Tęsknota do zwyczajnej życzliwości

Jak Warszawa świętowała Dzień Sąsiada

Od wspólnoty mieszkaniowej do wspólnoty mieszkańców

Co dwie sąsiedzkie głowy, to nie jedna!

Miła lekcja sąsiedztwa

Sąsiad też może coś zrobić lokalnie

Dotrzeć do osób posiadających iskrę społecznika

Zmniejszając anonimowość, czyli „witaj, Kasiu” zamiast „dzień dobry Pani”

Mieszkańcy, którym zależy na dobrym sąsiedztwie

Sztafeta z sąsiadami

Dzień Sąsiada na co dzień

Stosunki sąsiedzkie w aktywnych warszawskich sąsiedztwach

Czwarty sektor, czyli społecznicy 2.0

6

8

30

33

35

38

41

44

46

49

51

54

59

SPIS TREŚCI

5 5

OdorganizacjipierwszegoDniaSąsiada,powołaniadożyciaAka-demiiInicjatywSąsiedzkichiwarszawskiegoQRuchuSąsiedzkiegoupły-wajużpięćlat.Uznaliśmy,żetowłaściwyczasnapodsumowanie,apre-tekstemdoniegobyłyobchodyVWarszawskiegoDniaSąsiada.Zadaliśmysobiefundamentalnepytanie:czydotychczasowadziałalnośćanimacyjnaQRuchuSąsiedzkiegorealizowanaprzyCentrumWspieraniaAktywnościLokalnejCALprzynosiistotneefektywwarszawskichspołecznościachlokalnych?Innymisłowy,czynieformalne,oddolnesąsiedzkieinicjatywy,takiejakDzieńSąsiadaczyPodwórkowaGwiazdka,faktyczniemajapo-tencjał,abyzmieniaćobliczawarszawskichsąsiedztw? Interesowałonasszczególnieto,dlaczegopodejmowanesątakieinicjatywyijakwyglądająaktywnewarszawskiesąsiedztwaorazkimsąosoby,którewłączająsięwruchsąsiedzki,organizująsąsiedzkieinicjatywyidążądotworzeniawswojejokolicyQ – sąsiedztwa(czylisąsiedztwanajwyższejjakości).Wpierwszejczęścipublikacjizostaniezaprezentowa-nychdziewięćhistoriitakichsąsiedztwiinicjatyw.Wdrugiej,przedstawio-nezostaływynikibadania,któreprzeprowadziliśmywśródorganizatorówtegorocznegoDniaSąsiada.Jegocelembyłodowiedzeniesię,jakaktyw-nośćsąsiedzkawpływanasąsiedztwoiwzajemnerelacjemieszkańców. Wreszciejakstosunkisąsiedzkiewzbadanychprzeznassąsiedz-twachwyglądająnatlewynikówogólnopolskichorazjakiepłynąztegownioskinaprzyszłość.ZamiastzakończeniazamieszczamyartykułnatematkondycjisektoraobywatelskiegowPolsceorazumiejscowieniawnimwszelkichlokalnych,sąsiedzkichioddolnychinicjatyw. Bardzodziękujęświetnemuzespołowiwolontariuszek:OliWol-czyk,OliZacharskiej,MoniceSuwale,MarysiRadziejowskiejzapomocwkoordynacjitegorocznegoDniaSąsiadaiwkładwtępublikacjęorazSylwiiSieczkowskiejzajejoprawęgraficzną.

Zapraszamdolektury!AgataKonarzewska

Warszawa, grudzień 2014

Pół dekady Dnia Sąsiada

Jakpowiedziałajednazorganizatorek,tocosięzmieniłowichspołecznościpoDniuSąsiadatofakt,żeludziemówiąsobie„dzieńdo-bry”zuśmiechem.Takaprostarzecz,ajakwielewnosi,zmienia,tworzydobrąatmosferęwsąsiedztwie.To„dzieńdobry”zwyraźnymzaznacze-niem,żekogośsięrozpoznaje,dajeznak,żemiłojestspotkaćkogośnaswojejsąsiedzkiejdrodze.Jesttakimsymbolicznymgestem,którywprowa-dzanowąjakośćdokulturysąsiedzkiej.Zamiastprzemykaniachyłkiemzewzrokiemwbitymwścianę,uważniestudiującymposadzkowekafelkialboogłoszeniawwindzie,zwracamyuwagęnadrugiegoczłowieka–sąsiada.Wmiejscekrępującejciszyimartwejtwarzymożnanawiązaćprostąrelacjężyczliwości.Bądźcobądź,przecieżmieszkamyoboksiebie,alesłowo„obok”tworzyczęstobarieręniedoprzejścia.Naszesąsiedztwatojakwsoczewcenaszespołeczeństwo,zesłaborozwiniętąpotrzebąotwartościnadrugiegoczłowieka,umiejętnościądialoguizaufania,żenaszbliźniżyczynamdobrze.Królujepodejrzliwość,zawiśćiobojętność.Towszyst-kowyrażasięwzamykaniusięwbezpiecznejgrupierodzinyiprzyjaciół,atakżedosłowniezadrzwiamiswoichmieszkań,domów.Wbrakupotrzebytworzeniaprostychsąsiedzkichrelacji,wstrachu,żesąsiadbędzienieprzy-jemny,wrogi.Powtarzającesięzwrotywopisachsąsiedztwto„mijamysię,zdążającdosamochodu”,„wwindziekażdypatrzygdzieindziej”,pomocnewyrażenie„unasmieszkająsamebuce,nicniedasięzrobić”. Alepojawiająsięjaskółkizmiany,niezgodynatakpostrzeganąrzeczywistośćsąsiedztwa.Pojawiająsięliderzyzmianysąsiedzkiej.Liderzy,którzymówią:„dosyćtejanonimowości,dosyćmartwegomijaniasięjaklalkiwteatrzecieni”.Tonowapostawaniezgodynarzeczywistośćsąsiedz-kiejpróżniwyrażającasięwtęsknociedozwyczajnejludzkiejżyczliwości.Tapostawazaczynapowolitworzyćnowepostrzeganiewymiarusąsiedz-twa,wktórymsąsiedzisąnasiebiewzajemniewrażliwiidajenadzieję,żemimoczęstowielkiejróżnorodnościwieku,wykształcenia,zamożności,stanuosobistegomożnawspólniewypracowaćnowąjakośćsąsiedzkichre-

Tęsknota do zwyczajnej życzliwościPaweł Jordan

6 7

WstępWSTĘP

lacji.Możnaspojrzećnasąsiadajaknaprzyjaznegotowarzyszacodzienne-gożycia,anienabezosobowy,niewidzialnytwór.Towarzysza,naktóregoitakjesteśmyskazanipoprzezfaktsymbolicznegoprzymusuwspólnegozamieszkania.Jakwkażdejspołeczności,wychodzączjakąśinicjatywą,spotykasięróżnereakcje–jednisięcieszą,żebędziesięcośdziało,inniwzruszająramionami,ajeszczeinnimówią„apoconamto?Tylkozamie-szaniebędzie”.Inicjatywysąsiedzkie,m.in.DzieńSąsiada,dająszansęnawłączeniesiędoRuchuSąsiedzkiegopozytywnychsąsiadów,poszukaniatych,którzyteżpodobniemyśląichcązmiany.Liderzypotrzebująwspar-ciawsąsiedzkichsojusznikach–samemujestbardzotrudno,alejużdwie,trzy,pięćosóbjakogrupainicjatywnadajewiększeszansenapowodze-nie.Przecieżkażdaosobaznakogośinnego,możebezpośredniodotrzećdowiększejilościmieszkańców.Tosąosoby,któremająswoją„twarz”imieszkajątu–wsąsiedztwie.Takibezpośrednikontaktdodajewiary-godności,tworzyatmosferęzaufania,przełamujeanonimowość.Jednakzdarzająsięteżmalkontenci,którzysaminiewnoszącnicdowspólnoty,chętnieskrytykująjejdziałania.Niestety,nierzadkoteżzdarzająsięinsynu-acjeojakąśinteresowośćiniewiadomekorzyści–ciąglepokutujesyndrompodejrzliwościcodointencji.Tochybanajwiększaprzeszkodawsąsiedz-kichinicjatywach.Alejedynąradąnatojestpogodzeniesięzfaktem,żetakpoprostujest,imachnięcienatoręką.Postawienienatych,którzychcąwłączyćsięwtworzeniedobrego,przyjaznegosąsiedztwa,atakichjestcorazwięcej.

Naprzełomiemajaiczerwca2014rokuponadpięćdziesiątsą-siedztwzcałejWarszawycelebrowałoswojeświęto.Wieleznichpodjęłosięorganizacjitegowydarzeniaporazpierwszy,odnoszącmałe,alesatys-fakcjonującesukcesy.Zewzględunaogromnąróżnorodnośćwarszawskichsąsiedztw,pomysłównawspólnespędzenieczasuzsąsiadamibyłoconiemiara.Głównycelinicjatywy–spowodowaniepospolitegoruszeniawrelacjachsąsiedzkich–zostałosiągnięty.ZapraszamydozapoznaniasięzrelacjąfotograficznąVWarszawskiegoDniaSąsiada.

Dzień dobry, czy mogę się dołączyć? Bardzo proszę, Panie Sąsiedzie!Warszawskiesąsiedztwaporazkolejnypokazały,żewartowyjśćzdomuiporozmawiaćzsąsiadami.Wystarczywykonaćjedenmałykroknawspól-nepodwórko,abyprzekształciłsięonw„dużykrokdlaludzkości”wskalimikro,czylirozpocząćprocesbudowaniatrwałychrelacjisąsiedzkich.Do-świadczeniewieluinicjatywsąsiedzkichpokazuje,żenajlepiejjestzacząćodnieformalnegospotkaniaprzywspólnymstole.

Jak Warszawa świętowała Dzień SąsiadaAleksandra Wolczyk

8

Hieronima 4, 7 czerwca, fot. M. Suwała Jaktorowska i Wolska, 25 maja, fot. A. Zacharska

Marszałkowska 10, 31 maja, fot. A. Zacharska

9

Część ICZĘŚĆ I

Sąsiedzkie biesiadowanieNiezawszejestłatworozpocząćrozmowęzosobami,zktórymidotejporymijaliśmysięnaosiedlu.Zachęcamydozainspirowaniasiękilkomasąsiedztwami,którymudałosięprzełamaćpierwszelody…wspólnympoczęstunkiem.TegoroczniuczestnicyWarszawskiegoDniaSąsiadazprzyjemnościąwspólniegrillowalikiełbaski,dzielilisięprzekąskamiorazprezentowaliprzygotowanespecjalnienatęokazjędomowewypieki.Po-zostalibardzochętnieprzyjmowalirolęjurorówwkonkursienanajsmacz-niejszeciastoiciasteczka.Cotudużomówić–byłopysznie!

