Dąbrowa Górnicza- Nasze miasto -

EDUKACJA REGIONALNA

Położona na południu Polski, Dąbrowa Górnicza jest najbardziej

rozległym pod względem powierzchni (liczy 188 km2) miastem

województwa śląskiego; to dziewiąte pod względem wielkości

miasto w Polsce.FLAGA DĄBROWY GÓRNICZEJ HERB DĄBROWY GÓRNICZEJ

Położenie Dąbrowy Górniczej

W Dąbrowie mieszka obecnie około 125 tys. ludzi. Dąbrowa Górnicza obejmuje tereny od Czarnej Przemszy

do środkowej części Pustyni Błędowskiej.

Dzielnice miasta:

ANTONIÓW, BŁĘDÓW, BUGAJ, CENTRUM, DZIEWIĄTY, GOŁONÓG, KORZENIEC,

KUŹNICZKA NOWA, ŁAZY BŁĘDOWSKIE, ŁĘKA, ŁEKNICE, ŁOSIEŃ, MARIANKI, MYDLICE, OKRADZIONÓW, PIEKŁO,

RATANICE, REDEN, SIKORKA, STRZEMIESZYCE MAŁE, STRZEMIESZYCE

WIELKIE, TRZEBIESŁAWICE, TRZYDZIESTY, TUCZNAWA, UJEJSCE, ZĄBKOWICE,

w latach 1977 – 1984 SŁAWKÓW

HISTORIA MIASTA

Pierwsza wzmianka o Dąbrowie pojawiła się w 1726,

a pochodzi z ksiąg parafialnych 

kościoła Świętej Trójcy w Będzinie,

w których pod datą 25 lipca 1726 odnotowana została jako matka chrzestna

niejaka Anna Lisowa

– mieszkanka Dąbrowy.

Mapa Dąbrowskiego Zagłębia Węglowego z 1918 roku

Pierwsze wzmianki o osadach z terenu Dąbrowy Górniczej pochodzą już z XII

w. O dzielnicach naszego miasta wspomina nawet Jan Długosz w swoich

księgach z XV wieku.

Według spisu ludności diecezji krakowskiej z 1787 osada liczyła 184 mieszkańców. W 1795, w wyniku III

rozbioru Polski, Dąbrowa przyłączona została do Prus.

ul. Sobieskiego w 1928 r.

W 1799 powstała pierwsza znana mapa tych okolic, z której wynika, że zalążkiem osady była wieś – "Stara Dąbrowa".

Na terenie Dąbrowy odkryto pod koniec XVIII

w. jeden z najgrubszych na świecie pokład

węglowy, nazwany później "redeńskim" .

Kopalnia „Reden”

Już w 1796 z inicjatywy władz pruskich

rozpoczęto budowę pierwszej odkrywkowej

kopalni węgla kamiennego, która od nazwiska dyrektora górnictwa w rządzie

pruskim – hr. Fryderyka Wilhelma Redena– otrzymała nazwę

"Reden".

FRYDERYK WILHELM REDEN

Na przełomie XIX i XX wieku Dąbrowa była największym skupiskiem inteligencji technicznej w

Zagłębiu; jej kuźnią była Szkoła Górnicza Sztygarka. Historia tej szkoły to piękne karty w dziejach polskiego górnictwa i walk rewolucyjnych. Sztygarka wydawała też ważne czasopismo naukowe – „Przegląd Górniczo-

Hutniczy”. 

Szkoła Górnicza im. Stanisława Staszica.

W 1916 roku podniesiono wieś Dąbrowę do rangi miasta. Jego pierwszym prezydentem został

dr Adam Piwowar.

SKĄD SIĘ WZIĘŁA NAZWA DĄBROWA GÓRNICZA?  

