EDUKACJA WEDŁUG PLANU DALTOŃSKIEGO WIEDZA I … · Plan Daltoński w Polsce ... w Przedszkolu nr...

EDUKACJA WEDŁUG PLANU DALTOŃSKIEGOWIEDZA I PRAKTYKA

Łódź, 20 listopada 2015

Organizatorzy:

Partnerzy:

Międzynarodowa konferencja dla dyrektorów i koordynatorów placówek daltońskich

2

Certyfikat „Produkt Klasy Marzeń 2011” przyznany na Targach Edukacyjnych EDUKACJA 2011 w Kielcach

Moje Bambinoproducent pomocy dedykowanych edukacji

według planu daltońskiego

Polskie Stowarzyszenie Dalton www.dalton.org.plOs. Pułanki 6, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski Tel. 41 2620976 (kom. 501521974) email: [email protected]

3

Spis treści

Katarzyna DryjasPlan Daltoński w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Roelof RohnerPlan Daltoński w XXI wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Anna WróbelRzeczywistość przedszkolna a Plan Daltoński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Anna SowińskaJak założyłam pierwszą daltońską szkołę podstawową w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Dorota DomagałaWykorzystanie koncepcji Planu Daltońskiego do stymulowania rozwoju odpowiedzialności, samodzielności i współpracy dzieci w wieku wczesnoszkolnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Joanna Kurak, Elżbieta StanisławskaInstrukcje obrazkowe w codziennej pracy z dziećmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Justyna SzczepockaPedagogika Planu Daltońskiego w grupie dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych . . . . . . . . . . . 14

Katarzyna PyrzyńskaPrzedszkolne rewolucje, czyli edukacja według Planu Daltońskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Katarzyna MałekScenariusz zajęć – Jak rozweselić smutną księżniczkę? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Katarzyna MałekScenariusz zajęć – Segregujemy śmieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Agnieszka KaczmarekScenariusz zajęć – Wiosenne porządki w ogrodzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Kamila SzymańskaPlanowanie pracy nauczyciela edukacji daltońskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Moje BambinoPomoce dedykowane edukacji według Planu Daltońskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

4

Minęło już kilka lat od momentu kiedy pedagogika Planu Dal-tońskiego pojawiła się na nowo w Polsce. Rozpoczynaliśmy

w 2009 roku próbami wdrożenia koncepcji do naszego systemu edukacyjnego w trzech placówkach oświatowych: w Przedszkolu Publicznym nr 16 w Ostrowcu Świętokrzyskim, w Przedszkolu nr 31 w Warszawie i w Szkole Podstawowej ABIS w Łodzi.

Wielki entuzjazm i determinacja zaowocowały nie tylko przyznaniem międzynarodowych certyfikatów, ale także popu-laryzowaniem pedagogiki daltońskiej w naszym kraju. Obecnie pod opieką Polskiego Stowarzyszenia Dalton jest ponad 40 pla-cówek oświatowych w całej Polsce, a rozwój nowych postępuje bardzo dynamicznie. Nauczyciele i dyrektorzy przedszkoli i szkół zaczęli dostrzegać ogromne korzyści ze stosowania Planu Dal-tońskiego w praktyce edukacyjnej.

Korzyści te widzą także rodzice dzieci, co jeszcze bardziej utwierdza nas w przekonaniu o ogromnej wartości stosowania Planu Daltońskiego w edukacji. Prowadzone przez Stowarzysze-nie badania ankietowe pokazały, że wszyscy respondenci za-uważyli duży wzrost samodzielności dzieci. Przejawia się to w domu większą aktywnością, umiejętnością organizowania wolnego czasu, planowania pracy, podejmowania decyzji, zdol-nością samodzielnego poszukiwania rozwiązań w różnych sytu-acjach. Dzieci wykazują się większą śmiałością oraz łatwością podejmowania nowych wyzwań. Niektórzy rodzice stwierdzili też, że Plan Daltoński pomaga im przemóc obawę przed obda-rowaniem dziecka zaufaniem i pozwoleniem na niezależność. To szczególnie ważne w naszym społeczeństwie, przyzwyczajo-nym raczej do nadmiernej ochrony i wyręczania dziecka.

W obszarze rozwoju odpowiedzialności zwrócono uwagę na zwiększenie odpowiedzialności dzieci za powierzone im zadania do wykonania, a także za młodsze rodzeństwo w domu oraz inne dzieci w grupie przedszkolnej. Nauka współpracy z partnerem za-owocowała: chęcią pomagania innym, poprawą relacji z innymi dziećmi, łatwością odnalezienia się w nowej grupie i nawiązywa-nia kontaktów, dzieleniem się zabawkami, organizowaniem wspólnych zabaw bez wykluczania pozostałych dzieci.

Rodzice zauważyli także, że ich pociechy czują się ważne i wiedzą że dadzą sobie radę w różnych sytuacjach.

Jest to niewątpliwie sukces innej, niż w tradycyjnej szkole, or-ganizacji i podejścia do ucznia, na co zwróciła uwagę sama au-torka koncepcji – Helen Parkhurst: Plan Daltoński jest reorganiza-cją procedur szkolnych, a rezultaty, które osiągnęliśmy przekonały

mnie, że gdybyśmy mieli pomóc społeczeństwu, to pierwszym kro-kiem jest zmiana warunków pracy milionów uczniów, ponieważ obecne nie tylko drażnią dzieci i hamują ich rozwój, ale również spra-wiają, że faktyczne uczenie się (główny cel szkoły) jest niemożliwe. 1

To my dorośli na początku jesteśmy odpowiedzialni i wska-zujemy dziecku drogę, wspieramy je w rozwoju. Ważne jest jed-nak, aby w miarę szybko przekazać „klucz” małemu człowiekowi i uczynić go właścicielem własnej edukacji.

Plan Daltoński to nie tylko koncepcja edukacyjna, to także sposób na życie. Powstał raczej z potrzeby serca i jest odpowie-dzią na potrzeby młodego pokolenia, które nie tylko musi po-konać kolejne szczeble edukacyjne, lecz także pewnym krokiem wejść w dorosłe życie i poradzić sobie z jego wyzwaniami. Ucząc więc dzieci nie tylko wyposażamy je w nową wiedzę, ale przygotowujemy je na przyszłość.

Już prawie sto lat temu pisała o tym w swojej książce: Wy-kształcenie według Planu Daltońskiego, Helen Parkhurst: Dziecko musi być tak wyposażone, aby mogło rozwiązywać zagadnienia dziecięcego wieku, nim stanie oko w oko z problemami wieku mło-dzieńczego i dojrzałego. Czynić tak będzie mogło jeśli system kształ-cenia będzie tak obmyślony, aby dawać dziecku wolność i poczucie odpowiedzialności, pozwalające mu mierzyć się z tymi zagadnie-niami o swoich własnych siłach, bez niczyjej pomocy. Tym właśnie jest doświadczenie. Bez niego żaden rozwój charakteru nie jest moż-liwy do osiągnięcia, a bez charakteru żadne problemy nie mogą być rozwiązane zadowalająco w żadnej porze życia. 2

Katarzyna DryjasPrezes Polskiego Stowarzyszenia DaltonDyrektor Przedszkola Publicznego nr 16 im. Kolorowa Akademia w Ostrowcu ŚwiętokrzyskimPlan Daltoński w Polsce

1. Wyjaśnienie Planu Daltońskiego przez autora planu Helen Parkhurst Dyrektora Edukacyjnego Szkoły Uniwersyteckiej dla dzieci w Nowym Jorku, USA. Stowarzyszenie Dalton 35, Cornwall Gardens, London, S.W.7, 1926.

2. Helen Parkhurst, Wykształcenie według Planu Daltońskiego., Książnica – Atlas, Lwów–Warszawa 1928. Przekład Zofii Umińskiej i H.E. Kennedy B.A.


5

Już od stu dziesięciu lat Plan Daltoński stawia czoła nowym wyzwaniom i możliwościom. Dzięki jego sile i elastyczności

możemy implementować nowe metody nauczania i uczenia się. Wymaga on od nas podejścia zgodnego z indywidualnymi potrzebami dziecka. Niezbędne jest tu przygotowanie dziecka do życia w społeczeństwie, które bardzo często jest inne od tego, w jakim dorastało.

W książce Exploring the child’s world Helen Parkhurst wspo-mniała: Dzieci nie idą do szkoły po to, aby się uczyć, ale żeby do-świadczać. Kiedy nauczyciele potrafią znaleźć równowagę pomię-dzy wiedzą i doświadczeniem w swoim sposobie nauczania, to wtedy ich podopieczni będą coraz bardziej zmotywowani.

Pomimo tego, że od pierwszej Międzynarodowej Konferen-cji Dalton w Londynie minęło 95 lat, holenderskie Dalton Inter-national nadal rozwija ideę Helen Parkhurst, dostosowuje ją do współczesnych czasów, promuje dobre praktyki, a także stwo-rzyło platformę wymiany interpretacji tej idei.

Polska jest krajem bardzo aktywnym w upowszechnianiu edukacji daltońskiej w przedszkolach i szkołach. Chciałbym wyrazić swój szacunek do wszystkich nauczycieli, którzy eks-perymentują z Planem Daltońskim i wprowadzają jego nowe elementy w swoich klasach. Na uznanie zasługuje także Pol-skie Stowarzyszenie Dalton, koordynujące od kilku lat funkcjo-nowanie ruchu, który rozwija się Polsce w wybuchowym wręcz tempie.

Czyż nie jest wyzwaniem posiadanie wizjonerskiego spoj-rzenia na przyszłą edukację? Jedynym sposobem stworzenia re-alistycznej wizji jest porzucenie sposobu myślenia, do którego jesteśmy przyzwyczajeni. Musimy zdać sobie sprawę z tego, że wiele elementów w naszym środowisku zmienia się w zupełnie nieoczekiwanym kierunku. Dobra tradycja, przekazywana z po-kolenia na pokolenie, może stać się przestarzała, a edukacja dzieci powinna polegać na rozwijaniu różnych umiejętności.

W obecnych czasach cały świat edukacji szuka definicji umiejętności, jakie powinien posiadać uczeń XXI wieku. Są one różnie określane, w zależności od miejsca i szkoły. Podej-muje się próby ich uogólnienia i skategoryzowania. Poniższa lista ukazuje zwięzły, ogólny zarys wiedzy, umiejętności, nawy-ków w pracy i cech charakteru, zazwyczaj związanych z umie-jętnościami XXI wieku:

z krytyczne myślenie, rozwiązywanie problemów, argumenta-cja, analiza, interpretacja, synteza informacji,

z umiejętności i praktyki badawcze (dociekliwość, poddawa-nie w wątpliwość),

z kreatywność, artyzm, ciekawość, wyobraźnia, innowacja, osobista ekspresja,

z wytrwałość, planowanie, samokierowanie, samodyscyplina, umiejętność dostosowania, inicjatywa,

z ustna i pisemna komunikacja, publiczne przemowy i prezen-tacje, słuchanie,

z przywództwo, praca zespołowa, współpraca, możliwość uży-cia przestrzeni wirtualnej,

z umiejętności związane z technologią informacyjną i komuni-kacyjną (ITC), znajomość internetu, interpretacja danych i ich analiza, programowanie komputerowe,

z znajomość etyki, sprawiedliwości społecznej, postawa oby-watelska,

z biegłość w ekonomii i finansach, przedsiębiorczość, z świadomość globalna, znajomość multikulturowości, z zdolności związane z naukami ścisłymi i ich metodami oraz

argumentacja, z biegłość w zagadnieniach dotyczących ochrony środowiska,

rozumienie ekosystemów, z znajomość zagadnień związanych ze zdrowiem i dobrą kon-

dycją, włącznie z dietetyką, ćwiczeniami, zdrowiem publicz-nym i bezpieczeństwem.Ogólnie mówiąc, priorytetem w dzisiejszych szkołach po-

winno być uczenie dzieci właśnie takich uniwersalnych i odpo-wiednich umiejetności, niezbędnych w nowej, otaczającej je rzeczywistości. Dzieci, które osiągną pełnoletność w XXI wieku, potrzebują nauczania innych umiejętności, niż dzieci uczące się w XX wieku. Umiejętności, jakie będą zdobywać, powinny od-zwierciedlać szczególne wymagania, niezbędne w złożonym, kierowanym przez technologię społeczeństwie.

Nauczyciele przedszkolni zdają sobie sprawę, że nauczają nowe pokolenia obywateli. Są również świadomi, że jednym z ich najważniejszych zadań jest ochrona szczególnych potrzeb edukacyjnych najmłodszych dzieci.

Z niecierpliwością wyczekuję okazji na mój kolejny wkład w ten rozwój.

Roelof RöhnerPrezydent Dalton InternationalSenior Dalton KonsultantPlan Daltoński w XXI wieku

6

Pierwsze, podstawowe informacje na temat Planu Daltońskie-go wywołują u większości nauczycieli z jednej strony duży

entuzjazm, a z drugiej zaś wiele obaw przed wprowadzeniem pewnych rozwiązań w przedszkolu. Skąd te wątpliwości? Dlacze-go nauczyciele z dystansem podchodzą do edukacji daltońskiej?

Współczesna rodzina zazwyczaj odizolowana jest na co dzień od kontaktów wielopokoleniowych. Dlatego też brak naturalnej edukacji przez modelowanie postaw w środowisku rodzinnym ogranicza możliwości edukacji nieformalnej dziecka. Jednocześnie tempo codziennego dnia nie sprzyja tworzeniu społecznych sytu-acji edukacyjnych w domu. Współcześni rodzice skupiają się głów-nie na rozwoju intelektualnym dziecka, zapominając o potrzebie równomiernego rozwoju we wszystkich sferach: intelektualnej, fi-zycznej, społeczno-emocjonalnej. Na pierwszym planie edukacji maluchów przez rodziców jest jak najwcześniejsza nauka języków obcych, ćwiczenie pamięci, nauka czytania, poznawanie specjali-stycznych słów z różnych dziedzin wiedzy itp. To wszystko z po-mocą telefonów komórkowych i innych mobilnych urządzeń elektronicznych, z których dzieci korzystają podczas jazdy samo-chodem, środkami komunikacji miejskiej, w kolejce do lekarza czy w domu, kiedy rodzice zajęci są czynnościami dnia codzien-nego. Współczesne dzieci mają mało okazji do naturalnego ruchu, który wzmacnia ich rozwój fizyczny. Dziecko w wieku przedszkol-nym wożone jest samochodem w foteliku, wózkiem, bo łatwiej niani czy babci. A jak już porusza się samodzielnie to najczęściej pod taką kontrolą, że nie ma możliwości ćwiczyć i doświadczyć konsekwencji swojego zachowania, czy swojego wyboru.

