Dominika Figurska, Agata Puścikowska, "I co my z tego mamy?"

I CO MY Z TEGO MAMY?

DOMINIKA FIGURSKAAGATA PUŚCIKOWSKA

WYDAWNICTWO ZNAK

KRAKÓW 2014

7

I po co to wszystko, czyli tytułem wstępu

Agata Puścikowska: Piątka dzieci, praca na etacie, napięte grafiki i zobowiązania zawodowe przeplecio-ne chorobami dzieci, problemami małżeńskimi, spra-wami szkolnymi, zakupami, sprzątaniem w dużej ro-dzinie oraz praniem miliarda skarpetek. Tysiąc zadań wagi lekkiej lub wagi ciężkiej… A właśnie, waga. Po piątej ciąży wcale nie jest taka, jak była przed ciążą pierwszą…

Dominika Figurska: Brzmi niepokojąco. Do czego zmierzasz?

Nie ma się co okłamywać – wielodzietność, życie w dużej rodzinie, w małżeństwie, w którym obydwoje rodzice pracują zawodowo, bywa sielanką… Ale zwy-kle nią nie jest. Ktoś, kto patrzy na nas z boku, gdy non

8

i co my z tego mamy?

stop biegamy, działamy, mając niewiele czasu dla sie-bie, pewnie uzna nas za…

Wariatki. I popuka się w głowę.

Ja się sama zresztą też czasem pukam w głowę…

Gdy obserwujesz mnie czy siebie? (śmiech).

Ciebie podziwiam. Czynna zawodowo aktorka, która wychowuje piątkę dzieci, to absolutne zjawisko.

To samo mogłabym powiedzieć o aktywnej zawodowo dziennikarce, matce piątki dzieci. Czyli – jak widać – zja-wisko takie w przyrodzie istnieje. Owszem, jako rzadkość. Jesteśmy rzadkością.

A jeśli w przyrodzie coś występuje rzadko, to z re-guły wywołuje zdziwienie i wieczne pytania: „Jak tak w ogóle można”?

„Jak ty to robisz? Jak ci się udaje pogodzić pracę zawo-dową z wychowywaniem dzieci?” Tak, często słyszę ta-kie pytania.

Moje życie, funkcjonowanie na co dzień, działanie jest dla mnie czymś naturalnym, jest moją normą. Zwy-kłe, codzienne zmagania. Tymczasem pytanie: „Jak so-

9

I po co to wszystko, czy lI tytułem wstępu

bie radzisz?”, zadawane po wielekroć, czasem w moich uszach brzmi niemal jak: „Czy jesteś kosmitką?”. Mam wrażenie, że dla postronnych obserwatorów nasze życie nie jest… normalne.

A co dla nich w ogóle jest normalne? Jakie są normy, które większość społeczeństwa uważa za „zwyczajne”?

Model 2 + 2 oczywiście.

Pewnie tak. Choćby z tego powodu, że statystycznie ro-dzin z dwójką dzieci jest dużo. Razem z modelem 2 + 1 stanowią większość polskich rodzin. Wszystkie pozostałe rodziny, które wychodzą poza taką normę, są inne. A kon-kretnie: są postrzegane jako inne.

„Inne” dziwi, szokuje, wywołuje zainteresowa-nie. Czasem może się wydawać szalone lub… niebez- pieczne.

Wręcz patologiczne. Rodzina wielodzietna to w odbio-rze części społeczeństwa rodzina… dziwna, której nale-ży się bacznie przypatrywać. Mimo że jest XXI wiek, teo-retycznie wolno wszystko, i w dodatku nic nikogo już nie dziwi. Owszem, jest coś, co niezmiennie zadziwia: to ro-dzina, która się decyduje na przyjęcie dziecka czwartego, piątego czy szóstego.

10


Zadziwienie może być neutralne. Może mieć jednak wydźwięk negatywny.

Właśnie w sposób negatywny dziwi się część osób ob-serwujących wielodzietnych. Pytanie brzmi: Dlaczego?

Bo wdrukowano ludziom, że rodziny duże to rodzi-ny, w których panuje przemoc, biedne i dysfunkcyjne.

