DT\605665PL.doc PE 370.217v02-00

PL PL

PARLAMENT EUROPEJSKI2004 «

«««

«««««

««

« 2009

Komisja Handlu Międzynarodowego

28.2.2006

DOKUMENT ROBOCZYStosunki gospodarcze i handlowe UE z rynkiem Mercosur w perspektywie negocjowania międzyregionalnej umowy o stowarzyszeniu

Komisja Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów

Sprawozdawca: Daniel Varela Suanzes-Carpegna

PE 370.217v02-00 2/8 DT\605665PL.doc

PL

Umowa o stowarzyszeniu UE-MERCOSUR

Historia

Znaczący rozwój stosunków między krajami latynoamerykańskimi, który nastąpił w latach 80. i 90. zaowocował podpisaniem przez Argentynę, Brazylię, Paragwaj i Urugwaj Traktatu z Asunción w dniu 26 marca 1991 r., który dał początek Wspólnemu Rynkowi Południa(MERCOSUR).

Powstanie organizacji MERCOSUR pozwoliło utworzyć strefę wolnego handlu oraz unię celną, mimo niesprzyjających okoliczności historycznych, spowodowanych sporadycznymikontaktami dwustronnymi, wzajemnym brakiem zaufania i rozbieżnościami opinii w kwestiach gospodarczych i społecznych jej dwóch głównych członków – Argentyny i Brazylii.

MERCOSUR został utworzony w formie umowy o integracji gospodarczej wprowadzającejprogram mający na celu ustanowienie strefy wolnego handlu i unii celnej poprzez program liberalizacji handlu, koordynacji polityki makroekonomicznej i wprowadzenie wspólnegozewnętrznego cła oraz innych instrumentów regulujących handel.

Oficjalne rozmowy między UE a organizacją MERCOSUR rozpoczęły się w 1991 r., a w maju 1992 r. Komisja Europejska podpisała Międzyinstytucjonalne Porozumienie o Współpracy z MERCOSUREM, określając charakter współpracy m.in. na poziomieinstytucjonalnym, w dziedzinie pomocy technicznej, kształcenia personelu i wymiany informacji.

We wrześniu 1994 r. podpisano wspólną deklarację Rady UE i MERCOSUR mająca na celu utworzenie w perspektywie średniookresowej międzyregionalnego stowarzyszenia politycznego i gospodarczego.

Międzyregionalna Umowa ramowa o współpracy między UE a organizacją MERCOSUR, podpisana w dniu 15 grudnia 1995 r. przy okazji Rady Europejskiej w Madrycie, weszła w życie w roku 1999. W umowie tej ponownie wyrażono wolę kontynuacji procesu dwustronnej integracji i usankcjonowano cele obu organizacji w oparciu o trzy filary: dialog polityczny, współpracę i pomoc techniczną oraz sprawy handlowe. Właśnie w odniesieniu do ostatniej z wymienionych kwestii, w art. 4 umowy przewidziano stopniową i obustronną liberalizację wymiany handlowej w przypadku niektórych szczególnych sektorów, w stałym porozumieniu z Międzynarodową Organizacją Handlu (WTO).

Idea wynegocjowania umowy o stowarzyszeniu UE-MERCOSUR, uwzględniającej strefę wolnego handlu, narodziła się na szczycie szefów państw lub rządów UE i organizacji MERCOSUR w Rio de Janeiro w czerwcu 1999 r. Podczas negocjowania tej umowy dyskutowano o dostępie do rynku towarów (rolniczych i przemysłowych), inwestycjach i przepływach kapitałów, własności intelektualnej, kompetencjach, porozumieniu w sprawie win oraz o typowych tematach związanych z normami (SPS, TBT, rozstrzyganiu sporów, zasadach pochodzenia i obronie handlowej).

DT\605665PL.doc 3/8 PE 370.217v02-00

PL

We wrześniu tego samego roku podjęto decyzję o natychmiastowym rozpoczęciu negocjacji w kwestiach niezwiązanych z taryfami oraz o rozpoczęciu omawiania kwestii taryf i usług dopiero od dnia 1 lipca 2001 r. Negocjacje rozpoczęły się w listopadzie.