Już w pierwszych dniach w przedszkolu widać, które dzieci funkcjonują w takiej rzeczywistości. Nie potrafią usiąść przy stoliku do jedzenia posiłku, nie podejmują aktywności przy czynnościach samoobsługowych, biernie oczekują na pomoc osoby dorosłej lub żądają pomocy. Rodzice są jeszcze bardziej niż inni, zaniepo-kojeni, jak poradzi sobie ich maluch w przedszkolu, kto go nakar-mi, pomoże w toalecie. Buntują się przeciw usamodzielnianiu dzieci. Często słychać z ich ust słowa: Jak to sam powinien to zro-bić? A od czego są panie w przedszkolu? Dziecko uczy się poprzez doświadczenie, więc jak ma się nauczyć jak nie doświadcza?

Z drugiej strony ci sami rodzice oczekują, że po trzech latach pobytu w instytucji edukacyjnej dziecko osiągnie pełną dojrza-łość szkolną. Będzie przygotowane do nauki czytania i pisania, będzie miało ugruntowane podstawy do nauki matematyki, bę-dzie radziło sobie w relacjach społecznych z dziećmi i dorosłymi. Jak wprowadzać dziecko w świat pisma, kiedy mała motoryka jest zupełnie nieprzygotowana? Kiedy dziecko samodzielnie nie doświadcza i nie mierzy się z materią, bo wszystko za dziecko wykonują osoby dorosłe. Jak otwierać przed dzieckiem tajemni-

ce matematyki, jeżeli dziecko ma kłopoty z podstawową orienta-cją przestrzenną? Jak dziecko może zderzyć się z rzeczywistością szkolną, kiedy nie jest wdrożone do samodzielności i do pokony-wania trudności? Bez współpracy z rodzicami i jednolitego od-działywania wychowawczego trudno osiągnąć ten cel.

Edukacja przedszkolna to przede wszystkim nauka przez za-bawę, ale najlepszą zabawą dla dziecka jest naturalne doświad-czanie w otaczającym świecie. Która sytuacja ma większą war-tość: ćwiczenia nauki wiązania sznurowadeł na modelu buta czy podczas ubierania? Czy zabawa plastikowymi potrawami może być korzystniejsza od samodzielnego tworzenia kanapek i samodzielnego nakładania potraw na talerz? Czyż istnieje lep-sza zachęta do jedzenia, niż ta, gdy dziecko samodzielnie zde-cyduje, jaką ilość potrawy nałożyć na talerz?

Dlaczego niektórzy nauczyciele z dystansem podchodzą do edukacji daltońskiej?

Nie wszyscy dojrzeli do zmiany postawy wobec dziecka i potrzeby innego spojrzenia na edukację. Również trudno na-uczycielom przedstawić swoje racje rodzicom, dlatego rezy-gnują z tego sposobu oddziaływań. Niełatwo rozmawiać po partnersku jeśli rodzic uznaje zasadę, że tylko on najlepiej wie, co dziecku jest potrzebne. Trudno przedstawiać argumenty, które „komplikują” codzienne życie zabieganych rodziców.

Z drugiej strony oddanie przestrzeni dzieciom niesie pewne konsekwencje i nauczyciel już nie jest jedynym autorytetem, któ-ry przeprowadzi bezpiecznie za rękę po szczeblach wiedzy, ale staje się coachem, który stymuluje dziecko do samodzielnego poznania świata, przez świadome przygotowanie przestrzeni edukacyjnej. Dużo trudniej jest mądrze wspierać proces eduka-cyjny dając jednocześnie dziecku przestrzeń do działania, niż sto-sować tradycyjne metody nauczania. Ponieważ rolą nauczycieli jest dobrze przygotowywać dzieci do rzeczywistości szkolnej już w przedszkolu, współpraca z rodzicami jest podstawą sukcesu wszystkich oddziaływań edukacyjnych. Należy dołożyć wszelkich starań, aby rodzice włączyli się w mądrą edukację swojego dziec-ka. Pedagogika daltońska jako jedna z propozycji oddziaływań edukacyjnych daje nieograniczoną przestrzeń dla nauczyciela do stwarzania sytuacji do nauki, a dla dziecka szerokie możliwości bezpośrednich doświadczeń. Konsekwentnie i systematycznie re-alizowana prowadzi do szybkich zmian w postawie dziecka, jego funkcjonowaniu w grupie społecznej oraz własnej aktywności. Dobrze zorganizowana edukacja daltońska we współpracy z ro-dzicami wznosi dzieci przedszkolne na zaskakująco wysoki po-ziom rozwoju społecznego, ćwiczy różnorodne umiejętności, wzmacnia kompetencje oraz sferę emocjonalną dziecka, która często stanowi warunek sukcesu we wczesnej edukacji.

Anna WróbelDyrektor Przedszkola nr 31 im. Z. Witwickiego w WarszawiePrezes Polskiego Komitetu Światowej Organizacji Wychowania Przedszkolnego OMEP

Rzeczywistość przedszkolna a Plan Daltoński


7

To, co wygląda na koniec, może być początkiem nowego.

Ta piękna sentencja mogłaby być w zasadzie moim mottem życiowym – zresztą nie tylko moim. Na swojej ścieżce zawo-

dowej miałam sporo sytuacji, które na pierwszy rzut oka wyda-wały się końcem działań, a okazywały się bodźcem do nowych, jeszcze bardziej kreatywnych pomysłów.

Kiedy na początku lat dziewięćdziesiątych żegnałam się ze społeczną placówką podstawową, w której prowadziłam klasę zerową, nie wiedziałam, że właśnie w publicznej szkole podsta-wowej przyjdzie mi uczestniczyć w jednym z najbardziej kre-atywnych zespołów, w jakim przyszło mi na przestrzeni mojej kariery zawodowej pracować. Ja, wtedy „młody” nauczyciel, tra-fiłam pod skrzydła niezwykle doświadczonych i umiejących się dzielić swoją wiedzą pedagogów: Wiesławy Śliwerskiej, Bożeny Postolskiej i Elżbiety Skórki. To one nakreślały mi kierunki pracy i pomagały przejść przez zagmatwane ścieżki życia szkoły.

Współpraca z moją koleżanką z roku, Agnieszką Kaźmierczak, była natomiast inspiracją do powstania pierwszego w Polsce al-ternatywnego, kartkowego elementarza Podróże z Kacprem 2. Ja-kie to szczęście, że już wówczas miałyśmy możliwość tworzenia własnych materiałów – a powstawały one głównie na bazie na-szych fantazji i doświadczeń. Obecna baza internetowa była dla nas nieosiągalna. Zresztą mój pierwszy komputer – o internecie nawet nie marzyłam – udało mi się kupić pod koniec lat 90.

Ruch klas autorskich, opartych na koncepcji państwa B.W. Śli-werskich 3 szybko rozprzestrzenił się w Polsce – sama miałam za-szczyt w tym ruchu uczestniczyć. To co mnie ujęło to szeroko po-

jęta autonomia w pracy z uczniem, nastawienie na indywidualne nauczanie, możliwość tworzenia autorskich programów oraz wła-snych materiałów do nauczania zawartych w podstawie progra-mowej treści. To klasy autorskie podniosły znaczenie pomocy edukacyjnej w procesie kształcenia. Oprócz określenia licznych funkcji, np. zwykłego klocka, postawały karty pracy pozwalające na samokontrolę, co było całkowitą nowością w tym okresie. Wi-dząc radość na twarzach dzieci oraz zaangażowanie, a co za tym idzie ogromną motywację do nauki, w całym zespole nauczycieli klas I-III zaczęłyśmy tworzyć materiały, które można spotkać do dziś: Matematyka inaczej, Gramatyka inaczej, Ortografia inaczej, ze-szyty ortografii do pudełka z samokontrolą PUS. 4

Każda praca ma w sobie tyle magii, ile jej dostrzegasz.

Efekty pracy dydaktycznej oraz wychowawczej, trzymanie się głównych filarów pracy: rodzic – nauczyciel – uczeń, dawało poczucie wyjątkowości nauczycieli, biorących udział w ekspery-mencie, uczniów, którzy z ochotą przychodzili do Szkoły oraz rodziców, którzy stale zastanawiali się, w jaki jeszcze sposób mogą pomóc zespołowi klasowemu, do którego uczęszcza jego dziecko. Wprost bajka! Doświadczałam tej siły, więc wiem o czym piszę. Oczywiście ta wyjątkowość, na którą składały się m.in. programy telewizyjne, częste wizyty studyjne na terenie placówki oraz publikacje, nie pomagały nauczycielom klas au-torskich w integracji z innymi nauczycielami. Niestety, pojawiały się też sytuacje „zderzania ze ścianą”, bo przecież po co więcej pracować jeżeli „za to więcej nie zapłacą”. Można się w tym miej-scu zastanowić nad tym, co pchało nas do działania.

Anna Sowińska 1Konsultant Polskiego Stowarzyszenia Dalton, edukator, terapeuta zajęciowy, ekspert Akademii Bambino

Jak założyłam pierwszą daltońską szkołę podstawową w Polsce

1. Wieloletni nauczyciel dyplomowany edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, edukator, terapeuta zajęciowy, animator pedagogiki zabawy. W latach 90. nauczyciel klas autorskich, współzałożyciel i wieloletni prezes Stowarzyszenia Nauczycieli Edukacji Początkowej SNEP, założyciel 14 przedszkoli na terenie woj. łódzkiego z projektu Wieś Przyjazna dzieciom, wieloletni dyrektor Szkoły Podstawowej z certyfikatem Dalton International, konsultant pedagogiki Planu Daltoń-skiego, członek Polskiego Stowarzyszenia Dalton, prekursor wprowadzania idei Helen Parkhurst na terenie placówek edukacyjnych. Autor programów, podręczni-ków, pomocy edukacyjnych i materiałów około podręcznikowych. Laureat nagrody Werycho-Radziwiłowicz nadawanej przez Bliżej Przedszkola oraz Lidera w edukacji nadawanej przez Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Łodzi.

2. Agnieszka Kaźmierczak, Anna Sowińska; Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza IMPULS, 1999, Podróże z Kacprem, tytuł zredagowany przez dzieci, zawiera w sobie ideę zachowania łączności między światem dziecięcej fantazji a rzeczywistością, między zabawą a nauką. Kacper (papuga) prowadzi dzieci przez krainy ABECA-DLOCJI. Każda kraina to świat innej litery. Poznanie litery, z zachowaniem określonego toku metodycznego, odbywa się jakby przy okazji poznawania fragmentu otaczającej rzeczywistości. Niezwykle pomysłowe ćwiczenia ortograficzne, słownikowe i redakcyjne wiążą w sobie elementy operatywnego myślenia, ruchu i emocji. Elementarz z założenia jest czarno-biały by stworzyć użytkownikom możliwość wypełnienia go samodzielnie kolorem. Elementarz zawiera trzy ważne książki: czytankę, wycinankę i ćwiczenia. Całość elementarza została ujęta w formę kart pracy indywidualnej dziecka, z możliwością różnicowania poziomów dzięki proponowanym ćwiczeniom podstawowym i dodatkowym.

3. Bogusław Śliwerski, Wiesława Śliwerska Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza IMPULS, 1994. Między innymi w książce zostały zaprezentowane poglądy i praktyczne oferty dydaktyczne, które stały się dla autorów źródłem inspiracji i wsparcia w promowaniu koncepcji kształcenia wczesnoszkolnego bez odwoływania się do elementów przemocy strukturalnej i symbolicznej w postaci stopni szkolnych i selekcji. Zamieszczono w książce przykłady pracy z dziećmi poprzez stymulowanie i odwoływanie się do ich zainteresowań oraz twórczego myślenia.

4. Oficyna Wydawnicza IMPULS oraz Wydawnictwo EPIDEIXIS

8

Nie wszystko co się liczy, jest policzalne.

Ja kochałam to, co robiłam i realizowałam swoje marzenia – ot tyle. Przez lata powstawały plany pracy indywidualnej z dzieć-mi, wzorce ocen opisowych – pierwsze świadectwa 5 ukończenia klasy z obrazkiem klasowego bohatera, formy opisowego ocenia-nia. Wówczas nikt nas do tego nie zmuszał, bo istniał system kla-sowo-lekcyjny z cyfrową skalą ocen, która – szczerze mówiąc – nie zmuszała do refleksji nad każdym z uczniów. Określało się progi wymagań i każdy z naszych wychowanków musiał się z nimi zmierzyć, aby otrzymać konkretną ocenę.

Przetrzyj szlak temu, kto przyjdzie po tobie.

Przez lata tworzona była przeze mnie dokumentacja, prowa-dziłam też wiele szkoleń na terenie całej Polski. Kiedy przegląda-łam moje materiały, okazało się że w latach 1992-1993 nie było miesiąca, w którym przynajmniej dwa razy nie spotkałyśmy się gdzieś w Polsce (nauczyciele klas autorskich z innymi zaintere-sowanymi). Najwięcej takich szkoleń poprowadziłam z Wiesła-wą Śliwerską, która była i do dzisiaj jest moim autorytetem i wzorem nauczyciela-innowatora.

Doświadczenia z tego okresu bardzo przydały mi się podczas budowania fundamentów pod tworzoną przeze mnie szkołę podstawową w Łodzi. Na samym początku koncentrowałam się, aby zebrana przeze mnie kadra tak naprawdę zrozumiała założe-nia Szkoły, w której zarówno dziecko jak i rodzic jest podmiotem i partnerem, a nauczyciele tworzą wzajemnie się wspierający ze-spół. Z pewnością był mi również pomocny spory zasób materia-łów i doświadczeń, jakie wcześniej zebrałam. Z początku większą grupę stanowili nauczyciele edukacji początkowej i to oni byli tym pierwszym magnesem, który przyciągał do nas „Klientów”. Oczy-wiście do dopełnienia całości potrzebni są sprawdzeni nauczycie-le klas IV-VI. Dobierając kadrę do tego etapu edukacji, interesowały mnie nie tylko kwalifikacje, ale i doświadczenie w pracy. W sumie rozpiętość wiekowa kadry w szkole wynosiła od 25 do 62 lat. Młodsi mieli łatwość poruszania się w technologii informacyjnej, starsi mieli większy dystans i niezwykłą umiejętność rozwiązywa-nia problemów. Takie wzajemne uzupełnianie się umiejętności ka-dry jest bardzo istotne, aby odpowiednio funkcjonował żywy or-ganizm, jakim jest Szkoła. Oczywiście bez bardzo dobrej współpracy przytoczone przeze mnie wyżej zalety nie mają zna-czenia, a to już należało do obowiązków dyrektora Szkoły.

