Edukacja zdrowotna w nowej podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej.

Anna Kamińska Doradca metodyczny

MODN w Koninie

anna.kaminska@modn.konin.pl

Definicja edukacji zdrowotnej

Edukacja zdrowotna to proces dydaktyczno-wychowawczy, w którym dzieci i młodzież uczą się jak żyć aby:

• zachować i doskonalić zdrowie własne i innych ludzi

oraz tworzyć środowisko sprzyjające zdrowiu;

• w przypadku wystąpienia choroby lub niepełnosprawności aktywnie uczestniczyć w jej leczeniu, radzić sobie i zmniejszać jej negatywne skutki.

B. Woynarowska (2010)

Dlaczego niezbędna jest edukacje zdrowotna (EZ) w szkole?

• EZ jest prawem każdego dziecka - w dzieciństwie i młodości kształtują się zachowania zdrowotne, które decydują o stylu życia i zdrowiu w późniejszych latach.

• W szkole są możliwości prowadzenia systematycznej,

zaplanowanej EZ całej populacji dzieci i młodzieży oraz nauczycieli, pracowników szkoły i rodziców.

• EZ wspiera realizację podstawowych zadań szkoły – zdrowie

ucznia sprzyja osiągnięciom szkolnym. • EZ w szkole jest uznana za najbardziej opłacalną, długofalową

inwestycję w zdrowie społeczeństwa, jej koszty są niewspółmiernie niższe niż leczenia chorób.

Edukacja zdrowotna obejmuje przekazywanie i nabywanie (zwiększanie) lub korygowanie:

wiedzy (informacji) o zdrowiu dotyczącej zagrożeń dla zdrowia, a także czynników zwiększających potencjał zdrowotny;

umiejętności (sprawności) umożliwiających właściwe zachowania

zdrowotne: Umiejętności związane ze zdrowiem fizycznym (higiena i pielęgnacja ciała,

samobadanie, samokontrola np. masy ciała – podejście prosomatyczne,

Umiejętności dotyczące zdrowia psychospołecznego tzw. umiejętności życiowe np. radzenie sobie w nowych sytuacjach życiowych, podejmowanie właściwych decyzji i wyborów;

Dla utrzymania i doskonalenia zdrowia niezbędne jest opanowanie wielu umiejętności, prostych i złożonych.

Edukacja zdrowotna obejmuje nabywanie lub korygowanie:

• przekonań - względnie stałych składników świadomości człowieka, które wynikają z przeświadczenia, że pewien stan rzeczy jest taki, a nie inny.

• postaw - elementów osobowości, względnie trwałych predyspozycji do reagowania lub zachowywania się w określony sposób.

Postawa wobec zdrowia ma trzy komponenty: • poznawczy – przekonania, myśli, wiedza o zdrowiu i chorobie, • emocjonalny – reakcje, emocje, uczucia związane z różnymi aspektami zdrowia (np. lęk, poczucie zagrożenia), • behawioralny – zachowania związane ze zdrowiem. Zadaniem nauczyciela jest kształtowanie u uczniów pozytywnych postaw wobec zdrowia własnego i innych ludzi.

• Dbałość (troska) o zdrowie wiąże się z postawą autokreacyjną wobec zdrowia, związaną z przekonaniem, że każdy człowiek: jest odpowiedzialny za swój los, pomyślność i zdrowie oraz, że swoim działaniem może zdrowie chronić i doskonalić. Nauczyciel poprzez swoje działania i prezentowane

wzorce osobowe ma realny wpływ na kształtowanie się u uczniów określonego stylu życia.

• Prozdrowotny styl życia – wartości, postawy oraz

zespół zachowań związanych ze zdrowiem, które ludzie podejmują świadomie dla zwiększenie potencjału swego zdrowia.

Samokontrola zdrowia i samobadanie

Sen, odpoczynek

Aktywność fizyczna

Racjonalne żywienie

Dbałość o ciało Poddawanie się

badaniom profilaktycznym

Zachowanie bezpieczeństwa

Racjonalne zachowania w przypadku choroby

Dbałość o zdrowie

Korzystanie i dawanie wsparcia

Radzenie sobie z problemami i stresem

Niepalenie

Ograniczone spożywanie alkoholu

Nieużywanie narkotyków

Co to znaczy „dbać o zdrowie”?

• robić coś pozytywnego dla swego zdrowia, • nie robić czegoś zagrażającego zdrowiu.

