednio, sąd wyrażony bez-

pośrednio – postawiona teza lub hipoteza).

3. Trafność i wnikliwość argumentacji.

4. Logika wywodu (błąd rzeczowy zakłócający logikę wywodu powoduje obniżenie

oceny o jeden poziom).

Komentarz

Oceny 4, 3, 2 przypisywane są odpowiednio tekstowi argumentacyjnemu: bardzo dobre-

mu, średniemu, słabemu.

Strona 4 z 6

Ocena 1 przypisywana jest pracy, która nie spełnia kryteriów tekstu argumentacyjnego,

ale świadczy o podjęciu przez ucznia próby argumentacji.

Segmentacja tekstu

1 p. – zachowany logiczny tok rozważań, segmentacja konsekwentna i celowa

0 p. – brak uporządkowania logicznego, segmentacja przypadkowa lub brak segmentacji

Styl

1 p. – styl konsekwentny, dostosowany do wywodu argumentacyjnego

0 p. – styl niekonsekwentny lub niedostosowany do wywodu argumentacyjnego

Język

2 p. – dopuszczalne 3 błędy składniowe lub leksykalne, lub frazeologiczne, lub fleksyjne

1 p. – dopuszczalne 4 błędy składniowe lub leksykalne, lub frazeologiczne, lub fleksyjne

0 p. – powyżej 4 błędów składniowych lub leksykalnych, lub frazeologicznych, lub flek-

syjnych

Ortografia

1 p. – dopuszczalne 2 błędy

0 p. – powyżej 2 błędów

W przypadku uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się

1 p – dopuszczalne 3 błędy


Interpunkcja 1 p. – dopuszczalne 3 błędy


W przypadku uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się

1 p. – dopuszczalne 4 błędy


Strona 5 z 6

PRZYKŁADY ODPOWIEDZI

Przykład 1.

Bohaterowie powieści Henryka Sienkiewicza często stawali przed koniecznością do-

konywania wyborów. Czy refleksja nad ich zachowaniem może pomóc czytelnikowi

w podejmowaniu trudnych decyzji życiowych? Napisz rozprawkę, w której odwo-

łasz się do wybranej powieści poznanej w całości (Krzyżacy, Quo vadis, Potop).

Bohaterowie literaccy bardzo często stanowią wzór do naśladowania. Czytelnik, śle-

dząc ich losy, często przeżywa różne niezwykłe sytuacje, w których uczestniczą. Zdarza

się tak szczególnie wtedy, gdy staje się świadkiem ich wewnętrznych zmagań, które sta-

nowią wielką próbę charakteru. Postacie postawione przed koniecznością wyboru ukazuje

w swoich powieściach Henryk Sienkiewicz. Uważam, że ich zachowania mogą pomóc

czytelnikowi w podejmowaniu trudnych decyzji życiowych.

Postacią, która w „Krzyżakach” przykuwa uwagę czytelników, jest niewątpliwie Ju-

rand. Dla ratowania córki musiał wyrzec się najważniejszych dla niego wartości, czyli

honoru i sławy rycerskiej. Podporządkował się dobrowolnie żądaniom swoich wrogów,

spodziewając się, że w ten sposób odzyska Danusię porwaną przez rycerzy zakonnych.

Ten dumny i niezwyciężony pan Spychowa, który budził strach wśród zakonników, mu-

siał czekać pokornie pod murami Szczytna wystawiony na obelgi i pośmiewisko ze strony

prostych knechtów. Potrafił zdławić gniew i nienawiść, znieść głód i zimno, aby ocalić

swoje dziecko.

Jurand wykazał się wielką siłą charakteru, ponieważ wygrał najtrudniejszą walkę –

przezwyciężył samego siebie. Był w stanie znieść, w imię ojcowskiej miłości, okrutne

cierpienia duchowe i fizyczne, bo przecież został nie tylko wystawiony na pośmiewisko,

ale również okrutnie okaleczony. Poniósł straszliwą klęskę, gdyż jego poświęcenie nie

doprowadziło do przywrócenia wolności Danusi. Potrafił jednak mimo tego po raz kolej-

ny podjąć niełatwą decyzję, by przebaczyć swojemu oprawcy. Mógł przecież odpłacić

Zygfrydowi za swoje kalectwo i cierpienia oraz śmierć córki, ale nie chciał się mścić

i okazał mu miłosierdzie, dając przykład niezwykłego człowieczeństwa.