10

Hoża 41, 8 czerwca, fot. M. Radziejowska Plac u zbiegu ulic Bolivara, Św. Wincentego i Żuromińskiej, 14 czerwca, fot. A. Wolczyk

Wyspowa 1, 15 czerwca, fot. A. Wolczyk

11

Część ICzęść I

Sportowe współzawodnictwoKolejnąświetnąokazjądozapoznaniasięjestsport.Wszaknieoddziświadomo,żesporttozdrowie.Warszawscysąsiedziuwielbiająspędzaćczaswruchu!Itoabsolutniewszyscy,niezależnieodwiekuczypredyspo-zycji.Wtymrokusąsiedztwaprześcigałysięwciekawychkonkurencjach,którenierazwymagałyoduczestnikówsporozaangażowaniaiwysiłku.Nietylkonajmłodsimielidużookazjidośmiech.

12

Jaktorowska i Wolska, 25 maja, fot. A. Zacharska Sielce, 7 czerwca, fot. A. Warwas

Wrocławska 10, 31 maja, fot. M. Radziejowska

13

Część ICzęść I

Radosna atmosferaAmożebytakrazempotańczyćipośpiewać?Ktośmądrykiedyśstwier-dził,żemuzykałagodziobyczaje–iniemyliłsię!

14

Czerniakowska 38a, 23 maja, fot. A. Miklas

Miła 22, 31 maja, fotografia organizatorówWyspowa 1, 15 czerwca, fot. A. Wolczyk

SM Fenix, 31 maja, fot. G. Bunda - www.facebook.com/S.M.Fenix

15

Część ICzęść I

Wymiana sąsiedzka i wyprzedaż garażowaJeślidzieciomznudziłysięzabawki,amamychętnieprzeczytałybynowąksiążkę…Sąsiedzichętniesięwymienią.

16

Mokotowska 21, 31 maja, fot. A. Zacharska

Plac u zbiegu ulic Bolivara, Św. Wincentego i Żuromińskiej, 14 czerwca, fot. A. Wolczyk

Plac u zbiegu ulic Bolivara, Św. Wincentego i Żuromińskiej, 14 czerwca, fot. A. Wolczyk

17

Część ICzęść I

Wspólne tworzenieSąsiedzkieświętojestnietylkodoskonałąokazjądowypróbowaniano-wychtechnikwytwórczych,aletakżedostworzeniaczegośrazem.Wtymrokunajmłodsisąsiedziwspólnietworzylim.in.chodnikowe,kolorowebanneryzsąsiedzkimihasłami,czydekorowalipodwórkopomysłowymilampionami.

18

Miła 22, 31 maja, fotografia organizatorów

Plac u zbiegu ulic Majdańskiej i Stockiej, 1 czerwca, fot. M. Suwała

Park Wielkopolski, 7 czerwca, fot. A. Warwas

19

Część ICzęść I

Dzień Małego SąsiadaTegoroczneobchodysąsiedzkiegoświętazbiegająsięwczasiezDniemDziecka.Nicdziwnego,żewielusąsiadówpostanowiłozadbaćzwłaszczaoatrakcjedlanajmłodszych.

20

Plac u zbiegu ulic Majdańskiej i Stockiej, 1 czerwca, fot. M. Suwała Międzyborska 11, 31 maja, fot. A. Wolczyk

21

Część ICzęść I

Gry i zabawyWarszawscysąsiedzizachęcajądowysiłkufizycznegoiintelektualnego.Zwłaszcza,jeśliistniejeniepowtarzalnaokazjapodszkoleniaswoichumie-jętnościgrywszachyuPanaSąsiada!Nauczestnikówczekałyciekawequizyigry.

22

Hoża 41, 8 czerwca, fot. M. RadziejowskaHieronima 4, 7 czerwca, fot. M. Suwała

23

Część ICzęść I

Miła 22, 31 maja, fotografia organizatorów

Mamy w sąsiedztwie artystów!Wielusąsiadówpochwaliłosięswoimitalentami.Dziękitemuudałosięzorganizowaćkilkawystaw,apodwórkonajedendzieńzamieniłosięwmiejscelokalnejsztuki.

24

Marszałkowska 21, 31 maja, fot. A. Zacharska

Tarczyńska 11, 7 czerwca, fot. A. Warwas

25

Część ICzęść I

Jaktorowska i Wolska, 25 maja, fot. A. Zacharska

Wspólna sprawaSpotkaniesąsiedzkiejestdoskonałąokazjądorozmowyosprawachdo-tyczącychżyciawewspólnejprzestrzeni.Aktywnisąsiedzizachęcalidogłosowaniawbudżeciepartycypacyjnym,zbieralipostulaty,dyskutowaliotym,cowartozrobićdlasąsiada.Abyprzyjemniejnamsiężyło,możeposadzimykwiaty?

26

Zamkowa 8, 24 maja, fot. A. WolczykPaca 40, 31 maja, fot. A. Konarzewska

27

Część ICzęść I

Plac u zbiegu ulic Bolivara, Św. Wincentego i Żuromińskiej, 14 czerwca, fot. A. Wolczyk

28

Czerniakowska 38a, 23 maja, fotografia organizatorów

29

Część ICzęść I

Narbutta, 31 maja, fot. A. ŁuszczykPlac u zbiegu ulic Bolivara, Św. Wincentego i Żuromińskiej, 14 czerwca, fot. A. Wolczyk

30 31

Część ICzęść I

„Żeby ludzie mieszkający na tym osiedlu poczuli się taką wspól-notą. Żeby poczuli, że tworzą wspólne środowisko, wiedzieli, że to wszystko tutaj to jest wspólna własność i czuli się jej właścicielami. Żeby ludzie mieszkający tutaj znali swoich sąsiadów i mogli liczyć na pomoc w sytuacjach awaryjnych”. Takie były główne cele Dnia Sąsiada na nowym, bemowskim osiedlu.

BemowoParktonoweosiedlezamknięteprzyul.Wrocławskiej10,naktórymznajdujesięniecałe200mieszkań.Osiedlezarządzanejestprzezzewnętrznąfirmęadministrującąnieruchomościami,którawspólniezzarządemwspólnotyorazjednązmieszkanekzorganizowałanaulicyWrocławskiejDzieńSąsiadapołączonyzDniemDziecka. ZorganizowanieDniaSąsiadawtymmiejscumiałobardzokon-kretnecele:sprawić,abymieszkańcypoczulisięwspólnotą,nietylkowspólnotąmieszkaniową,aletakżewspólnotąmieszkańców.Szczególnymproblememwidocznymnanowymosiedlubyłbraktroskiowspólnąprze-strzeń. –Ludziedbająoto,cojestichmieszkaniem,czylidodrzwi.Jakbyniezdająsobiesprawy,żekorytarzeteżwpływająnawartośćmieszkania–mówiEmiliaZałoga,członkinizarząduwspólnotymieszkaniowejnaWrocławskiej. Jakoosobanajbardziejzaangażowanawzarządzaniewspólnotązauważa,żeistniejezwiązekmiędzyzadowoleniemzmieszkaniawdanymmiejscuidługościązamieszkiwaniaadbaniemowspólnąprzestrzeń.Nie-stety,najejosiedluwciążbyłtopewienproblem. DzieńSąsiadamiałbyćinicjatywą,którasprawi,żemieszkańcyzacznąmyślećoswoimsąsiedztwiewnowychkategoriach–jakoopewnejwspólnejwartości,czymśnacokażdymawpływ,alezarazemocopowi-niendbać.Sąsiedzkaintegracjabyłasposobemdotarciadomieszkańcóworazpretekstem,abyzacząćzwracaćuwagęnaswojeotoczenie.Niewąt-pliwiełatwiejjestteżsiękomunikowaćzsąsiadami,którychsiępoprostuzna. –Czasamirozmowanatakiejprzyjacielskiejstopie,że„ty,słuchaj,zobacz,cotwójpiesnarobił,zasuwajzworeczkiemizbieraj”,działasku-

Od wspólnoty mieszkaniowej do wspólnoty mieszkańcówAgata Konarzewska

32 33

Część ICzęść I

Inicjatywy sąsiedzkie bardzo często wiążą się z przekroczeniem granicy nieśmiałości. Ze swoimi sąsiadami „dzielimy ściany” przez kilkadziesiąt lat, a nie znamy nawet ich imion. W jaki sposób z dnia na dzień zacząć rozpoznawać się na podwórku, rozmawiać, realizo-wać wspólne działania? Skuteczny przepis na międzypokoleniową integrację mają sąsiedzi z Targówka.

Wciepłe,czerwcowepopołudnieswojeświętocelebrowalimiesz-kańcyblokuprzyul.Hieronima4.InicjatorkąwydarzeniabyłapaniJolan-taZientek-Varga,lokalnaaktywistka,któramanaswoimkoncieorganiza-cjęażtrzechsąsiedzkichspotkańświątecznychnaTargówku.InicjatywyterealizowanebyłynaterenieOgródkaJordanowskiego,wzwiązkuztymskierowanebyłydoszerokiejspołeczności.Wodróżnieniuodnich,tegorocznyDzieńSąsiadaodbyłsięwkonkretnymsąsiedztwiezudziałemmieszkańcówjednegobloku.