Dlaczego ludzie nie dbają o zdrowie?

Brak wiedzy

Brak potrzeby

Poświęcanie zdrowia dla osiągnięcia innych celów

Brak wiary we własne siły

Przekonanie, że zdrowie nie zależy od nas

Wymówki (brak czasu, zła pogoda)

Styl życia (ok. 50-52%)

Środowisko (ok. 20%)

Biologia człowieka (ok. 20%)

Organizacja opieki medycznej (ok. 10-15%)

1. Nie myślę o zmianie

2. Myślę o zmianie

7. Dokonuję zmiany Udało mi się!!!

3. Decyduję się na zmianę

4. Wprowadzam zmianę, praktykuję

5. Podtrzymuję zmianę, eksperymentuję

6. Wracam do punktu wyjścia

Wejście przez obrotowe drzwi

Wyjście

Jeżeli wiemy, na jakim etapie

zmiany zachowania jest

dana osoba, możemy jej

lepiej pomóc!

Etapy zmiany zachowania

Miejsce edukacji zdrowotnej w podstawie programowej w szkole podstawowej

Preambuła PP

„Ważną rolę w kształceniu i wychowaniu uczniów w szkole podstawowej odgrywa edukacja zdrowotna. Zadaniem szkoły jest kształtowanie postaw prozdrowotnych uczniów, w tym wdrożenie ich do zachowań higienicznych, bezpiecznych dla zdrowia własnego i innych osób, a ponadto ugruntowanie wiedzy z zakresu prawidłowego odżywiania się, korzyści płynących z aktywności fizycznej, a także stosowania profilaktyki.”

Miejsce edukacji zdrowotnej w podstawie programowej w szkole podstawowej

„Wychowanie fizyczne pełni ważne funkcje edukacyjne, rozwojowe i zdrowotne: wspiera rozwój fizyczny, psychiczny, intelektualny i społeczny uczniów oraz kształtuje obyczaj aktywności fizycznej i troski o zdrowie w okresie całego życia, wspomaga efektywność procesu uczenia się oraz pełni wiodącą rolę w edukacji zdrowotnej uczniów.”

„Wychowanie fizyczne to nie tylko przygotowanie sprawnościowe, ale przede wszystkim prozdrowotne. Pełni ono, oprócz swej funkcji doraźnej, również funkcję prospektywną (przygotowuje do dokonywania w życiu wyborów korzystnych dla zdrowia). W podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej widoczna jest (…) koncepcja sprawności fizycznej ukierunkowanej na zdrowie.”

Miejsce edukacji zdrowotnej w podstawie programowej w szkole podstawowej

Warunki i sposób realizacji Edukacja zdrowotna. • W tym bloku tematycznym zawarto treści dotyczące

zdrowia i jego diagnozowania w kontekście przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym. Łączenie treści z tego bloku z wdrażaniem kompetencji społecznych sprzyja rozwijaniu poczucia odpowiedzialności za zdrowie własne i innych ludzi, wzmacnianiu poczucia własnej wartości i wiary w swoje możliwości. Treści w tym bloku wzmacniają znaczenie aktywnego i zdrowego trybu życia w celu jak najdłuższego zachowania sprawności i zdrowia.

Miejsce edukacji zdrowotnej w podstawie programowej w szkole podstawowej

Warunki i sposób realizacji „(…) edukacja zdrowotna powinna być dostosowana do potrzeb uczniów (po przeprowadzeniu diagnozy tych potrzeb) oraz do możliwości organizacyjnych szkoły.

Warunkiem skuteczności realizacji tego bloku jest integrowanie treści z innymi przedmiotami, w tym np. biologią, wychowaniem do życia w rodzinie, wiedzą o społeczeństwie, edukacją dla bezpieczeństwa. Wymaga to współdziałania nauczycieli różnych przedmiotów, współpracy z pielęgniarką albo higienistką szkolną oraz z rodzicami.

Niezbędne jest także skoordynowanie tych zajęć z programami edukacyjnymi dotyczącymi zdrowia i profilaktyki zachowań ryzykownych lub chorób, oferowanymi szkołom przez różne podmioty.”