Warto brać z niego przykład wtedy, gdy trzeba rozwiązywać trudne problemy

i dokonywać wyboru między najważniejszymi wartościami. Konsekwencje tych decyzji

mogą być często trudne do udźwignięcia dla przeciętnego człowieka, dlatego zachowania

Juranda mogą być pomocne w duchowym wspieraniu czytelnika, któremu los nie szczę-

dził ciężkich przeżyć, i pomóc mu zachować siłę i wiarę w dramatycznych sytuacjach.

Jeśli ktoś będzie miał chwile wahania przed poświęceniem swojego czasu, pieniędzy

lub marzeń dla dobra bliskiej osoby, powinien potraktować zmagania ze sobą Juranda

oraz jego wybory jako dowód, że człowieka można złamać, ale nigdy pokonać, bo naj-

ważniejsze jest przekonanie, że należy przeciwstawiać się strachowi, okrucieństwu i złu

w imię miłości i dobra dla tych, których obdarzamy uczuciami.

Przykład 2.

Bohaterowie powieści Henryka Sienkiewicza często stawali przed koniecznością do-

konywania wyborów. Czy refleksja nad ich zachowaniem może pomóc czytelnikowi

w podejmowaniu trudnych decyzji życiowych? Napisz rozprawkę, w której odwo-

łasz się do wybranej powieści poznanej w całości (Krzyżacy, Quo vadis, Potop).

Bohaterowie powieści Henryka Sienkiewicza musieli zmagać się zarówno

z przeciwnościami losu, jak i z własnymi słabościami. W krytycznych sytuacjach byli

wystawieni na wielką próbę charakteru. Czy ich zachowania mogą pomóc czytelnikowi

Strona 6 z 6

w podejmowaniu trudnych decyzji życiowych? Uważam, że współczesny odbiorca nie

może korzystać z doświadczeń Sienkiewiczowskich postaci, a ich postępowanie nie sta-

nowi dla niego podstawy do naśladowania w momentach decydujących wyborów.

Andrzej Kmicic to jedna z najważniejszych postaci „Potopu” postawiona przed ko-

niecznością stoczenia wewnętrznej walki. Musiał on rozstrzygnąć w swoim sumieniu, czy

sprzeniewierzyć się przysiędze złożonej na krzyż i podjąć walkę o wolność ojczyzny, czy

pozostać wiernym Radziwiłłom, którzy opuścili swego prawowitego władcę, i tym sa-

mym skazać się na haniebne miano zdrajcy ojczyzny. Nie wiedział, że Janusz Radziwiłł

wykorzystał jego lojalność i zaufanie, aby posłużyć się nim, gdyby zaszła potrzeba prze-

ciwstawienia się przeciwnikom uznania szwedzkiego króla za władcę Polski.

Podczas uczty, która została wydana dla szlachty przybyłej do Radziwiłła w celu

obrony ojczyzny, Kmicic został postawiony przed koniecznością dokonania wyboru mię-

dzy najważniejszymi dla niego wartościami: honorem i miłością do ojczyzny. Uznał za

ważniejszą przysięgę wierności, gdyż splamiłby swój honor i sprzeniewierzyłby się Bogu.

W ten sposób skazał się na pogardę patriotycznej szlachty oraz naraził swoją ukochaną na

wstyd i cierpienie. W słuszności podjętej decyzji utwierdziło go jednak zapewnienie księ-

cia Janusza, że poddaje się on Szwedom, aby służyć Polsce i w ten sposób myśli o jej

dobru.

Współczesny czytelnik nie znajdzie zbyt wielu sytuacji, w których postępowanie Kmi-

cica mogłoby pomóc mu w podjęciu decyzji. To inne czasy, inni ludzie, inne sytuacje

wymagające dokonywania wyborów. Sądzę, że możemy współczuć bohaterom powieści

Henryka Sienkiewicza, możemy ich podziwiać za odwagę, determinację, lojalność i mi-

łość, lecz realia ich świata i naszego są tak różne, że trudne decyzje musimy podejmować

w oparciu o własne przemyślenia i wyznawane wartości i ponosić za nie odpowiedzial-

ność.

EGZAMIN GIMNAZJALNY · Na podstawie: Mirosław Bańko, Mały słownik wyrazów kłopotliwych,...

Documents

Transcript of EGZAMIN GIMNAZJALNY · Na podstawie: Mirosław Bańko, Mały słownik wyrazów kłopotliwych,...