Co dwie sąsiedzkie głowy, to nie jedna!Aleksandra Wolczyk

teczniejniżwtedy,gdynapiszemy„uprzejmiepanaprosimy,wdniutakimitakimzanotowaliśmy,żepanapies…”.Topoprostudziała!–mówiEmi-lia. Nanowychosiedlachczęstowielumieszkańcówwprowadzasiędoswoichmieszkańmniejwięcejwtymsamymczasie.Jesttoświetnaokazjadonawiązaniapierwszychkontaktówsąsiedzkich.Wprzypadkusąsiedz-twanaWrocławskiejzwiązanetobyłotakżezpodobnącharakterystykąspołeczno-demograficznąmieszkańców.Jesttomiejscezamieszkiwanegeneralnieprzezmłodychludzi,dominujemodelrodzinzdziećmi(2+1).Podobnasytuacjażyciowamożebyćbardzosprzyjającąokolicznościądointegracjinowychmieszkańców.Ifaktyczniesprawdziłsiętutajmotywintegracjisąsiedzkiejpoprzezdzieci.PołączenieDniaSąsiadazDniemDziecka,sprawiło,żewydarzenieprzyciągnęłonajmłodszychmieszkań-cówosiedla,którzyprzekazaliinformacjeonimswoimrodzicom. Wwydarzeniezaangażowałasięfirmaadministrującaosiedlem,któraprzygotowałaanimatorówzabawdladzieci,muzykęisłodkości.Wprogramiebyłotakżesąsiedzkieprzeciąganieliny,malowaniekredąpodwórka,wyścigiwworkachiinnezabawy.Jednazsąsiadekprzekazałaróżnegadżety,którestanowiłynagrodydlauczestników. Tainicjatywaskutkowałaprzedewszystkimlepszympoznaniemsięmieszkańców,wzrostempoziomudbałościowspólnąprzestrzeń(szcze-gólniewśróddzieci!),aletakżewiększąrozpoznawalnościąiżyczliwszymstosunkiemdoadministracjiosiedla.Organizatorzysązadowoleniztegorezultatuiplanująjużkolejnesąsiedzkiewydarzenia,tymrazemskierowa-nedomieszkańców,którzyniekonieczniemająmałedzieci. DzieńSąsiadanaWrocławskiejjestdobrymprzykłademwydarze-niainicjowanegoprzezwspólnotęmieszkaniowąiadministracjęosiedla,którebazujenietylkonapotrzebierozwiązywaniadoraźnegoproblemuzbudynkiem,alepróbujetakżeodpowiedziećnaproblemdeficytuwięzidobrosąsiedzkich.Jestzarazemdowodemnato,żemieszkańcynowych,nawetzamkniętychosiedlimogąsięzesobąefektywnieintegrowaćibudo-waćsąsiedzkąwspólnotę.

34 35

Część ICzęść I

W ostatnią sobotę maja 2014 roku odbyły się dwie imprezy – Dzień Sąsiada i Dzień Dziecka – w ramach cyklu „Muranów znów!”, koor-dynowane przez Fundację „Jeden Muranów”... Fundację stworzoną przez sąsiadów.

Miła lekcja sąsiedztwaAleksandra Zacharska

Mieszkańcyul.Hieronimatowwiększościosobywśrednimistar-szymwieku,które,jaktwierdzipaniJolanta,zwyczajnie„zasiedziałysię”wswoichmieszkaniach.Impulsemdodziałaniaokazałasięświadomość,żechoćmieszkańcyżyjąwswoimblokujuż24lata(czyliodmomentuod-daniagodoużytku),toznająjedynieosobyzjednejklatkischodowej.Dokontaktówzinnymidochodzi,gdyzaistniejezagrożenieskierowanedowszystkichmieszkańców–wówczassąsiedziaktywizująsięwceluprze-ciwdziałaniaproblemom. PaniJolanciezależałonawspólnymdziałaniusąsiedzkim,alewkierunkutworzeniaczegośrazem.Wtymceluzachęcaładozaangażowa-niasięworganizacjęwydarzeniaokolicznychmieszkańców–częstodrogąbezpośredniegozaproszeniadodziałania.Dowspólnegoświętowaniado-łączylisięrównieżsąsiedzizachęceniplakatami,którezawisłynaklatkachschodowych. Wudekorowanejbalonamiprzestrzenipodklatkąschodowąroz-stawionostoły,przyktórychmożnabyłousiąśći,popijającorzeźwiającąoranżadę,porozmawiać.Dzieci,opróczzajęćsportowych,miałyniepo-wtarzalnąokazjępodszkolićsięwgrzewszachypodokiemstarszychsąsiadów.Integracjisprzyjałtakżeedukacyjnyquiz,wktórymsąsiedzirozpoznawalinasionkaroślin. Udałosięrównieżpozyskaćkilkuparterów.WydawnictwoGrupaFoksalufundowałoksiążkidladzieciidorosłych,którebyłynagrodamiwwielukonkursach.Zaprzyjaźnionafirmaprodukującaziołaofiarowałajedowspólnychzabaw.Ponadtosąsiedziupiększyliprzestrzeńpodblokiemdziękisadzonkomkwiatów,któreotrzymaliodzaprzyjaźnionejrodzinyMajlertów,posiadającejgospodarstwonaBiałołęce. Najbardziejsatysfakcjonującedlaorganizatorówbyłoprzybycieosób,którebardzorzadkowychodziłyzmieszkania.Wkońcunadeszłaokazjadozapoznaniasięirozmowy.Ponadto,wtrakciewydarzeniaudałosięzebraćkilkapostulatówodnośnietego,abyprzyjemniejsiężyłowtejbliskiejokolicy.Kolejnymkrokiemwinicjatywachsąsiedzkichnaul.Hie-ronimabędziestworzenienieformalnegobankuinformacjinatemattego,ktocowsąsiedztwiepotrafiiwczymmożewspomócpozostałych.

36 37

Część ICzęść I

WspólnotamieszkańcówMuranowamajużzasobąswojąhistorięikilkawspólnychdziałań.Mijajuż10latodkądmieszkańcy,zachęceniprzezMarkaŚlusarza,dziśprezesaFundacjiJedenMuranów,zburzyliczęśćpiwnicwblokunaMiłej22bystworzyćsąsiedzkąświetlicę.Późniejodnowiliwspólnymisiłamiterenyzieloneizaczęliorganizowaćsąsiedz-kiekoncerty.MomentemprzełomowymbyłaorganizacjaPikniku„JedenMuranów”,wwynikuktóregoaktywnośćspołecznościwciągupółrokuzostałaosadzonawramachFundacji. –Zaczęłosięw2000roku,kiedymieszkańcyprzejęlizarządbu-dynku.Japojawiłemsięwzarządzieizacząłemdokażdegozosoba,do40gdzieśmieszkań,chodzićosobiście,namawiającitłumacząc,dlaczegomusimytozrobićiwydaćnatopieniądze.Tobyłogromnywysiłek,któryspowodował,żeludziezobaczyliporazpierwszywżyciu,żenaglektośichszanuje,ocośichpyta,żemająwpływnacokolwiek,anieżektośimcośnarzuca–mówiMarekŚlusarz.–Więcpoznałemtychwszystkichloka-torów,totrwałojakieś3lata,po3latachwzięliśmykredytnadociepleniebudynkuwwysokości500000złna10latiwszyscysięzgodzili,byliśmypierwsinaosiedlu! DlaniektórychsąsiedztwDzieńSąsiadajestprzełomem,startemwbudowaniuswegorodzajuwspólnoty.NaMuranowieDzieńSąsiadajestświętemspołecznościbudowanejsystematycznieodkilkunastulat.Towłaśniewsąsiedzkiejpiwnicyzawiązałasięgrupa,którawspółorganizowa-łamuranowskiDzieńSąsiada. –Wtejwspólnejprzestrzenizaczęliśmyorganizowaćatojęzykangielskidladzieciakówidladorosłychzadarmo,atofitnessprowadzonyprzezsąsiadkę.Najwięcejzajęćmieliśmydladzieci.Tedziecibyłyprzepro-wadzaneprzezmamy,któreuczestniczyływzajęciachfitness,więctosięfajniewszystkopoukładałoizaczęłasiętworzyćgrupaznajomych,którzyniemoglijużnormalnieprzejśćprzezosiedle,tylkomówili„jatojużteraznieidędodomu5minut,tylkozpółgodziny,bojakspotkamtęosobęczytamtą,tosobiepogadamy”.Itobyłyosoby,któreweszłydotegokomitetuorganizacyjnego. Wielemieszkającychtuosóbznasięjużdobrze,alepodstawowymcelemDniaSąsiadawciążpozostajeintegracjamieszkańców.

–Chcemydoprowadzićdotego,żebytaspołecznośćsięintegrowa-ła,żebyludziezaczęlidosiebiemówić„dzieńdobry”,żebyuczestniczyliwimprezach,któretutajdlanichodpewnegoczasuorganizujemy–mówiMarekŚlusarz.–Ludziesiępoznają,cośzaczynająrobić,todziała.Pracajestciężka,aleefektywidać. MuranowskiDzieńSąsiadatoteżprzykładnato,żeabyzrobićwiele,nietrzebawielkichfunduszy.Ważnejestnatomiastumiejętnekorzy-staniezzasobów.PomysłorganizacjisąsiedzkiegoświętazaproponowałajednazwolontariuszekFundacjiJedenMuranów.DomKulturyŚródmie-ściezapewniłnagłośnienie.Worganizacjęudałosięwłączyćnawetjedenzesklepów. –Takichzasobówjestdużo,jazresztąotodbam,jakktośocośprosi,tojajestemczęstopierwszy.Topomagawwielusytuacjach,botojestczęstokilkatelefonów,gdzieśwróżnemiejscaimożnasięoczymśdowiedzieć,ktośpomoże.DziękijednejwolontariuszceudałosiępozyskaćpieniądzezesklepuCarrefour.Dostaliśmy500zł,kupiliśmykredę,5kilkocytryni10kgcukrunalemoniadę.Kredycałepudełko,bozokazjiDniaDzieckamieliśmypomalowaćpodwórko. Odsąsiedzkiejpiwnicyposąsiedzkąfundację.PrzypadekFunda-cjiJedenMuranówtociekawyprzykładtego,jakwielewspólnymisiłamimożeosiągnąćgrupamieszkańców.

38 39

Część ICzęść I

Sąsiad też może coś zrobić lokalnieAgata Konarzewska

Śródmieście jest dzielnicą oferującą bardzo bogaty program kul-turalny. Inicjatywy oddolne w tej ofercie często nie są widoczne, jednak to one mogą stanowić dla mieszkańców dzielnicy możliwość prawdziwej sąsiedzkiej integracji i być elementem kształtowania się lokalnej tożsamości.

