Edukacja a ubóstwoDODATEK SPECJALNY DO DWUMIESIĘCZNIKA Twój Eurodesk KWIECIEŃ 2010

Od stycznia trwa Europejski Rok Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem

Społecznym. - Czas dostrzec te zjawiska i pomyśleć, jak im

zaradzić - przekonują organizatorzy.

Rozmowa z Janem Melą - s. 4

Spór o rolęedukacji - s. 2

Bieda czas ją

zauważyć

Afryka, Środkowa Azja, Ameryka Łacińska - gdy Europejczyk słyszy sło-

wo „bieda” jego myśli wędrują właśnie tam. W stereotypowym obrazie Starego Kontynentu nie ma miejsca na ubóstwo. Nie wi-dać go w najważniejszych eko-nomicznych wskaźnikach. Ten stereotyp powoduje, że osoby ubogie i niepełnosprawne pozo-stawione są same sobie.

Europejski Rok Walki z Ubó-stwem i Wykluczeniem Spo-łecznym służyć ma temu, by do większości Europejczyków do-tarła smutna prawda - problem ubóstwa dotyka na Starym Kon-tynencie 80 mln osób. 100 mi-

lionów ludzi żyje w złych warun-kach mieszkaniowych. Co gorsza, osiem procent żyje w biedzie, mimo że codziennie chodzi do pracy. Ich zarobki są po prostu za niskie, by poprawić sytuację.

Europejski Rok Walki z Ubó-stwem i Wykluczeniem Spo-łecznym ma podkreślić prawo ludzi żyjących w ubóstwie do pełnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa. Niski status ma-terialny, niepełnosprawność fi-zyczna lub intelektualna, życie z dala od nowoczesnych centrów miejskich - żadne z tych zjawisk nie powinno stać się powodem wykluczenia z udziału w podej-mowaniu decyzji, z dostępu do informacji, służby zdrowia czy opieki państwa. Organizatorzy Roku zwracają uwagę, że ubó-stwo oznacza nie tylko brak da-chu nad głową i środków na za-kup jedzenia. Osoby ubogie nie mają pieniędzy na dentystę czy wysłanie dziecka na wycieczkę. Ten rodzaj ubóstwa powoduje, że osoby nim dotknięte nie mo-

gą w pełni uczestniczyć w życiu swojej społeczności.

Inicjatywy podejmowane w ra-mach Roku mają zwiększać naszą świadomości i wrażliwość, ale też wzmacniać partnerstwo między stronami zwalczającymi ubóstwo i wykluczenie społeczne - tak, by ich działalność była jeszcze bar-dziej efektywna.

W Polsce działania związane z Rokiem koordynuje Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (więcej o inauguracyjnej konferencji na str. 2). Zaprosiło ono do współpra-

cy kilkanaście organizacji społecz-nych - m.in. Polski Komitet EAPN. Polski tydzień w obchodach Roku zaplanowano na 17 - 23 maja.

W sumie w działania związane z Rokiem zaangażowało się 29 krajów Europy - 27 państw UE oraz Norwegia i Islandia. Do grud-nia zaplanowano kilkadziesiąt kampanii uświadamiających, kon-ferencji, konkursów, spotkań przy okrągłym stole oraz szkoleń dla mediów i decydentów. I wydaw-nictw - takich jak to, które trzyma-cie Państwo w ręku.

Konferencja Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji

W działania związane z Europejski Rokiem Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym włącza się również Fundacja Rozwo-ju Systemu Edukacji. Jest ona organizatorem konferencji „Zwięk-szanie szans edukacyjnych poprzez poprzez realizację projek-tów w Programach „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu”. Projekty te bardzo często służą m.in. zapobieganiu wykluczeniu społecznemu dzieci, młodzieży i osób starszych. O szczegółach projektów - czytaj na str. 3.

FOT.