To, że ktoś podąża inną ścieżką niż Ty, nie znaczy, że się zgubił.

Kiedy Szkoła już funkcjonowała (ponad dwa lata) zaczęłam się zastanawiać nad wprowadzeniem do niej metody pedago-giki Planu Daltońskiego, którą byłam zauroczona. O tym jak do

tego doszło pisałam już wiele razy wcześniej, ale z pewnością gdyby nie Anna Wróbel (dyrektorka Przedszkola nr 31 w Warsza-wie, członek zarządu Polskiego Stowarzyszenia Dalton), zainte-resowałabym się pedagogiką Planu Daltońskiego znacznie póź-niej. Dziękuję Aniu.

To dzięki jej inspiracji wydana została w Polsce pierwsza w powojennej historii książka na temat edukacji daltońskiej: Pe-dagogika Planu Daltońskiego 6.

Po wyjeździe do Holandii z częścią mojej rady pedagogicz-nej zachęcałam do zmian w przygotowywaniu własnego warsz-tatu pracy. Z czasem zaczęłam również informować Rodziców o zachodzących w szkole zmianach, tłumacząc im główne zasa-dy pracy z dziećmi i zachęcałam do przenoszenia tych zasad również na grunt domowy. Wdrażanie w wychowanie, podczas pracy z dziećmi, podstawowych filarów Planu Daltońskiego ja-kimi są: współpraca, samodzielność, odpowiedzialność, mogło przynieść tylko pozytywne zmiany.

Nigdy nie wydawałam poleceń, że od tego momentu wszy-scy muszą tak pracować, bo to jedyna i słuszna droga. Może dla-tego, że jak mnie każe się coś zrobić, a nie jestem do danej rzeczy przekonana, często rośnie we mnie bunt. Przekonanie do zmian musiało urodzić się w każdym z osobna. Jaka więc była moja ra-dość, kiedy jako pierwsze w szkole ostro do pracy wzięły się: Aga-ta Juljańska, Marta (Morawska) Kwella i Kamila Szymańska 7. To one stanowiły takie „centrum tworzenia” pierwszych materiałów i pierwszych pomysłów na poziomie edukacji wczesnoszkolnej. Ich zapał i zaangażowanie przyciągał do siebie inne nauczycielki edukacji wczesnoszkolnej. Do nich należała również Sylwia Bu-lenger – młoda absolwentka Uniwersytetu Łódzkiego, która po rocznym przyglądaniu się pracy koleżanek sama zaczęła tworzyć własne materiały z bardzo dużymi sukcesami wychowawczymi.

Kolejną „zarażoną” osobą, tym razem na poziomie klas IV-VI, była Anna Rejniak-Skrzyńska, która wręcz do perfekcji opano-wała pracę metodą Planu Daltońskiego na języku angielskim. Reszta nauczycieli przyglądała się tym poczynaniom, a czasami nawet negatywnie komentowała działania wyżej wymienio-nych nauczycieli. Wszystko jednak do czasu. Najważniejszym sprzymierzeńcem wprowadzenia zmian był efekt w postaci wi-docznej motywacji do uczenia, dostrzegalny coraz bardziej u uczniów i duża chęć zerwania z rutyną.

Czynnikiem decydującym o zmianie byli również sami uczniowie. Rozczulali mnie swoim pytaniem do nowego lektora – Czy będzie pani pracowała „Daltonem”? Kiedy nauczycielka od-powiadała, że nie wie, o co chodzi, bo jest to dla niej coś nowe-go, dzieci odpowiadały jej, żeby się nie martwiła bo oni wszyst-ko jej wytłumaczą.

Oczywiście w procesie edukacji byli i tacy uczniowie, którzy niezbyt byli zadowoleni z kart pracy, które, przesyłane rodzicom, przedstawiały materiały do wykonania w danym tygodniu przez zainteresowanego. Z jednej strony niechęć ta wynikała z braku

5. Wzory świadectw można zobaczyć w książce: Wyspy oporu, Oficyna Wydawnicza IMPULS

6. Roel Rohner, Hans Wenke, Pedagogika Planu Daltońskiego, Wydawnictwo SOR – MAN, 2011

7. Autorki Pomocnika nauczyciela – materiału zawierającego narzędzia do motywacji i organizacji życia w klasie na bazie Planu Daltońskiego, Wydawnictwo SOR - MAN


9

wewnętrznej motywacji do działania, z drugiej – z powodu licz-nych dysfunkcji własnych, z którymi samemu trudno było mu się zmierzyć. I tutaj ponownie indywidualizacja zawarta w Pla-nie Daltońskim sprawdzała się bardzo dobrze.

Praca moich nauczycieli została doceniona i w 2011 roku Szkoła otrzymała certyfikat International Dalton School. Staliśmy się pierwszą certyfikowaną daltońską Szkołą Podstawową w Polsce!

Rozszerz swoją strefę komfortu, żeby poprawić komfort życia innych.

Dobre doświadczenia jednych nauczycieli przekazywano na radach innym nauczycielem, którzy coraz częściej pytali, co zmie-nić w swoim warsztacie pracy. Do grona prekursorów w mojej szkole, stosujących swobodnie narzędzia do planowania swojej pracy należeli: Joanna Dutka, Elżbieta Gwiazda Szer (obie lektorki opracowały świetne materiały do edukacji językowej, wykorzystu-jąc przy tym edukację filmową, projekt kosmiczny i wideokonfe-rencje). Nad całym zespołem lektorów czuwała niezastąpiona Magdalena Galaj – przy 6 godzinach tygodniowo było to komfor-towe zarówno dla mnie, jak i nauczycieli-lektorów. Oprócz nauczy-cieli języka angielskiego swoje metody pracy w szkole zmieniła również nauczycielka języka francuskiego – Paulina Oczkowska--Korpecka, a jej innowacyjny warsztat pracy został doceniony na egzaminie z awansu zawodowego. Duży wkład w przedmioty ści-słe wniosły: Bogumiła Szukalska oraz Ewelina Gizińska. To, co kom-plikuje nieco pracę Planem Daltońskim w polskim systemie, to prowadzenie zajęć z poszczególnych przedmiotów przez różnych nauczycieli. W Holandii czy Danii klasę prowadzi najwyżej dwóch nauczycieli, którzy rozkładają pomiędzy sobą przedmioty humani-styczne i ścisłe i to oni mogą swobodnie gospodarować czasem dnia – tak jak ma to miejsce w edukacji wczesnoszkolnej w Polsce.

Po ustawieniu pracy na pierwszym poziomie edukacji mocno zastanawiałam się, jak przenieść wspaniałe rozwiązania Planu Daltońskiego na drugi poziom w przedmiotach humanistycz-nych i matematycznych. Tutaj miałam na uwadze przede wszyst-kim potrzebę refleksji na każdym etapie działań nauczycielskich, czyli umiejętność stawiania sobie pytania: co już wiem? Rodziły się plany i propozycje pracy dla poszczególnych zespołów, okre-ślanie celów językiem ucznia, określanie treści, jakie uczeń będzie poznawał w danym dziale, wreszcie – kiedy będzie sprawdzian i w jakiej formie. Te wszystkie informacje podawane są zarówno dzieciom, jak i rodzicom przed rozpoczęciem danego działu. Świetnie w tej roli sprawdza się dziennik elektroniczny.

Stwórz coś cudownego tam, gdzie jesteś.

Zawsze, kiedy gdzieś rozpoczynałam swoją pracę, angażowa-łam w nią wszystko, co miałam najlepszego. Nie potrafiłam po-zbawić się w niej emocji oraz zmniejszyć swojej aktywności. Tylko

taka sytuacja dawała mi zadowolenie. Zresztą w myśl starej praw-dy – jeżeli robisz to co lubisz, to nie pracujesz – ja się realizowa-łam. To cudowne uczucie móc stworzyć przestrzeń zarówno dla nauczycieli, dzieci oraz ich rodziców, w której wszyscy zaintereso-wani czują się dobrze. Oczywiście zawsze pozostaje ziarno niedo-sytu, że można coś zrobić jeszcze lepiej i komuś się to udało.

Zobacz w porażce krok do sukcesu.

Jednak do tworzenia czegoś tak magicznego jak Szkoła po-trzebni są nie tylko uczniowie, rodzice i nauczyciele. Potrzebna jest przede wszystkim wizja dyrektora i przygotowanie do wprowadzenia jej w życie oraz odpowiedzialny Partner nasta-wiony na współpracę i przemyślane działania.

Stworzyłam szkołę marzeń z bardzo dobrymi wynikami i cieszącą się uznaniem w środowisku miejskim. Szkołę, do któ-rej dzieci przychodziły z radością, a nauczyciele sami wymyślali kolejne działania. Szkołę, do której Rodzicie, aby znaleźć w niej miejsce dla swoich dzieci, zapisywali się z ponad rocznym wy-przedzeniem. Powstały liczne publikacje i nagrania ukazujące stosowanie Planu Daltońskiego w praktyce. Na terenie placówki organizowaliśmy wizyty studyjne, podczas których goście mo-gli obejrzeć zachodzące procesy. Wdrażaliśmy dobre praktyki podczas realizacji międzynarodowych projektów KeyTTT, NetQ6 oraz spotkań na konferencjach w kraju i za granicą.

Nurt zmian w polskiej edukacji jest coraz bardziej wartki. Rośnie świadomość roli, jaką pełnią w społeczeństwie pedago-dzy, a współpraca z otwartymi na zmiany Rodzicami daje coraz lepsze efekty. Dla mnie to jest ta grupa, która jest najbardziej zainteresowana efektywnością edukacji dzieci, tak, aby w przy-szłości dały sobie radę w coraz bardziej zmieniającej się rzeczy-wistości społecznej, ekonomicznej i politycznej. Dzięki wspar-ciu, jakie otrzymałam od Rodziców, wiele wspólnych działań zakończyło się sukcesem.

Niespodziewanie dla mnie zakończył się pewien okres w za-wodowym życiu, który był pełen wspaniałych doznań i wielu sukcesów. Mam ogromną satysfakcję, że stworzyłam coś, co za-owocowało pozytywną zmianą w ludziach, co zmieniło nie tyl-ko mnie, ale i świat dookoła. Robiąc coś dla siebie i dla innych warto zastanowić się, czy swoimi działaniami sprawiam, że świat staje się lepszy. Świadomość tego, że tak jest, daje mi siłę i jest paliwem do dalszych poczynań.

Przytoczę powtórnie użytą już przeze mnie na samym po-czątku sentencję: To, co wygląda na koniec, może być nowym początkiem 8.

Jako konsultant Polskiego Stowarzyszenia Dalton nadal będę krzewić w środowisku edukacyjnym ideę Planu Daltoń-skiego, będę tam, gdzie przebywa dziecko i może znowu po-wołam któregoś dnia do życia kolejną placówkę, w której każdy będzie czuł się podmiotem edukacji.

5. Wszystkie zamieszczone w artykule sentencje pochodzą z książki Reginy Brett: Bóg zawsze znajdzie ci pracę, którą serdecznie polecam.

10

Tytuł niniejszego artykułu jest tytułem innowacji pedagogicz-nej realizowanej w Szkole Podstawowej im. Konstytucji

3 Maja w Śmiglu 1, pierwszej w Polsce szkole publicznej, w któ-rej rozpoczęto wdrażanie tej koncepcji. Innowacją zostały obję-te dzieci z czterech klas pierwszych, rozpoczynające naukę w roku szkolnym 2012/2013. Zdecydowano się na tę koncepcję pedagogiczną, ponieważ nastawienie na indywidualne potrze-by dziecka, uwzględnianie indywidualnych możliwości i zainte-resowań, rozwijanie motywacji to główne zalety koncepcji Pla-nu Daltońskiego, a jednocześnie są to zadania stawiane przed współczesną szkołą i nauczycielem.

Zmiany organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego zaczęłyśmy wprowadzać po półrocznych przygotowaniach od początku roku szkolnego 2012/2013. Już w lutym 2012 roku uczestniczyłyśmy w wizycie studyjnej w pierwszej prywatnej daltońskiej Szkole Podstawowej ABIS w Łodzi. Brałyśmy udział w konferencjach oraz przygotowywałyśmy przestrzeń eduka-cyjną, czyli klasy i korytarze oraz tworzyłyśmy rozwiązania umożliwiające realizację pracy samodzielnej i swobodnej. Było wiele pytań, problemów i na pewno wiele obaw.

Realizacja postawionych celów była monitorowana oraz sprawdzana pod koniec roku szkolnego w klasach: pierwszej, drugiej i trzeciej. Badania przeprowadzałyśmy metodą sondażu diagnostycznego i opracowywałyśmy statystycznie. Pozwoliło to upewnić się, że nasze odczucia i spostrzeżenia nie są subiek-tywne. Oczywiście to co najbardziej nas cieszyło, to pełne za-dowolenia dzieci. Widziałyśmy to podczas zajęć. Małymi kroka-mi wprowadzałyśmy, a właściwie stwarzałyśmy sytuacje, w których nasi uczniowie dostrzegali konieczność wprowadza-nia środków dydaktycznych, służących realizacji tak zwanych fi-larów Planu Daltońskiego, czyli: samodzielności, odpowiedzial-ności i współpracy. To nasi uczniowie dostrzegali konieczność tworzenia dyżurów, określali obowiązki dyżurnych, mówili nam, jakiej tematyki zadania widzieliby najchętniej na kartach pracy, co ich interesuje, czym zajęliby się chętnie podczas pra-cy samodzielnej. W badaniu ankietowym na zakończenie klasy trzeciej z radością czytałyśmy takie wypowiedzi dzieci: Lubię pracę samodzielną, bo mogę uczyć się sam, mogę pomóc koledze albo on mi pomoże; Lubię pracę samodzielną, bo wtedy ustalam co i w jaki dzień chcę robić; Lubię pracę samodzielną, bo podobają mi się te zadania; Lubię pracę samodzielną, bo lubię sobie czasami porobić różne rzeczy sama.

