DOS

Zajęcia 5 i 6

DOS – definicja DOS (Disc Operating System) – jeden z pierwszych systemów operacyjnych. Jednozadaniowy system operacyjny DOS został wyprodukowany w roku 1981 przez firmę IBM i Microsoft (wersja 1.0), jako popularny system operacyjny dla komputerów osobistych. System konsekwentnie ulepszano, powstawały coraz to nowsze wersje DOS'a produkowane równolegle przez firmy IBM (PC-DOS) i Microsoft (MS-DOS). Ostatnia „pełna” wersja systemu to MS-DOS 6.22, a okrojona dla systemu Windows, to MS DOS 7.

DOS – polecenia

Polecenie cls czyści ekran.Polecenie ver wyświetla wersje systemu operacyjnego.Polecenia time i date pozwalają ustawić bieżącą datę i czas w systemie.

Wpisanie polecenia a tym samym wydanie komendy podlega określonym regułom.W pierwszej kolejności podaje się nazwę polecenia a następnie jego opcje i argumenty, przy czym kolejność występowania opcji i argumentów jest z reguły dowolna.W przypadku uruchamianiu programu (polecenia zewnętrznego) dopuszczalne jest pominięcie rozszerzenia pliku (.exe lub .com), tzn. wpisując nazwy, np. mem.Można oczywiście użyć też pełnej nazwy mem.exe.

Podczas pracy z DOS-em ostatni wiersz ekranu zawiera zwykle tzw. prompt, czyli znak zachęty oznaczający gotowość do wykonania kolejnej komendy.Standardowy prompt składa się z pełnej ścieżki dostępu do katalogu bieżącego zakończonej znakiem > , przy czym znak ten ma wyłącznie charakter dekoracyjny.

Do zmiany dysku bieżącego służy polecenie: dysk:, gdzie słowo dysk oznacza literę symbolizującą istniejący napęd, np. c:, d:, itp.

DOS – polecenia

Aby wyświetlić zawartość katalogu używamy polecenia dir.W celu uzyskania pomocy do danego polecenia stosujemy składnię: polecenie /?

Przykład:dir /?.

Oto dalsze przykłady użycia dir:

Przykłady:C:\>dirC:\>dir C:\WINDOWSC:\>dir \WINDOWSC:\>dir WINDOWSC:\>dir C:\

W poleceniach używamy bezwzględnej lub względnej ścieżki dostępu do danego pliku, grupy plików bądź katalogu. Jeżeli w ścieżce dostępu nie używamy nazwy dysku wówczas system przyjmie iż odnosi się ona do dysku bieżącego. Taką ścieżkę dostępu nazywamy względną ścieżką dostępu. W przeciwnym razie mówimy o tzw. bezwzględnej ścieżce dostępu.Polecenie dir wyświetla w pierwszej kolumnie datę i czas ostatniej modyfikacji zbioru, w drugiej rozmiar pliku lub słowo <DIR> w przypadku katalogów, a w ostatniej nazwę zbioru.

DOS – polecenia

Często polecenie dir wydaje się z następującymi opcjami (przełącznikami):/p - zatrzymuje wydruk po zapełnieniu całego ekranu, /w - wyświetla nazwy zbiorów w 5 kolumnach, /l – wyświetlane nazwy są pisane małymi literami,/s - wyświetla zawartość katalogu łącznie z wszystkimi jego podkatalogami, /o - wyświetla zawartość katalogu w określonym porządku: n (alfabetycznie wg nazwy), e (alfabetycznie wg rozszerzenia), s (wg rozmiaru od najmniejszych), d (według daty od najstarszych), g (najpierw wyświetlane są katalogi a potem pliki),Każdą z powyższych wartości można poprzedzić znakiem '-', co spowoduje odwrócenie kolejności sortowania.

Przykłady:C:\>dir WINDOWS /o:nC:\>dir WINDOWS /onC:\>dir WINDOWS /o/nC:\>dir C:\ /l/s

UWAGA!!!W celu przerwania operacji należy użyć kombinacji klawiszy [CTRL+BREAK].Aby rozszerzyć okienko na cały ekran używamy kombinacji klawiszy [ALT+ENTER].np. C:\>dir C:\ /o:gn /p

DOS – polecenia

Do zmiany katalogu bieżącego na inny służy polecenie cd lub chdir.

Przykłady:C:\>cd WINDOWSC:\WINDOWS>cd COMMANDC:\ WINDOWS\COMMAND>cd C:\C:\>cd C:\ WINDOWS\COMMANDC:\>cd \C:\>cd WINDOWS\COMMAND

W ścieżce dostępu dwa symbole mają znaczenie specjalne: . (znak kropki) - oznacza katalog bieżący,.. (dwie kropki) - oznacza katalog nadrzędny w stosunku do bieżącego.