Legenda głosi…

Było to w czasach, gdy wieś Dąbrowa wchodziła w skład majątku Koniecpolskich. Zmienili oni nazwę wsi na Koniecpolskie. Żył sobie tutaj poczciwy drwal. Pewnego dnia zarządca majątku, człowiek twardy jak kamień, zaproponował mu wyrąb dębowego lasu za lichą zapłatę. Pieniądze miał drwal otrzymać po zakończeniu pracy.- A co mam jeść? - zapytał z żalem drwal.O wszystkim doskonale wiedział wywiad piekielny, rozdrażniony ponadto, ulubionym powiedzonkiem zarządcy: „Niech cię diabli wezmą".Ludzie w siole byli uczciwi i pracowici, więc jak tu takich brać do ognia piekielnego?Wydelegowany przez piekło czart „wkręcił się" na parobka do drwala i namówił go do podjęcia oferowanej roboty. Przez noc uporał się diabeł z wyrębem i zgłosił się do zarządcy po zapłatę. Ale zarządca wypłacił należność w różnej walucie - mieszając talary z czerwieńcami i złotymi, by nieco „zaoszczędzić" - bo przecież głupcy się nie spostrzegą.Czarci parobek odebrał zapłatę i oddał drwalowi. Wieczorem, gdy zarządca wylegiwał się na kanapie, przyszedł do niego czart ponownie i mówi:- Ja za przeproszeniem, wedle tej zapłaty - zaczął - Jakeśmy obliczyli, wielmożny Pan „omylił się" na jakieś 10 talarów.- Dwa razy liczyłem - oburzył się zarządca - Niech mnie diabli wezmą, jeślim was skrzywdził o grosz ! - wrzasnął.Na te słowa czekało całe piekło latami. Diabeł w oka mgnieniu skoczył, duszę chciwca porwał prosto do Lucyfera. Kiedy się zaś o wszystkim dowiedział pan Koniecpolski, wieś za marne grosze rządowi sprzedał. Szybko przywrócono dawną nazwę - Dąbrowa.Wkrótce odkryto tu węgiel i na miano „Górniczej" osada zapracowała. I tak powstała Dąbrowa Górnicza - z czasem stając się dużym miastem.

ARCHITEKTURAPrzegląd najważniejszych zabytków

Dąbrowy Górniczej

Bazylika Najświętszej Maryi Panny Anielskiej

Świątynia wybudowana została w latach 1898-1912 według projektu Józefa Stefana Pomian-Pomianowskiego w stylu neogotyckim (gotyk nadwiślański), jako dobudowa do kościoła św. Aleksandra powstałego w latach 1875-1877. Jej budowniczym i pierwszym proboszczem był ks. prałat Grzegorz Augustynik. Poświęcił ją 19 września 1912 r. biskup kielecki Augustyn Łosiński. Od 1996 r. dąbrowska bazylika jest wpisana w rejestr zabytków.

Pałac Kultury ZagłębiaPałac Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej, został wybudowany w latach 1951-1958, według projektu Zbigniewa Rzepeckiego. Otwarcie zostało dokonane 11 stycznia 1958 r. Został nazwany „Dom Kultury Zagłębia”, a następnie został przemianowany na „Pałac Kultury Zagłębia”. Upływ czasu nie zmienił funkcji PKZ-tu jaką jest oferowanie mieszkańcom Dąbrowy Górniczej i okolic wiele zróżnicowanych form obcowania z kulturą i sztuką. PKZ realizuje projekty z zakresu „Edukacji kulturalnej, upowszechniania i ochrony kultury w tym również ludowej” – „Szkoła tradycji”, „Spotkania z żywym słowem”, „Wychowanie przez sztukę”, „Umysł otwarty”.

Kościół pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny i św. Antoniego

Barokowy kościół w Dąbrowie Górniczej - Gołonogu (Diecezja sosnowiecka, Dekanat dąbrowski - św. Antoniego z Padwy), zbudowany na wzgórzu wapiennym o wysokości 335 m n.p.m. (Góra św. Antoniego). Kościół ten został ufundowany w 1675 przez biskupa krakowskiego Andrzeja Trzebickiego i konsekrowany przez niego w 1678.

Młyn wodny w Dąbrowie GórniczejBudynek powstał w XVIII wieku nad Czarną Przemszą. W okresie przedwojennym właścicielem młynu był człowiek o nazwisku Skotarski. Kolejnym właścicielem był Jan Gołąbek. Młyn znalazł się w jego posiadaniu po II wojnie światowej i do dziś należy do tej rodziny. Młyn był używany do połowy lat 60 XX wieku.

Do ważnych obiektów historycznych należy również zaliczyć:

• Dworce kolejowe w Gołonogu, Ząbkowicach i Strzemieszycach Wielkich,

• "Freja" – dom byłego właściciela młyna w Okradzionowie,

• "Hubertus" – zajazd i lokal gastronomiczny,

Kościół św. Barbary – wzniesiony przez ewangelików, od 1945 przejęty przez katolików

Zbudowany został przez ewangelików w 1882 r.

W 1945 r. wszedł w posiadanie katolików i do

1957 r. służył jako kościół rektorski pobliskiej Szkoły

Górniczej "Sztygarka".

Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa

kościół parafialny w Strzemieszycach

Wielkich

W latach 2002 – 2008 sanktuarium, od 2008

bazylika mniejsza.

• Kościół Zesłania Ducha Świętego (dzielnica Ząbkowice)

• Kaplica pod wezwaniem Św. Katarzyny,

• Kopalnia ćwiczebna – Rozpoczęcie budowy w 1927 roku, pierwszy etap ukończono w 1929 r.,

Synagoga Znajdowała się w Dąbrowie Górniczej

na rogu ulic Okrzei i Sienkiewicza.