Jeśli taki stereotyp rzeczywiście nadal pokutuje i stra-szy, to jest to postkomunistyczny koszmar.

Mogę cię zapewnić, że pokutuje zarówno na salonach, jak i wśród ludzi skromniej sytuowanych.

Więc czas to zmienić! Trzeba w końcu odczarować nie-prawdziwą wizję wielodzietnych matek, rodzin. Drażni mnie, gdy po raz enty oglądam reportaż o wielodzietnej ro-dzinie, w której królują bieda, alkohol i przemoc.

Są i takie wielodzietne. Gdzieś…

Akurat znam dziesiątki pozytywnie funkcjonujących ro-dzin wielodzietnych i ani jednej rodziny wielodzietnej pa-tologicznej.

Ja znam jedną patologiczną wielodzietną na kilka-dziesiąt dobrych, kochających się wielodzietnych rodzin.

11


Jasne, że dysfunkcje w niektórych rodzinach istnieją. Jestem jednak pewna, że statystycznie jest ich tyle samo wśród wielodzietnych, co w modelu uważanym za „nor-malny”. Różnica polega na głośnej narracji: o rodzinach z szóstką czy siódemką dzieci mówi się najchętniej i naj-głośniej wtedy, gdy dzieje się w nich coś negatywnego.

Słowo „wielodzietny” w ostatnich kilkudziesięciu la-tach stało się niemal zamiennikiem słowa „patologicz-ny”. Straszny to synonim.

Gdy coś dramatycznego wydarzy się w rodzinie 2 + 1, nikt nie podkreśla, że zło wydarzyło się w rodzinie małej. I słusznie zresztą, bo zło się czasem po prostu dzieje, nie- zależnie od liczby dzieci. Niestety czasem może dopaść niemal każdą rodzinę.

Tymczasem przecież ogromna większość rodzin wie-lodzietnych to rodziny zwyczajne. Ani święte, ani z mar-ginesu społecznego. Mające problemy, cieszące się radoś-ciami, próbujące wiązać koniec z końcem.

Być może to wiązanie jest trudniejsze właśnie u wielo-dzietnych. Bo pensja rodziców musi być podzielona przez większą liczbę osób.

Oczywiście. Przy czym skromniejszy budżet to nie pa-tologia. To po prostu trudność, z którą trzeba nauczyć się żyć.

12


Akurat znane mi rodziny wielodzietne głodem nie przymierają. Przeciwnie. Są zaradne, rodzice pracu-ją na dobrych stanowiskach. A kiedy pojawia się nowe dziecko, trzeba po prostu bardziej się starać. Więcej pra-cować, myśleć, jak zapewnić powiększającej się rodzinie byt.

Jak to mówią, każde kolejne dziecko przynosi ze sobą chleb.

Przynosi rodzicom przede wszystkim radość. A wraz z radością – wolę do walki i chęć, by działać. Rodzice chcą zapewnić dzieciom godny byt, gdy decydują się na dwoje dzieci. Podobnie starają się, gdy rodzą się kolejne, a rodzi-na staje się wielodzietna. Nic nadzwyczajnego i przedziw-nego. To rodzicielska norma wynikająca z miłości i odpo-wiedzialności.

To dlaczego, gdy idę z piątką dzieci ulicą, inni space-rowicze niemal pokazują nas palcami?

Moim zdaniem ludzie się dziwią i podejrzliwie obserwu-ją z prostego, starego jak świat powodu: bo nas nie znają. Bo nie mają bliższego kontaktu z pozytywnymi rodzinami wielodzietnymi, a jednocześnie otrzymują negatywny prze-kaz medialny. Lub kiedyś poznali jakąś związaną z wielo-dzietnością patologię. I na jej przykładzie stwo rzyli sobie obraz wszystkich dużych rodzin.

13


Wygląda więc na to, że aby walczyć ze stereotypem patologicznej wielodzietności, po prostu trzeba dać się poznać. Powiedzieć o sobie, nienachalnie, pokazać sie-bie i swoją rodzinę.