Z zadowoleniem czytałyśmy również wypowiedzi rodzi-ców: Dziecko wraca do domu zadowolone; Koncepcja Planu Dal-tońskiego z początku wywoływała wiele emocji, ponieważ nikt nie wiedział jak to będzie, dzisiaj po tych trzech latach widzę, że wprowadzenie tej koncepcji spowodowało, że dzieci czują mniej stresu związanego ze szkołą; Jestem bardzo zadowolona z kon-cepcji planu daltońskiego. Moje dziecko najbardziej lubi praco-wać samodzielnie, bo może się wtedy skupić, ma dużo czasu, nikt jej nie przeszkadza. Podoba jej się nagradzanie, które motywuje do dalszej pracy nad sobą, tzn. uczeń tygodnia, uczeń miesiąca; Do szkoły chodzi chętnie, stało się odpowiedzialne i bardziej sa-modzielne; Dzieci uczą się samodzielności, co przyda się w kolej-nych etapach życia. Odpowiedzialność, zaangażowanie jest na-gradzane, co motywuje dzieci do dalszej pracy. Dzięki temu zaczynają same wierzyć w siebie, wzrasta ich wartość i samooce-na, co również bardzo pozytywnie wpływa na ich rozwój; Jeste-śmy zadowoleni. Dziecko również pozytywnie wypowiada się na temat planu daltońskiego. Nauczyciele dobrze pokierowali i nas rodziców a przede wszystkim nasze dzieci. Polecam innym Plan Daltoński i cieszę się, że moje dziecko mogło pracować w taki sposób przez trzy lata; Plan Daltoński sprawdził się w 100%. Dzie-ci przez trzy lata nie nudziły się podczas zajęć. My rodzice jeste-śmy bardzo zadowoleni z tego planu. 2

To tylko niektóre z wypowiedzi rodziców. 83% ankietowa-nych oceniło nasze działania pozytywnie, 12% nie udzieliło od-powiedzi, a 5% wyraziło opinię negatywną, wskazującą na nie-zorientowanie rodzica na to, jak dziecko pracuje w szkole, a także sugerującą, że rodzic nie jest zadowolony z tego, że dziecko staje się samodzielne i „wymyka się” spod kontroli rodzi-ca. Dokonując analizy opinii uczniów i rodziców nie można po-minąć nas – nauczycieli. Cóż Plan Daltoński daje nam? Jestem pewna, że każdy nauczyciel realizując swój zawód poszukuje, tworzy, zmienia – jest to wpisane w naszą pracę i pedagogika daltońska stwarza nam taką możliwość.

Helen Parkhurst sama podkreślała, że jej koncepcja to nie jest „sztywny schemat”. Elastyczność koncepcji daltońskiej od-wołuje się do zdolności twórczych ucznia i nauczyciela. Można ją dopasować do każdej szkoły i do każdego etapu edukacyjne-go. Co więcej, każda szkoła, każdy nauczyciel realizujący tę kon-cepcję może ją „tworzyć”, ważne, by kierował się filozofią Helen Parkhurst, by miał na uwadze wolność ucznia, jego samodziel-ność i dostrzegał rolę współpracy. Nie czekał na „pojawienie się”

doc. dr Dorota DomagałaDziekan Wydziału Nauk o Wychowaniu WWSSE w Środzie WielkopolskiejNauczyciel Szkoły Podstawowej w Śmiglu

Wykorzystanie koncepcji Planu Daltońskiego do stymulowania rozwoju odpowiedzialności, samodzielności i współpracy dzieci w wieku wczesnoszkolnym

1. www.spsmigiel.zsipo.pl

2. cytat z opracowania ewaluacyjnego nauczycieli SP w Śmiglu, przygotowanego przez Dorotę Domagałę, Renatę Kamieniarz, Iwonę Nawrocką i Annę Smelkowską


11

tych potrzeb, bo one naturalne istnieją w każdym dziecku, ale stwarzał możliwości ich rozwijania. Zaletą koncepcji jest rów-nież to, że komponują się z nią elementy innych koncepcji pe-dagogicznych, na przykład pedagogika według: Celestyna Fre-ineta, Janusza Korczaka czy Howarda Gardnera.

Innowacja w Szkole Podstawowej w Śmiglu została zakoń-czona, nasi uczniowie przeszli do klasy czwartej. I cóż dalej?

Od września rozpoczęli w naszej szkole naukę uczniowie siedmiu klas pierwszych i we wszystkich klasach realizowana jest koncepcja Planu Daltońskiego, natomiast w klasach czwar-tych również podczas niektórych zajęć uczniowie kontynuują naukę, dokonując samodzielnych, odpowiedzialnych wyborów i współpracując ze sobą.

Po wizycie studyjnej w naszej szkole pani Anna Sowińska napisała: Kolejne już spotkanie w Szkole Podstawowej w Śmiglu – tym razem związane z audytem w ramach certyfikacji placówki ubiegającej się o oficjalną nazwę „szkoła daltońska” – znów za-owocowała optymistycznymi refleksjami. Ogromna, bo miesz-cząca ponad 600 uczniów, a jednocześnie jedyna szkoła w gmi-nie, więc nie mająca konkurenta w poszukiwaniu uczniów, zdecydowała kilka lat temu wyjść ze swego rodzaju „strefy kom-fortu” i rozpocząć działania innowacyjne angażujące do cięższej pracy wielu nauczycieli. 3

Odnosząc się do powyższych jakże ciepłych słów, mając na uwadze naszą pracę, mogę napisać: Było warto!

3. Anna Sowińska jest konsultantem Polskiego Stowarzyszenia Dalton. Cytat pochodzi z artykułu „Wszystko jest możliwe…” zamieszczonego na stronie www.plandaltonski.pl

12

Edukacja według Planu Daltońskiego wymaga poszukiwa-nia i wdrażania nowych rozwiązań w codziennej pracy

z dzieckiem. Ma to służyć przede wszystkim dzieciom, ale i nauczycielom, mobilizując ich do systematycznego dosko-nalenia i ciągłych poszukiwań. Plan Daltoński jest elastyczny, otwarty na kreatywność i inwencję twórczą nauczyciela, dla-tego też samodzielnie wykonujemy większość narzędzi edu-kacyjnych. Jednocześnie w pracy z dziećmi posługujemy się różnymi formami przekazu naszych zamierzeń. Sam słowny instruktaż i praktyczne działanie nie zawsze są wystarczające, zwłaszcza, gdy inspirujemy dzieci do nowych wyzwań. Ogromną rolę w drodze do samodzielnego radzenia sobie w różnych sytuacjach odgrywają instrukcje czynnościowe, które wyróżniają się znacznie większym stopniem zrozumie-nia przez dzieci, niż przekaz słowny. Są narzędziem bardzo wspierającym działania nauczyciela. Ponieważ proces dydak-tyczno-wychowawczy edukacji daltońskiej jest wizualizowa-ny, dzieci – nawet te najmłodsze – bez problemu odczytują zawarte w nich treści. Znajdujące się w każdej sali zajęć kolo-rowe zdjęcia-obrazy, to już swego rodzaju instrukcje pozwa-lające dzieciom lepiej zrozumieć i zapamiętać zasady funkcjo-nowania w przedszkolu.

Przy pomocy różnorodnych instrukcji tworzymy dzieciom przestrzeń do samodzielnego doświadczania. Tworzymy proste instrukcje i wykorzystujemy je przede wszystkim w pracy indy-widualnej, w parach oraz w pracy zespołowej podczas wykony-wania wspólnych zadań. Przykładem może być instrukcja przy-gotowana przy realizacji projektu W starym zamczysku, kiedy dzieci z pomocą instrukcji zbudowały zamek.

Współpraca w grupie to bardzo trudne zadanie dla dzieci w wieku przedszkolnym. Wymaga podziału zadań, ról, skupienia i koncentracji podczas wspólnego odczytywania instrukcji. In-strukcje obrazkowe, bez względu na wiek dzieci, muszą być czytelne, dostosowane do ich możliwości rozwojowych. Powin-ny motywować i zachęcać do działania, jak w przypadku wyko-nania prostego zadania, polegającego na ozdobieniu korony królewny, bądź tarczy rycerza indywidualnie.

Joanna Kurak, Elżbieta StanisławskaPrzedszkole nr 31 im. Z. Witwickiego w Warszawie

Instrukcje obrazkowe w codziennej pracy z dziećmi


13

Po analizie instrukcji dzieci samodzielnie dobierają potrzebne im narzędzia do wykonania zadania. Zawsze z chęcią podejmu-ją się różnego rodzaju zadań nie tylko w sferze plastycznej.

Oto przykład instrukcji do pracy w parach podczas zabawy dydaktycznej, z wykorzystaniem pantomimy:

Dzieci nie mają żadnych problemów z odczytaniem tego ro-dzaju instrukcji. Zabawa w teatr jest dla nich czymś wyjątkowym, rzeczywistością, w której wszystko może się zdarzyć, a odtwórcy ról mogą stać się na chwilę kimś innym. Zabawa w teatr panto-mimy to bardzo lubiana przez dzieci forma zajęć, podobnie jak zabawy matematyczne, stymulujące i wspierające indywidualny rozwój dziecka. Kontynuacja podanego rytmu, czy układanie wzorów z klocków Dienes’a według podanego schematu – to tylko jedne z przykładów wykorzystania instrukcji w tym obsza-rze. Dzieci wdrożone do pracy z instrukcją tworzą również spon-tanicznie własne przewodniki podczas zabawy, ucząc się kodo-wać informacje i precyzyjnie komunikować się z otoczeniem.

Kształtowanie umiejętności odczytywania instrukcji czynno-ściowych rozpoczynamy już w grupie najmłodszej. Biorąc pod uwagę wiek i możliwości rozwojowe dzieci 3-letnich, pierwsze in-strukcje są bardzo proste. Należy pamiętać, że potrzeby i możli-wości każdego dziecka są inne, dlatego nauczyciel wspiera w działaniu najmłodsze dzieci. Początkowo analizuje i nazywa wraz z dzieckiem potrzebne do wykonania pracy materiały, pozo-stawiając przestrzeń do samodzielnego działania dziecka.

Później takie proste instrukcje dzieci potrafią „odczytywać” już samodzielnie, wzmacniając poczucie osiągnięcia sukcesu. Instrukcja koncentruje uwagę dziecka, rozwija proces logiczne-go myślenia i przyciąga jego uwagę, mobilizując do samodziel-nego wykonywania zadań.

Oto inne przykłady prostych instrukcji obrazkowych przygo-towanych w grupie 3-latków:

Dzięki systematycznej pracy z instrukcjami czynnościowymi w najmłodszych grupach wiekowych, nasze dzieci nauczyły się nie tylko sprawnego odczytywania powierzonych im zadań, ale przede wszystkim samodzielnie przystępowały do ich realizacji. Instrukcje obrazkowe to proste i krótkie informacje. To droga do samodzielnego osiągnięcia celu i niezależnej realizacji powie-rzonych zadań. Zachęcamy więc do ich tworzenia i wykorzysty-wania w codziennej pracy w przedszkolu. Dobrze przemyślane i przygotowane są przejrzyste i łatwe do zrozumienia nawet dla najmłodszych dzieci.

14

Miejskie Przedszkole Nr 31 wychodząc naprzeciw oczekiwa-niom i społecznym potrzebom stworzyło w 2009 roku od-

dział terapeutyczny dla dzieci z autyzmem oraz oddziały inte-gracyjne. W miarę rozwoju naszej placówki kadra starała się sprostać potrzebom naszych wychowanków, szukając nowych rozwiązań terapeutycznych, dydaktycznych czy wychowaw-czych. Nauczyciele nieustannie doszkalali się, zdobywali wiedzę na temat specyfiki autyzmu tak, aby jak najpełniej wspomagać rozwój dzieci, a także wspomagać rodzinę w niezwykle trud-nym zadaniu, jakim jest wychowanie dziecka z autyzmem. Przedszkole nadal poszerza swoją ofertę o nowe innowacyjne rozwiązania, jednym z nich jest pedagogika Planu Daltońskiego, która okazała się skuteczną formą pracy z dziećmi z autyzmem.

Wprowadzenie Planu Daltońskiego na grunt grupy terapeu-tycznej niosło za sobą wiele pytań, dylematów i trudności natury nie tylko merytorycznej, ale także praktycznej. Koncepcja Planu Daltońskiego oraz dydaktyka specjalna posiadają wiele cech wspólnych. Jednak ze względu na specyfikę zaburzeń autystycz-nych byliśmy zmuszeni do wyselekcjonowania odpowiednich elementów z obu tych obszarów tak, aby stworzyć skuteczną, przynoszącą zadowalające efekty, wyrównującą poziomy i zapo-biegającą trudnościom formę pracy z dziećmi o specjalnych po-trzebach edukacyjnych. Koncepcja Planu Daltońskiego okazała się ważna ze względu na istotne elementy, które wniosły nowa-torską formę pracy z dziećmi z autyzmem. W pracy z dzieckiem z niepełnosprawnościami zachowanie odpowiedniej struktury schematu zajęć oraz planu dnia jest szczególnie istotne. Ich ce-lem jest poinformowanie dziecka o tym, co będzie się dziać w danym dniu, wówczas dziecko czuje się bezpiecznie dzięki powtarzalności struktury zajęć. Wszystko to wpływa na ograni-czenie zachowań destrukcyjnych, polepszenie funkcjonowania dzieci w grupie oraz poprawę samodzielności.

Obecnie w grupie terapeutycznej funkcjonują: tablice obecności, tablica emocji, tablica zadań, kalendarz pogody, ta-blice do komunikacji, dyżurni, a zajęcia prowadzone są m.in. metodą kołową.

Wizualizacja dni tygodnia pozwala osadzić dziecko w czasie, a także uczy globalnego rozpoznawania wyrazów-nazw dni ty-godnia. Kalendarz pogody jest kontynuacją tablicy z dniami ty-godnia, na której dzieci przypinają symbole pogody, tym samym poszerzają swoją wiedzę o otaczającym świecie. Dzięki temu każde dziecko odczuwa poczucie sukcesu i sprawstwa (dziecko

patrzy, wybiera odpowiedni kartonik, chwyta i przypina go do tablicy – to w przypadku dzieci o specjalnych potrzebach edu-kacyjnych jest niebywale ważne w toku ich rozwoju). Skutkiem tego jest większa aktywność dzieci na zajęciach i zaangażowanie w otaczające ich środowisko. Nieodłącznym elementem są tabli-ce komunikacyjne, które wiążą się z komunikacją wspomagają-cą, ale stanowią również kontynuację planu dnia – każda ilustra-cja z planu dnia posiada tablicę komunikacyjną.

Następnym elementem wizualizacji była tablica obecności, opracowana z uwzględnieniem specyficznych zaburzeń dzieci (kolorystyka, ilość elementów na tablicy jest ograniczona tak, aby jak najlepiej skupić uwagę dziecka na konkretnym zadaniu). Na przygotowanej tablicy obecności dzieci na początku zajęć, obok swojego zdjęcia, przyczepiają swój spersonalizowany zna-czek. Na początku trzeba było dzieciom o tym przypominać, obecnie są bardziej samodzielne. To pozwala na szybkie spraw-dzenie, ile jest dzieci w przedszkolu, a kogo nie ma w danym dniu. Na początku bieżącego roku szkolnego przystąpiono do wprowadzania kolejnych wizualizacji, które ułatwiają dzieciom funkcjonowanie w przedszkolu.