Została zbudowana w latach 1912-1916 z fundacji lokalnych zamożnych

Żydów, którymi byli: Berek Fuks, Alter Futerko, Mordka Lejba

Miodownik, Kopl Krzanowski, Mordka Hilel Ferens, Icek Majer Luksburg, Herszek Rajchman oraz Mojżesz

Mitelman.

Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę. Po

zakończeniu wojny synagogę chciała przejąć protestancka społeczność

chrześcijańska, z przeznaczeniem na zbór. Ze względu na protesty

społeczności żydowskiej budynek nie został im przekazany. Wkrótce władze miejskie zezwoliły na

przebudowanie synagogi na warsztat samochodowy. W latach 70. XX wieku

budynek został rozebrany.

Pałacyk Dezona w Parku

Śródmiejskim

Został wybudowany przez dyrektora

Towarzystwa Francusko-Włoskiego w Dąbrowie

Górniczej dla swojej żony. W czasie wojny

siedziba Gestapo. Pałacyk przetrwał

okresy wojenne. Przez dłuższy czas znajdował się w nim komisariat

milicji, a później policji.

W roku 2007 pałacyk został nad niszczony przez pożar. Obecnie jest przygotowany do

odnowienia.

Przyroda naszego miasta

Pojezierze Dąbrowskie

Pogorie; zespół zbiorników wodnych w Dąbrowie

Górniczej, będących zalanymi wyrobiskami piasku podsadzkowego wydobywanego niegdyś dla okolicznych kopalń węgla.

Dziś część z nich z racji wyjątkowych walorów przyrodniczych uzyskała

status obszarów chronionego krajobrazu.

Pogoria I

Pogoria I, pow. 75 ha, powstała w 1943 r. Niegdyś było to główne miejsce letniego wypoczynku

mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego i Górnego Śląska. Jezioro było dawniej

szkołą dla żeglarzy i kajakarzy – wychowało się tu sporo dobrych żeglarzy starszego pokolenia.

Trenował tutaj również na swoich ślizgaczach wielokrotny mistrz świata

– Waldemar Marszałek.

W południowej części jeziora wśród trzcinowisk gniazdują rzadkie gatunki

ptaków wodnych, na wschodnim brzegu znajduje się użytek

ekologiczny Młaki nad Pogorią I, chroniący rzadkie gatunki roślin

rosnące na młakach niskoturzycowych.

Pogoria II

Pogoria II, pow. ok. 25 ha, obszar wyrobiska popiaskowego przed zalaniem został częściowo zasypany żyzną ziemią z nadkładu, przywożonego z odkrywkowej kopalni węgla Brzozowica. Dzięki temu jezioro jest otoczone wyjątkowo bujną roślinnością, ale jest i płytkie – maksymalne głębokości nie przekraczają 2,5 m. Przy najbardziej dzikim wschodnim brzegu rośnie piękny łęg wierzbowy z dominującą wierzbą kruchą, bliźniaczo podobny do naturalnych lasów zalewowych dolin rzecznych. Tuż obok przestrzeń płytkiej zatoki zajmuje obumarły "zatopiony las", wskazujący na niższy przed laty poziom wód jeziora, od lat jest to miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów, miejsce często odwiedzane także przez czaple. Tafla wody w dużej mierze jest porośnięta chronionymi grążelami żółtymi i rzadszymi grzybieniami białymi, brzegi zaś porastają szuwary dochodzącej do 4 metrów wysokości trzciny, pałki, trzcinnika, jeżogłówki, przeplatane pięknie kwitnącym kosaćcem żółtym. We wschodniej części akwenu znajduje się niewielka wyspa. Od 2002 roku jezioro wraz z otoczeniem stanowi użytek ekologiczny "Pogoria II" o powierzchni 40 ha. Na zbiorniku od lat obowiązuje zakaz kąpieli i pływania środkami pływającymi, jest natomiast dozwolone wędkowanie.

Pogoria IIIPogoria III, pow. 205 ha (2

km²), do niedawna największy z zalanych zbiorników, jednakże ze skromnym

zapleczem rekreacyjnym. Stanowi rezerwowe ujęcie

wody dla Huty Katowice. Jest to prawdziwa oaza

windsurfingowców całego regionu, od lat służy również żeglarzom. Jezioro posiada

bardzo czystą wodę, filtrowaną przede wszystkim przez bardzo

liczne małże – racicznice zmienne. Przejrzystości wód

sprzyja też fakt położenia wśród przepuszczalnych

piasków polodowcowych oraz braku poważniejszych źródeł

zanieczyszczeń.