Warto pokazać prawdę i otworzyć się na innych. Trzeba po prostu trafić do środowisk, w których nie ma rodzin wie-lodzietnych. „Niech nas zobaczą” to modne ostatnio hasło, można je zaadaptować na potrzeby promocji wielodzietno-ści. Jestem pewna, że gdyby zechciano nas poznać i spró-bować zrozumieć, duża liczba dzieci przestałaby się jawić jako dziwactwo.

Jeden biegun postrzegania wielodzietności to nie-sprawiedliwa krytyka, negatywna ocena. Jednak jest i drugi biegun, który nazywam „przez różowe okulary”.

Wielodzietność jako idealny model rodziny?

Właśnie. Na tym drugim biegunie wiele środowisk, zwykle konserwatywnych, bezkrytycznie zachwala mo-del 2 + „dużo”, traktując posiadanie większej liczby dzieci niemal jak absolutną świętość. Wielodzietny zna-czy bez skazy. Taki wielodzietny bożek.

Nie czuję się specjalnie bosko…

14


Ja podobnie, mimo że posiadanie pięciorga dzieci traktuję jako dar od Boga. Dar i zadanie.

Bo duża rodzina to jest dar od Boga. Tyle tylko że nie każdy go otrzymał. I zapewne nie każdy chce przyjąć. Wie-lodzietność to zadanie, które faktycznie do najprostszych nie należy.

Nie każda matka ma odwagę urodzić pięcioro, sześ-cioro, dziesięcioro dzieci.

Zgoda. Posiadanie większej liczby dzieci nie czyni z ma-tek wielodzietnych ani lepszych, ani gorszych. To jest jedna z możliwych dróg macierzyństwa. Ani bezkrytyczna glo-ryfikacja wielodzietności, ani tym bardziej potępianie jej jako patologii nie jest wskazane.

Myślisz, że gdy ktoś przeczyta o tej naszej prawdziw-szej stronie wielodzietności, zapragnie sam być wielo-dzietny?

Nie zamierzam nikogo namawiać do posiadania więk-szej liczby dzieci. Namawiać można na zakup kotka i cho-mika. Nie na powiększenie rodziny. To zbyt poważna spra-wa. Wielodzietność powinna być świadomym wyborem małżeństwa. Rodziców: kobiety i mężczyzny. Bardziej mi zależy, by po prostu zaświadczyć, że można być zwykłą, kochającą wielodzietną matką i żoną. Można jednocześnie

15


pracować zawodowo i spełniać się jako ambitna kobieta. I można przy tym… nie zwariować.

Choć czasami na wariację się zbiera…

Oczywiście. Jak w każdej rodzinie, niezależnie od licz-by dzieci.

Choć teoretycznie, gdy jest więcej dzieci, więcej i problemów.

Duża rodzina, konieczność ogarnięcia wszystkich spraw, obowiązków czasem wydaje się ponad siły. Wielość różnych bodźców, dziecięce bunty, problemy małżeńskie – to wszystko potrafi zmęczyć do granic możliwości, wręcz doprowadzić do łez. Jak to w życiu.

Małodzietni też tak mają.

Jasne. Ale pomimo trudów wielodzietność to dla mnie i mojego męża wielkie szczęście. Szczęście, które mnoży się, a nie dzieli. Nasz dom to miłość małżeńska pomnożo-na przez wszystkie dzieci. A ja jestem zachłanna na miłość: wolę mieć więcej niż mniej. Więcej miłości pomaga poko-nywać przeróżne trudności życiowe.

Każde kolejne dziecko to jednak dodatkowa praca. Kolejna wywiadówka, kolejna sterta prania i prasowa-nia, dodatkowe problemy wychowawcze.

16


I dodatkowe uczucie, dodatkowa radość, pełnia. Jeśli u wielodzietnych jest więcej problemów, bo trzeba je mno-żyć przez liczbę dzieci, to i radość się mnoży przez taką samą liczbę. To taka prosta matematyczna zasada.

Zasada, w którą nie wierzą rodzice niektórych jedy-naków.

