Drewniane cerkwie Maramuresz

Drewniane cerkwie Marmaroszu 1

Drewniane cerkwie Marmaroszu

Drewniane cerkwieMarmaroszua

Obiekt z listy wiatowego dziedzictwaUNESCO

Kraj Rumunia

Typ kulturowe

Speniane kryterium IV

Charakterystyka #904 [1]

Regionb Europa i Ameryka Pnocna

Historia wpisania na list

Wpisanie na list 1999na 23. sesji

a Oficjalna nazwa wpisana na licie UNESCO [2]

b Oficjalny podzia dokonany przez UNESCO [3]

Rozmieszczenie cerkwi wpisanych na list UNESCO na tle granic okrguMarmarosz

Drewniane cerkwie Marmaroszu grupaunikalnych, drewnianych cerkwi,pooonych w pnocnej Rumunii, wregionie Marmarosz (Maramuresz).

W 1999 roku osiem z nich, pochodzcych zXVII i XVIII w., zostao wpisanych na listwiatowego dziedzictwa UNESCO.

Cerkwie

Cerkwie wpisane na list UNESCO: cerkiew pod wezwaniem Ofiarowania

Maryi w wityni w Brsana z 1720 r.4749'15N 2403'21E47.82083, 24.05583 [4]

cerkiew pod wezwaniem w. Mikoaja (Josani, czyli "dolna") w Budeti z 1643 r. 4743'26N2358'43E47.72389, 23.97861 [5]

cerkiew pod wezwaniem w. Paraskewy w Deseti z 1770 r. 4746'27N 2351'24E47.77417, 23.85667 [6]


cerkiew pod wezwaniem Niepokalanego Poczcia Marii Dziewicy (din Vale, czyli "w dolinie") w Ieud z 1717 r.4740'37N 2414'18E47.67694, 24.23833 [7]

cerkiew pod wezwaniem witych Archaniow w Plopi z 1798 r. 4735'30N 2336'16E47.59167, 23.60444[8]

cerkiew pod wezwaniem w. Paraskewy Poienile Izei z 1604 r. 4741'56N 2406'54E47.69889, 24.115 [9]

cerkiew pod wezwaniem witych Archaniow w Rogoz z 1663 r. 4728'12N 2355'42E47.47, 23.92833 [10]

cerkiew pod wezwaniem witych Archaniow w urdeti z 1721 r. 4736'24N 2345'24E47.60667, 23.75667[11]

HistoriaGrzysty Marmarosz przez ca swoj histori by krajem trudno dostpnym, odizolowanym od reszty wiata ipenicym rol peryferyjn. Z tego te powodu do regionw wiejskich tej krainy architektura murowana docieraabardzo rzadko. By moe z tego powodu budowniczowie drewnianych cerkwi i innych budowli (region synie m.in.take z piknie rzebionych bram) osignli w swoim fachu poziom mistrzowski, pozostawiajc po sobie arcydzieaciesielstwa.Cerkwie tutejsze budowano ju od wiekw, jednak z uwagi na materia, z ktrego je wykonano, czsto ulegay onezniszczeniu (ostatni najazd tatarski nawiedzi ten region na pocztku XVIII w.). Z tego te powodu zachowane dodzisiaj najstarsze cerkwie pochodz z XVII stulecia, cho znane s nawet czternastowieczne pisemne wzmianki otutejszych cerkwiach.Ludno regionu przez wieki pozostawaa prawosawna; nacisk Kocioa katolickiego od momentu przejcia wadzyprzez Habsburgw austriackich (pod koniec XVII w.) spowodowa jednak szybkie przejcie tutejszej ludnoci doKocioa greckokatolickiego (na mocy unii w Mukaczewie w 1713 r.), przy zachowaniu niezmienionejobrzdowoci. Zlikwidowano wwczas wiele monastyrw, ktrych cerkwie niekiedy przenoszono do centrum wsi.Koci unicki mocno ucierpia za rzdw komunistycznych w powojennej Rumunii. Ju w 1948 r. czduchownych unickich zmuszono do odwoania unii, pozostaych dziaajcych nielegalnie przeladowano. Kociunicki na powrt zalegalizowano dopiero w 1990 r., podj wwczas starania o odzyskanie odebranego po II wojniewiatowej majtku, ktre zaowocoway licznymi sporami z Cerkwi prawosawn, toczcymi si do dzisiaj[12] .Cerkwie marmaroskie czsto s dzisiaj traktowane jako wyznacznik narodowego stylu architektonicznego Rumunii.Decyduje o tym ich wiejski charakter, brak naleciaoci architektury bizantyskiej (widoczny wpyw gotyku bywanatomiast czsto bagatelizowany), w zwizku z czym ich architektur traktuje si jako "autentyczn" architekturmiejscow, nierozerwalnie zwizan z duchem tutejszej ludnoci, ktra jest postrzegana jako stranik narodowychwartoci. Tendencja ta zaowocowaa pod koniec XX w. m.in. budow szeregu cerkwi w stylu marmaroskim wBukareszcie i innych miejscach kraju, a take budow nowych, zakrojonych na szerok skal zaoemonastycznych w samym Marmaroszu.

