103nr 5(17)/2010

Tec

hn

olo

gie

Sebastian Maziarz, Adam Zawiślak, Biuro Doradztwa i Nadzoru Inwestycyjnego, „ENERGOPOMIAR” Sp. z o.o.

DoświaDczenia inżyniera KontraKtu z nadzoru budowy instalacji odsiarczania spalin „pod klucz”

Realizacja zadania inwestycyjnego, jakim jest budowa instalacji odsiarczania spalin (IOS) jest procesem skomplikowanym, wymagającym współdziałania

specjalistów wielu dziedzin, w tym: techniki, technologii, zarządzania, prawa, finansów, ekonomii i handlu. Nadzór na takim zadaniem wymaga od inwestora zaangażowania środków i zasobów własnych zarówno w proces planowania (przedrealizacyjny), jak i w samo wdrożenie (realizację). Energopomiar wielokrotnie pełnił funkcję Inżyniera Kontraktu (IK) przy budowie IOS. Możemy tutaj wymienić budowy instalacji odsiarczania w elektrowniach: Jaworzno III, Łaziska, Bełchatów, Ostrołęka, Rybnik, Skawina. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie - z punktu widzenia IK - problemów, jakie mogą pojawić się w trakcie realizacji inwestycji.

Fot

. Ene

rgop

omia

r

104 nr 5(17)/2010Te

ch

no

log

ie

Nie wszyscy inwestorzy utrzymu-ją na stałe w swoich strukturach

wyspecjalizowane zasoby do pro-wadzenia inwestycji. Wykształcenie własnych służb inwestycyjnych jest procesem długotrwałym i kosztow-nym. Często spotykanym modelem jest stworzenie zespołu składającego się z kilku specjalistów - na co dzień zatrudnionych w różnych działach elektrowni. Złożoność problemów, z jakimi można się spotkać w trak-cie inwestycji wymaga wielobranżo-wego zespołu, wspierającego służ-by inwestora, dlatego elektrownie często decydują się na zatrudnienie profesjonalnej firmy do prowadzenia nadzoru. Firma taka powinna posia-dać wiedzę we wszystkich dziedzi-nach niezbędnych do prawidłowego nadzorowania kontraktu „pod klucz”. Profesjonalny IK świadczy pełny za-kres usług, począwszy od weryfikacji zapisów kontraktowych w odniesie-niu do specyfikacji istotnych warun-ków zamówienia (SIWZ) i złożonej przez wykonawcę oferty, a skoń-czywszy na przekazaniu instalacji do eksploatacji. W zakres obowiązków IK może wchodzić również rozlicze-nie inwestycji wraz z przejęciem na majątek inwestora.

Po niejednokrotnie długim i trud-nym procesie wyłonienia wykonawcy IOS i podpisaniu umowy „pod klucz” wkraczamy w okres wytężonej pracy związanej z nadzorem i kontrolą re-alizacyjnej części procesu inwestycyj-nego. Inwestor „uzbrojony” we własny zespół specjalistów, doskonale zna-jący silne i słabe strony skompliko-wanego organizmu elektrowni wraz z zespołem specjalistów IK, posiada-jących doświadczenie inwestycyjne, techniczne, ekonomiczne, organiza-cyjne itp., stanowią przeciwwagę dla wykonawcy. Podstawową rolą IK jest bowiem egzekwowanie od wykonaw-cy wypełnienia zapisów kontrakto-wych. IK od pierwszych dni realiza-cji budowy prowadzi nadzór postępu prac, w pierwszym okresie związa-nych z projektowaniem instalacji,

a następnie z robotami budowlano-montażowymi, rozruchowymi, aż do przekazania instalacji do eksploatacji.

Specjaliści IK nie ograniczają się wyłącznie do monitoringu terminowe-go prowadzonej inwestycji. Prowa-dzą również monitoring jakościowy (przede wszystkim sprawdzają do-chowanie założonej przez wykonawcę jakości, określonej w kontrakcie oraz planach zachowania jakości przed-stawionych inwestorowi).