PIN

K SH

ERBE

T PH

OTO

GR

APH

Y, W

WW

.FLI

CKR

.CO

M, L

IC. C

REA

TIVE

CO

MM

ON

S

2 Edukacja a ubóstwo

Wydarzenie

Budujmyspołeczeństwodla wszystkich

Obchody Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wyklucze-niem Społecznym rozpoczęły się w Polsce 26 lutego - od kon-ferencji, zorganizowanej przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. W jej trakcie przed-stawiono dziesięciu Ambasado-rów Roku, wybranych ze względu na ich osobiste zaangażowanie w walkę z ubóstwem i wyklucze-niem społecznym. Są to: Tereliza Braun (wolonta-riuszka organizacji ATD - Aide à toute Détresse), Henryk Gołę-biewski (aktor), Jolanta Fajkow-ska (dziennikarka), Emilian Kamiński (aktor), Patricia Kazadi (aktorka), Lidia Lewandowska (działaczka społeczna), Jan Mela (szef fundacji „Poza Horyzonty”), ks. Stanisław Słowik (dyr. Caritas Diecezji Rzeszowskiej), Jolanta Sobczak (pracownik socjalny) i Sebastian Szydlik (działacz społeczny). - Ubóstwo i wykluczenie społecz-ne to kwestie, które rzadko poja-wiają się na pierwszych stronach gazet. Niewiele czasu poświęca się również na analizę złożoności obu problemów. O ubóstwie myślimy zazwyczaj stereotypo-wo przez pryzmat obszarpanego i brudnego człowieka żebrzącego na ulicy. Jednym z celów Europej-skiego Roku jest uświadomienie nam wszystkim, że ubóstwo i wykluczenie społeczne mają wiele twarzy i często są bliżej niż nam się to wydaje - powiedział w trakcie konferencji Emilian Kamiński. - Najważniejsze, żeby-śmy nie koncentrowali się tylko na konferencjach. Chodzi o to, byśmy realnie zmienili świat osób ubogich i wykluczonych, po to, by oni mogli dosięgnąć gwiazd - dodała Jolanta Fajkowska.

Jeżeli przez słowo „edukacja” rozumiemy wszelkie działania formalne i nieformalne, nastawione na powiększenie pola świadomości, zrozumienia i wiedzy wśród całości społeczeństwa (ze specjalnym pro-gramem dla decydentów), a przez słowo „lepszą (udoskonaloną)” taki kierunek reformy edukacji który prowadzi:- po pierwsze do włączenia do nauczanych treści uniwersalnych (a więc nie przypisanych do żadnego systemu światopoglądowego) zasad moralnych przy zachowaniu różnorodności punktów widzenia- po drugie do zablokowania możliwości manipulacji tymi treściami lub przekształcania ich tak, aby wspierały partykularne interesy wyróżnionych grup społecznych- po trzecie do zwiększenia skuteczności przekazu,to tak udoskonalona edukacja będzie warunkiem koniecznym do zminimalizowania problemu ubóstwa i wykluczenia społecznego. Jeżeli do zaprojektowania i wdrożenia opisanej powyżej reformy edukacji zatrudnimy Pana Boga, będzie to również warunek wystarczający.

BarbaraKaszkur--NiechwiejAkademia Pełni Życia

Czy lepsza edukacja wystarczy, by zminimalizować problem ubóstwa i wykluczenia społecznego?

SONDA

Walka z biedą prosta tylko z pozoru

Edukacja to nie wszystko - tak przedstawiciele kil-kudziesięciu organizacji

społecznych, skupionych w sieci EAPN (European Anti-Poverty Network) komentują projekt no-wej unijnej strategii „UE 2020”. Dokument, mający zastąpić ma Strategię Lizbońską, przewiduje budowę innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy i bardziej efek-tywne wykorzystanie istniejących zasobów.

Stanowisko EAPN pokazuje, jak trudne będzie osiągnięcie pełne-go, ogólnoeuropejskiego porozu-mienia w sprawie metod walki z ubóstwem. Zadanie to wydaje się proste tylko pozornie - we wszyst-kich unijnych krajach istnieją przecież systemy umożliwiające identyfikację osób ubogich i wy-kluczonych, zwykle nietrudno też stwierdzić, czego im brakuje. Pro-blem pojawia się wtedy, gdy koń-czy się pomoc doraźna, a zaczyna praca nad trwałą likwidacją przy-czyn ubóstwa i wykluczenia.

EAPN docenia rolę edukacji. Przyznaje, że „dostęp do dobrego zatrudnienia ma kluczowe znacze-nie dla zwalczania ubóstwa i wy-kluczenia społecznego, a rozwój umiejętności i dostęp do edukacji to ważne warunki budowania in-tegracyjnych rynków pracy”. Prze-konuje jednak, że Unia Europejska

może - i powinna - zrobić dużo więcej: że problemu ubóstwa nie można traktować wyłącznie przez pryzmat wzrostu gsopodarczego i przedsiębiorczości. „Przyszłość Europy nie może ograniczać się tylko do wymiaru finansowego. Niech Europa będzie przedsię-biorcza, ale i ludzka” - piszą czon-kowie Polskiego Komitetu EAPN.