ArchitekturaArchitektura drewnianych cerkwi marmaroskich nawizuje zarwno do wzorcw cerkiewnych innych terytoriwrumuskich, jak i do kociow katolickich. Plan cerkwi, nawizujcy do architektury Zachodu, zazwyczaj jestdwudzielny, zoony z dwch prostoktw: od wschodu mniejszego (czsto zamknitego trjdzielnie tworzc wten sposb form apsydy), ktry mieci sanktuarium (odpowiednik katolickiego prezbiterium), oraz od zachoduwikszego (szerszego, wyduonego, odpowiednika zachodniego korpusu nawowego), wewntrznie jednakpodzielonego ju zgodnie z prawosawnymi wzorami cian z przejciami na naw i przednawie, penice funkcjbabica (podzia ten nie jest zaznaczony na zewntrz budynku). Typowy dla cerkwi marmaroskich jest tedostawiany do fasady zachodniej przedsionek (zwany tu pridvor) o charakterze podcieniowym, czsto pitrowy.Wntrza wityni pokryte s faszywymi sklepieniami, a przednawia stropami. Sanktuarium oddziela od resztywityni ikonostas.


Cerkwie charakteryzuj si wysokimi dachami, jednokalenicowymi, zwykle czterospadowymi, wsplnymi dlacaego obiektu, lub podzielonymi na dwie czci (oddzielny dach dla sanktuarium), krytymi kilkoma (nawetszecioma) warstwami gontu o specyficznej, lokalnej formie. witynie zwieczone s wysokimi (najwysza, wurdeti, ma 54 m wysokoci), smukymi wieami, ktre wznosz si nad pitrowym przedsionkiem, a jeliprzedsionka nie ma lub nie jest on pitrowy nad przednawiem. W architekturze wie wyranie wida wpywygotyku (wystpujce niekiedy mae, smuke wieyczki otaczajce centraln iglic troch przypominaj hem wieykocioa mariackiego w Krakowie). Inne elementy cerkwi przywodz skojarzenia z architektur drewnianMaopolski (mona tu mwi o wsplnych, karpackich wzorcach) np. zwenie zrbu cian na pewnej wysokociuskokiem, przykrytym z zewntrz daszkiem pulpitowym na caym obwodzie wityni lub danym jej segmencie.Cerkwie w Marmaroszu wyrnia to, e ich wiee s integralnie zwizane z przednawiem lub przedsionkiem,podczas gdy wiee cerkwi budowanych bardziej na zachd Karpat, mimo tworzenia jednej sylwetki ze wityni,posiadaj odrbn konstrukcj.Na budow cerkwi uywano drewna dbowego, jodowego czy sosnowego. Belki ukadano w konstrukcj zrbow,podobnie jak w przypadku innych budowli tego regionu. Niekiedy do budowli cerkwi nie uywano nawet gwodzi.

WystrjCerkwie zdobione s w dwojaki sposb. Pierwsz form zdobnictwa s ornamenty ciesielskie, obecne na ichcianach (zarwno wewntrz jak i zewntrz). Stosowane tu symbole maj nie tylko wyraz chrzecijaski, lecznawizuj te czsto do symboliki zwizanej z dawnymi kultami pogaskimi, ktrych lady do dzi mona odnalew lokalnej tradycji. Drug popularn form dekoracji s polichromie wntrz cerkiewnych, obecne na ikonostasach,stropach czy cianach. W cerkwiach wpisanych na list UNESCO powstaway one w XVIII i XIX w. Wykonywanoje bd na ptnie przyklejonym do drewna, bd na samym drewnie, odpowiednio zagruntowanym z wypenionymiszparami midzy deskami. Malowida przedstawiaj sceny biblijne, ktre peni funkcj moralizatorsk. Niekiedyzawieraj aluzje do wczesnej sytuacji politycznej (warto zwrci uwag na postaci potpionych w scenach SduOstatecznego, czsto obecnego w przednawiu).

Galeria

Cerkiew w Ieud widocznym.in. dach pulpitowy

pokrywajcy uskok ciany orazwysoka iglica)

Cerkiew w Ieud schematkonstrukcyjny

Cerkiew w Budeti widoczny m.in. dach

pulpitowy pokrywajcyuskok ciany wieyczki

otaczajce iglic

Cerkiew w Glod widocznym.in. podcie od zachodu oraz

wieyczki otaczajce iglic


Cerkiew w Deseti zrbowakonstrukcja wityni

Cerkiew wBudeti

zdobiony portal

Cerkiew w Ieud malowida w

przednawiu, fragmentsceny Sdu

Ostatecznego

Przypisy[1] http:/ / whc. unesco. org/ en/ list/ 904[2] http:/ / whc. unesco. org/ en/ list[3] http:/ / whc. unesco. org/ en/ list/ ?search=& search_by_country=& type=& media=& region=& order=region[4] http:/ / toolserver. org/ ~geohack/ geohack. php?language=pl& pagename=Drewniane_cerkwie_Marmaroszu&

params=47_49_15_N_24_3_21_E_[5] http:/ / toolserver. org/ ~geohack/ geohack. php?language=pl& pagename=Drewniane_cerkwie_Marmaroszu&







params=47_36_24_N_23_45_24_E_[12] Przykadem tego sporu jest walka Cerkwi prawosawnej i Kocioa unickiego o cerkiew w Budeti, por. informacja o wyroku sdu w tej

sprawie (http:/ / portal. just. ro/ InstantaDosar. aspx?idInstitutie=33& d=MzA3MDAwMDAwMDAwMDM5OTE*).