W maju 2002 r. podczas drugiego szczytu szefów państw lub rządów UE i organizacji MERCOSUR w Madrycie – przy okazji podpisywania umowy o ułatwieniu handlu – podjęto decyzję o nadaniu negocjacjom nowego tempa. W umowie zwrócono szczególną uwagę na sektor prywatny, ponieważ przewidziano znaczące działania w zakresie taryf celnych, norm technicznych, handlu elektronicznego oraz środków sanitarnych i fitosanitarnych.

Po wielu latach pertraktacji, mimo że wszystko wskazywało na to, że rozmowy zakończą się we wrześniu 2004 r., stronom nie udało się dojść do porozumienia a negocjacje zostały zablokowane „na poziomie technicznym”.

Podczas Światowego Forum Ekonomicznego w Davos (w styczniu 2005 r.) zarówno prezydent Brazylii jak i przewodniczący Komisji Europejskiej wyrazili głęboką wolę doprowadzenia do końca negocjacji umowy o stowarzyszeniu przed zakończeniem rundy z Doha.

W dniu 2 września 2005 r. UE i organizacja MERCOSUR podjęły decyzję o zorganizowaniu kolejnego spotkania ministrów przed szczytem w Wiedniu UE - Ameryka Łacińska/Karaibyw dniu 12 maja br., jednak jak dotąd nie ustalono żadnego konkretnego terminu takiego spotkania.

W listopadzie 2005 r., eksperci w dziedzinie handlu spotkali się w Montevideo, gdziestwierdzono, że niezmiernie ważne jest wznowienie procesu negocjacyjnego w celu jak najszybszego zawarcia porozumienia.

Korzyści dla UE wynikające z międzyregionalnego stowarzyszenia

Podstawowym celem UE przy zacieśnianiu stosunków z organizacją MERCOSUR jest pozostanie głównym partnerem handlowym na tym obszarze, charakteryzującym się dużym potencjałem rozwojowym.

Wspólny Rynek Południa jest najbardziej znaczącym i najbardziej rozwiniętym porozumieniem o integracji gospodarczej w Ameryce Łacińskiej. Skupia 45 % ludności, tj. 230 mln mieszkańców, tworząc tym samym największy rynek posiadający 45 % PKB krajów latynoamerykańskich, czyli wynoszący ponad 1 mld dolarów (tabela nr 1).

PE 370.217v02-00 4/8 DT\605665PL.doc

PL

Tabela nr 1. Podstawowe wskaźniki MERCOSUR

PKB Ludność

Mln. Procent PKBdolarów Ameryki Łacińskiej

Mln. Procent ludnościAmeryki Łacińskiej

BRAZYLIA 497 400 29,4 % 174 35,8 %

ARGENTYNA 154 100 14,5 % 38 7,7 %

URUGWAJ 14 800 1,1 % 3,5 0,6 %PARAGWAJ 6 400 0,4 % 5,5 1,3 %

MERCOSUR 627 700 45 % 221 45 %

Źródło: Bank Światowy (World Development Indicators 2003)

Brazylia posiada duży potencjał wzrostu, jej gospodarka zajmuje 11. miejsce na świecie pod względem PKB. Sama Brazylia obejmuje 80 % ludności MERCOSUR i 73 % podstawowej produkcji. Według niektórych szacunków w ciągu najbliższych 50 lat uśredniony wskaźnik wzrostu gospodarczego Brazylii powinien wynosić 3,6 %, co pozwoliłoby gospodarce Brazylii prześcignąć Włochy w 2025 r., Francję w 2031 r. i Niemcy w 2036 r. Jednakże jest to gospodarka słabo otwarta na wymianę handlową. W ostatnich latach wskaźnik otwarcia gospodarki wynosił ok. 25 %, czyli mniej niż połowę wartości odnotowanej w Chile czy Meksyku (tabela nr 2).