Przykłady:C:\>dir .C:\>cd WINDOWS\COMMANDC:\>cd ..C:\>cd .C:\WINDOWS\COMMAND>cd ..\..

DOS – polecenia

Często zachodzi potrzeba wykonania operacji na jakiejś grupie plików, a nie tylko na pojedynczym zbiorze. Wówczas dla określenia takiej czynności używa się symboli zastępczych * ?, tzw. znaków maskujących lub metaznaków.I tak:? - zastępuje dowolny pojedynczy znak,* - zastępuje dowolny ciąg znaków (również pusty).

Przykłady:C:\>dir *.*C:\WINDOWS>dir *.txtC:\WINDOWS>dir c?n*.*C:\WINDOWS>dir a*.*

DOS – polecenia

Nowy pusty katalog tworzymy używając jednego z poleceń: md lub mkdir.

Przykłady:Utworzyć następujące drzewo katalogów:

\ KOMPUTER

MONITOR KLAWIATURAKINESKOP OBUDOWA KLAWISZE LAMPKI

ENTER SPACJA

UWAGA!!!Można używać następującej składni:C:\>md KOMPUTER\MONITOR\KINESKOPC:\KLAWISZE> for %k in (ENTER SPACJA) do md %k

Można używać również polecenia: tree aby przejrzeć drzewo katalogów.

Katalogi usuwamy używając polecenia: rd lub rmdir.Usuwany katalog musi spełniać dwa następujące warunki: musi być pusty i nie może być katalogiem bieżącym.

DOS – polecenia

Polecenie które umożliwia kopiowanie plików oraz dokonywanie zmiany nazwy w trakcie kopiowania jest polecenie: copy.

Przykłady:C:\>copy c:\Windows\*.txt KOMPUTER\MONITORC:\>copy \Windows\*.txt KOMPUTER\KLAWIATURA\KLAWISZEC:\>copy Windows\*.txt KOMPUTER\KLAWIATURA\LAMPKI

Polecenie copy może służyć również do tworzenia pliku tekstowego. Składnia takiego polecenia jest następująca:copy con nazwa_pliku.Edycję pliku kończymy wprowadzając znak końca pliku ^Z. Uzyskujemy go wybierając z klawiatury klawisz [F6] lub kombinację [CTR+Z].

Przykłady:W katalogu KLAWIATURA utworzyć plik plik1.txt o zawartości ALA MA KOTA.KOMPUTER\KLAWIATURA>copy con plik1.txt.W katalogu KLAWIATURA utworzyć plik plik2.txt o zawartości IDZIE GRZEŚ PRZEZ WIEŚ.KOMPUTER\KLAWIATURA>copy con plik2.txt.

DOS – polecenia

Do wyświetlania zawartości pliku lub plików tekstowych służy polecenie type lub polecenie more.

Przykłady:KOMPUTER\KLAWIATURA>type plik1.txtKOMPUTER\KLAWIATURA>more plik1.txt (jeżeli wyświetlany plik jest zbyt duży, to wyświetlanie można przerwać naciskając przycisk oznaczony q)KOMPUTER\KLAWIATURA>type plik1.txt|moreDo tworzenia pliku tekstowego możemy również korzystać z prostego edytora pełnoekranowego: edit.com.

UWAGA!!!Polecenie edit plik1.txt otwiera plik1.txt w edytorze edit.

DOS – polecenia

Za pomocą polecenia copy łączymy dwa bądź większą grupę plików w jeden plik.

Przykłady:KOMPUTER\KLAWIATURA>copy plik1.txt+plik2.txt plik3.txtKOMPUTER\KLAWIATURA>type plik3.txtKOMPUTER\KLAWIATURA>copy plik1.txt+plik2.txtZa pomocą polecenia copy możemy „skopiować plik na monitor”, czyli wyświetlić jego zawartość na monitorze.

Przykład:KOMPUTER\KLAWIATURA>copy plik1.txt conZa pomocą polecenia copy możemy „skopiować plik na drukarkę”, czyli wydrukować jego zawartość.

Przykłady:KOMPUTER\KLAWIATURA>copy plik1.txt prnKOMPUTER\KLAWIATURA>copy plik1.txt lpt1

DOS – polecenia

Atrybuty pliku, to dodatkowe informacje dołączane do pliku, których zadaniem jest opisywać i regulować jego użycie.W systemie plików FAT istnieją cztery rodzaje atrybutów plików: ukryty, tylko do odczytu, archiwalny (przydzielany każdemu nowo utworzonemu plikowi, a także każdemu plikowi, którego zawartość została zmodyfikowana od czasu utworzenia ostatniej kopii zapasowej) i systemowy.