Co - poza edukacją - pomóc może w likwidacji ubóstwa? Zda-niem EAPN, konieczne jest za-pewnienie wysokiego poziomu ochrony socjalnej, a w szczególno-ści odpowiedniego dochodu mini-malnego, pozwalającego na godne życie. Najubożsi powinni mieć pra-

wo do bezpłatnej opieki zdrowot-nej - i to niezależnie od wywiadów środowiskowych i podpisywania kontraktów socjalnych - oraz po-mocy prawnej. EAPN wskazuje też częściowo, z czego finansować taką pomoc - wzywa do zwiększe-nia dochodów państwa poprzez walk z unikaniem i uchylaniem się od płacenia podatków.

Według organizacji, ubóstwo, wykluczenie społeczne i rosnące nierówności powinny być uznane za główne wyzwania strategii UE do roku 2020. Unia Europejska powinna też ustalić nowe wskaź-niki pomiaru wzrostu, wykracza-jące poza obecnie używany PKB.

Integracja społeczna osób ubogich i wykluczonych nie może sprowadzać się wyłącznie do zwiększania ich umiejętności - twierdzą organizacje społeczne

Pytanie jest sformułowane dość kategorycznie, dlatego i odpowiedż będzie krótka i zwięzła. Nie - nie wystarczy poprawianie systemu edukacji, by zminimalizować problem ubóstwa i wykluczenia spo-łecznego. Podobnie jak organizacje społeczne zajmujące się tym zjawiskiem na co dzień uważam, że potrzebny jest większy interwencjonizm pańtwa - budowanie struktur i instytucji, stwarzanie zintegro-wanych przestrzeni, dzięki którym ludzie zagrożeni ubóstwem i wykluczeniem społecznymi zyskiwaliby większe szanse na rynku pracy.

JacekKurzępasocjolog młodzieży, SWPSwe Wrocławiu

Przyszłość Europy nie może ograniczać się tylko do wymiaru finansowego - twierdzą organizacje, krytykujące unijną strategię rozwoju do roku 2020.

FOT.

ER

EN, W

WW

.FLI

CKR

.CO

M, L

IC. C

REA

TIVE

CO

MM

ON

S

3 Edukacja a ubóstwo

Projekty współpracy młodzieżowej

POGOTOWIE TEATRALNE (MwD)Warsztaty muzyczne i teatralne, wspólna praca nad scenariuszem, a na koniec - prezentacje dla wycho-wanków domów dziecka i ośrod-ków szkolno-wychowawczych.Taki był plan projektu pod nazwą „Pogo-towie Teatralne”, przeprowadzonego w ramach programu „Młodzież w działa-niu” (Akcja 1.2 - Inicjatywy Młodzieżo-we). Projekt realizowano od marca do października 2009 r. w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w Trzebieży (woj. zachodniopomorskie).

BUDOWANIE SPOŁECZEŃSTWAOBYWATELSKIEGO (ERASMUS)Poznanie innowacyjnych mechani-zmów i narzędzi pracy z osobami wykluczonymi społecznie było naj-

większym osiągnięciem dwuletnie-go projektu, koordynowanego przez Katolicki Uniwersytet Lubelski.

Uczelnia zrealizowała projekt „Budo-wanie społeczeństwa obywatelskiego i walka z wykluczeniem społecznym - współczesne wyzwania dla pracy so-cjalnej”. Służył on m.in. burzeniu stereo-typów i kształtowaniu postaw służą-cych integracji. O jego efektach można poczytać na www.kul.pl/11821.html.

WŁĄCZENIE RODZICÓW(GRUNDTVIG)Celem projektu, w którym uczestni-

czył Młodzieżowy Ośrodek Socjotera-pii z Ostrowca Św. była pomoc rodzi-com w wypełnianiu ich obowiązków.W ramach projektu udzielano wsparcia dla rodzin dysfunkcjonalnych, przepro-wadzono też m.in. szkolenia z techno-logii informatycznych oraz wartsztaty, które miały pomóc z rozwiązaniu pro-blemów życiowych. Więcej na stronie:www.scoala10.ro/grundtvig/index.html

BLIŻEJ SIEBIE (COMENIUS)Pięć szkół z Polski, Niemiec, Finlan-dii, Turcji przez trzy lata współpra-cowało nad udoskonaleniem me-tod kształcenia niepełnosprawnych uczniów. Polskim partnerem projektu była Szkoła Podstawowa nr 8 z Trzebnicy. Jej nauczyciele uczestniczyli w wi-zytach roboczych, podczas których wymieniali się doświadczeniami i zdobywali informacje nt. metod i form pracy z uczniami niepełnosprawnymi w krajach partnerskich.