Po niejednokrotnie długim i trudnym procesie wyłonienia wykonawcy IOS i podpisaniu umowy „pod klucz” wkraczamy w okres wytężonej pracy związanej z nadzorem i kontrolą realizacyjnej części procesu inwestycyjnego

Zakres obowiązków IK może obej-mować nadzór nad zagadnieniami finansowymi i prawnymi inwestycji. W takim przypadku, dla oceny po-prawności przebiegu procesu inwe-stycyjnego, monitoring finansowy prowadzony jest równolegle z rze-czowym.

IK pomaga inwestorom w realiza-cji całości budowy, łącznie z dokona-niem rozliczenia kontraktu oraz utwo-rzeniem nowych środków trwałych. Wiemy z doświadczenia, że w proce-sie inwestycyjnym temat ten - stano-wiący bardzo istotny element - często jest zaniedbywany.

Z reguły do głównych obowiązków Inżyniera Kontraktu należy:

� opiniowanie dokumentacji tech-nicznej, w tym projektu podsta-wowego i wykonawczego oraz innych dokumentów związanych z przebiegiem budowy,

� ocena doboru urządzeń i podwy-konawców,

� kontrola realizacji prac (pod kątem terminowości, jakości, popraw-ności finansowania, zgodności z kontraktem, dokumentacją, nor-mami) w zakresie wszystkich branż,

� akceptowanie płatności za zreali-zowane etapy pracy,

� współudział w odbiorach, w tym odbiorach fabrycznych głównych urządzeń i układów instalacji,

� doradztwo techniczne związane z realizacją budowy, opiniowanie proponowanych zmian w stosun-ku do pierwotnych założeń.

Szczegółowy zakres prac wyni-ka każdorazowo z indywidualnych oczekiwań zamawiającego i może się znacznie różnić dla poszczegól-nych inwestycji.

W naszej wieloletniej praktyce nie spotkaliśmy jeszcze kontraktu, który z punktu widzenia zarówno inwesto-ra, jak i wykonawcy jasno formułował-by ogół trudnych zagadnień. Zawsze część zapisów kontraktowych nie do końca była sprecyzowana, niektóre zapisy w różnych częściach kontrak-tu były ze sobą niespójne, opisane wymagania można było dwojako in-terpretować itd. W konsekwencji, po-między uczestnikami procesu często dochodziło do nieporozumień i spo-rów.

Przykładem mogą być zapisy do-tyczące wyboru podwykonawców czy poddostawców. Zwłaszcza przy wy-borze ważnych i kosztownych ele-mentów instalacji (np. wymienniki ciepła, układy transportu gipsu, urzą-dzenia elektroenergetyczne) może do-chodzić do długotrwałych konfliktów pomiędzy stronami, grożącymi opóź-nieniami w realizacji budowy. Regułą jest, że kontrakt zawiera listę apro-

”

105nr 5(17)/2010

Tec

hn

olo

gie

bowanych przez zamawiającego do-stawców podstawowych urządzeń. Jednak najczęściej zamawiający i wy-konawca preferują różnych dostaw-ców z tej listy. Zdarzają się kontrak-ty nie zawierające jasnych procedur postępowań w takich przypadkach. Najczęściej wykonawca proponuje najtańszego dostawcę, a zamawiający najbardziej renomowanego. W prakty-ce decydującym elementem okazuje się możliwy termin zrealizowania do-stawy. Widać więc wyraźnie, że zapi-sy kontraktowe powinny w tym zakre-sie być doprecyzowane. Dodatkowo sprawę komplikuje fakt, że często za-pisy kontraktowe umożliwiają wyko-nawcy wystąpienie o rozszerzenie li-sty aprobowanych dostawców.

Innym przykładem są zapisy doty-czące standardów wykonania. Używa-ny w kontraktach zapis, że przedmiot umowy zostanie wykonany według najwyższych obowiązujących stan-dardów, może być różnie interpreto-wany przez strony.