Trudno. Ich wolny wybór. Zresztą tak naprawdę temu, kto nie doświadczył dzikiej radości z nowego człowieka pomnożonej przez pięć, kto nie doświadczył fascynujących relacji między rodzeństwem, kto nie doświadczył w końcu dojrzewania do kolejnego macierzyństwa, ciężko wytłu-maczyć, że wielodzietność to pełnia. I gdybym miała jesz-cze raz wybrać, wybrałabym ją zupełnie świadomie. Zna-jąc i dobre, i gorsze jej strony.

Często początki macierzyństwa bywają trudne, ale kilkoro małych dzieci jednocześnie to praca na kilka etatów. A kilkoro dorastających jednocześnie dzieci po-trafi doprowadzić do białej gorączki.

Z białą gorączką pełna zgoda, choć trzeba sobie umieć radzić z fochami i dziecięcym szaleństwem. W dodatku po pewnym czasie okazuje się, że im więcej dzieci, tym łatwiej. Bo nabierasz doświadczenia, uczysz się mądrze wychowy-wać. Co daje dobre efekty.

17


Gdy wypowiedziałam podobne słowa wśród mało-dzietnych koleżanek, to nie uwierzyły. Niemal mnie wy-śmiały.

Bo to może brzmieć niewiarygodnie z perspektywy matki jednego dziecka. Każda z nas, matek i kobiet, róż-nie przeżywa macierzyństwo, każda ma za sobą inne do-świadczenia związane z przychodzeniem na świat dzie-ci, z kryzysami małżeńskimi, z pracą zawodową. Inaczej definiujemy swoją rolę w małżeństwie, swoje życiowe po-wołanie. Na szczęście nie jesteśmy jednakowe, wyko-nane według jednego schematu. Kobieta, matka to nie wzór matematyczny czy jedynie słuszny, idealny model ubrania.

Identyczne nie jesteśmy, choć czasem próbujemy być. Próbujemy równać do jakiegoś ideału, dostosowywać się do wymyślonego wzorca. Boimy się być inne. Czy inaczej: boimy się być sobą.

Właśnie! Ale to jest błąd, który może wywoływać opła-kane skutki. I my same możemy stać się ofiarami takich lęków czy też próby życia w cudzej skórze. Nie wolno według cudzego modelu życia tworzyć własnego świa-ta. Moje doświadczenie kobiecości, macierzyństwa, wie-lodzietności należy tylko do mnie. Jednocześnie nie zamierzam przedstawiać swojego doświadczenia jako jedynie dobrego.

18


Życiowa droga każdej z nas, osobno: droga Figur-skiej, droga Puścikowskiej, Iksińskiej, to nie jest jedy-nie słuszna droga.

Każda z nas, kobiet, powinna mieć prawo do wolne-go wyboru. Może tworzyć własny model rodziny, szukać szczęścia dla siebie i bliskich. W jednej rodzinie tym szczęś-ciem będzie jedno dziecko. W innej – dzieci piątka. Jedna kobieta będzie spełniać się, wyłącznie pracując w domu, inna nie wytrzymałaby takiego życia, więc powinna praco-wać zawodowo. Niezależnie od tego, ile się ma dzieci, jaki się zawód wykonuje, ile ma się pieniędzy i skąd się pocho-dzi. Ile rodzin – tyle możliwości, tyle wolnych wyborów.

Obawiam się jednak, że o wolny wybór dotyczący mo-delu funkcjonowania rodziny czasem trudno. Kobiety, szczególnie młode, są bombardowane dobrymi radami lub jedynie słusznymi pomysłami na życie. Babcie, mat-ki czy ciotki niemal wymuszają na nich, by dostosowa-ły się do stylu życia, który młode kobiety niekoniecznie uważają za najlepszy.

Tak. Ale naprawdę nie musimy się temu bombardowa-niu poddawać. Choć oczywiście proste to nie jest. Wyma-ga pewnej twardości i umiejętności powiedzenia „nie”. Jest to trudne, szczególnie gdy nie mamy oparcia w kimś, kto nam naprawdę dobrze życzy. W kimś, kto coś już przeżył i wie, co w życiu najważniejsze.