Wprowadzenie koncepcji Planu Daltońskiego do pracy z dziećmi z autyzmem okazało się niezmiernie cennym odkry-ciem. Powiązanie koncepcji Planu Daltońskiego z pedagogiką specjalną przyniosło wiele korzyści, pozytywnych zmian, nowator-skich działań, które wpłynęły na uzyskanie lepszych efektów pracy.

Naszym celem jest wyposażenie dziecka w narzędzia po-zwalające mu na dokonywanie wyborów i samostanowienia o sobie. Chcemy, by nasze dzieci nie tylko komunikowały się i uczyły relacji z drugim człowiekiem, ale także zależy nam, aby wyrosły na jak najbardziej samodzielnych i świadomych wła-snych potrzeb i preferencji ludzi. Nasze dzieci poprzez realizację Koncepcji Planu Daltońskiego czują się silne i sprawne, nie boją się wyzwań, lepiej koncentrują się na zadaniach i są spokojniej-sze. Dzięki dobrej znajomości Planu Daltońskiego dzieci z ła-twością mogą aranżować zabawy i bloki samodzielnej czy ze-społowej pracy. Ważne jest, że podczas pobytu w przedszkolu dziecko uczy się wykorzystywać zdobytą wiedzę i poszerza re-pertuar swoich zachowań i aktywności, a także przenosi wszyst-kie umiejętności na środowisko domowe.

Jako nauczyciel dzieci o różnych możliwościach pragnę podkreślić, iż najważniejszym sukcesem w pracy z dzieckiem jest widoczny postęp w rozwoju dziecka oraz jego radość.

Pedagogika Planu Daltońskiego w grupie dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych w Miejskim Przedszkolu Nr 31 w Częstochowie

Justyna SzczepockaMiejskie Przedszkole Nr 31 w Częstochowie


15

Po ukończeniu pierwszego szkolenia, dotyczącego realizowa-nia edukacji według planu daltońskiego w naszym przed-

szkolu, kadra zastanawiała się nad trudnościami, jakie musi po-konać przed wprowadzeniem innowacji. Przede wszystkim była to świadomość i obawa, że zmiany JA – NAUCZYCIEL muszę za-cząć od siebie. Miałyśmy tu na myśli samodyscyplinę w przygo-towaniu m.in. zadań tygodniowych lub czy będę potrafiła po-kierować dziećmi tak, aby zachęcić je do tego, by same dbały o wykonanie zaplanowanych zadań. Następnie obawiałyśmy się własnego oporu przed zmianą, a niekiedy kierował nami strach przed brakiem czasu na inne działania oraz czy dzieci zaakcep-tują wprowadzoną innowację.

Rozpoczęłyśmy wdrażanie programu od następujących działań: dni tygodnia – pociąg tygodnia, tablica zadań, zegar, plan dnia, dyżury, pary, pomocnik pani. Następnie przyswoiły-śmy sobie treści dotyczące pracy z dziećmi, zorganizowałyśmy miejsce na tablice, zdjęcia, etc. Zapoznawałyśmy się z koncep-cją pedagogiki daltońskiej systematycznie, wykorzystując do tego różne źródła, m.in.: fachową literaturę, publikacje w inter-necie, doświadczenia koleżanek. Ustaliłyśmy i zwizualizowały-śmy rytm dnia. Podczas tych działań dzieci wykazywały zainte-resowanie i asystowały w trakcie organizowania „na nowo” sal.

Widząc reakcję dzieci, ich zachowanie, próby podejmowa-nia wspólnych działań, dyżurów – od razu zmieniłyśmy nasze podejście. To naprawdę działa! Dzieci wykazują inicjatywę, same się organizują, podejmują samodzielnie różnorodne dzia-łania, np. wystawiają teatrzyki. Przysłuchiwałyśmy się dzieciom i obserwowałyśmy uważnie, jakie są ich reakcje na wprowadza-ne zmiany.

A oto edukacja daltońska oczami dzieci: Patryk (3 lata): A biedronka to jeździ w kolorowych pociągach, a jak wracamy do przedszkola to przyklejamy biedronkę do czerwonego; Borys (3 lata): A tu na obrazku, jak dzieci zjedzą zupkę to tak jak my, idą do domu; Julka (3 lata): Lubię nasz pociąg, a kiedy biedronka wsia-da do żółtego to jutro mamy wolne; Zuzia (6 lat): Lubię planować sobie pracę w książkach. Czasem zdarza mi się zapomnieć, ale na szczęście zawsze mam czas, żeby to jeszcze zrobić; Zuzia (6 lat): Lu-bię, kiedy ustawiamy kwiatek na żółty, bo on oznacza piątek, a po-tem jest sobota i mamy wolne. Lubię też sama sobie planować moje zadania. To jest fajne, że mogę je zrobić wtedy, kiedy mam na to ochotę, a nie kiedy Pani każe; Konrad (4 lata): Ja lubię zadania, które robię szybko i dobrze; Filip (4 lata): Nie lubię dyżurów, zapo-minam o nich; Misia (4 lata): Lubię robić zadania wtedy, kiedy chcę. Tak jak sobie zaplanowałam w dzień czerwony; Antosia (4 lata):

A ja lubię wszystko! Na początku sobie planuję, jak zrobię zadanie to przekładam magnes na koniec Czasami jestem dyżurną, ale chciałabym być nią ciągle. A i jestem też pomocnikiem Pani, wtedy tłumaczę dzieciom jak mają pracować, a Pani tylko patrzy; Bartuś (5 lat): Ja lubię sobie wyznaczać po jednym zadaniu na każdy dzień. Czasami coś zostawiam sobie na żółty dzień, ale tylko czasa-mi. Pani mnie chwali, że dobrze i szybko robię swoje zadania. Jak szybciej skończę, mam wtedy dużo czasu na zabawę; Igor (5 lat): Ja sobie robię zadania powoli, ale zawsze zdążę w tym dniu, kiedy sobie zaplanowałem. Tylko dużo trzeba kolorować; Maja (5 lat): Jak byłam chora, to nie wiem jakie były zadania w przedszkolu. Sama sobie w domu wymyśliłam swoje zadania; Zosia (5 lat): A ja jak nie zdążę zrobić zadania, to zmieniam kolor magnesu i wtedy robię następnego dnia, np. dwa zadania; Nikola (5 lat): Pani Iwonka na-uczyła mnie, gdzie jest prawa ręka i teraz już zawsze mogę być dy-żurną od stolików, bo wiem gdzie położyć łyżkę; Julia (5 lat): Mi się podoba jak co tydzień mam inną parę. Fajne to jest; Oliwer (5 lat): Pomogłem koledze zrobić zadanie w książce, a nie byłem pomocni-kiem pani. Potem poszliśmy się bawić, bo szybciej skończył.

Edukacja według planu daltońskiego niesie za sobą wiele dobrego zarówno dla dzieci, jak i dla nauczycieli pracujących według tej koncepcji. Dzieci same zaczynają poszukiwać odpo-wiedzi na trudności, z którymi się zmierzają lub szukają pomocy wśród rówieśników. Zaczynają sobie wzajemnie pomagać w trudnych sytuacjach, a nie szukają ratunku u nauczyciela. Dbają o dobro swoje i kolegów. Pomagają sobie, a nie rywalizu-ją. Również kadra zacieśnia współpracę, wymienia się metoda-mi pracy, refleksjami na temat wprowadzonej innowacji.

Mimo początkowych obaw jesteśmy bardzo zadowolone z efektywności funkcjonowania planu daltońskiego. Dostrze-gam u dzieci wiele pozytywnych zmian. Coraz częściej samo-dzielnie kontrolują tablice zadań. Sumiennie wywiązują się z roli dyżurnego i pomocnika. A najważniejsze, że zaczynają szukać pomocy u siebie nawzajem, a dopiero później u nauczyciela. Nowy sposób edukacji wymaga systematycznej, twórczej pracy oraz dużej dyscypliny ze strony nauczyciela.

Nikt nie lubi zmian, ale one są nieuniknione. W naszym przy-padku zmiany okazały się bardzo pozytywne i korzystne dla wszystkich, zarówno dla nauczycieli i dzieci, jak i dla rodziców. Program działa, dzieci chętnie wykonują zadania, korzystają z wzajemnej pomocy, lepiej planują swoją pracę, czują się bar-dziej odpowiedzialne za siebie i innych. Dostrzegają tych, którzy potrzebują pomocy, same wykazują inicjatywę. Plan Daltoński na stałe wpisał się w życie naszego przedszkola.

Katarzyna PyrzyńskaPrzedszkole nr 34 w Koszalinie

Przedszkolne rewolucje, czyli edukacja wg Planu Daltońskiego w Przedszkolu Nr 34 w Koszalinie

16

Cele z PPWP oraz wykraczające poza podstawę (w. p. p.): z kształcenie umiejętności uważnego słuchania wierszy (14.5); z wdrażanie do przestrzegania reguł obowiązujących w spo-

łeczności dziecięcej (współdziałanie w zabawach i w sytu-acjach zadaniowych) (1.1,2.);

z doskonalenie umiejętności konstruowania gier matematycz-nych i liczenia obiektów (13.1.);

z wdrażanie do wypowiadania się w różnych technikach pla-stycznych (9.2);

z wyzwalanie radości z wykonanej pracy i poczucia sprawstwa (10.1.);

z kształcenie umiejętności uważnego patrzenia (organizowania pola spostrzeżeniowego) (14);

z doskonalenie sprawności rąk oraz koordynacji wzrokowo-ru-chowej potrzebnej do nauki pisania (14.3.);

z wdrażanie do uważnego korzystania z instrukcji (14.7); z wzbudzanie empatii i wrażliwości na potrzeby innych (w. p. p.); z nauka planowania i kontrolowania swojej pracy (w. p. p.); z rozwijanie wyobraźni przestrzennej (w. p. p.).

Metody: z pedagogika zabawy; z tworzenie gry matematycznej – E. Gruszczyk-Kolczyńska; z zadaniowa.

Pomoce:

z wiersz K. Małek: Smutna księżniczka; różnorodne materiały plastyczne: papier kolorowy, nożyczki, folia samoprzylepna; przybory do ćwiczeń gimnastycznych, tablice, klocki – paty-ki, drewniane, zabawki z kącika lalek, serwetki, naczynia pla-stikowe, sztućce.

z pomoce daltońskie: instrukcje do zadań (tworzenie gry ma-tematycznej; nakrywanie do stołu; zadanie alternatywne – akcesoria dla księżniczki); zegar daltoński, sygnalizator odro-czonej uwagi, schemat myślenia – Pomysłowy Dobromir; wizualizacja pracy w zespołach.

Przebieg zajęć: 1. Powitanie: dzieci słuchają rymowanki i przechodzą przez hu-

la-hop (budowanie odpowiedniej atmosfery).

Dziś was witam po królewsku, moje przedszkolaki miłe I zapraszam do zabawy, spędźmy razem wesołe chwile!Przez to koło przejdźmy wszyscy, chłopcy i dziewczęta,Bo za kołem opowieści tajemnica jest zaklęta…

2. Wprowadzenie do tematu: uważne wysłuchanie wiersza – Smutna księżniczka, rozmowa na temat jego treści i zrozu-mienie zawartych w nim instrukcji (wykorzystanie kukiełki księżniczki lub sylwety).

Niedaleko, całkiem blisko, tam gdzie się nie spodziewacieMieszka smutna pewna dama, w przecudownej swej komnacie.Świtem bladym i w południe i każdego też wieczoraSiedzi w oknie zadumana, do rozmyślań różnych skora.Nie ma obok niej przyjaciół, ani nawet panien dworu,Nikt z najbliższych naszej damy nie poprawia jej humoru.Zastanawia się już wielu: jak tu można damie ulżyć,Co tu zrobić, by na twarzy smutnej choć maleńki uśmiech ujrzeć.Zdawać by się mogło wszystkim, że przyjaciel- prosta rzecz,Lecz nie każdy człowiek chyba przyjaciela może mieć…

* Pytania problemowe: Czym jest przyjaźń? Co można robić z kolegą lub przyjacielem? Po co jest nam potrzebne towarzy-stwo innych?

Ciąg dalszy wiersza:

Zdawać by się mogło wielu, że ja mam już chyba wszystko,A ja tylko bardzo pragnę mieć po prostu towarzystwo!Dobrze byłoby z chłopcami się pobawić w chowanego,Mieć chociażby ze dwa zamki, w nich się ganiać, skryć kolegom.Chciałabym by ktoś grał ze mną – dwóch przyjaciół albo trzechW wyścig autek, grzybobranie lub inną planszową grę!Na sportowo spędzać mogę popołudnia czy wieczory,Niech powstanie tu tor przeszkód, do treningu jest ktoś skory?

Jak już znudzą nam się wszystkim te zabawy i przygodyTo przyjemnie będzie razem siąść do stołu i zjeść lody!Tak więc trzeba będzie nakryć mały stolik pod oknamiBy móc sobie tam odpocząć i zajadać potrawami!

* Rozmowa z dziećmi na temat wysłuchanych treści:– Czego oczekuje od nas smutna księżniczka? Co poprawi-

łoby jej humor?– Czy pomożecie spełnić jej marzenia?– Odnajdźcie swoje stanowiska pracy – oznaczone są odpo-

wiednimi kolorami.

3. Podział na zespoły zadaniowe (zgodnie z wizualizacją współ-pracy), wyznaczenie ról liderów, ustalenie czasu na wykona-nie zadań – 15 minut (zegar daltoński); przekazanie instrukcji:

Jak rozweselić smutną księżniczkę? Zabawy dydaktyczne z wykorzystaniem elementów koncepcji pedagogiki planu daltońskiego

Katarzyna MałekPrzedszkole nr 43 w Lublinie


17

Zespół nr 1 – Zamki do zabaw w chowanegoBudowanie zamków z różnych klocków – co najmniej 2 budow-le (patyki kreatywne, drewniane) – samodzielny wybór dzieci, odwołanie się do schematu myślenia – Pomysłowy Dobromir.

Zespół nr 2 – Tor przeszkód Przygotowanie toru do ćwiczeń ruchowych z wykorzystaniem przyborów gimnastycznych – samodzielny wybór dzieci, odwo-łanie się do schematu myślenia – Pomysłowy Dobromir.

Zespół nr 3 – Gra planszowaZajęcia plastyczne z wykorzystaniem dostępnych materiałów (instrukcja).

Zespół nr 4 – PrzyjęciePrawidłowe nakrycie do stołu, zgodnie z instrukcją (stronność). Aranżacja stołu wg własnego pomysłu.