Kolejną kwestią, która zawsze bu-dzi dużo kontrowersji i jest „kością niezgody” pomiędzy zamawiającym, a wykonawcą - jest prawo zamawia-jącego do opiniowania, a zwłaszcza proponowania zmian do dokumen-tacji. Kontrakty, przy których pełnili-śmy funkcję IK, w tej kwestii posiadały podobne zapisy - zamawiający miał prawo do opiniowania dokumenta-cji i zgłaszania uwag, jednak zasady ich uznawania przez wykonawcę były nieprecyzyjnie określone. W większo-ści przypadków, w sytuacji zgłosze-nia uwag dotyczących niezgodności z kontraktem przez zamawiającego, wykonawca starał się dowieść, że za-stosowane przez niego rozwiązania są dobre i nie ma potrzeby ich ko-rekty. Oczywiście zdarzały się także przypadki, kiedy inwestor żądał roz-wiązań wychodzących poza wymogi kontraktowe. Miało to z reguły miej-sce w sytuacji, gdy wykonawca wcze-śniej uzyskał zgodę zamawiającego na wprowadzenie zmian generujących oszczędności wykonawcze.

Następną sprawą, która związa-na jest ze zmianami w dokumentacji, jest odpowiedzialność za wprowa-dzane zmiany. W kilku przypadkach wykonawca dążył do przerzucenia odpowiedzialności na inwestora su-gerując, że może je wprowadzić, ale na odpowiedzialność zamawiające-go, bez udzielenia gwarancji w tym zakresie. Podobnie bywało przy opi-niowaniu dokumentacji. Wykonaw-ca często próbował zwolnić się z od-powiedzialności za jej poprawność w oparciu o fakt jej zaakceptowania przez inwestora.

Kwestią, która zawsze budzi dużo kontrowersji i jest „kością niezgody” pomiędzy zamawiającym, a wykonawcą - jest prawo zamawiającego do opiniowania, a zwłaszcza proponowania zmian do dokumentacji

Analogicznie sprawa odpowie-dzialności wygląda w przypadku przeprowadzanych w trakcie budo-wy wszelkiego rodzaju odbiorów. Czasami można odnieść wrażenie, że wykonawca po zakończeniu czyn-ności odbiorowych jakiegoś etapu robót, dokonanych przy współudzia-le inwestora, nie jest już w 100% za niego odpowiedzialny, bo przedsta-wiciele inwestora złożyli podpisy na protokole.

Oprócz przytoczonych powyżej kilku problemów, z jakimi możemy się spotkać w trakcie nadzorowania kon-traktów „pod klucz”, chcemy zwró-cić uwagę na jeszcze jeden. Zdarza

się, że zamawiający zleca firmie pro-jektowej wykonanie projektu budow-lanego do pozwolenia na budowę, tym samym decydując się na wyłą-czenie go z kontraktu z wykonawcą. Pozwala to na rozpoczęcie projektów wykonawczych i realizację budowy praktycznie zaraz po podpisaniu kon-traktu z wykonawcą. Przyspieszenie budowy to plus takiego rozwiązania. Z praktyki wiemy jednak, że nie za-wsze jest to dobre posunięcie. Wy-konawca może bowiem opracować projekty wykonawcze na podstawie dostarczonego mu projektu budow-lanego, przerzucając odpowiedzial-ność za ewentualne nieprawidłowości na inwestora. Innym niebezpieczeń-stwem, które przy takim rozwiąza-niu może mieć miejsce, jest np. ko-nieczność wprowadzenia zmian, za które wykonawca może zażądać re-kompensaty, tłumacząc to tym, że nie on przygotowywał założenia i projekt budowlany. Znane są nam przypad-ki, gdy taka sytuacja miała miejsce, a rozwiązanie problemu zajęło dużo czasu i wysiłku.

Problematyka realizacji procesu inwestycyjnego i prowadzenia nad-zoru kontraktów „pod klucz” jest bardzo obszerna, dlatego w artyku-le mogliśmy przedstawić tylko kilka problemów, z jakimi zetknęliśmy się podczas pełnienia funkcji Inżyniera Kontraktu.

W nadzorowaniu kontraktów „pod klucz” szczególną uwagę na-leży zwrócić na takie aspekty jak: in-terpretacja zapisów kontraktowych, kwestie związane z opiniowaniem dokumentacji, rozwiązań technicz-nych, wprowadzanie zmian do kon-traktu, wybór dostawców istotnych elementów instalacji, przeprowadza-nie odbiorów.

Na koniec chcielibyśmy podkre-ślić, że ścisła współpraca inwestora z Inżynierem Kontraktu jest warun-kiem skutecznego nadzoru projektu w zakresie terminów, nakładów finan-sowych i standardów jakościowych.

o

”