Tabela nr 2 Otwarcie gospodarki

wywóz + przywóz w % PKB Towary Usługi

1990 2001 1990 2001Brazylia 11 23 2 4Argentyna 11 18 4 4Urugwaj 32 27 9 11Paragwaj 29 43 9 21Chile 53 52 12 15Meksyk 32 54 7 3Źródło: Bank Światowy (World Development Indicators)

Unia Europejska jest nadal głównym partnerem handlowym i inwestycyjnym organizacji MERCOSUR. Ponadto Unia Europejska realizuje w tym regionie największą ilość transakcji handlowych i inwestycji. W odróżnieniu od tego, co można zaobserwować w pozostałej części Ameryki Łacińskiej, w której wartość przywozu ze Stanów Zjednoczonych trzykrotnie przekracza wartość przywozu z Unii Europejskiej, w ramach organizacji MERCOSUR, udział UE w ogólnym przywozie wynosi ok. 25 % w porównaniu do 20 % udziału Stanów Zjednoczonych (tabela 3).

DT\605665PL.doc 5/8 PE 370.217v02-00

PL

MERCOSUR Chile Meksyk

2000 2001 2002 2000 2001 2002wrzesień2002

wrzesień2003 1995 2000 2001

UE 23,8 24,7 26,6 17,1 18,8 19,3 19,6 19,1 10,2 9,3 10,6USA 21,1 21,2 20,9 19,7 17,6 16,3 16,4 14,7 74,5 73,1 67,6Mercosur 20 18,8 14,6 26 29,1 31,1 30,6 33,4 1,2 1,3 1,7Japonia 4,8 4,9 4,8 4,2 3,4 3,5 3,6 3,6 5 3,7 4,8Chiny 3,1 3,5 3,7 5,7 6,3 7,1 7,4 7,6 0,7 1,7 2,4Hiszpania 2,5 2,5 2,1 2,6 2,9 2,7 2,8 2,6 1 0,8 1,1Chile 1,9 1,8 1,4 - - - - - 0,8 0,6 0,6Meksyk 1,6 1,6 1,5 3,7 3,3 3,1 3 2,6 - - -

Źródło: ONZ, MFW i służby celne w Chile

UE jest również głównym inwestorem na rynku MERCOSUR. Jej poziom bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) jest wyższy niż w przypadku Stanów Zjednoczonych i w ciągu ostatnich lat wykazuje tendencję wzrostową (tabela nr 4).

Tabela nr 4UE główny inwestor na rynku MERCOSUR

1995 2000 2001 2002

Wartość BIZ w BrazyliiMln $ 41 696 103 014 124 056 142 835

% całościUE 35,5 46,7 47,4 48USA 26 23,8 23,3 22,1

Wartość BIZ w ArgentynieMln $ 10 133 36 873 38 279 19 806

% całościUE 36,2 54,4 55,5 56,9USA 32,6 23,4 23,8 20,8

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pochodzących z Banku Centralnego Brazylii oraz Ministerstwa Gospodarki i Produkcji w Argentynie

Podpisanie umowy, którą jest zainteresowana UE, byłoby dla organizacji MERCOSUR pionierskim działaniem na poziomie regionalnym i pozwoliłoby stworzyć strefę wolnego handlu między regionami świata, tworząc tym samym nowe szanse i korzyści dla obu stron.

Umowa pozwoli m.in. wzmocnić wiodącą pozycję UE w strefie, zanim nastąpi rozszerzenie inicjatywy FTAA1 (Strefy Wolnego Handlu Obu Ameryk) w sprawie liberalizacji handlu na

1 Punkt 19A Deklaracji z Mar del Plata z dnia 5 listopada 2005 r. zobowiązuje władze odpowiedzialne za negocjacje handlowe do wznowienia spotkań w ciągu 2006 r. w celu przeanalizowania trudności związanych z procesem w ramach FTAA, aby znaleźć odpowiednie rozwiązania, zgodnie z ustaleniami ramowymi przyjętymi w Miami w listopadzie 2003 r.