KlubnaHożejjestfiliąDomuKulturyŚródmieście.JakoplacówkaUrzęduMiastaWarszawyprowadziszeregdziałańoprofilukulturalnym.W2013rokuMałgorzataObrimskapracującawKlubiepostanowiłaza-cząćorganizowaćtakżewydarzeniasąsiedzkie,angażującemieszkańcówiwykorzystującelokalnypotencjał–samazaczęłaodudziałuwszkoleniuAkademiiInicjatywSąsiedzkichiprzygotowaniaDniaSąsiadanaHożej.–Robimyróżneprelekcje,imprezy,aleludzie,którzyprzychodządoKlu-busąprzyzwyczajeni,żesątylkoodbiorcami.Niewspółuczestniczą,niekształtujątegoprogramu–mówiGosia.Właśniedlategopostawiłaonanawsłuchiwaniesięwpotrzebymieszkańców,braniepoduwagęichsugestiiiprowadzenie„konsultacjisąsiedzkich”wtrakcieswojejcodziennejpracywKlubie.–Staramsięsłuchaćwizjisąsiadów,tomabyćoddolne,musirezonować. NajważniejszymwyzwaniemworganizacjiDniaSąsiadaokazałosięwłaśniewłączeniewtowydarzenielokalnejspołeczności,aletakżestworzeniesiecikontaktów,potencjalnychpartnerówimprezy.Gosiado-szładowniosku,żenajbardziejwartościowybędziekontaktbezpośredni,dlategopostanowiłaniecozmienićswójsposóbpracy–odejśćodbiurkaiwyjśćwteren,abypoznaćsąsiadówinawiązaćznajomości.Dziękitemupoznałaludzi,którzy,podobniejakona,pracująnacodzieńnaHożejiokolicachorazchcąotworzyćsięnaspołecznośćlokalną. Współpracawlokalnymśrodowiskudaławymiernekorzyści.Pod-stawowąsprawąjestsiećkontaktówotwierającadostępdonowychzaso-bów.WtymrokuDzieńSąsiadabyłorganizowanywspólniezpobliskącukiernią,cozaowocowałosąsiedzkąwizytąipokazemrobieniacukier-ków.Okolicznaszkołagastronomicznaprzygotowaładlasąsiadówciasto,aklubjapońskizorganizowałturniejgier.Stałymelementemsąsiedzkichim-preznaHożejsąwarsztatyrecyklingowe,któreprowadzijedenzsąsiadów.

40 41

Część ICzęść I

DziękidobrymrelacjomzeWspólnotąMieszkaniowąorazsąsiadkamiudałosiętakżeudekorowaćkamienicę. Licznespotkania,podtrzymywaniekontaktumiędzyinicjatywami,poszerzaniegronapartnerów,sprawiły,żeGosiapatrzyteraznatęgrupęaktywnychpodmiotówjaknanieformalnepartnerstwo.WspólnymisiłamitworzylioniprogramobchodówDniaSąsiadaiPodwórkowejGwiazd-ki,zaichpośrednictwemudałosiędotrzećdogronamieszkańcóworazzapewnićróżnegorodzajuatrakcje. PrzypadekDniaSąsiadawKlubienaHożejpokazuje,jaklokalneinstytucjemogąwspieraćianimowaćaktywnośćlokalną.Jesttoteżdowódnato,jakważnajestrolaanimatorainicjatywysąsiedzkiej,któryinicjujedziałaniaipokazujeinnympodmiotom,jakmożnauruchamiaćlokal-nezasobyiaktywizowaćmieszkańców.Niezależnieodtego,czyjestsięosobąprywatną,czyteżprzedstawicieleminstytucjisamorządowej–przyodrobiniechęcimożnazpowodzeniemoddolnieintegrowaćśrodowiskolokalneitworzyćsiećlokalnejwspółpracy. ObecnieGosiadążydotego,abywKlubienaHożejzamiastdużejakcyjnościpojedynczychimprez,postawićnaregularne,sąsiedzkiespo-tkania.Bo,jakmówi,chodzio„jakość,anieilość”.Oto,abytworzyćsąsiedztwonajwyższejjakości.

Dotrzeć do osób posiadających iskrę społecznikaAleksandra Wolczyk

Mimo figlarnej pogody, kilkukrotnego „urwania chmury” nad Bródnem, tłumy mieszkańców świętowały Dzień Sąsiada 2014 na placu u zbiegu ulic Św. Wincentego, Bolivara i Żuromińskiej. To sąsiedzkie święto jest jedną z inicjatyw lokalnych realizowanych we współpracy ze społecznością z danego rejonu w ramach pracy Zespołu Organizowania Społeczności Lokalnej Ośrodka Pomocy Społecznej Dzielnicy Targówek.

42 43

Część ICzęść I

Wydarzeniezorganizowałaprzywspółpracyinnychzaangażowa-nychosóbpaniIzabelaKurach,koordynatorkaww.Zespołu.Dotych-czasoweinicjatywybyływspółorganizowaneprzezmieszkańcówprzywsparciuinstytucjonalnym.Wtymroku,czylipozorganizowaniutrzechinicjatywlokalnych(PodwórkoweSpotkanieSąsiedzkie,PodwórkowaGwiazdkaiPodwórkowaPisanka),całyprograminicjatywypowstałzmieszkańcami,adodziałaniawłączylisiępartnerzy.Mieszkańcy,którzychcieliaktywniezaangażowaćsięworganizacjęwydarzenia,poszukiwaliinspiracji,mającnauwadzeprzedewszystkimpotrzebylokalnejspołecz-ności,wramachktórejżyją.Grupataskładasięzprzedstawicieliróżnychpokoleń,dziękiczemumożnabyłouczestniczyćwdziałaniachdlaosóbwróżnymwieku.Choćmieszkańcybylipomysłodawcami,tobezproblemuaktywniewłączalisięwudziałwwydarzeniu,czylianimowalikonkretnestanowiska,międzyinnymi:wymianasąsiedzka,wielopokoleniowagrawping-ponga,warsztatyrękodzielniczeczypieczeniekiełbasek. JakmówipaniIzabela,celemwydarzeniabyłospowodowanie,żebyludzieponowniepowychodzilizdomów,rozmawializesobąipoznawalisię.Nawspólnepodwórkowyszedłmiędzyinnymisąsiadjednejzliderek,któryoddwóchlatniewychodziłzmieszkania.Wyszedłokulachiprzezdwiegodzinyzzainteresowaniemprzechadzałsięirozmawiałzinnymi.Jakwidać,wtymmodeluorganizowaniaspołecznościlokalnejniechodzioilość,choćimprezęodwiedziłobardzodużoosób,aleodotarcierów-nieżdomieszkańców,którzyniemielidotychczaspowodu,żebywyjść,bądźmusielipokonaćjakieśbariery.Godneuznaniajestrównieżto,żewprzygotowanialokalnejinicjatywywłączyłysięosobyspozaosiedla,adokładniegościemieszkańcówosiedla.Teosobyzzupełnieinnegorejo-nuPolskichętniezaangażowałysięwcałewydarzenieiaktywniewnimuczestniczyły.Dodatkowozadowalającybyłfakt,żewsytuacji,kiedyzjakichśpowodówosobyzgłoszonedoodpaleniagrillaniezjawiłysię,zareagowalimieszkańcy,którychwcześniejotoniepoproszono–sami,zwłasnejinicjatywy. Pogodawystawiłanapróbęwszystkichchętnychdointegracjisąsiedzkiej.AlewedługpaniIzabeli,patrzączperspektywyzałożeńdzia-łaniaZespołuOrganizowaniaSpołecznościLokalnej,deszczokazałsię

właściwiepomocny,bopozwoliłdostrzecpotrzebęichęcimieszkańcówdouczestniczeniawtegotypuspotkaniachsąsiedzkich.Ludziechowalisięprzeddeszczem,alezarazpotem,jakgdybynigdynic,wracali.Wyglądałonato,żeponownezwijanieirozkładaniestanowisksprawiałoimpew-negorodzajufrajdę.Imprezatrwaładokońca,jakzostałazaplanowana.Pojejzakończeniumieszkańcy,awśródnichprzedewszystkimdzieciimłodzież,pomogliposprzątaćterenpodwórka.Potwierdzeniemsukcesuwydarzeniaorazzaangażowaniasięmieszkańcówwrealizacjęwspólnychinicjatywsąplanynakolejnelokalnewydarzenia,wtymprzyszłorocznegoDniaSąsiada. DniaSąsiada2014naplacuuzbieguulicŚw.Wincentego,BolivaraiŻuromińskiej,wspomoglipartnerzy:StrażMiejska,CzytelniaNaukowa1,BibliotekaPublicznaDzielnicyTargówek,KomisariatPolicjiWarsza-waTargówek,PrzedszkoleNr18,ŚDS„NaTargówku”,Stowarzysze-niePomost,PGRBródno,klubfitness„Gravitan”,StołeczneCentrumWspółpracyObywatelskiej,BORIS,DomDziennegoPobytunaTargówkuorazpracownicyOPS.InicjatywazostałaobjętahonorowympatronatemPrzewodniczącegoRadyDzielnicyTargówekm.st.WarszawyiBurmistrzaDzielnicyTargówekm.st.Warszawy.

44 45

Część ICzęść I

Zmniejszając anonimowość, czyli „witaj, Kasiu” za-miast „dzień dobry Pani”Aleksandra Zacharska

Jedną z głównych obaw, które zniechęcają część osób do rozpoczę-cia animacji swojej społeczności, jest pytanie „Jak ja to sam/sama zorganizuje?”. Przypadek Dnia Sąsiada na Trzcinowej pokazuje, że by odczarować swoje sąsiedztwo, na dobry początek wystarczy duża dawka pozytywnego nastawienia i jeden czy dwóch sojuszników. IzaiMartamieszkająoboksiebie,dzielijeściana.Taras,oboktara-suidotejporymówiłysobietylko„dzieńdobry”.TerazzapraszająsiędosiebieirazemjadądoIzy,dodomunaMazurach.SąsiedztwozaczarowałaKasia,absolwentaAkademiiInicjatywSąsiedzkich,którapostanowiłaspróbowaćprzełamaćanonimowośćwswoimsąsiedztwie. –MojasąsiadkaIzadzieńpoimpreziestwierdziła:„Kaśka,aletyjesteśczarodziejką!Odczarowałaśtoosiedle.Wiesz,mieszkamtusiedemlatiprawienikogotunieznałam,aokazałosię,żetacyfajniludzietumieszkają,zktórymimożnaporozmawiać”–mówiKasia.Jednakcały

czaspodkreśla,żejejdziałaniebyłojedynieimpulsemdowspółpracycałejspołeczności. Trzylatatemuwprowadziłasiędomałej,kameralnejprzestrzeni,wktórejsąsiedzigrzeczniemówilisobie„dzieńdobry”,alewwiększościpozostawalidlasiebieanonimowi.–Miałamwsobietakąwewnętrznąśmiałość,żejużznamtrochętychlu-dziichybanawetzłośćtrochę,niezgodęnato,żemieszkamtutrzylata,zludźmiznamsięwtakmałej,kameralnejprzestrzeni.Mijamysię,mówimysobietylko„dzieńdobry”,alejajestemtutajtakątrochę„świeżynką”,bomieszkamod3lat,aciwszyscyludziew80%mieszkajątuodniespełna7.,czyliodpoczątku. Kasiapostawiłanaosobistykontaktispędziłakilkawieczorów,zapraszająckażdegosąsiadaosobnonaspotkanieorganizacyjne.Wspo-mina,żesąsiedzibylidojejpomysłupozytywnenastawieni,jednocześniezaskoczeniizainteresowaniinicjatywą.–Zaskoczyłamniefrekwencja,super!Jednazsąsiadekmówiła„nie...przyjdziekilkaosób...”.Wzbraniałamsięodplanowania,ileosóbprzyj-dzie,alepostarałamsię,żebydotrzećdokażdego.SąsiedziKasidocenilijejzaangażowanie,inicjatywę,przejrzystą,klarownąinformację.WDniuSąsiadanaTrzcinowejwzięłoudziałblisko80osób!Mieszkańcyzachęcenidoprzyniesieniajakiegośdrobnegopoczęstunkuwłasnejroboty,przynieślitakąilośćjedzenia,żeimprezaprzeciągnęłasiędoczwartejrano. DziękiotwartościKasiiwłączeniumieszkańcówworganizacjęwspólnegoświętaudałosięprzełamaćanonimowośćmieszkańców.DziśnaTrzcinowejwystarczydrobnypretekst,bysięspotkać.–Zawiązałysięróżnegrupkiidotejporywidzęczasamijaknp.natarasiesiedzi3sąsiadów,którzywżyciuwcześniejniezwracalinasiebieuwagi,nawetnaulicy,inigdybymniepomyślała,żeonirazemcośbędąrobić,aterazspędzająrazemsobotniewieczory. IdeaDniaSąsiadastałasiętupotrzebnympretekstemdospotka-nia,impulsem,któryspowodował,żedziękiogromnemuzaangażowaniujednejosobysąsiedzistalisięmniejanonimowiidziśnaTrzcinowejczę-ściejsłyszysię„witaj,Kasiu”niż„dzieńdobryPani”.