ALTERNATYWNIE dla dzieci, które skończą wcześniej swoje zadania: √ Dodatki dla księżniczki – postępowanie wg instrukcji obrazkowej wykonanej z dowolnych materiałów, wg pomysłu dzieci.√ Gdzie księżniczka pojedzie na wycieczkę? – układanie pociętych obrazków (samokontrola).

4. Prezentacja efektów pracy zespołów – podsumowanie zajęć: pokonywanie tremy i nieśmiałości, doskonalenie umiejętności auto-prezentacji na forum grupy.

18

Cele z PPWP oraz wykraczające poza podstawę (w. p. p.): z kształcenie umiejętności uważnego słuchania opowiadań

(14.5.); z wdrażanie do przestrzegania reguł obowiązujących w spo-

łeczności dziecięcej (współdziałanie w zabawach i w sytu-acjach zadaniowych) (1.1,2);

z doskonalenie umiejętności liczenia obiektów (13.1.); z rozwijanie koordynacji ruchowej (14.5; 5.3,4); z zachęcanie do odgrywania ról w zabawach parateatralnych

poprzez przygotowywanie własnych kukiełek (7.2); z wdrażanie do wypowiadania się w różnych technikach pla-

stycznych (9.2); z doskonalenie umiejętności śpiewania piosenek z dziecięce-

go repertuaru (8.1); z kształcenie umiejętności grupowania obiektów w sensowny

sposób klasyfikowania i formułowania uogólnień typu: to do tego pasuje, te obiekty są podobne, a te są inne (4.2);

z kształcenie umiejętności uważnego patrzenia (organizowa-nia pola spostrzeżeniowego) (14.2);

z doskonalenie sprawności rąk oraz koordynacji wzrokowo-ru-chowej potrzebnej do nauki pisania (14.3);

z kształcenie umiejętności rozpoznawania i odczytywania sym-boli (14.7);

z utrwalanie kolorów pojemników do segregacji odpadów (w. p. p.);

z kształtowanie postaw proekologicznych (w. p. p.); z wdrażanie do uważnego korzystania z instrukcji (w. p. p.); z kształcenie poczucia poszanowania środowiska naturalnego

(w. p. p.); z nauka planowania i kontrolowania swojej pracy; pogłębianie

wyobraźni przestrzennej (w. p. p.).

Metody: z pedagogika zabawy; z zadaniowa.

Formy pracy: grupowa, zespołowa.

Pomoce: z wiersz K. Małek: Problem Sowy – Mądrej Głowy; pacynka –

sowa; płyta CD z nagraniami piosenek: Śmieciu precz!, Duszki leśne, Hymn ekologów; odpady do segregowania i wykony-wania grzechotek oraz kukiełek; papier kolorowy, nożyczki, folia samoprzylepna, 4 obręcze, sznurki, dydaktyczna gra ekologiczna EKOGRA (wyd. AKCENT), karty pracy - puzzle; worki na śmieci, pojemniki na odpady, plastelina.

z pomoce daltońskie: zegar, sygnalizator odroczonej uwagi, in-strukcja/karta kontroli, wizualizacja pracy w zespołach i parach (na odpowiednich kolorach: biały, żółty, niebieski, czerwony).

Przebieg zajęć:1. Rozpoczęcie zajęć: zabawa integracyjno-wyciszająca: Iskierka

współpracy (pedagogika zabawy). Dzieci wraz z nauczycielem siedzą w kręgu trzymając się za dłonie. Nauczyciel lekko ści-ska dłoń dziecka siedzącego po jego lewej stronie i wypowia-da zdanie: Puszczam iskierkę współpracy dookoła, ciekawe, czy wrócić do mnie zdoła? Zadaniem kolejnych dzieci jest w mil-czeniu przekazywać sobie uścisk do momentu, aż „iskierka” wróci do nauczyciela.

2. Wprowadzenie do tematu wiersza: Problem Sowy – Mądrej Głowy. Uważne wysłuchanie wierszowanego opowiadania i zrozumienie instrukcji w nim zawartych (*wykorzystanie pa-cynki lub sylwety sowy).

PROBLEM SOWY – MĄDREJ GŁOWYByła raz sobie Sowa – Mądra Głowa,która jak zwykle, co dzień na polanie,robiła w lesie zwierzątek zebranie.Zatrwożona niezwykle stara pani sowa,powiedziała do zwierząt takie oto słowa:Moi drodzy przyjaciele,jest was tutaj dzisiaj wiele.Mam poważną bardzo sprawę,więc was proszę o uwagę.Co dzień rano, przed śniadaniemrobię w lesie rozpoznanie.Bardzo dzisiaj się zmartwiłam,tym, co w lesie zobaczyłam.Jacyś ludzie, chyba w nocy,wyrzucili z wielkich koszycałe mnóstwo brzydkich śmieci.Wszystko teraz brudem świeci.Jak posprzątać to śmietnisko?Jak posegregować wszystko,żeby w lesie było miło,by się znowu lepiej żyło?Poprosimy chyba dzieci,segregujcie z nami śmieci!

3. Rozmowa z dziećmi na temat wysłuchanych treści. Pytania problemowe: Skąd w lesie pojawiły się śmieci? Kto jest odpo-

Segregujemy śmieci – zabawy tematyczne z wykorzystaniem elementów koncepcji pedagogiki planu daltońskiego

Katarzyna MałekPrzedszkole nr 43 w Lublinie


19

wiedzialny za utrzymywanie porządku w lesie? Kogo sowa prosi o pomoc?

4. Zabawa ruchowa: Posprzątajmy wspólnie – segregowanie od-padów wg jednej cechy: papier (niebieski), szkło białe (biały), plastik (żółty), metale (czerwony).

Polecenie dla dzieci:Drużyna niebieskich papier pozbiera.Białych drużyna szkło powybiera.Czerwoni zajmą się metalem.Żółci to plastik.Pracujcie wytrwale!

* Na środku sali wysypane są odpady, które tworzą „górę śmieci”. Zadaniem dzieci jest posegregowanie ich (umieszczenie w kołach hula-hop, obręczach) zgodnie z przydzielonym kolo-rem. Dzieci umieszczają odpady w odpowiednich kręgach. Po zakończeniu segregowania przeliczają/szacują ilość elemen-tów zbioru, określają zawartość, itp.

* Zastosowanie sygnalizatora odroczonej uwagi (światło czer-wone – praca samodzielna, światło żółte – możliwość konsul-towania się z kolegami).

5. Przydział zadań zespołowych (dzieci pracują w ustalonych ze-społach – współpraca zgodnie z planem daltońskim). Ustale-nie czasu na wykonanie zadań: 15 minut (zegar daltoński).

Zespół nr 1: CZERWONI – Worki ze śmieciamiPorządkowanie utworzonych zbiorów poprzez przeniesienie ich do worków umieszczonych w 4 pojemnikach, oznaczenie sa-modzielnie przygotowanymi etykietami; porównywanie, szaco-wanie, przeliczanie elementów zbiorów (wykorzystanie sche-matu: Strategii myślenia – Pomysłowy Dobromir).

Zespół nr 2: NIEBIESCY – Ekologiczna kukiełkaPraca w parach (ustalonych w ramach współpracy daltońskiej). Zajęcia techniczne z wykorzystaniem dostępnych surowców wtórnych; wymyślenie nazw/imion dla kukiełek.

Zespół nr 3: ŻÓŁCI – EkogrzechotkaWykonanie grzechotki z butelek typu PET oraz nasion (fasola, mak, pestki dyni, żołędzie itp.); ozdobienie grzechotek naklejka-mi ze skrawków folii samoprzylepnej.

Przygotowanie się do wykonania piosenki: Duszki leśne przy akompaniamencie przygotowanych instrumentów.

Zespół nr 4: BIALI – EkograWykonanie wizualizacji sposobu segregowania odpadów z wy-korzystaniem gry dydaktycznej, przygotowanie się do zapre-zentowania efektu na forum grupy (wykorzystanie karty kontro-li poprawności wykonania zadania).

6. Prezentacja efektów pracy w grupach.

7. Alternatywnie po wykonaniu zadań w zespołach, dla dzieci, które wcześniej skończą swoje zadania:– Karty pracy: Segregujmy śmieci, wykonanie kart pracy;– Pojemniki na odpady – układanie pociętych obrazków (puzzle).

8. Wspólne śpiewanie piosenek: Śmieciu precz! i Hymn ekologów.

20

Temat kompleksowy: Wiosenne porządki w ogrodzie.Temat dnia: Instrukcja sadzenia kwiatów.Grupa wiekowa: Dzieci 4 i 5-letnie.

Cele ogólne: z rozwijanie zdolności logicznego myślenia, z wzbogacanie wiedzy na temat pielęgnacji roślin.

Cele szczegółowe: z doskonalenie formułowania precyzyjnych instrukcji, z doskonalenie umiejętności współpracy w parach lub zespo-

łach 3-osobowych, z kształtowanie uważnego słuchania innych.

Przebieg zajęć:1. Odszukaj swoje imię – dzieci szukają miejsca w kole na dywa-

nie, sugerując się napisem ze swoim imieniem (imiona rozkła-da „prawa ręka”, dzieci mogą poszukać pomocy przy odczyta-niu imienia u kolegów, którzy potrafią czytać).

2. Wspólne ustalenie czego potrzeba do zasadzenia kwiatów – na podstawie różnych ilustracji, a następnie weryfikacja i uzasadnie-nie każdego wyboru oraz kolejności. Ustalenie „procedury” sa-dzenia kwiatów – zwrócenie uwagi na odpowiednią kolejność i precyzję (każde dziecko może coś dodać, dziecko chętne, jeśli potrafi pisać, może pomóc notować wypowiedzi rówieśników).

3. Opracowanie znaku graficznego do wybranego podpunktu in-strukcji – dzieci dobierają się w pary „zadaniowe”, czyli te, z któ-rymi współpracują w danym tygodniu, ewentualnie tworzą ze-społy 3-osobowe i skupiają się na wybranym punkcie, ilustrując go na kartce formatu A3 (duży format papieru zapewnia dzie-ciom swobodę kompozycji przy pracy kilkuosobowej). Przy wykonaniu zadania istnieje wszelka dowolność w wyborze ma-teriału i techniki wykonania. Ważne, żeby dzieci miały nieogra-niczony dostęp do różnorodnych materiałów plastycznych, dzięki temu same organizują sobie miejsce pracy, wybierają technikę. W tej części dzieci mogą ze sobą swobodnie rozma-

wiać, dyskutować, wymieniać się pomysłami na realizację zada-nia w obrębie swojej grupy. Tu na zegarze daltońskim można ustawić odpowiednie ograniczenie czasowe na wykonanie tej części zadania. Jedno dziecko z pary pełni funcję „strażnika cza-su”, kontrolując czas na kolorowym zegarze. Dzieci, które wyko-nają zadanie przed czasem mogą zająć się czymś innym, zgod-nie z zasadami panującymi w grupie.

4. Podsumowanie zajęć.Oto instrukcja, którą przygotowały dzieci:Potrzebujesz: nasionka, wodę (deszcz lub z konewki), cebul-

ki kwiatów, grabki, łopatki, słońce, ziemię, doniczki, rękawiczki ochronne (gumowe).

1. Przygotuj doniczkę.2. Ubierz rękawiczki ochronne.3. Wsyp ziemię do doniczki.4. Zrób w ziemi dołek.5. Wsyp nasionka lub wsadź cebulki i zasyp ziemią.6. Podlej wodą.7. Wystaw na słońce, np. na parapet.8. Podziwiaj jak rosną.

Agnieszka KaczmarekPrzedszkole „Pod Wesołą Chmurką” w Tarnowie Podgórnym

Wiosenne porządki w ogrodzie – scenariusz zajęć dla dzieci


21

Praca zgodnie z założeniami Planu Daltońskiego wiąże się z wprowadzeniem kilku zmian zarówno na polu organizacji

procesu edukacyjnego, jak również reorganizacji przestrzeni klasowej. Zmienia się także samo myślenie o tym, jaką rolę w procesie edukacyjnym pełnią zarówno uczeń, jak i nauczyciel. To uczeń staje w centrum tego procesu, ma za zadanie samo-dzielnie zdobyć wiedzę, dojść do pewnych rozwiązań. Nauczy-ciel jest pomocnikiem i drogowskazem, jednocześnie ustala cele i organizuje proces edukacyjny. Plan Daltoński nie narzuca nauczycielowi konkretnych rozwiązań, nie wymaga pracy zgod-nej z ogólnie przyjętymi schematami. Daje uczniom i nauczy-cielom swobodę pracy oraz możliwość wypracowywania indy-widualnych rozwiązań. Najważniejsze jest, aby nauczyciel, przygotowując zadania dla uczniów, zadał sobie kilka najważ-niejszych dla edukacji daltońskiej pytań:

z Czy działania, które chcę zaproponować moim uczniom roz-wijają w nich umiejętność współpracy, motywują do współ-działania i uczenia się we współpracy?

z Czy przygotowane są w taki sposób, aby uczniowie mogli je wykonać samodzielnie?

z Czy instrukcje są czytelne, a polecenia jasne? z Czy uczniowie nie będą mieli problemów ze zdobyciem ma-

teriałów potrzebnych do wykonania zadania? z Czy mój uczeń może wykonać zaplanowane przeze mnie

działanie samodzielnie? (Warto tu pamiętać o zasadzie, że wszystko to, co uczeń może zrobić samodzielnie, tego nie wolno robić nauczycielowi.)

z Czy przez metody i formy jakimi pracuję z moimi uczniami daję im możliwość rozwijania odpowiedzialności – nie tylko za efekt pracy, ale również za sposób dochodzenia do wie-dzy i wywiązywanie się z podjętych zobowiązań?

z Czy planując daną aktywność (dzień, tydzień pracy) przezna-czyłem czas na refleksję i samoocenę?

z Czy pozwoliłem uczniom zastanowić się nad tym, jak praco-wali, w jaki sposób osiągali założone cele i czy cele te zostały osiągnięte? Uczniowie nie wykonają kolejnego kroku naprzód nie zadając sobie uprzednio pytania, w jakim miejscu się znaj-dują i jakie są przed nimi kolejne działania i wyzwania.

W edukacji daltońskiej w centrum stoi uczeń z jego indywi-dualnymi umiejętnościami, zdolnościami oraz planem na wła-sną edukację. W tym wszystkim nie bez znaczenia jest rola na-uczyciela. Co prawda usuwa się on na dalszy plan i pozwala uczniom działać, planować i dążyć do wyznaczonych celów, sam rezygnując z roli mentora mającego odpowiedź na każde pytanie. Jest on jednak nadal odpowiedzialny za organiza-

cję całego procesu edukacyjnego oraz wyznacza konkretne, możliwe do osiągnięcia, zgodne z podstawą programową cele edukacyjne. Nadzoruje cały proces i włącza się wtedy, kiedy zo-staje o to poproszony.