Zobacz te Drewniane kocioy poudniowej Maopolski Drewniane kocioy w sowackich Karpatach

Bibliografia1. Ryszard Brykowski, Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki: Sztuka Rumunii. Wrocaw Warszawa Krakw

Gdask: Zakad Narodowy imienia Ossoliskich Wydawnictwo, 1979, ss. 165167. ISBN 83-04-00121-7.2. ukasz Galusek, Aleksandru Dumitru, Tomasz Poller: Transylwania. Twierdza rumuskich Karpat. Krakw:

Wydawnictwo Bezdroa, 2003, ss. 361368. ISBN 83-918869-0-5.3. Witold Korsak, Jacek Tokarski: Rumunia. Bielsko-Biaa: Pascal, 2004, ss. 251252, 257259. ISBN

83-7304-380-2.4. ukasz Galusek, Micha Jurecki: Rumunia. Przestrze sztuka kultura. Olszanica: Wydawnictwo Bosz, 2008,

ss. 106121. ISBN 978-83-7576-038-5.


Linki zewntrzne UNESCO's World Heritage List from Romania: The Maramures wooden churches (http:/ / www. cimec. ro/

Monumente/ unesco/ UNESCOen/ indexMaram. htm) (ang.). [dostp 31 lipca 2009]. Romanian Monasteries: Maramures Wooden Churches (http:/ / www. romanianmonasteries. org/ maramures/

maramures-wooden-churches) (ang.rum.). [dostp 26 sierpnia 2009 r.]. Tomasz Ostrowski: Tam, gdzie neolit czy si z gotykiem, czyli rzecz o drewnianych "kocikach" w

Maramuresz (http:/ / web. archive. org/ web/ 20050218004747/ barbarzynca. pl/ Artukuly/ 1_2. htm) (pol.). W:Barbarzyca [on-line]. 1998. [dostp 2010-08-22].

rda i autorzy artykuu 6

rda i autorzy artykuuDrewniane cerkwie Marmaroszu rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=22957800 Autorzy: Agewa79, Andrzej Matras, Grzegorz B., Kleib, Marij, Stiepan Pietrov

rda, licencje i autorzy grafikPlik:Budesti Josani.ulita.jpg rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Budesti_Josani.ulita.jpg Licencja: Creative Commons Attribution 2.5 Autorzy: Original uploader wasAlexandru Babo (Albabos at ro.wikipedia)Plik:Flag of Romania.svg rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Flag_of_Romania.svg Licencja: Public Domain Autorzy: User:AdiJapanPlik:Wooden Churches of Maramures.jpg rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Wooden_Churches_of_Maramures.jpg Licencja: GNU Free Documentation License Autorzy:MeichsPlik:Ieud deal.jpg rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Ieud_deal.jpg Licencja: Creative Commons Attribution 2.5 Autorzy: Original uploader was Bogdan salaj atro.wikipediaPlik:Ieud Deal.axonometrie.7.97.jpg rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Ieud_Deal.axonometrie.7.97.jpg Licencja: Creative Commons Attribution 2.5 Autorzy: Originaluploader was Albabos at ro.wikipediaPlik:Budesti Josani.SV.jpg rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Budesti_Josani.SV.jpg Licencja: Creative Commons Attribution 2.5 Autorzy: Alexandru BabosPlik:Biserica din Glod.jpg rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Biserica_din_Glod.jpg Licencja: Creative Commons Attribution 2.5 Autorzy: Bogdan Ilie. Original uploaderwas Bogdan salaj at ro.wikipediaPlik:Desesti wooden church08.jpg rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Desesti_wooden_church08.jpg Licencja: Public Domain Autorzy: RoamataPlik:Budesti wooden church14.jpg rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Budesti_wooden_church14.jpg Licencja: Public Domain Autorzy: RoamataPlik:Ieud Deal.vama pt sfada.7.97.jpg rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Ieud_Deal.vama_pt_sfada.7.97.jpg Licencja: Creative Commons Attribution 2.5 Autorzy:Original uploader was Albabos at ro.wikipedia

LicencjaCreative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unportedhttp:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/

Drewniane cerkwie MarmaroszuCerkwie Historia Architektura Wystrj Galeria Przypisy Zobacz te Bibliografia Linki zewntrzne

Licencja

Drewniane cerkwie Maramuresz

Documents

Transcript of Drewniane cerkwie Maramuresz