EUROPEJSKI DOM (LEONARDO)Projekt skierowany był do grup za-grożonych marginalizacją i wyklu-czeniem społecznym. Zorganizowała go Łódzka Wojewódzka Komenda Ochotniczych Hufców Pracy.Dzięki projektowi 27 podopiecznych OHP wyjechało na trzygodniowe staże do Niemiec, by uczyć się zawodu mecha-nika rowerowego. Zorganizowano też lekcje jęz. niemieckiego.

Pokaż, jak zmienićżycie w ubóstwie

Co myślisz o polityce Unii? Czy dobrze walczy z ubó-stwem w Twoim mieście i regionie? Nakręć krótki film i odpowiedz na te pytania.Młodzież w wieku od 15 do 30. roku życia ze wszystkich krajów UE może wziąć udział w konkursie na 1-minutowy – lub krótszy – film wideo, dotyczący ubóstwa. Uczestnicy mają za za-danie pokazać najlepszą drogę poradzenia sobie z tym proble-mem – i skomentować działania podejmowane w tej dziedzinie przez Unię Europejską. Autorzy najlepszych prac otrzymają nagrody pieniężne – 1000, 500 i 250 euro.

Więcej na stronie www.eppcompetition.eu

News

Projekt w Różanymstoku (woj. podlaskie) był efektem współpra-cy dwóch salezjańskich ośrodków szkolno-wychowawczych - polskie- go i albańskiego. Gość z Bałkanów

miał wzbogacić ofertą edukacyj-ną dla podopiecznych ośrodka - niełatwej grupy chłopców, skie-rowanych do placówki na mocy orzeczeń sądu rodzinnego.

Arsid Vodo - choć nie jest ani pedagogiem, ani profesjonal-nym edukatorem - pracował z młodzieżą przez 12 miesięcy: prowadził warsztaty dotyczące

kultury, geografii i historii kra-jów Europy. Dzięki temu, że jest w wieku swoich podopiecznych, miał z nimi bardzo dobry kontakt - prowadzone przez niego zajęcia

miały dynamiczną formę - Arsid organizował warsztaty, dyskusje, projekcje, konkursy, współtwo-rzył też szkolną gazetkę.

Organizator projektu Marcin Lićwinko z Salezjańskiego Ośrod-ka Wychowawczego im. Św. Jana Bosko w Różanymstoku jest przekonany, że zamierzone cele zostały osiągnięte. Jego zdaniem zaproszenie Arsida pozwoliło na przełamanie barier i oporów w kontaktach z cudzoziemcami. Wychowankowie ośrodka stali się też bardziej aktywni i otwarci.

„Wychowankowie ośrodka stali się bardziej aktywni i otwarci”

Przez 12 miesięcy w salezjańskim ośrodku wychowawczym pracował wolontariusz z Albanii Arsid Vodo. Młodzież długo tego nie zapomni.

Wolontariat Europejski

4 Edukacja a ubóstwo

PRZYŁĄCZ SIĘ DO KAMPANII PRZECIWKO UBÓSTWU!

Chcesz wziąć aktywny udział w walce z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, i zaangażować się w europejską kampanię? Jako organi-zacja możesz: wspierać założenia Europej-skiego Roku 2010 na swojej stronie internetowej, umieszczając na niej banery, linki i publikując artykuły;

przyłączyć się do akcji organi-zowanych w ramach Roku poprzez unijne organizacje społeczne; podpisać deklarację interne-

tową, dotyczącą walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym; zorganizować akcje promujące założenia i cele Roku. Jeśli twój projekt jest zgodny z celami i założeniami Roku, oraz bę-dzie realizowany w 2010 r., masz prawo ubiegać się o zgodę na wyko-rzystanie logo Roku.

„Edukacja a ubóstwo” - bezpłatny dodatek do „Twojego Eurodesku”, dwumiesięcznika Eurodesk Polska. Opracowanie: Wawrzyniec Pater, Krzysztof Szwałek. Wydawca: Eurodesk Polska, Narodowa Agencja Programu „Młodzież w działaniu”, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, ul. Mokotowska 43, 00-551 Warszawa, tel. 22 622 66 70. Publikacja sfinansowana ze środków Unii Europejskiej i Ministerstwa Edukacji Narodowej. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autorów i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną.