46 47

Część ICzęść I

Mieszkańcy, którym zależy na dobrym sąsiedztwieAgata Konarzewska

W maju 2014 roku odbyło się historyczne wydarzenie na warszaw-skim Ursynowie – zorganizowany został tam pierwszy w historii dzielnicy Dzień Sąsiada! Za jego przygotowaniem stali członkowie Stowarzyszenia Inicjatywa Mieszkańców Ursynowa, którzy sami o sobie mówią: „Jesteśmy mieszkańcami, którym zależy”.

KlubOsiedlowy„PrzyLasku”mieścisięnaparterzezogródkiemwblokuprzyul.LasekBrzozowy2naterenieSpółdzielniMieszkaniowej„PrzyMetrze”naNatolinie.Czyliwrejonie,którypodobniejakzresztącałyUrsynów,maopinięwarszawskiejsypialni.Natenterenskładająsiętzw.blokizwielkiejpłytypowstałewlatachosiemdziesiątych.Wśródmieszkańcówistniejedośćsilnepoczuciepewnej„ursynowskiej”tożsamo-ścilokalnej,którejednaknieprzekładasięnarozwiniętestosunkisąsiedz-kie. –Jaktowdużychblokach,niematakiejwielkiejzażyłości.Wtychnowszychkontaktybywająograniczonedozejściadogarażuiwyjecha-nia–mówiAntoniPomianowskizIMUigłównyinicjatorDniaSąsiadawKlubie„PrzyLasku”.–Jaksięspotkasąsiadaisięgorozpoznaje,tosięmówi„dzieńdobry”,absolutnie!Tylko,niestety,wbloku,gdziejeststomieszkań,toczasamiwogólemożnakilkalatgonieznać,bosiępopro-stumijamy. Ursynówjestspecyficznądzielnicą,natereniektórejodbywasięwielewydarzeńkulturalnychczysportowych.DzieńSąsiadawtymmiej-scujestwyjątkowyztegowzględu,żebyłonwpełnioddolnąinicjatywąmieszkańców,lokalnychstowarzyszeńikawiarni.Współpracapodczasorganizacjiopierałasięnawzajemnejwymianie,np.spółdzielniamiesz-kaniowaudostępniłalokalKlubu„PrzyLasku”,aorganizacjepartnerskiezorganizowałyatrakcjewzamianzamożliwośćwystawieniasiępodczasspotkania. –Naszymgłównymcelembyłopokazaniewszystkim,żemożnacośorganizowaćnietylkoznamaszczeniawładz,aleteżnormalnie,zbie-rającsięidziałając–twierdziAntoniPomianowski.Wogródkuustawionezostałynamioty,grałamuzyka,odbyłsiępokazsztukwalki,konkurspla-stycznyizajęciadladzieci,anakoniectakżeniewielkikoncertlokalnychmuzyków. Imprezaprzyciągnęłaponad100.mieszkańcówzokolicznychblo-ków.Jejprzeprowadzeniesprawiłoprzedewszystkim,żezintegrowalisięjejorganizatorzy,którzydotychczasniemieliokazjisiępoznać,pomimożedziałalinatymsamymterenie.Lokalnestowarzyszeniazaangażowa-

48 49

Część ICzęść I

neworganizacjęzacieśniłyzesobąkontaktyoraznawiązałynoweformywspółpracy. DzieńSąsiadanaUrsynowietodobryprzykładoddolnegoświętasąsiedzkiegoorganizowanegoprzezmieszkańcówskupionychwokółno-wychruchówmiejskich.Pokazujeto,żemieszkańcyWarszawystająsięco-razbardziejświadomymiobywatelami,chcącymiaktywnieuczestniczyćwcodziennymfunkcjonowaniuspołecznościinalokalnejsceniepolitycznej.RozmowazAntonimPomianowskimwskazujenaobywatelskiwymiarsąsiedztwaipostulatuzaangażowaniawżycielokalnejwspólnoty.Inicja-tywaMieszkańcówUrsynowanieukrywabowiem,żezamierzastartowaćwnadchodzącychwyborachsamorządowych,stawiającwłaśnienawięzisąsiedzkie.–Idealnysąsiadpowinieninteresowaćsięswojądzielnicąitowkażdejsferze.Dlajednegotobędzieświadomośćtego,codziejesięwokolicy,dladrugiegozaangażowaniesięwlokalnestowarzyszenieiaktywnerobienieczegoś.Albozapoznaniesięzlokalnymikandydatamiipójścienawybory.Wydajemisię,żetakieminimumwysiłkówsąsiedzkichtowartopopełnić.

Sztafeta z sąsiadamiAleksandra Wolczyk

W stolicy nowe osiedla rosną jak grzyby po deszczu. Najczęściej w nowych miejscach lokują się młode rodziny z dziećmi. Bardzo rzadko zdarza się jednak, żeby na młodym osiedlu mieszkało aż tylu sąsiedzkich aktywistów. Osiedle przy ulicy Wyspowej 1 jest tego dobrym przykładem.

Jesttoosiedlerozwijającesię,wktórymmieszkańcymająwielepomysłównalokalnedziałania.Opracowalim.in.projektzagospodarowa-niaterenu,proponującsiedemławek,którychnaosiedlupoprostubraku-je.Podczaskilkuwspólnotowychspotkańzmieszkańcamidyskutowanotakżenadpomysłemzorganizowaniasąsiedzkiejinicjatywy.Społecznośćuznała,żeniestetyznasię,jakwpiosence,tylkozwidzenia,czyliwstop-

50 51

Część ICzęść I

niuzdecydowanieniewystarczającym.Postanowionotozmienić.Pierw-szymkrokiembyłaPodwórkowaGwiazdka2013,którejrezultatembyłaintegracjagłównienajmłodszychmieszkańcówZacisza. –Postanowiliśmy,żewtymrokuteżtrzebacośzainicjować,cośzrobić.Spotykasiętozdosyćdużąakceptacjąmieszkańców,którzychcąiciesząsię,żemogą–twierdziKasiaGórska-Manczenko,przewodniczącaZarząduOsiedlaZaciszeilokalnaaktywistka.Mieszkańcyosiedlazastanawialisię,wjakisposóbwykorzystaćlokalnezasobydozorganizowaniasąsiedzkiegoświęta,podczasktóregonietylkodziecibędąmiałyokazjędointegracji.Wspólnieuznano,żenajlepszymsposobemnaspędzenieczasurazemmożebyćsport.Pomysłokazałsięstrzałemwdziesiątkę! Zaproszonodowspółpracym.in.AZS,przedszkoleoprofiluspor-towymorazośrodekZaciszeJogi.JaktwierdziKasia,okazałosię,żejedenzsąsiadów,Rafał,jestpracownikiemAZS-uizprzyjemnościąprzeprowa-dziłonkonkursyizabawysportowedladzieciidorosłych.Pozatymbyłanaukachodzenianaszczudłach,grawbule,hokejnatrawie,gimnastyka,niesamowitytorprzeszkóddlamaluchów…Ażebyuzupełnićkaloriepowysiłkusportowym,sąsiedzimieliokazjęskosztowaćróżnerodzajeciastiprzyokazjidrogądemokratycznegogłosowaniawybraćzwyciężczynięwkonkursienanajsmaczniejszywypiek.Byłatorównieżokazjadozapozna-waniasięirozmów.Sąsiedzizadbaliokarteczkizimionami,dziękiktó-rymłatwiejbyłosiędosiebiezwracać. Osukcesiewydarzeniaświadcząpytaniamieszkańcówzosiedlisąsiadujących,którzychcielibydołączyćprzyokazjinastępnejinicjatywy.–Mamytakipomysł,żebyzorganizowaćwspólnyDzieńSąsiadadlacałejulicyWyspowej.Chcemypodjąćtentemat,zwłaszcza,żemamyfajnyterenzielonymiędzyosiedlami.Pomysłsięspodobał,fajnie,żemieszkańcysąsiadującyzobaczyli,żetrzeba,żewarto,żeonibędąsięintegrowaćteżznami,zwłaszcza,żemieszkajątutajznaczniedłużej,bojuż10-15lat.Zin-tegrująsięzmłodszymosiedlem. CzynastąpiłyzmianywrelacjachsąsiedzkichpoDniuSąsiadanaWyspowej1?„Dzieńdobry”zuśmiechemoraznawiązywanierozmowywdrodzedopracytodopieropoczątek.

Dzień Sąsiada na co dzieńAgata Konarzewska

Dzień Sąsiada odbywa się na Ochocie regularnie od kilku lat. Była to pierwsza dzielnica, która zapoczątkowała tradycję tego sąsiedz-kiego święta w Warszawie. Co roku na przełomie maja i czerwca ochockie instytucje, organizacje i placówki mobilizują się, aby wspólnie planować jego obchody. Jedną z nich jest Ośrodek Dzien-nego Pobytu i Rehabilitacji Społecznej Osób Niepełnosprawnych na ulicy Białobrzeskiej 11.

–Wszystkietegotypuspotkaniasąpotrzebne,jamyślę,żetojestfajne,boludzieintegrująsięisącorazbliżejsiebie–atrzebazacząćodmiejsca,wktórymsiężyje,itaknaprawdęzmieniasięświatwokółsiebienajbliższy.Jeślichcemycośrobić,tozaczynamyodtego,cojestnajbliżejnas–twierdziKasia.