Aby dobrze zorganizować przestrzeń edukacyjną ucznia, bez wątpienia najważniejszym i pierwszym krokiem jaki wy-kona nauczyciel będzie odpowiednie zaplanowanie dnia lub tygodnia pracy. Pracując jako nauczycielka szkoły podstawo-wej na poziomie edukacji wczesnoszkolnej, organizuję działa-nia uczniów wokół dwutygodniowych kręgów tematycznych. Taki sposób pozwolił mi na uwzględnienie i praktyczne roz-wijanie wszystkich filarów edukacji daltońskiej. Pierwszy ty-dzień przeznaczony jest na pracę samodzielną uczniów oraz instrukcję (wprowadzenie nowego materiału). Drugi tydzień przeznaczony jest na pracę wspólną uczniów i działania gru-powe – wykorzystuję tu pracę metodą projektów. W tym ty-godniu przeznaczam również czas na instrukcje. Zarówno w pierwszym, jak i drugim tygodniu, piątek – oprócz zwy-kłych działań edukacyjnych – jest dniem refleksji, kiedy to uczniowie określają stopień opanowania treści realizacji ce-lów założonych na dany tydzień.

Przygotowując się do pracy Planem Daltońskim oraz do-skonaląc później swój warsztat, miałam kilkakrotnie okazję od-wiedzenia holenderskich szkół i obserwowania pracy uczniów w klasach, organizacji sal lekcyjnych, lecz także organizacji pracy nauczycieli. Oczywistym jest, że niemożliwe jest całko-wite odwzorowanie organizacji klas na gruncie szkoły polskiej. Nasz system edukacyjny różni się i musimy dostosować się do stawianych szkole wymagań edukacyjnych, obowiązującego programu nauczania oraz zasad panujących w naszych pla-cówkach. Inspiracje, jakie wyniosłam z moich wizyt i praca metodą prób i błędów pozwoliły mi dostosować rozwiązania holenderskie to realiów i wymagań polskiego systemu eduka-cyjnego i klasy, w której pracowałam. Udało mi się wypraco-wać odpowiedni dla mnie i moich uczniów system planowa-nia i organizacji zajęć lekcyjnych. Na przykład przygotowując plan pracy na dzień, ustaliłam z uczniami oznaczenia kolory-styczne dla każdego rodzaju aktywności w klasie. Kolory te były częściowo skorelowane z oznaczeniami znanymi z sygna-lizatora czasu pracy. W naszym planie zajęć przyjęliśmy nastę-pujące oznaczenia:

instrukcja(wprowadzenie

materiału)

praca samodzielna

uczenie się we

współpracy

praca wspólna

inne aktywności

Kamila SzymańskaSzkoła Podstawowa ABIS w ŁodziMłodszy konsultant Polskiego Stowarzyszenia Dalton

Planowanie pracy nauczyciela edukacji daltońskiej na pierwszym etapie edukacyjnym szkoły podstawowej

22

Przykładowy zapis planu dnia wraz z oznaczeniami kolory-stycznymi:

8.30 – 9.15instrukcja / matematyka – znaki rzymskie

9.15 – 9.30 śniadanie

9.35 – 10.20 praca samodzielna

10.20 – 11.20 basen

11.20 – 12.05 angielski

12.05 – 12.25 obiad

12.25 – 13.00 instrukcja / przyroda – warstwy lasu

13.00 – 13.45 etyka

Każdego dnia, wspólnie z uczniami zapisuję i ustalam plan pracy. Przy każdej aktywności zamieszczamy oznaczenia kolory-styczne, dzięki którym uczniowie wiedzą jakiego rodzaju aktyw-ności będą następowały po sobie. Dzięki temu nasza praca jest dokładnie zaplanowana, a uczniowie są poinformowani o prze-biegu dnia i mogą swobodnie rozplanować swoje działania. Umieszczając każdego dnia czas na instrukcję, warto również zapisać, jakie treści będziemy wprowadzali i czego nowego wspólnie się nauczymy. Nie zawsze wszystkie treści są nowe dla każdego ucznia. Ci uczniowie, którzy nie znają podanych zagad-nień lub potrzebują powtórzenia, aktywnie będą uczestniczyć podczas instrukcji. Ci z kolei, którzy znają już te treści mogą w tym czasie realizować zadania pracy samodzielnej. To uczeń najlepiej wie, co jest dla niego nowe, trudne do przyswojenia, a co zostało już przez niego opanowane. Na początku każdego tygodnia warto również ustalić i zapisać najważniejsze wydarze-nia w danym tygodniu, uwzględniając wyjścia, wycieczki,

sprawdziany. Oczywiste jest, że taką organizację pracy dziennej i tygodniowej możemy zaproponować uczniom klas: II i III, kie-dy to uczniowie radzą sobie z czytaniem oraz sprawnie posłu-gują się zegarem. W klasie pierwszej warto pozostać na etapie emblematów ilustrujących poszczególne aktywności oraz ko-rzystać z kolorowego zegara, który będzie pokazywał czas na wykonanie poszczególnych zadań.

Organizując dwutygodniowe cykle pracy dla swoich uczniów przygotowuję dla nich karty planowania pracy, gdzie zapisane są wszystkie zadania tygodniowe oraz cele, jakie po-winni osiągnąć podczas realizacji danego bloku tematycznego. Znajduje się tam również miejsce na refleksję i samoocenę – określenie stopnia realizacji każdego z celów, opanowania kon-kretnych umiejętności. Jako nauczyciel pracujący Planem Dal-tońskim od kilku lat wypracowałam również podobną kartę planowania dla siebie. Narzędzie to pomaga mi zaplanować pracę uczniów, a przede wszystkim swoją. W swojej karcie pla-nowania określam cele, jakie powinnam wspólnie z uczniami zrealizować w danym bloku tematycznym, decyduję, które tre-ści uczniowie będą przyswajali podczas pracy samodzielnej (ja-kiego rodzaju zadania powinnam umieścić w karcie planowania ucznia), a które treści zostaną wprowadzone i utrwalone pod-czas instrukcji. W tym celu posługuję się kodem kolorystycznym z planu dnia – cele zapisane na fioletowo to materiał do wpro-wadzenia w czasie instrukcji, te zaznaczone kolorem czerwo-nym to treści, które uczniowie powinni opanować podczas pracy samodzielnej. Ważnym punktem pomagającym mi zorga-nizować pracę tygodniową jest kalendarz, w którym zapisuję wszystkie ważne wydarzenia szkolne i klasowe. Znalazło się tam również miejsce na zaplanowanie zadań domowych na cały ty-dzień. W tej tabeli zapisuję, co planuję zadać uczniom jako za-danie domowe oraz zaznaczam z jakich źródeł będę korzystała. Warto jest na odwrocie takiej karty planowania pracy nauczy-ciela przygotować sobie tabelę, w której zapisywać będziemy zwrot kart tygodniowych oraz zwrot zadań domowych.

Poniżej prezentuję przykładową, wypełnioną kartę planowa-nia pracy nauczyciela. Są to rozwiązania przetestowane i spraw-dzone przeze mnie na gruncie mojej klasy, odpowiadające mo-jemu stylowi i organizacji pracy. Z pewnością każdy nauczyciel inaczej przygotowuje się do zajęć oraz w inny sposób notuje swoje przygotowania.


23

data 03.11 – 07.11

Krąg tematyczny PODRÓŻE W PRZESZŁOŚĆ

kalendarz04.11 – koncert 10:1507.11 – akcja „Śniadanie daje moc”07.11 – konkurs piosenki w języku angielskim 10:00

cele • obwody figur – pomiary• obliczenia zegarowe• „nie” z przymiotnikami• historia Polski – królowie Polski • historia Polski – najważniejsze fakty • symbole Polski

• zapis wieków• wielcy Polacy• zamiana zdań na równoważniki• różne sposoby dodawanie – obliczenia w zakresie 1000• wyrazy z ch ćwiczenia ortograficzne

instrukcja

dzień tematyka sposób realizacji/ materiały

poniedziałek Najważniejsze wydarzenia historyczne Podręcznik Operon klasa 3 – teksty dla uczniów

wtorek Królowie Polski Poczet Królów Polski, ilustracje

środa Ortografia – wyrazy z „ch” Praca ze słownikiem ortograficznym, tabela – karta pracy

czwartek Wielcy Polacy Ilustracje z podpisami, leksykon „Wielcy Polacy”

piątek Obwody figur pomiary Działania praktyczne – centymetry, linijki

aktywności

działania

praca grupowaPrezentacja sławnych Polaków i ich osiągnięć – wystąpienie grup, wykorzystanie przygotowanych rekwizytów. Praca z tekstem.

praca wspólna (całą klasą)

Praca plastyczna – Królowie Polski – wykorzystanie techniki origami z kół. Zapisywanie przykładowego opisu postaci.

zadania domowe

poniedziałek Tekst operon – „Historia pełna symboli” – analiza tekstu, zapis odpowiedzi na pytania

środa Ortografia –„ch” ćwiczenia – „Galeria możliwości” – „Ćwiczenia ortograficzne 1-3”

piątekPrzygotowanie opisu postaci wybranego króla Polski – praca na podstawie ilustracji i przygotowanych prac plastycznych

Uwagi, obserwacje

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

24

Pomocnik nauczycielaZbiór przetestowanych i najciekaw-szych rozwiązań na to, jak prowadzić lekcję, motywować uczniów oraz organizować najskuteczniej czas pracy zgodnie z koncepcją planu daltońskiego. Pomocnik ma stanowić inspirację do kreatywnej i twórczej pracy, a gotowe materiały w nim zawarte pozwolą oswoić i zorganizo-wać szkolną przestrzeń. • format: 21 x 29,5 cm • 32 str.070016 19,90 brutto pln

Pedagogika Planu DaltońskiegoPedagogika Planu Daltońskiego, książka, której autorami są Roel Roh-ner i Hans Wenke, to praca zawierająca najważniejsze treści z trzech poprzednich książek tych samych autorów, traktujących o planie daltońskim. Roel Rohner jest przewodniczącym Dalton International, a Hans Wenke konsultantem ds. pedagogiki planu daltońskiego. Książka, poza częścią opisową, dotyczącą samego systemu, opowiada wiele o sposobach wdrażania go w codziennej pracy nauczyciela. Jest pełna opisów praktycznych rozwiązań, które w powiązaniu z meryto-ryczną podbudową wyjaśniają wszelkie problemy, z jakimi spotyka się nauczyciel, podejmując się pracy według pedagogiki wywodzącej się z teorii Helen Parkhurst. Duża liczba załączników, tabel, zdjęć to por-cja gotowych rozwiązań, narzędzi i podpowiedzi dla tych wszystkich, którzy ten system wybrali w swojej pracy z dziećmi. Będzie to również doskonały podręcznik dla studentów i pedagogów praktyków, którzy chcą poszerzać swój zasób wiedzy, pozwalający udoskonalać warsztat pracy. Osobowości autorów, ich doświadczenie, merytoryczna opieka reformatorów polskiej oświaty oraz atrakcyjna forma graficzna, jaką uzyskała ta publikacja, to dodatkowe atuty tej książki.070005 65,90 brutto pln

Dni tygodniaElementy wykonane ze sklejki, ilustrujące dni tygodnia. Umieszczone na tygodniowej tablicy zadań wskazują dzieciom odpowiedni dzień tygodnia. Mogą również służyć do ćwiczeń i zabaw przy stole lub na tablicy. • wym. 8 x 8 cm • 7 elem. z magnesem 036046 59,90 brutto pln

OSTRZEŻENIE: Nie nadaje się dla dzieci w wieku poniżej 3 lat.Uwaga! Produkt zawiera magnesy lub części magnetyczne. Magnesy przyciągnięte do siebie lub przywierające

do przedmiotu metalowego w organizmie człowieka mogą być przyczyną poważnych, a nawet śmiertelnych obrażeń. W przypadku połknięcia magnesów lub wprowadzenia ich do dróg oddechowych należy natychmiast

zwrócić się o pomoc lekarską.

Dni tygodnia – przesuwankaListwa z kolorowymi dniami tygodnia, przeznaczona dla najmłodszych grup, pozwala zilustrować dziecku, jaki jest obecnie dzień tygodnia. Kolor danego dnia jest niezwykle istotny i niezmienny. To pozwala na wyższym etapie do przejścia w symbolikę, w której jedynie kolor przedstawia dany dzień tygodnia. Zamon-towana przy listwie strzałka w prosty sposób pozwala na przemieszczanie jej wzdłuż prowadnicy. Na listwie celowo nie ma soboty i niedzieli, w te dni bowiem nie odbywają się zajęcia. • wym. listwy 49 x 14 cm036051 49,90 brutto pln

49 90PLN

aż 200 stron informacji o planie daltońskim

Pomoce Moje Bambinodedykowane edukacji według Planu Daltońskiego


25

Breloki przezroczystePrzezroczysty brelok wykonany z tworzywa sztucznego. Po włożeniu zdjęć dzieci, breloki posłużą do wskazania par, w jakich dzieci pracują lub przyporządkowania dziecku danego obowiązku czy zadania. • 10 szt. • wym. 4 x 4 cm 603121 15,90 brutto pln

OSTRZEŻENIE: Nie nadaje się dla dzieci w wieku poniżej 3 lat. Ryzyko zadławienia małymi elementami.

Zegar organizujący czasTen nietypowy zegar pozwala zrozu-mieć dzieciom długość upływającego czasu. Kiedy mówimy do dziecka: „masz na to: 5, 10 czy 15 minut” może-my być pewni, że nie rozumie ono jak długo ma daną czynność wykonywać. Zegar ze specjalną tarczą i mecha-nizmem zegara pozwala zilustrować dzieciom przedział czasowy: 5, 10, 15 i 30 minutowy. Podczas pracy okre-ślamy „czerwony, zielony, niebieski czy żółty czas” na wykonanie zadania, ustawiając ręcznie wskazówkę na początku odpowiedniego koloru.036048 99,90 brutto pln

Zegar z dźwiękiemCzasomierz, który wydaje dźwięk ostrzegawczy informujący o zakończeniu zadania. Można go wykorzystywać do zadań indywidualnych lub grupowych. Wymagana 1 bateria R6 (nie załączono). • wym. 18 x 18 cm613003 239,90 brutto pln

OSTRZEŻENIE: Nie nadaje się dla dzieci w wieku poniżej 3 lat. Ryzyko zadławienia małymi elementami.

99 90PLN

15 90PLN

Doskonale sprawdza się przy pracy z planem daltońskim

10 szt.