19


Z drugiej strony młode kobiety otrzymują wzorce kobiecości i macierzyństwa – na przykład z mediów. Wzorce, które nie zawsze są pozytywne, ale bardzo często modne i wygodne. W takiej zawierusze wartości trudno im czasem w ciszy zastanowić się, czego same by chcia-ły, czego tak naprawdę oczekują od życia.

Dlatego dobrze mieć mądre wsparcie. Gorzej, gdy wo-kół są doradcy nastawieni dość agresywnie i próbują nami manipulować, zmieniać nasze życie na własną modłę. Jeśli czujemy, że wymusza się na nas jakąś postawę – werbalnie lub niewerbalnie – nie wolno się poddawać! Nie starajmy się naśladować pięknej pani z telewizji ani innej celebryt-ki, która w błysku fleszy opowiada o swoim życiu.

Żeby tak postępować, trzeba być silnym. Silną, w za-sadzie.

To prawda. Bo kobieta powinna być silna. Musi umieć samodzielnie podejmować decyzje, umieć zawalczyć o swo-je dobro.

Brzmisz jak feministka.

Jak realistka raczej. Świadomość siebie, własnych po-trzeb, tego, co jest dla mnie i mojej rodziny dobre, uła-twia życie, porządkuje świat wokół. Od kiedy chęć pozy-tywnego funkcjonowania to wymysł feministyczny? Moim

20


zdaniem chęci życia w zgodzie ze sobą, w poszanowaniu swojej kobiecości, swoich potrzeb nie należy łączyć z femi- nizmem.

Pełna zgoda! Jednak w społecznym, spłaszczonym i błędnym odbiorze tylko tak zwane skrajne feminist-ki walczą o dobro kobiet. Natomiast matki wielodziet-ne, o poglądach konserwatywnych są często postrzega-ne jako ofiary systemu patriarchalnego, którym nawet siostry feministki nie pomogą.

Tym bardziej więc warto rozprawić się z niektórymi te-zami wojujących feministek. Mam wrażenie, że panie, któ-re walczą o prawa innych kobiet, tak naprawdę niewiele wiedzą o realnych potrzebach większości z nich. Nie mają pojęcia o ich życiu, o codzienności, o marzeniach.

A zamiast w konkretny sposób rzeczywiście pomagać kobietom, histerycznie domagają się na przykład pra-wa do aborcji.

Zabijanie własnego dziecka ma być prawem i ma uszczę-śliwiać kobietę matkę? Naprawdę największym problemem polskich kobiet jest to, że nie mogą w majestacie prawa za-bić swojego dziecka? Kompletny absurd.

Dlatego – tak jak mówił Jan Paweł II – światu, ko-bietom, potrzebny jest nowy feminizm. Taki feminizm,

21


który pomoże odkryć piękno kobiety, jej prawdziwą wartość.

I pozwoli nam, matkom, możliwie najlepiej się rozwi-jać. Mieć oparcie w szczęśliwym domu, kochającym mężu i dzieciach.

To szykuje się nam długa rozmowa. O wielodzietno-ści jako niepatologii, o trudach i znoju macierzyństwa przeplatanych oczywiście wielkimi radościami. O fe-minizmie i samorealizacji. O małżeńskich kryzysach, o sposobach na radzenie sobie z prowadzeniem domu, gdy wokół plącze się piątka dzieci. O różnicach w wy-chowywaniu dziecka pierwszego oraz dziecka piątego. Sporo tego.

Sporo. Mam nadzieję, że ta książka pomoże kobietom, matkom wielodzietnym, ale i matkom jedynaków, niepew-nym swojego macierzyństwa, swoich wyborów. Pomoże im uwierzyć w siebie, swoje możliwości i swoją rodzinę. Chcia-łabym też, żeby nasza rozmowa pomogła im zrozumieć, że problemy, które przeżywają, nie są czymś nadzwyczaj-nym. Nie powinny obwiniać się, czuć się z tego powodu gorsze. Bo wiele z nas doświadcza podobnych problemów, trosk i trudów.