Statystyki

Wykluczeni też muszą się staraćRozmowa z Janem Melą, podróżnikiem, szefem Fundacji „Poza Horyzonty”, ambasadorem Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym

Co przeciętny młody Polak może zrobić, by przyczynić się do wal-ki ze zjawiskami, na które w tym roku Unia zwraca uwagę?Myślę, że to jest kwestia drobnych gestów - zupełnie takich, o jakie chodzi w ekologii. Ludzie często myślą - co za różnica, gdzie wy-rzucę śmieć, świata i tak to ani nie zabrudzi, ani nie zbawi. Ale kiedy każdy dokłada swoją cegiełkę do jakiejś idei, okazuje się, że nagle wszystko idzie jednak we właści-wym kierunku. Walkę z ubóstwem i wykluczeniem społecznym po-winna odbywać się na dwóch fron-tach: z jednej strony namawiamy społeczeństwo do większej otwar-tości, ale z drugiej - próbujemy do-trzeć do samych osób zaintereso-wanych - wykluczonych. Niestety, często spotykamy się z ich strony

z niechęcią i apatią - nie podejmu-ją nawet prób wyjścia z sytuacji, w której się znaleźli. Powiem na swoim przykładzie - miesiąc temu organizowaliśmy wyjazd dla szesnastki dzieci głu-choniemych z biedniejszych ro-dzin z Krakowa. Niby z Krakowa - a dzieciaki pierwszy raz były w górach. To w sumie drobny gest - nie wymaga ani udziału światowej gospodarki, ani dużych pieniędzy , a dla nich niezwykle ważny. I o to

właśnie chodzi - o pomaganie w prostych, codziennych sprawach i wciąganie wykluczonych w nor-malną aktywność społeczną.

Lepiej dawać rybę czy wędkę?Wędkę. Trzeba stwarzać takie

możliwość, by osoby wykluczone udowodniły same sobie, że pra-ca ma sens, że warto się starać. Z moich obserwacji wynika, że oso-by ubogie często patrzą na życie z perspektywą z dnia na dzień. Co jest - to się przeje. A jeśli jest więcej - to się przeje więcej. Takie osoby rzadko patrzą długodystansowo, a pojęcie inwestycji jest im zupełnie obce. Myślę więc, że trzeba przede wszystkim zmienić ich sposób my-ślenia.

Pańska fundacja nie tylko kupu-je niepełnosprawnym protezy, ale też wysyła ich w wysokie góry. Nie spotyka się Pan z suge-stiami, że gdyby z tych wypraw zrezygnować, protez byłoby więcej?Rzeczywiście zdarzają się takie dys-kusje, ale wbrew pozorom całe środ-ki finansowe, pozyskiwane przez fundację, służą właśnie kupowaniu protez. Organizowanie wypraw to osobna działalność, którą oparta jest na środkach pozyskanych od sponsorów. Proszę jednak zwrócić uwagę, że wyprawy niewidomych nie służą tylko zaspokojeniu cie-kawości tej czy innej osoby - to też jest dawanie świadectwa i pokazy-wanie innym wykluczonym, że jed-nak można, że nie trzeba siedzieć w domu. Niepełnosprawność czy ubóstwo nie powinny wykluczać z życia społecznego, a obowiązkiem osób sprawnych jest zapobieganie takiej sytuacji.

„Chodzi o pomaganie w zwykłych, ludzkich, codziennych sprawach”

Eurobarometro ubóstwie

Narodem, który zjawisko ubóstwa dostrzega najjaskra-wiej, są Węgrzy. W ankiecie Eu-robarometru aż 96 proc. z nich odpowiedziało, że nad Balato-nemu ubóstwo jest zjawiskiem powszechnym. W Polsce tego zdania jest 71 proc. pytanych. Teoretycznie najlepsza sytuacja jest w Danii - za zjawisko po-wszechne ubóstwo uznaje tylko 31 proc. mieszkańców. Średnia w UE to 73 proc.

Głównym powodem ubóstwa - zdaniem Europejczyków - jest bezrobocie. Tak odpowiedziało 52 proc. respondentów. 49 proc. wskazało na zbyt niskie płace, 29 proc. - na wysokość emerytur i rent. Co czwarty ankietowany uznał, że mieszkania o akcepto-walnym standardzie są w jego kraju za drogie.

Mieszkańcom UE zadano też bardziej szczegółowe pyta-nie - jakie indywidualne czynniki powodują ubóstwo. 37 proc. an-kietowych wskazało na brak wy-kształcenia lub umiejętności, a 25 proc. - na zjawisko dziedziczenia biedy. Zdaniem Europejczyków, ubóstwo jest również efektem: uzależnień (23 proc.), życia po-nad stan (20 proc.), chorób lub niepełnosprawności (18 proc.), braku wsparcia ze strony rodziny i przyjaciół (14 proc.), dużej liczby dzieci (13 proc.), dyskryminacji (12 proc.) i problemów ze zdro-wiem psychicznym (5 proc.).

Więcej na stroniewww.2010againstpoverty.eu