PE 370.217v02-00 6/8 DT\605665PL.doc

PL

cały kontynent amerykański.

Doświadczenie zdobyte przy poprzednich umowach z Meksykiem i Chile pokazały, że dzięki umowom obecność Europy zwiększyła się na tych rynkach. W przypadku Meksyku, jeżeli porównamy dane z 2002 r. (w okresie gdy umowa UE/Meksyk w pełni weszła w życie) z danymi z 1999 r. (przed podpisaniem umowy), możemy zauważyć 43 % wzrost wywozu ze wspólnoty do Meksyku.

Jednakże zmiana ukierunkowania działań organizacji MERCOSUR na inne rynki kontynentalne byłaby niekorzystna dla interesów UE. Należy w tym miejscu przypomnieć, że po wejściu Meksyku do układu NAFTA, UE straciła ok. 25 % rynku meksykańskiego.

Interesy organizacji MERCOSUR wynikające z przynależności do stowarzyszeniamiędzyregionalnego

Korzyści wynikające ze znaczących działań poczynionych podczas negocjacji między organizacją MERCOSUR a UE mogłyby kształtować się na trzech płaszczyznach:

- polityczno-strategicznej, poprzez możliwość wielostronnej współpracy z partnerem na poziomie międzynarodowym;

- socjoekonomicznej, poprzez możliwość prowadzenia dialogu z partnerem o zbliżonych celach w zakresie trwałego rozwoju i o podobnej wizji wzorów oraz mechanizmów konkurencyjnego wejścia do systemu międzynarodowego; oraz

- handlowej, dzięki korzyściom typowo handlowym, szczególnie w sektorze rolnym, ale także dlatego, że umowa z UE wzmocniłaby strategię organizacji MERCOSUR mającą na celu uniknięcie ewentualnej koncentracji handlu zagranicznego na rynku amerykańskim w przypadku rozwoju FTAA.

Obecna sytuacja stosunków UE-MERCOSUR

W ostatnich miesiącach pojawiły się nowe czynniki, które mogą mieć wpływ na kontynuację negocjacji. Otóż Komisja opublikowała w dniu 8 grudnia zeszłego roku komunikat w sprawie Ameryki Łacińskiej, w którym przewiduje wyjątkowy i uprzywilejowany sposób traktowania Brazylii1 poprzez rozwój wyjątkowego dialogu politycznego z tym krajem, niezależnie od innych krajów organizacji MERCOSUR. Propozycja ta mogłaby zaszkodzić negocjacjom w sprawie ogólnej umowy z czterema krajami organizacji MERCOSUR.

Ponadto Wenezuela ogłosiła w czasie 15. szczytu iberoamerykańskiego w Salamance w dniach 14 i 15 października 2005 r., że przyłącza się do organizacji MERCOSUR. Niezbędne dostosowanie wspólnej struktury taryfowej organizacji MERCOSUR mogłoby zostać utrudnione z powodu przynależności Wenezueli do Wspólnoty Andyjskiej od 1973 r.

Natomiast w odniesieniu do samych negocjacji, wiele przeszkód pozostało do pokonania, w

„Będziemy nadal wspierać sposób działania i przedsięwzięcia przewidziane w ramach procesu FTAA, które sprzyjają przejrzystości i przyczyniają się do udziału społeczeństwa obywatelskiego”.2 W latach 1993-2004, EBI przyznał 34 pożyczki krajom organizacji MERCOSUR o łącznej wartości 1 mld 470 mln EUR, z czego 1 mld 40 mln przyznano Brazylii w formie 23 pożyczek.

DT\605665PL.doc 7/8 PE 370.217v02-00

PL

szczególności kwestie rolne, które są tematem niezwykle delikatnym.

Oferta UE przewiduje trzy sposoby zmniejszenia taryf celnych 980 produktów. Pierwsze rozwiązanie zakłada wprowadzenie opłat dostępu dla niektórych produktów. Pozostałe dwa rozwiązania dotyczą stopniowej redukcji taryf celnych o 50% w okresie 10 lat dla niektórych produktów oraz całkowite zniesienie taryf celnych w przypadku innych produktów. UE ma nadzieję, że MERCOSUR zmniejszy bariery celne dla europejskich produktów przemysłowych, zliberalizuje inwestycje i wykaże się otwartością w odniesieniu do dostawców europejskich przy przetargach.