Które jednak można i trzeba pokonywać.

22


Jasne. Problemy i trudności nie oznaczają, że jesteśmy złymi matkami czy żonami. Żeby być dobrą matką, nie trzeba być matką idealną.

Czyli nie będziemy dawać gotowych recept na dobre życie?

A masz takie recepty? Ja nie mam. Prócz tego, że po pro-stu trzeba kochać. Siebie, męża, dzieci. I życie się kręci…

A gdy zapytam: „I co my z tego mamy?”. Z tej wie-lodzietności, pędu między pracą zawodową a dziecia-kami? Z ciągłego niedoczasu i niewyspania? Co odpo-wiesz?

Odpowiem pytaniem na pytanie: „A chciałabyś tego nie mieć?”.

I obie się roześmiejemy!

23


Pragnę (…) wypowiedzieć tę radość, jaką dla każdego z nas stanowią dzieci, wiosna życia, zadatek przyszłości każdej dzisiejszej ojczyzny. Żaden kraj na świecie, żaden system politycz-ny nie może myśleć o swej przyszłości inaczej jak tylko poprzez wizję tych nowych pokoleń, które przejmą od swoich rodziców wielorakie dziedzictwo wartości, zadań i dążeń zarówno własnego narodu, jak też całej rodziny ludz-kiej. Troska o dziecko, jeszcze przed jego naro-dzeniem, od chwili poczęcia, a z kolei w latach dziecięcych i młodzieńczych, jest pierwszym i podstawowym sprawdzianem stosunku czło-wieka do człowieka. I dlatego też czegóż moż-na bardziej życzyć każdemu narodowi i całej ludzkości, wszystkim dzieciom świata, jeśli nie owej lepszej przyszłości, w której poszanowanie praw człowieka stanie się pełną rzeczywistoś-cią w wymiarach nadchodzącego 2000 roku?

Przemówienie Jana Pawła II na forum ONZ, 2 października 1979 r.


Rodzina, założona i ożywiana przez miłość, jest wspólnotą osób: mężczyzny i kobiety jako mał-żonków, rodziców, dzieci i krewnych. Pierwszym jej zadaniem jest wierne przeżywanie rzeczywi-stości komunii w ciągłym działaniu na rzecz roz-wijania prawdziwej wspólnoty osób.Wewnętrzną zasadą, trwałą mocą i celem osta-tecznym tego zadania jest miłość: tak jak bez miłości rodzina nie jest wspólnotą osób, tak samo bez miłości nie może ona żyć, wzrastać i doskonalić się jako wspólnota osób. To, co na-pisałem w encyklice Redemptor hominis, znaj-duje swój początek i najwłaściwsze zastosowa-nie w rodzinie jako takiej: „Człowiek nie może żyć bez miłości. Człowiek pozostaje dla siebie istotą niezrozumiałą, jego życie jest pozbawio-ne sensu, jeśli nie objawi mu się Miłość, jeśli nie spotka się z Miłością, jeśli jej nie dotknie i nie uczyni w jakiś sposób swoją, jeśli nie znajdzie w niej żywego uczestnictwa”.

Adhortacja Familiaris consortio III, 18

spis treści

I po co to wszystko, czyli tytułem wstępu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Wprowadzenie do wielodzietności, czyli o.tym, że trudne bywają dobrego początki i że … nie należy się zniechęcać . . . . . . . . . 25

Kolejne dzieci, czyli odkrywanie macierzyństwa . . . . . . . . . . . . . . 45Pełna wielodzietność Realia i.reakcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73Porady wesołej brygady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99Mama w.pracy? Da się! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115Wartościowe wychowanie też możliwe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141Wiara i.dzieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161Przepis na kryzys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179Nowy feminizm w.natarciu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195Kochajmy się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221

Epilog, czyli kulisy wielodzietnej rozmowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237

Dominika Figurska, Agata Puścikowska, "I co my z tego mamy?"

Documents

Transcript of Dominika Figurska, Agata Puścikowska, "I co my z tego mamy?"