52 53

Część ICzęść I

OśrodektenjestjednązplacówekprowadzonychjestprzezStowa-rzyszenieOtwarteDrzwiizajmujesięaktywizacjązawodowąiwspomaga-niemadaptacjispołecznejosóbzniepełnosprawnościąintelektualną.Pla-cówkatamabardzodobrerelacjesąsiedzkiezmieszkańcamiorazinnymipodmiotamidziałającyminatereniedzielnicy.CelemDniaSąsiadawtymmiejscubyłoprzedewszystkimwyjściedospołecznościlokalnej,poznanienowychsąsiadów,atakże„oswojenie”ichzpodopiecznymiOśrodka.–Wiem,żewinnychdzielnicachmielitenproblem,żebyotworzyćtakiośrodek,bosąsiedzisiępoprostuniezgadzali.Ludziebojąsięosóbzniepełnosprawnością.Aletutajnigdytakniebyło.Ochotajestbardzoprzyjaznądzielnicą,sążyczliwiludzieijestpoprostumiło–mówiMartaSkrobacka,kierowniczaOśrodkanaBiałobrzeskiej11. DzieńSąsiadanaOchociezostałzainicjowanyprzezKlubOsie-dlowySurma,ahistoriaimprezywtejdzielnicypokazujezupełnieinnywymiarinicjatywysąsiedzkiej,wktórejjakosąsiedzitraktowanesąnietylkoosobyfizyczniemieszkająceniedaleko,aletakżewszystkiepodmio-ty,placówkiczyorganizacjewlokalnymśrodowisku.Sąsiademjestzatempobliskaszkoła,sklepik,basen,urządczykościół.Wszyscyonitworząochockiesąsiedztwoistarająsiędobrzezesobąwspółpracowaćprzyróż-nychokazjach.SzczególnąrolęodgrywatakżeprężniedziałającaKoalicjanarzeczOchoty. –Sąsiadujemyzesobązprawdziwegozdarzenia,jesteśmywstałymkontakcie:odrzeczyważnych,kiedywspólniecośustalamy,popożyczenieprzedłużacza. DzieńSąsiadanaBiałobrzeskiejjestinicjatywąrealizowanąpodwspólnym,ochockimsztandarem,alejednocześniewspólniezmieszkań-cami.WorganizacjęDniaSąsiadanaBiałobrzeskiej11włączenisązawszeokolicznisąsiedziiprzyjaciele.Każdymożezostaćwspółorganizatoramitejimprezy,ponieważniemaonazgórynarzuconejformy.Wykorzysty-wanesąróżnepomysłyiuruchamianezasobytkwiącewspołeczności.Ośrodekswojąpracęopieraodziałalnośćwolontariuszyiwspółpracyzsąsiadamizokolicy.MartaSkrobackaopowiada,żezawszemożnabyłoliczyćnapozytywnąreakcjęmieszkańcównaróżnepotrzebyOśrodka,szczególnieseniorów,którzyangażująsięwpracęplacówki.

–NaOchociejestdużostarszychosób,oniprzychodzątutaj,boniechcąsiedziećwdomu.Tojestogromnapomoc,aleteżogromnawie-dza.Potrafiąnamwieleprzekazać,anasipodopiecznimogąbyćdlanichwolontariuszami,więctojestchybaobopólnakorzyść.ZazwyczajDzieńSąsiadaodbywasięnapobliskimskwerze:sąwarsztatyplastyczne,jestgrill,muzykaitańce.DzieńSąsiadanaBiałobrzeskiej11toprzedewszystkimwyrazotwarcianasąsiadóworazchęćzaproszeniaipo-znanianowychosób.Jesttonietylkookazjadowspólnegoświętowania,aletakżebudowaniapoczuciabezpieczeństwawokolicy. –Jeśliwiem,żemamfajnychsąsiadów,toniebojęsiętegolokaluzostawić,wyjśćzuczestnikaminazewnątrzisobiewspólnieżyć.Niewy-obrażamsobie,żebyniemiećkontaktówzsąsiadami. Pomimotakdobrychrelacjisąsiedzkichnacodzieńiregularne-goangażowaniasąsiadówwcodziennefunkcjonowanieOśrodka,MartaSkrobackatwierdzi,żewartodalejintegrowaćsięipogłębiaćdobrosą-siedzkiekontakty: –DzieńSąsiadajestzarezerwowanydlasąsiadów.Totakidzień,wktórymmożemyzaprosićipoznaćkogośnowego,bonacodzieńmożeczasemotymzapominamy.Myślę,żetojestpotrzebne,żebysobieprzypo-mniećotychwszystkichsąsiadachwokół. NaOchocieniemawyraźnegolidera,którypchałbydoprzoduicorokumobilizowałdzielnicoweinstytucjedoorganizacjiDniaSąsiada.Sta-łosiętojużtradycjąioczywistością,żecorokutakieświętosięodbywa.DzieńSąsiadajesttutajwyrazemfunkcjonowaniabardzodobrychrelacjisąsiedzkichichęciichcelebrowania.

Inicjatywy organizowane w ramach Dnia Sąsiada stają się rozpozna-walnym zjawiskiem w przestrzeni Warszawy. Ich skutki mogą być znacznie donioślejsze niż tylko przyjemne spędzenie czasu w trak-cie sąsiedzkiego spotkania. Postanowiliśmy zbadać, jak wyglądają stosunki sąsiedzkie w tych aktywnych sąsiedztwach oraz jak orga-nizacja w nich Dnia Sąsiada przyczynia się do zmian w lokalnym środowisku.

W2009rokuDzieńSąsiadawWarszawiezostałzorganizowanyporazpierwszyiobjąłondosłowniekilkapunktówsąsiedzkichnaOcho-cie.Obecnieakcjatamacharakterogólnowarszawski,corokudołączajądoniejnowesąsiedztwazpraktyczniewszystkichdzielnicWarszawy.WsumiewVedycjiWarszawskiegoDniaSąsiadaudziałwzięło58sąsiedztw.Isątotylkowydarzenia,którezostałyoficjalniezarejestrowaneprzezichorganizatorówdokataloguQRuchuSąsiedzkiego.WcałejWarszawieod-bywałosięwtymczasietakżewieleinnychlokalnychwydarzeń–pikniki,festynyiinneimprezyocharakterzesąsiedzkim.

MetodologiaBadanieprzeprowadzoneprzezQRuchSąsiedzkibyłowpierwotnymzamierzeniutylkoewaluacjąVWarszawskiegoDniaSąsiada.Obejmowałotrzymetody:obserwację,wywiadypogłębioneorazankietęinternetową.Wywiadyzostałyprzeprowadzonewśródkilkuorganizatorówwydarzeńzwybranychsąsiedztw.Historieztychrozmówsązamieszczonewniniej-szejpublikacjijakooddzielneartykuły.ZkoleiobserwacjeuczestnicząceodbywałysiępodczaswydarzeńwramachDniSąsiadaodmajadoczerw-ca2014rokuwwiększościsąsiedztw,którezgłosiłysiędoudziałuwakcji.Użycietejmetodymiałodopełnićobrazwarszawskichinicjatywsąsiedz-kich.Wreszcie,ankietainternetowazostałarozesłanadoliderówwszyst-

Stosunki sąsiedzkie w aktywnych warszawskich są-siedztwach Agata Konarzewska

54 55

Część IICZĘŚĆ II

kichzgłoszonychsąsiedztwwlipcu2014roku,zczegouzyskaliśmyzwrotnapoziomie27%.Mającświadomość,żejesttopróbaniewielkaiwątpli-wiereprezentatywna,niebędziemywyciągaćdalekoidącychwniosków,jednakżepewnetrendy,szczególnienatlewynikówbadańogólnopolskich,wydająsiębardzociekaweiwartepogłębieniawprzyszłości.

Sąsiedztwo w wielkim mieścieGeneralniemożnapowiedzieć,żestosunkisąsiedzkiewdużychmiastachopierająsięprzedewszystkimnapowierzchownychrelacjachmiędzymieszkańcami.Dominujetamtypsąsiedztwaokreślanyjakosąsiedztwokonwencjonalne,ograniczającesiędoformkontaktówtakichjakmówieniesobie„dzieńdobry”czyuprzejmawymianaukłonów.Wmiastachpowyżej500tysięcymieszkańcówdotakiejformykontaktówzsąsiadamiwedługbadańprzeprowadzonychw2012rokuprzezCBOSprzyznajesięaż90%badanych1,przyczymtylko40%osóbzadeklarowało,żefaktyczniepostępujetakzwiększościąswoichsąsiadów.Jednocześnie58%badanychdodaje,żestarasiętrzymaćsąsiadównadystansiutrzymywaćpoprostupoprawnerelacje. Innytypsąsiedztwa,opierającysięnaświadczeniusobiedrob-nychusługipomocysąsiedzkiej,równieżwystępujewdużychmiastachideklarujego64%respondentów.Tegotypurelacjesąsiedzkieograniczonesąjednakwprzeważającejliczbieprzypadkówtylkodokilkusąsiadówznajbliższegootoczenia(od1do5osób),podczasgdytychutrzymującychświadczeniowerelacjezwiększościąsąsiadówjestledwie7%.Zkoleitowa-rzyskiekontaktyzsąsiadamipraktykujeniespełna21%mieszkańcówdu-żychmiastipodobniejakwprzypadkuwcześniejszejpomocysąsiedzkiejczyprzysługtakitypsąsiedztwaobejmujetylkowąskikrągosób(jedynie2%mieszkańcówmatakąrelacjęzwiększościąsąsiadów). PodobnetrendyzaobserwowaćmożnawsamejWarszawie,przyczymwartozauważyć,żewynikiteróżniąsięznacząco,jeślichodzioposzczególnedzielnice.Relacjesąsiedzkiewstolicysąnaogółpoprawne–

¹Kontaktyzsąsiadamiiinnewięzispołeczne-KomunikatzbadańCBOS,BS/93/2012,Warszaw2012.

56 57

Część IICzęść II

74%respondentówdeklaruje,żeichstosunkisąsiedzkiesążyczliweiżesązadowolenizeswoichsąsiadów2.Ponad2/3badanychrozmawiazsąsiada-minatematwspólnych,lokalnychspraw,60%utrzymujezesobąkontakty,spędzarazemczasisięodwiedza.Ponad3/4respondentówtwierdzi,żeznaswoichsąsiadówzimienialubnazwiska,aprawiepołowaresponden-tówdeklaruje,żepowierzyłabyswoimsąsiadomkluczewraziewyjazdu3.Wartojednakzauważyć,żejednocześnieaż60%mieszkańcówstolicystarasiętrzymaćsąsiadównadystans,a6%nikomuniemówinawet„dzieńdobry”4!