Wymaganie szczegółowe EZ

Możliwy sposób

realizacji

Podejście EZ Treści powiązane Kl. IV

Uwagi

opisuje jakie znaczenie ma aktywność fizyczna dla zdrowia;

Na wielu lekcjach wf

P

roso

mat

yczn

e

Blok tematyczny -„Aktywność fizyczna”

opisuje zasady doboru stroju do warunków atmosferycznych w trakcie zajęć ruchowych

Lekcje wf realizowane poza salą sportową

Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” - „Aktywność fizyczna”

opisuje piramidę żywienia i aktywności fizycznej

Warsztaty

opisuje zasady zdrowego odżywiania

Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” (2.1)

Klasa IV W zakresie wiedzy. Uczeń:

Klasa IV W zakresie umiejętności. Uczeń:

Wymaganie szczegółowe EZ

Możliwy sposób

realizacji

Podejście EZ Treści powiązane Kl. IV

Uwagi

przestrzega zasad higieny osobistej i czystości odzieży

Wszystkie lekcje wf

P

roso

mat

yczn

e

przyjmuje prawidłową postawę ciała w różnych sytuacjach

Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” (2.4; 2.5) - „Aktywność fizyczna”

Klasa V - VI Uczeń:

W zakres

ie

Wymaganie szczegółowe EZ Możliwy sposób

realizacji

Podejście EZ

Treści powiązane Kl. V – VI

Uwagi

wie

dzy

omawia sposoby ochrony przed nadmiernym nasłonecznieniem i niską temperaturą;

Lekcje poza salą sportową

P

roso

mat

yczn

e

Blok tematyczny -„Aktywność fizyczna (LA, A. Terenowa), - EZ (2.3)

um

ieję

tno

ści

wykonuje ćwiczenia kształtujące nawyk prawidłowej postawy ciała w postawie stojącej, siedzącej i leżeniu oraz w czasie wykonywania różnych codziennych czynności;

Na wielu lekcjach wf lub realizowany jako odrębny temat lekcji

Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” (1.3, 2.2, 2.3) - „Aktywność fizyczna”

wykonuje ćwiczenia oddechowe i inne o charakterze relaksacyjnym

Część końcowa lekcji wf

Blok tematyczny -„Aktywność fizyczna

podejmuje aktywność fizyczną w różnych warunkach atmosferycznych (2.3)

Lekcje poza salą sportową np. zimą

EZ kl. (1.3) wymienia zasady i metody hartowania organizmu

Klasa V – VI W zakresie wiedzy. Uczeń:

Wymaganie szczegółowe EZ Możliwy sposób

realizacji

Podejście EZ

Treści powiązane Kl. V - VI

Uwagi

wyjaśnia pojęcie zdrowia Warsztaty

P

roso

mat

yczn

e

opisuje pozytywne mierniki zdrowia

Lekcje wf Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” (2.1) - „Aktywność fizyczna”

omawia zasady aktywnego wypoczynku zgodne z rekomendacjami aktywności fizycznej dla swojego wieku (np. WHO lub UE)

Warsztaty Blok tematyczny - „Aktywność fizyczna”

(1.4) - wymienia rekomendacje aktywności fizycznej dla swojego wieku

Mierniki zdrowia: • poziom sprawności fizycznej, • ilość (częstotliwość, czas trwania) i intensywność aktywności fizycznej, • wydolność fizyczna, • wskaźniki fizjologiczne np. spirometria, • wskaźniki biochemiczne np. poziom hemoglobiny we krwi, • rozwój fizyczny (pomiary somatyczne np. wzrost, masa ciała) i stan odżywienia np. wkaźnik BMI, • samopoczucie psychiczne i funkcjonowanie społeczne.

Klasa VII - VIII Uczeń:

W zakre

sie

Wymaganie szczegółowe EZ

Możliwy sposób realizacji

Podejście EZ

Treści powiązane Kl. VII – VIII

Uwagi

wie

dzy

wymienia przyczyny i skutki (…) używania sterydów w celu zwiększenia masy mięśni

Lekcja wf

P

roso

mat

yczn

e

Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” (1.1; 2.4)

omawia sposoby redukowania nadmiernego stresu i radzenia sobie z nim w sposób konstruktywny (1.2)

Warsztaty lub końcowa cz. lekcji poświęconej ćw. relaksacyjnym

nakierowane na umiejętności psycho- społeczne

Blok tematyczny - EZ (2.2)

um

ieję

tno

ści dobiera rodzaj ćwiczeń

relaksacyjnych do własnych potrzeb (2.2)