Plan dnia• 24 elem. z magnesem • wym. 8 x 8 cm036052 249,90 brutto plnOSTRZEŻENIE: Nie nadaje się dla dzieci w wieku poniżej 3 lat.Uwaga! Produkt zawiera magnesy lub części magnetyczne. Ma-gnesy przyciągnięte do siebie lub przywierające do przedmiotu

metalowego w organizmie człowieka mogą być przyczyną poważnych, a nawet śmiertelnych obrażeń. W przypadku

połknięcia magnesów lub wprowadzenia ich do dróg oddecho-wych należy natychmiast zwrócić się o pomoc lekarską.

Elementy do Tablicy planu dnia

ELEMENTY magnetyczne

24 elementy z magnesem

Ilustracje obowiązków, zadań i planu dnia. Dzięki nim dzieci czują się współodpowiedzialne za codzienne wydarzenia i uczą

się planować swój czas. Z obrazków nauczyciel na początku każdego dnia układa przebieg zajęć umieszczając je na tablicy magnetycznej. Dzięki wydzielo-nej tablicy obowiązków dzieci uczą się współodpowiedzialności za salę oraz pomoce szkolne. Imię lub symbol dziec-ka dodajemy pod ilustracją przypisanej mu czynności. W ten sposób dość łatwo można zweryfikować, kto za co jest odpowiedzialny. Estetyczne ilustracje wykonane na sklejce znakomicie nadają się również do ćwiczeń językowych po-przez tworzenie historyjek obrazkowych lub opisywanie pojedynczych obrazków.

Tablica planu dniaTablica, która może być zawieszona w pionie lub w poziomie. Pozwala na prezentację ilustracji przedstawiających kolejne czynności zaplano-wane przez nauczyciela na dany dzień. Ilustracje sprzedawane osobno (036052 oraz 036053). • wym. 24 x 100 cm036050 69,90 brutto pln

Moje Bambino poleca:Uporządkuj cały tydzień pracy razem ze swoją grupą.

SygnalizatorSygnalizator służy nauczycielowi w niewerbalnej komunikacji z dziećmi. Pozwala w wi-doczny sposób (za pomocą obręczy) zaznaczyć formę aktywności dzieci podczas zajęć. Poszczególny kolor stanowi pewnego rodzaju kod: czerwony – dziecko pracuje samo-dzielnie w ciszy, żółty – dzieci pracują w parach lub w grupach, a jeżeli wcześniej miało jakieś pytanie lub zadanie, którego nie było w stanie rozwiązać mogło w tym czasie zapytać kolegów, zielony – teraz to czas pracy z nauczycielem. Sygnalizator umieszczo-ny w podstawie można postawić na biurku, szafce, ale również można zawiesić go na ścianie. Wykonany z lakierowanej sklejki. • wym. 25 x 15 x 50 cm118218 59,90 brutto pln

26

Zadania• 18 elem. z magnesem (do tablicy 036050) • wym. 8 x 8 cm 036054 159,90 brutto pln

OSTRZEŻENIE:Nie nadaje się dla dzieci w wieku poniżej 3 lat.Uwaga! Produkt zawiera magnesy lub części magnetyczne. Magnesy przyciągnięte do siebie lub

przywierające do przedmiotu metalowego w organizmie człowieka mogą być przyczyną poważnych, a nawet śmiertelnych obrażeń. W przypadku połknięcia magnesów lub wprowadzenia ich do dróg

oddechowych należy natychmiast zwrócić się o pomoc lekarską.

Obowiązki• 15 elem. z magnesem (do tablicy 036050) • wym. 8 x 8 cm 036053 199,90 brutto pln

OSTRZEŻENIE: Nie nadaje się dla dzieci w wieku poniżej 3 lat.Uwaga! Produkt zawiera magnesy lub części magnetyczne. Magnesy przyciągnięte do siebie lub

przywierające do przedmiotu metalowego w organizmie człowieka mogą być przyczyną poważnych, a nawet śmiertelnych obrażeń. W przypadku połknięcia magnesów lub wprowadzenia ich do dróg

oddechowych należy natychmiast zwrócić się o pomoc lekarską.

159 90PLN

Magnetyczne krążkiKolorowe krążki magnetyczne służą do zaznacza-nia na tablicy tych zadań, które zostały wykona-ne przez dziecko w danym dniu. Kolory krążków odpowiadają kolorom dni tygodnia zaznaczonym na listwie (036051) i elementach z dniami tygo-dnia (036046). • 25 szt. • śr. 2,5 cm036055 żółte 49,90036056 zielone 49,90036057 czerwone 49,90036058 pomarańczowe 49,90036059 niebieskie 49,90 brutto pln

OSTRZEŻENIE: Nie nadaje się dla dzieci w wieku poniżej 3 lat.Uwaga! Produkt zawiera magnesy lub części magnetyczne. Magnesy

przyciągnięte do siebie lub przywierające do przedmiotu metalowego w organizmie człowieka mogą być przyczyną poważnych, a nawet

śmiertelnych obrażeń. W przypadku połknięcia magnesów lub wprowadzenia ich do dróg oddechowych należy natychmiast zwrócić

się o pomoc lekarską.

Uczymy dzieci planowania pracy

Elementy do Tygodniowej tablicy zadań

Moje Bambino poleca:Dzięki ilustracjom umieszczonym na tablicy zadań dzieci uczą się plano-

wania oraz wypełniania swoich obowiązków. Obrazki służą także do ćwiczeń językowych i tworzenia historyjek obrazkowych.

15 elementów z magnesem

18 elementów z magnesem

036055 036056 036057

036058 036059

listwa (036051)Tygodniowa tablica zadańJest nieodmiennym atrybutem daltońskich grup przed-szkolnych. Podczas porannych zajęć dziecko musi dokonać wyboru spośród zadań umieszczonych na tablicy przez nauczyciela (co tydzień nauczyciel wybiera kilka różnych zadań spośród programu przypisanego dla grupy wieko-wej). Elementami tygodniowej tablicy zadań są: symbole dni tygodnia, symbole zadań oraz krążki magnetyczne w kolorach dni tygodnia (sprzedawane osobno). Dziecko

po wykonanej pracy za pomocą symbolu zaznacza na tablicy wykonanie zadania. Nauczyciel w każdym z dni tygodnia szybko jest w stanie sprawdzić, które dziecko wykonuje jaką pracę i ile mu jeszcze zostało do końca tygodnia. Tablica posiada również miejsce do przechowy-wania magnetycznych krążków. • wym. 80 x 100 cm036049 529,90 brutto pln

ELEMENTY magnetyczne


27

Magnetyczne ramki na zdjęciaMagnetyczna ramka do przyczepienia na tablicę, lodówkę, powierzchnie pokryte farbą magnetyczną 605021, itp. • 1 szt. • różne wzory, sprzedawane losowo

• wym. 6 cm521118 kwiatki i serca 2,90 brutto pln

• wym. 6,5 x 7,5 cm 521119 pojazdy 2,90 brutto pln

OSTRZEŻENIE: Nie nadaje się dla dzieci w wieku poniżej 3 lat.Uwaga! Produkt zawiera magnesy lub części magnetyczne. Magnesy przyciągnięte do siebie lub przywierające do przed-

miotu metalowego w organizmie człowieka mogą być przyczyną poważnych, a nawet śmiertelnych obrażeń. W przypadku połknięcia magnesów lub wprowadzenia ich do dróg oddechowych należy natychmiast zwrócić się o pomoc lekarską.

Przedszkolna plansza zadańPracując z grupą, w czasie pracy samodzielnej plansza zadań pomaga w wizualny sposób zaplanować pracę w grupach: cztero-, trzy- i dwuosobowych (określają to umieszczone pod zadaniem kratki na znaczki dzieci). Zadaniem nauczyciela jest: przygotowanie zadań na dany tydzień, rozmieszczenie w sali poszczególnych kącików oraz zapoznanie dzieci ze sposobem realizacji zadań (plansza stwarza możliwość przygotowania 10 stanowisk). Znakomicie w roli „nauczyciela” sprawdzają się pomoce z instrukcjami zadań. Każde z dzieci danej grupy ma określony znaczek – symbol, który należy umieścić pod zadaniem realizowanym w danej chwili. Dodatkowo, pod symbolem w specjalnie przygotowa-nej ramce, nauczyciel może dopisać imię dziecka używającego konkretny znaczek. Korzystanie z planszy uczy współpracy w zespole, pomaga w organizacji procesu w czasie pracy samodzielnej, wizualizuje nauczycielowi, przy którym stanowisku powinno być dziecko. Do dyspozycji nauczyciela są następujące kąciki: Ćwiczymy zabawy w ruchu; Niespodzianka; Rysowanie w/g wzoru; Przeliczamy; Ćwiczymy zmysł węchu; Zabawy figurami; Ćwiczymy zmysł dotyku; Zabawa przedmiotami z życia codziennego; Ćwiczymy zmysł smaku; Zabawa autami; Poznajemy świat przyrody; Zabawa klockami; Malujemy pędzlem; Zabawa w kąciku kuchennym; Zabawa w kąciku bibliotecznym; Zabawa pia-skiem; Układamy puzzle; Tniemy lub sklejamy; Segregujemy w/g wzoru; Ćwiczymy zmysł wzroku; Ćwiczymy zmysł słuchu; Muzykujemy. Zawartość pakietu:• plansza magnetyczna, z otworami do zawieszania, wym. 60 x 52 cm• 22 magnetyczne obrazki z zadaniami, wym. 5,5 x 5,5 cm • 27 znaczków magnetycznych, wym. 4 x 4 cm • instrukcja • mazak ścieralny199120 159,90 brutto pln



Co już umiem?Pomoc ma na celu motywowanie dzieci do zdobywania kolejnych umiejętności dnia codziennego jakimi są: Wiązanie butów, Zapinanie guzików, Zasuwanie suwaka, Zapinanie na rzepy, Rozpoznawanie figur geometrycznych, Znajomość swojego adresu, Samodzielne ubieranie, Zrobienie kanapki, Zaśpiewanie piosenki, Policzenie do 10, Powiedzenie, która jest godzina. Znajomość dni tygodnia, Wyliczenie pór roku, Napisanie swojego imienia, Po-wiedzenie wiersza, Jazda na rowerze, Jazda na nartach, Używanie noża i widelca, Czytanie wyrazów, Dbanie o porządek, samodzielne mycie zębów. Na tablicy (036050) w danym czasie (tydzień, dwa tygodnie) nauczyciel wybiera od 4 do 7 umiejętności, na które zwraca uwagę w pracy z grupą. Dziecko, które już opanuje wyszczególnioną czynność może umieścić pod jej piktogramem swój znaczek (199122 – sprzedawany osobno). Osoby, które potrafią już np. wiązać buty mogą stać się pomocnikami grupy w danej czynności. • 21 magnetycznych obrazków, wym. 4,5 x 4,5 cm • tablica 036050 (do kupienia osobno) • znaczki magnetyczne 199122 (do kupienia osobno) • od 4 lat199121 49,90 brutto pln



Znaczki magnetyczne• 27 znaczków identyfikacyjnych, z otworami do zawie-

szania, wym. 4 x 4 cm• od 4 lat199122 49,90 brutto pln

OSTRZEŻENIE: Nie nadaje się dla dzieci w wieku poniżej 3 lat.Uwaga! Produkt zawiera magnesy lub części magnetyczne. Magnesy

przyciągnięte do siebie lub przywierające do przedmiotu metalowego w organizmie człowieka mogą być przyczyną poważnych, a nawet

śmiertelnych obrażeń. W przypadku połknięcia magnesów lub wprowadzenia ich do dróg oddechowych należy natychmiast zwrócić się o pomoc lekarską.

49 90PLN

49 90PLN

27 znaczków magnetycznych

521119

521118

NOWOŚĆ

NOWOŚĆ

NOWOŚĆ

28

N O T A T K I


29

N O T A T K I

30

N O T A T K I

ze e tnrP y

Miękka lalka do przytulania będzie nie tylko towarzy-szem zabaw dla najmłodszych, ale pomoże im także opanować trudną sztukę samodzielnego ubierania się. Podczas zabawy z lalką dzieci poznają różne rodzaje zapięć: guziki, sznurówki, rzepy, suwaki, sprzączki. W komplecie z lalką znajduje się zestaw ubrań – koszulka, kurtka, buty i spodnie u chłopca lub sukienka u dziewczynki.

LaLki do ubierania527011 chłopiec, 50 cm 59,90527012 dziewczynka, 45 cm 59,90 brutto pln

OSTRZEŻENIE: Nie nadaje się dla dzieci w wieku poniżej 3 lat.Ryzyko zadławienia małymi elementami.

na każdą okazję

NOWOŚĆNOWOŚĆ

32

PROGRAM OGÓLNOPOLSKIEJ KONFERENCJIDLA DYREKTORÓW I KOORDYNATORÓW PLACÓWEK DALTOŃSKICH

Łódź, 20 listopada 2015, godz. 10.00 – 19.00

Konferencja składa się z dwóch części: wizyty studyjnej do szkoły daltońskiej oraz seminarium. W związku z tym, że szkoła może pomieścić określoną liczbę osób bardzo prosimy o wyznaczenie z każdej placówki

1 osoby, która weźmie udział w wizycie w szkole i zaznaczyć na zgłoszeniu.

W seminarium może wziąć udział dowolna ilość osób z placówki.

10.00-13.00

Wizyta studyjna w Szkole Podstawowej ABISŁódź ul. Rzgowska 17 A

Prezentacja-Praktyczne zastosowanie planu daltońskiego w szkoleAgata Juljańska, Sylwia Bulenger

14.00-19.00Seminarium- Instytut Europejski, Łódź, ul. Piotrkowska 262

(1,6 km od Szkoły ABIS - transport we własnym zakresie)

14.00-15.00 Obiad

15.00-16.00Plan Daltoński w XXI wieku

Roel Röhner

16.00-16.30Edukacja poza klasądr Ewa Lewandowska

17.00-17.30Realizacja planu daltońskiego w klasach 1-3 w Szkole Podstawowej w Śmiglu

dr Dorota Domagała

17.30-18.00Jak organizować zajęcia dydaktyczne w przedszkolu

Katarzyna Dryjas

18.00-18.30 Prezentacja Moje Bambino

18.30-19.00Wręczenie certyfikatów daltońskich dla placówek

Zakończenie konferencji

EDUKACJA WEDŁUG PLANU DALTOŃSKIEGO WIEDZA I … · Plan Daltoński w Polsce ... w Przedszkolu nr...

Documents

Transcript of EDUKACJA WEDŁUG PLANU DALTOŃSKIEGO WIEDZA I … · Plan Daltoński w Polsce ... w Przedszkolu nr...