Jednakże oferta Unii Europejskiej nie wydaje się członkom organizacji MERCOSUR wystarczająco postępowa, zwłaszcza w niektórych delikatnych dziedzinach.

Nawet jeśli UE zapewnia, że jej oferta wpłynie na znaczne zwiększenie dostępności do rynku, MERCOSUR w odpowiedzi oświadcza, że oferta wspólnotowa obejmuje jedynie niewielki ułamek naszej wewnętrznej konsumpcji.

W odniesieniu do handlu towarami, Unia Europejska zliberalizuje całkowicie w ciągu kilku lat wytwarzane produkty, podczas gdy MERCOSUR będzie w stanie zmniejszyć o 60% nawet najwyższe stawki w ciągu 10 lat. Grupy towarowe objęte tym rozwiązaniem nie mają kluczowego znaczenia dla UE.

W odniesieniu do handlu usługami sytuacja jest odwrotna, oferta organizacji MERCOSUR nie jest w ocenie UE wystarczająco atrakcyjna. W przypadku niektórych strategicznych dla Unii Europejskiej sektorów (tj. ubezpieczenia, telekomunikacja, usługi morskie i finansowe) ustalenia będą mogły zostać poczynione dopiero w przyszłości. Uregulowania prawne w krajach organizacji MERCOSUR, w szczególności w Brazylii, zawierają liczne braki.

W odniesieniu do inwestycji oferta organizacji MERCOSUR obejmuje szeroki wachlarz sektorów, jednak Brazylia pragnie utrzymać szereg ograniczeń w dostępie do rynku, pozostawiając władzom duże pole do manewru. Inwestorzy zagraniczni nie mogą więc liczyć na poziom bezpieczeństwa i stabilności, do którego są przyzwyczajeni.

WnioskiZarówno UE jak i MERCOSUR wykazują jasne strategiczne cele polityczne, jednak wewnętrzna i zewnętrzna koniunktura w ramach tych dwóch bloków oraz różnorodne wydarzenia i okoliczności zewnętrzne, jakie zaistniały na poziomie handlowym, tj. rozwój negocjacji FTAA oraz wyniki negocjacji w ramach rundy z Doha, mają wpływ na brak tempa i uśpienie negocjacji między regionami.

MERCOSUR nadal pozostaje najlepszym partnerem UE w Ameryce Łacińskiej, w okresie gdy region ten zaangażował się w negocjacje z FTAA, które mogą mieć znaczący wpływ na wymianę handlowa między Ameryką Łacińską a Europą.

Porozumienie z UE pozwoliłoby organizacji MERCOSUR na utrzymanie i zachowanie aktualnej struktury wywozu oraz na uniknięcie ewentualnej koncentracji na rynku kontynentalnym, powstałym w wyniku rozwoju FTAA.

PE 370.217v02-00 8/8 DT\605665PL.doc

PL

Opóźnienie w rundzie negocjacji z Doha po szczytach ministrów WTO w Kankun i Hongkongu skłania nas do podjęcia wszystkich niezbędnych wysiłków, aby osiągnąć porozumienie UE-MERCOSUR w czasie szczytu UE - Ameryka Łacińska/Karaiby w Wiedniu w przyszłym miesiącu, w chwili gdy negocjacje znalazły się w okresie stagnacji. Niezależnie od wyniku spotkania, które odbędzie się w Genewie w dniu 30 kwietnia br. w ramach WTO, negocjacje mające na celu zawarcie porozumienia między UE a organizacją MERCOSUR powinny zająć ważne miejsce w harmonogramie zadań obu stron; należy ponadto nadać odpowiednie i zdecydowane tempo pracom podczas planowanego szczytu szefów państw i rządów w Wiedniu w dniach 12 i 13 maja br.