Odrębne tematy lekcji poświęcone technikom relaksacyjnym luk cz. końcowe w cyklach.

prosomatyczne / umiejętno-ści psycho-społeczne

Blok tematyczny - EZ (1.2)

Klasa VII - VIII Uczeń: W

zakresie

Wymaganie szczegółowe EZ Możliwy sposób realizacji

Podejście EZ

Treści powiązane Kl. VII – VIII

Uwagi

um

ieję

tno

ści

opracowuje rozkład dnia, uwzględniając proporcje między pracą a wypoczynkiem, wysiłkiem umysłowym a fizycznym, rozumiejąc rolę wypoczynku w efektywnym wykonywaniu pracy zawodowej;

Zadanie domowe (praca pisemna), Warsztaty , Projekt edukacyjny

P

roso

mat

yczn

e

Blok tematyczny - „Aktywność fizyczna” (1.3; 2.11)

demonstruje ergonomiczne podnoszenie i przenoszenie przedmiotów o różnej wielkości i różnym ciężarze.

Odrębny temat lekcji lub podczas lekcji, w których występuje przenoszenie sprzętu sportowego np. gimnastycznego, lekkoatletycznego

Blok tematyczny - „Aktywność fizyczna”

Klasa VII - VIII W zakresie wiedzy. Uczeń:

Wymaganie szczegółowe EZ Możliwy sposób realizacji

Podejście EZ

Treści powiązane Kl. VII - VIII

Uwagi

wymienia przyczyny i skutki otyłości oraz nieuzasadnionego odchudzania się (…)

Warsztaty (wspólnie z treściami powiązanymi)

P

roso

mat

yczn

e

Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” (2.1; 1.3)

wymienia czynniki, które wpływają pozytywnie i negatywnie na zdrowie i samopoczucie, oraz wskazuje te, na które może mieć wpływ;

W

arsz

taty

omawia konsekwencje zdrowotne stosowania używek i substancji psychoaktywnych w odniesieniu do podejmowania aktywności fizycznej

wyjaśnia wymogi higieny wynikające ze zmian zachodzących w organizmie w okresie dojrzewania

Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” (1.1;)

Treści edukacji zdrowotnej, które znalazły się w bloku tematycznym „Kompetencje społeczne”

Wymaganie szczegółowe Podejście EZ

Uwagi

omawia znaczenie dobrych relacji z innymi ludźmi, w tym z rodzicami oraz rówieśnikami tej samej i odmiennej płci

u

kier

un

kow

ane

n

a u

mie

jętn

ośc

i p

sych

osp

ołe

czn

e

PP Gimnazjum – blok EZ

identyfikuje swoje mocne strony, budując poczucie własnej wartości, planuje sposoby rozwoju oraz ma świadomość słabych stron, nad którymi należy pracować

PP Gimnazjum – blok EZ

wykazuje umiejętność adekwatnej samooceny swoich możliwości psychofizycznych

Nowe wymaganie

współpracuje w grupie szanując poglądy i wysiłki innych ludzi, wykazując asertywność i empatię

Częściowo nowe wymaganie – w PP Gimnazjum (blok EZ) były zagadnienia dotyczące asertywności .

Wymagania szczegółowe z edukacji zdrowotnej, które były w gimnazjum a w nowej podstawie programowej dla szkoły podstawowej i szkoły ponadpodstawowej

nie występują.

Uczeń:

• wymienia zachowania sprzyjające i zagrażające zdrowiu oraz wyjaśnia, na czym polega i od czego zależy dokonywanie wyborów korzystnych dla zdrowia

• omawia konstruktywne sposoby radzenia sobie z negatywnymi emocjami

• wyjaśnia, w jaki sposób może dawać i otrzymywać różne rodzaje wsparcia społecznego

Wymagania szczegółowe z edukacji zdrowotnej, które były w gimnazjum a w nowej podstawie programowej

będą realizowane w szkole ponadpodstawowej.

Uczeń:

• omawia (jest – dobiera) sposoby redukowania nadmiernego stresu i radzenia sobie z nim w sposób konstruktywny.

• omawia szkody zdrowotne i społeczne związane z paleniem tytoniu, nadużywaniem alkoholu i używaniem innych substancji psychoaktywnych; wyjaśnia, dlaczego i w jaki sposób należy opierać się presji oraz namowom do używania substancji psychoaktywnych i innych zachowań ryzykownych.

Dziękuję za uwagę.

Anna Kamińska