Pogoria IVPogoria IV, pow ok. 560 ha dł. ok. 8 km, szer. ok. 3 km, pojemność ok. 52 mln. m³, lustro wody położone jest na wysokości 264,00 m n.p.m. oficjalnie nazywana Zbiornikiem Kuźnica Warężyńska, najmłodszy i największy akwen Pojezierza Dąbrowskiego o silnie wydłużonym z południa na północ kształcie – ciągnie się od jazu piętrzącego wodę od okolicy Pogorii III aż po odległe o 5 km Wojkowice Kościelne. Jezioro zajmuje najniższą część wyrobiska popiaskowego, w najszerszym miejscu jego szerokość dochodzi do 3000 metrów. Akwen zwężony w środkowej części do zaledwie kilkuset metrów – znajdują się tu liczne wysepki, z których największa o powierzchni kilku hektarów jest oddzielona od zachodniego brzegu jedynie wąskim kanałem.

Parki miejskiePark Zielona

Znajdziemy tu brzozy, dęby oraz ptaki;

rudziki, zięby, sikorki, bogatki, drozdy

Park Hallera leży na byłych terenach kopalni Reden, posiada liczne gatunki

drzew; kasztanowiec, lipa, modrzew europejski, rokitnik

oraz można spotkać tam wiele ptaków; sroka, sikora bogatka, kos, szpak, grzywacz, kawka;

zimą gawrony

Najważniejsze ośrodki kultury

Miejska Bibliotek

a Publiczna

powstała w 1906 r.

Muzeum Miejskie

„Sztygarka”Muzeum znajduje się w Dąbrowie

Górniczej na terenie byłej siedziby Zarządu Górniczego przy ul. Legionów Polskich 69. Historia muzeum sięga 1912

roku, kiedy to założono Muzeum Geologiczne im. Zygmunta

Glogera. Pierwsze eksponaty zbierali uczniowie szkoły

górniczej. W czasie I wojny światowej eksponaty zostały

rozkradzione i rozproszone. Po wojnie w budynku szkoły ponownie zorganizowano

Muzeum Geologiczne. Przez wiele lat muzeum było placówką muzealno-dydaktyczną szkoły. Dopiero w 1997 roku otwarto muzeum miejskie o nazwie

„Sztygarka”.

Ponadto…

• Pałac Kultury Zagłębia• Stowarzyszenie Miejska Orkiestra Dęta• Dom Kultury w Ząbkowicach• Młodzieżowy Ośrodek Pracy Twórczej• Kino Kadr• Centrum Filmowe Helios (5 sal, 846 miejsc,

3D• Szkoła muzyczna im. Michała Spisaka• Zespół Szkół Plastycznych im. Tadeusza

Kantora

Ważne postaci Dąbrowy Górniczej

Pierwszy wójt Józef Kasprzyk

1910-30.09.1916

Pierwszy burmistrzEdward Kosiński

30.09.1916-11.11.1917

Pierwszy prezydentAdam Marceli Piwowar 11.11.1917-17.05.1923

Urząd Miejski w Dąbrowie Górniczej

Od 27 listopada

2006 r. prezydentem

Dąbrowy Górniczej jest

Zbigniew Podraza

Znane osoby związane z Dabrową Górniczą

• Stanisław Staszic – odkrył złoża węgla kamiennego w Dąbrowie Górniczej i otworzył Szkołę Górniczą – Sztygarkę

• Władysław Broniewski – po pobycie w mieście w roku 1930 uwiecznił Dąbrowę w wierszu Zagłębie Dąbrowskie.

• Juliusz Kaden-Bandrowski – wielokrotnie przebywał w Dąbrowie i poświęcił jej Czarne skrzydła.

• Krzysztof Kieślowski – w latach 40. i 50. XX wieku mieszkał w dzielnicy Strzemieszyce.

• Maria Konopnicka – często gościła, tu mieszkała jej córka. Utwory poświęcone Dąbrowie: Dym (o Hucie Bankowej), Hanysek (o dzieciach Dąbrowy), Ofiara pracy, Jasełka

• Aleksandra Piłsudska – przyjaciółka i potem druga żona Józefa Piłsudskiego. Mieszkała przy ulicy Klubowej (obecnie 3 Maja).

• Józef Piłsudski – wielokrotnie gościł w Dąbrowie i opisywał ją w swoich artykułach.

• Dariusz Rekosz - pisarz, wieloletni mieszkaniec Dąbrowy Górniczej, laureat nagrody Prezydenta Miasta (za upowszechnianie kultury).

• Gabriela Zapolska – sztuka: W Dąbrowie Górniczej.• Stefan Żeromski – odwiedzał Dąbrowę i wywarło to wielki wpływ na jego

twórczość: Ludzie bezdomni, Popioły, Róża.

Edukacja

W mieście funkcjonują następujące szkoły wyższe:

• Wyższa Szkoła Biznesu

• Politechnika Śląska, Wydział Chemiczny

Wyższa Szkoła Planowania Strategicznego w Dąbrowie Górniczej

Zapraszamy do Dąbrowy Górniczej!

Naszego pięknego miasta

Opracowała:Aleksandra Mikulska