Atrybuty pliku zmieniamy poleceniem attrib.

Przykłady:attribattrib [+r -r +s –s +a –a +h –h] nazwaattrib [+r] nazwa /s (operacja wykonana na wszystkich podkatalogach)

DOS – polecenia

Za pomocą polecenia ren lub rename możemy zmieniać nazwę pliku lub katalogu.

Przykłady:KOMPUTER\KLAWIATURA>ren plik1.txt plik11.txtKOMPUTER\MONITOR>ren a*.* b*.*KOMPUTER\KLAWIATURA\KLAWISZE>ren ENTER WEJDZ

Za pomocą polecenia del lub erase usuwamy plik lub grupę plików.

Przykłady:KOMPUTER\KLAWIATURA>del plik3.txtdel *.*del .del *.* /q

DOS – polecenia

Za pomocą polecenia ren lub rename możemy zmieniać nazwę pliku lub katalogu.

Przykłady:KOMPUTER\KLAWIATURA>ren plik1.txt plik11.txtKOMPUTER\MONITOR>ren a*.* b*.*KOMPUTER\KLAWIATURA\KLAWISZE>ren ENTER WEJDZ

Za pomocą polecenia del lub erase usuwamy plik lub grupę plików.

Przykłady:KOMPUTER\KLAWIATURA>del plik3.txtdel *.*del .del *.* /q

Polecenie move przenosi pliki oraz zmienia nazwy plików i katalogów.

Przykłady:KOMPUTER\KLAWIATURA\LAMPKI>move *.txt ..\KLAWISZE\SPACJA

DOS – polecenia

W systemie DOS, jak i wielu innych systemach, każdy program dysponuje standardowym strumieniem wejściowym i wyjściowym, z których pobiera i na które wysyła dane. Standardowe wejście i wyjście po inicjacji systemu jest przyporządkowane konsoli, tzn. klawiaturze i monitorowi jednakże można je przyporządkować do dowolnego konkretnego innego urządzenia lub pliku. Do skierowania strumienia do pliku, urządzenia lub do innego polecenia (co nazywamy przetwarzaniem potokowym) służą polecenia:> powoduje skierowanie wyników (wyjścia) do urządzenia lub pliku po prawej stronie znaku, jeżeli pliku nie ma, to zostanie utworzony>> powoduje dołączenie nowych wyników na końcu istniejącego pliku, jeżeli go nie ma, to zostanie utworzony< powoduje, że program lub urządzenie pobierają dane wejściowe z podanego pliku

Często pobierając dane ze standardowego wyjścia, urządzenia lub pliku chcielibyśmy dokonać pewnej modyfikacji lub wyboru danych. Służą do tego celu filtry: find, more i sort.

DOS – polecenia

Polecenie find wyszukuje wiersze zawierające dany ciąg znaków i przesyła je na standardowe wyjście.

Przykłady:Utworzyć w katalogu SPACJA plik tekstowy plik4.txt o następujące zawartości:POLSKA WARSZAWASTANY ZJEDNOCZONE WASZYNGTONFRANCJA PARYŻNIEMCY BERLINROSJA MOSKWASZWECJA SZTOKHOLMa następnie wykonać następujące polecenia:

find „SZ” plik4.txtfind „sz” plik4.txtfind /i „sz” plik4.txtfind /v „SZ” plik4.txtfind „SZ” < plik4.txt > plik5.txtfor %p in (*.txt) do find „SZ” %pdir C:\WINDOWS /s|find “ys”

DOS – polecenia

Polecenie more powoduje wyświetlanie tekstu z zatrzymaniem po wyświetleniu porcji tekstu obejmującej cały ekran. Wyświetlenie kolejnej strony następuje po naciśnięciu dowolnego klawisza.

Przykłady:more < plik4.txtmore plik4.txttype plik4.txt|more

Polecenie sort służy do sortowania wierszy pliku tekstowego. Sortowanie odbywa się według kodów ASCII znaków zawartych w n-tej kolumnie. Polecenie nie rozróżnia małych i wielkich liter.

Przykłady:sort plik4.txtsort /r plik4.txtsort /+2 plik.txtsort < plik4.txt > plik6.txt

Pliki Wsadowe

REM Prosty plik wsadowyECHO Sprawdzimy stan pamięcimem.exeTYPE C:\windows\setuplog.txt | MOREPAUSE

@ECHO OFFREM Prosty plik wsadowyECHO Sprawdzimy stan pamięcimem.exedir C:\ >> plik1.txtPAUSE

I po poprawkach:

Praca domowa:

1. Dowiedź się do czego wykorzystać polecenie doskey w DOSie?2. Co daje polecenie prompt?3. Jakie zastosowanie miał program Norton Commander używany pod systemem MS DOS..