Stosunki sąsiedzkie w aktywnych sąsiedztwachZjednejstronywskaźnikisąsiedztwaświadczeniowegoitowarzyskiegowmiastach(jakopotencjalnienajbardziejintegrującegolokalneśrodowisko)wydająsięoptymistyczne,jednakżeanalizującichzasięg,którynajczęściejograniczasiędokilkusąsiadów–wynikiteniesąjużtaksatysfakcjonują-ce.

Natletychwynikówaktywnewarszawskiesąsiedztwa,czylite,wktórychzorganizowanoDzieńSąsiada,wyróżniająsięwłaśnieaspektemszerokiegozasięguwystępowaniadanychrelacjisąsiedzkich.Domówieniawiększościswoichsąsiadów„dzieńdobry”przyznajesię63%responden-tów,cojestwynikiemoponad20%lepszymniżogólniewdużychmia-stach.Aż38%aktywnychsąsiadówutrzymujezeswoimisąsiadamiczęstekontaktytowarzyskie–dlaprzypomnieniawmiastachjesttoogólnieokoło20%.Wreszcie,chęćpomocysąsiedzkiejwiększościmieszkańcówdeklarujeaż31%mieszkańcówaktywnychsąsiedztw–przyśredniej7%wmiastachdlategowskaźnika.Dodatkowo,wcodrugimzbadanychsąsiedztwwiększośćsąsiadówwzajemniesięzna.

Zmiany w sąsiedztwach pod wpływem Dnia SąsiadaPytaliśmynaszychrespondentówozmianywsąsiedztwiepodwpływemorganizacjiDniaSąsiada.Fakt,żeonezaszły,potwierdzapołowabada-nych.Donajczęstszychnależałowzajemnepoznaniesięsąsiadów,zauwa-żanieiwiększarozpoznawalnośćtwarzyiimion,coprzekładałosięnazwiększeniepoziomuogólnejżyczliwości:mówieniesobie„dzieńdobry”,pozdrawianiesięczydeklarowaniechęcipomocy.Innymiskutkamiinicja-tywsąsiedzkichbyłostworzenieprzyjaznegoklimatuwokółorganizato-rówinicjatywyiocieplenieichwizerunku(szczególnie,gdybyłatoinsty-tucjalokalnanp.ośrodekkulturyczyadministracjaosiedla).Innąkwestiąbyłatakżeintegracjaosóbnajbardziejzaangażowanychworganizację,dlaktórychtodoświadczeniebyłoinspiracjądodalszejaktywnościwswoimsąsiedztwie. WśródsukcesówDniaSąsiadabadaniwskazywaliprzedewszyst-kimfakt,żeprzyczyniłsięondowyłonieniasąsiedzkichliderów,zwięk-szeniazaangażowaniamieszkańcówizbudowaniadobrejwspółpracyzewspólnotamimieszkaniowymi,lokalnymiinstytucjamiczybiznesem.Zasukcesczęśćorganizatorówuznałatakżewysokąfrekwencjępodczassamegowydarzeniaorazudziałmieszkańcówzróżnychgrupwiekowych.Podkreślanotakże,żeimprezabyłapozbawionazbędnychformalnościibiurokracjiorazdoceniono,żewypływałazwłasnejinicjatywymieszkań-ców.

2Raport„Czyznamyswojegosąsiada?”badaniezrealizowaneprzeMillwardBrownnazlecenieTesco,2014.3BadaniejakośćżyciamieszkańcówWarszawy,badaniezrealizowaneprzezMillwardBrownnazleceniem.st.Warszawy,Warszawa2013.4Raport„Czyznamyswojegosąsiada?”badaniezrealizowaneprzeMillwardBrownnazlecenieTesco,2014.

70 %

40

63

7

31

2

38

sobie pomaga

utrzymuje relacje towarzyskie

60 %

50 %

40 %

30 %

20 %

10 %

0 %

ZkoleiwśródtrudnościjakietowarzyszyłyDniuSąsiadawymie-nianoprzedewszystkimfakt,iżwsamprocesorganizacjiwłączyłosięniewieleosób,cospowodowałoobarczeniewiększościąpracinicjatorailideraakcji.Dlaczęścibadanychsąsiedztwproblemembyłanieufnośćzestronymieszkańców,atakżepotraktowanieprzezinnepodmiotydanejinicjatywysąsiedzkiejjakokonkurencjidlaichoferty.Zdarzałysiętakżetrudnościzwiązanezniedostosowaniemprogramudooczekiwań,proble-myzpromocjączyincydentypodczassamegowydarzenia. Jednakgeneralnieprawie3/4organizatorówwydarzeńsąsiedzkichbyłaznichzadowolona,a88%deklarujechęćudziałuwkolejnejedycjiDniaSąsiada.

PodsumowanieAktywnośćobywatelska,równieżwramachnieformalnychinicjatywlokal-nychmożeprzekładaćsięnawzrostzaufaniawśródczłonkówspołeczno-ścilokalnych.Chcączweryfikowaćtęhipotezę,wnaszymbadaniupytali-śmytakżeozaufaniezgeneralizowane,którejestjednymzewskaźnikówpoziomukapitałuspołecznego.WbadaniachogólnopolskichCBOSzestwierdzeniem,iż„większościludzimożnaufać”w2012rokuzgodziłosię23%respondentów5.WśródbadanychprzezQRuchSąsiedzkisąsiedztwpoziomtenjestbardzoimponującyiwynosiaż38%.Takiwynikmożebyćzatemwyraźnymsygnałem,żeinicjatywysąsiedzkiemogąbyćważnymczynnikiemsprzyjającymbudowaniuspołeczeństwaobywatelskiego. Napodstawieprzytoczonychtutajwynikówbadań,odpowiedźnatytułowepytanietejżepublikacji„czyinicjatywysąsiedzkiezmieniająob-liczeWarszawy?”jestzdecydowaniepozytywna.Niewątpliwiepotrzebnebędąjednakdalszebadaniainicjatywsąsiedzkichwnastępnychlatach,abypogłębićtenfenomen.Inicjatywysąsiedzkiemogąnietylkoprzekładaćsięnazmianęstosunkówsąsiedzkichwdanymśrodowisku(większąrozpo-znawalność,życzliwośćipomocsąsiedzką),aletakżegenerowaćszereginnychpozytywnychefektów,jakchoćbybudowaniezaufaniaspołecznego

58 59

Część IICzęść II

orazsprzyjaćtworzeniuaktywnychwspólnotmieszkańcówWarszawy.Wy-dajesię,żejesttomocnyargument,abywprzyszłościdalejwspieraćtakąformęsąsiedzkiejaktywności.

5Zaufaniespołeczne-KomunikatzbadańCBOS,BS/33/2012,Warszawa2012.

Ruch inicjatyw sąsiedzkich nie jest samotną wyspą na mapie war-szawskiej aktywności społecznej. Na rodzące się na nowo więzi między sąsiadami i rozkwit podwórkowych inicjatyw warto spojrzeć w szerszym kontekście. Jaka jest kondycja organizacji pozarządo-wych, tradycyjnie uznawanych za emanację społeczeństwa obywa-telskiego? Dlaczego coraz więcej ludzi zamiast się do nich przyłą-czać, woli podejmować inicjatywy o nieformalnym charakterze? Czy ruchy społeczne są zagrożeniem czy szansą dla trzeciego sektora?

Organizacjepozarządowerosnąwsiłę.Majądobrerozeznanie,ktoikiedyogłaszakonkursy,corazlepiejpotrafiąpisaćprojekty,doperfekcjiopanowałyzasadyichrozliczania.Zatrudniająekspertów,którzypisząspe-cjalistyczneopracowania,aichpracownicypodnosząswojekompetencjenaszkoleniachfinansowanychzfunduszyunijnych.Jednymsłowem:pro-fesjonalizująsię.Jednocześnie,odpewnegoczasu,corazczęściejsłychaćgłosy,żemamydoczynieniazkryzysemtrzeciegosektora.Żeorganizacjepozarządoweniereprezentująinteresówmieszkańców,żetworząherme-tyczneśrodowiska,żebrakujeimobywatelskiejtożsamości,żezabardzoupodobniająsiędopozostałychdwóchsektorów.Zarzucasięorganiza-cjom,żeniesąautentycznieotwartenawspółpracę,żedziałająwedługutartychschematówimetod.Nawetjeślitakieocenysązbytdalekoidące,adlawielukrzywdzące,trafniesygnalizująproblemy,zktórymitrzecisek-tormusisięmierzyć. Zkryzysemorganizacjizbiegasięwejścienapublicznąscenęno-wychaktorów–ruchówspołecznych.Rozmaitegrupyludziłącząsię,by

Czwarty sektor, czyli społecznicy 2.0Radosław Wałkuski

wspólnieosiągaćwyznaczonecele.Sąoddolneinieformalne,działająbezpieczątkiiwpisudoKRS.Topewienparadoks,boprzecieżprzed1989ro-kiemspołecznicymarzyli,bymócsięrejestrować.Terazdlawieluokazujesiętoniepotrzebnymbalastem.Ruchyspołeczneodorganizacjiodróżniarównieżto,żezazwyczajniemawnich„pieniędzyistanowisk”–zregułymająpłaskiestruktury,adecyzjepodejmowanesądemokratycznie.Niekie-dydoprzesady.Pieniądze–jeśliwogólejakieśsiępojawiają–pochodzązewspólnychzrzuteklubkampaniinaportalachcrowdfundingowych.Sądynamiczne,działająakcyjnie,częstosąskrzykiwaneadhocdozała-twieniakonkretnejsprawy,mająumiejętnośćdostosowaniasiędozacho-dzącychzmian.Potrafiąsprawić,żezdomówwychodząludzie,którzywcześniejnieangażowalisięwdziałaniaspołeczne.Przyciągająuwagęmediów.Jednipowiedzą,żejestimłatwiej,bodziałajądoraźnie,happe-ningowo,aniejakorganizacje:żmudnąpracąupodstaw.Inni:żetrafiająwpotrzeby,mająświeżepomysłyisąautentyczni. Działająlokalnieiglobalniezarazem.Lokalnie,bochcązmieniaćswojenajbliższeotoczenie–dzielnicę,kwartał,podwórko.Globalnie,bonapoziomiecałegokraju,anawetświatawzajemniesięinspirująibudująsiecipowiązań.

Aktywista, nie społecznikGłównympolemdziałaniaruchówspołecznychsądużemiasta,wtym–Warszawa.Mamywstolicyprawdziwywysypinicjatywpodejmowanychprzezludzi,którychtrudnozaliczyćdotrzeciegosektora.Bywa,żeświa-domiesięodniegoodcinają:„Niepotrzebujemyosobowościprawnej,pre-zesów,projektowejbiurokracji.Chcemyzaufania,wspólnotyidobrowol-ności”–przekonująichprzedstawiciele.Wobieguzaczynafunkcjonowaćdlanichnoweokreślenie:czwartysektor.Mieszkańcytworząkooperatywyspożywcze,spółdzielnierowerowe,internetoweplatformyniepieniężnejwymianydóbriusług.Organizująklubyaktywnychmatek(iojców),są-siedzkiepikniki,miejskieogrodywarzywne,odnawiająstareneony,budująminitorykolarskie,walczązdeweloperskązabudowąwolnychprzestrzeniwmieście,sprzeciwiająsięniekontrolowanejekspansjidyskontówicen-trówhandlowych.

60 61

Część IICzęść II

Domiejskichaktywistówzazwyczajniepasujenaklejka„społecznik”.NiesąjakdoktorJudym,któryofiarniepoświęcasweżycieosobiste,bynieśćpomócbliźnim.Raczejchcąsprawić,byżycieichorazosóbzichotocze-niabyłoatrakcyjniejsze,przyjemniejsze,bezpieczniejsze.Iczerpiąztegoprzyjemnośćisatysfakcję. Niezadowalająsiętym,byraznaczterylataskreślićswojegokan-dydatanaliścieirządzeniezostawićrządzącym.Zabierajągłos,chcąmiećwpływnamiejskąpolitykę,zależyim,byuczestniczyćwpodejmowaniudecyzji.Korzystajązinicjatywyuchwałodawczej,skutecznieegzekwująprawodokonsultowaniamiejskichspraw.Wysuwająpostulaty,byDziel-nicoweKomisjeDialoguSpołecznego,zarezerwowanedotychczasdlaorganizacjipozarządowych,otworzyłysiętakżenaniezrzeszonychmiesz-kańców. Aleitegoimmało:samichcąrządzić.Wmomencie,gdypowstajetenteksttrwakampaniaprzedwyboramisamorządowymi2014roku.Sątowyboryszczególne,boporazpierwszynatakąskalęowładzębędąwalczyćlokalnekomitetywyborcze.Próbująprzemeblowaćlokalnąscenępolityczną,zdominowanądotądprzezwielkiepartie.Komentatorzywtymstarciuniewróżąimwielkichszans.Nadodateknarzekają,żewgruncierzeczylokalniaktywiścinieróżniąsięwieleod„zwykłych”polityków.Bokłócąsięmiędzysobą,boniepotrafiąsięporozumieć,bozdarzaimsięprzedkładaćpromowaniesiebienadpracęimerytorycznądyskusję.Trud-nojednakzaprzeczyć,żewnosządodebatyważnetematy,wcześniejwniejnieobecne.Pokazująnowystylkontaktuzwyborcami,starająsię,bywyborystałysięczymświęcejniżtylkokonkursempięknościkandydatówprezentowanychnabillboardachreklamowych.

Władza daje narzędziaTęnowąaktywnośćzaczynajądostrzegaćwładzesamorządowe.Pojawia-jąsię–częstonaskutekzabiegówmiejskichaktywistów–mechanizmyinarzędzia,któresłużąnietylkostowarzyszeniomimieszkańcom,aleteżinicjatywomnieformalnym. JakgrzybypodeszczuwyrastająwWarszawiecentraaktywnościlokalnej,którebezpłatnieoddająaktywnymwarszawiakomprzestrzeńna

62 63

Część IICzęść II

ichpomysłyiinicjatywy:Paca40naGrochowie,WarsztatwŚródmieściu,3pokojezkuchniąnaBiałołęceikilkainnych.Odniedawnabezwkracza-niawświatNGOmożnateżwynająćodmiastalokalnakrótkiczas.Jeżelinajemmasłużyćcelomspołecznym–zapłacimyjedyniezakosztzużyciamediów.Warszawaeksperymentujerównieżzregrantingiem(tzw.„dotacjenadotacje”).Wdwóchpilotażowychprojektachoniewielkieśrodki,obokorganizacjipozarządowych,mogłyubiegaćsięrównieżpodmiotyniezin-stytucjonalizowane. Zanamipierwszaedycjabudżetupartycypacyjnego.Ponaddwaty-siąceosóbzdecydowałosiępoświęcićswójprywatnyczas,byprzygotowaćswojeprojekty,zebraćdlanichpoparcie,uczestniczyćwkolejnychetapachprzedsięwzięcia.Wśródnichbyłowieleosóbniezwiązanychzżadnąorga-nizacją.Naszerszewykorzystaniewciążczekainnaformułazaproponowa-naprzezmiasto:inicjatywalokalna.Tosposób,bymieszkańcyzrobilicośrazemzsamorządem.Każdydajecośodsiebie:zregułymiastopieniądze,amieszkańcy–pracęspołeczną.Ikażdycośzyskuje–urządoszczędno-ściwmiejskiejkasie,amieszkańcyzaspokojeniepotrzeb,naktórychimzależy.WnioskidoinicjatywylokalnejrównieżniesązarezerwowanedlaNGO-sów.Mogąjeskładaćmieszkańcyniezrzeszeni.Narazieliczbata-kichprzedsięwzięćniepowalanakolana,alewszystkoprzednami.Wartodocenić,żeWarszawa–wprzeciwieństwiedowieluinnychsamorządów–podjęłauchwałę,któraregulujeinicjatywęlokalnąi–byćmożedośćskromnie–starasięjąpromować.Miejscyurzędnicywysokiegoszczebladeklarują,żechcąkontynuowaćwzmacnianieczwartegosektora. Pozytywnesygnałypłynąizgóry.MinisterstwoPracyiPolitykiSpołecznejpoprzezFunduszInicjatywObywatelskichteżdajeszansenapozyskaniepieniędzygrupomnieformalnym.Trwająpracenadustawąostowarzyszeniachaktywnościlokalnych.Dziękiniejprzymożliwienie-wielkimbagażuformalnościzwiązanychzrejestracjąiprowadzeniemsto-warzyszenia,masięstaćmożliwesięganieporelatywniewysokiedotacje.Marketingowypotencjałoddolnejaktywnościwlokalnejskalizdająsiędostrzegaćiprzedsiębiorcy.Dowodemnatojesturuchomienieinicjatywy„MarzycieleiRzemieślnicy”natrzecimpiętrzeDomuTowarowegoBraciJabłkowskich,czyuruchomionyprzezSpółdzielcząGrupęBankowąpro-

jektSpołecznik2.0.,umożliwiającyłączeniesięwgrupyosób,którechcązmieniaćswojelokalneotoczenie.

Dlaczego akurat teraz? Ruchówspołecznych,takichjakiewidzimy,niebyłobybezInter-netu,wszczególnościWeb2.0.Dziękiniemunietrzebamiećsiedziby,sztywnychstruktur,własnegobiuletynuwydawanegodrukiemaniwyzna-czonejgodzinyspotkań.Możnasięskrzyknąćbezwychodzeniazzabiurka–częstodojednorazowejinicjatywy.Aleroliglobalnejsieciniemożnateżprzeceniać–niejestmagicznąróżdż-ką,którazmieniabiernychkonsumentówwaktywnychobywateli.Raczejspoiwem,któreusprawniakomunikację.Nawetnajlepszeinternetowenarzędzieniesprawi,żeludziesięzaangażująipodejmąwspólnedziałania.Inaodwrót:nawetbeztakichwynalazkówmieszkańcypotrafiądziałaćrazem.Jeślirzeczywiścietegochcą. Rozwojowioddolnejaktywnościpomógłteż…kryzys.Bojednązjegokonsekwencjijestnadprodukcjaosóbzwykształceniem.Młodziludzie,którzyniemogąznaleźćpracy,lubwykonujątaką,któraniespełniaichoczekiwań,szukajądlasiebieaktywności,którajestwstanieichwcią-gnąć,rozwijać,daćpoczucie,żerobiącośistotnegoimająnacośwpływ.Doświadczeniekryzysuzmuszarównieżdoprzemyśleniananowodotych-czasowychwzorcówzaspokajaniapotrzeb.Skorostrategieindywiduali-stycznairywalizacyjnazawodzą,pojawiasięrefleksja,żebyćmożewartospróbowaćzrobićcośwspólnie. Kryzysowigospodarczemutowarzyszykryzysdemokracji.Ludziedośćjużmająoglądaniaatakującychsięnawzajempolityków,schodzącejnapsydebatypublicznej,tematówoczwartorzędnymznaczeniu,podkrę-canychprzezcorazbardziejstabloidyzowanemedia.Woląrozmawiaćokonkretachimiećpoczuciewpływu.Dlategochcąuczestniczyćwpolity-ce,aletejlokalnej,pragmatycznej,nastawionąnauczestnictwoobywateli.Zamiastsiedziećprzedtelewizorem,zktóregoprzekazpłyniewjednątylkostronę,idąnaspotkaniezburmistrzemlubpisząartykułdolokal-nejgazety.Iwcielająwżyciedrobnezmiany,któreniczymkulaśniegowamogąkiedyśulepićsięwWielkąZmianę.Nietylkowskalimikro.

64 65

Część II

Czyczwartysektorjestzagrożeniemdlasektoratrzeciego?Możenimbyć,aleniemusi.Każdyznichmożesięnawzajemodsiebieuczyć,inspirowaćiwspółpracować.Tegoimżyczę.Izacieraniasięgranicmiędzyjednymadrugim.

66 67

Wydawca: CentrumWspieraniaAktywnościLokalnejCALul.Paca40,04-386Warszawa

www.cal.org.pl

Autorzy tekstów:PawełJordan,AgataKonarzewska,RadosławWałkuski,AleksandraWolczyk,AleksandraZacharska

Redakcja:AgataKonarzewska

Korekta: AgnieszkaDeja

Projekt graficzny i skład: SylwiaSieczkowska

Autorzy zdjęć: GrzegorzBunda,AgataKonarzewska,AnnaMiklas,MariaRadziejowska,MonikaSuwała,AnnaWarwas,AleksandraWolczyk,Alek-sandraZacharska,AnnaŁuszczyk.

ISBN:978-83-62380-30-5

Publikacjabezpłatna

PublikacjanaseminariumpodsumowującewramachprojektuProwadzenieStołecznegoCentrumWspółpracyObywatelskiej,współfinansowanegoprzezm.st.Warszawa.

DZIEŃ SĄSIADAJAK INICJATYWY SĄSIEDZKIE ZMIENIJĄ WARSZAWĘ