1

Uniwersytet Jagielloński Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej

INSTYTUT EKONOMII I ZARZĄDZANIA Kierunek: Zarządzanie

Specjalność: Marketing i logistyka Studia niestacjonarne (zaoczne)

Nr albumu: 1082095

Robert Błaszczyk

Czynniki determinujące komunikację przy pomocy urządzeń mobilnych

w Polsce

Promotor pracy magisterskiej

dr Monika Jedynak

Kraków 2013

Opracowano zgodnie z Ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83) wraz z nowelizacją z dnia 25 lipca 2003 r. (Dz.U. 2003 nr 166 poz. 1610) oraz z dnia 1 kwietnia 2004 r. (Dz.U. 2004 nr 91 poz. 869)

2

Błaszczyk, Robert (2013), Czynniki determinujące komunikację przy pomocy urządzeń mobilnych w Polsce, Praca magisterska pod kierunkiem dr Moniki Jedynak, Kraków: Instytut IEiZ UJ, s. 101, 107 poz. bibliograficznych, 1 aneks, 30 rysunków, 7 tabel.

Abstrakt Praca magisterska została poświęcona analizie czynników determinujących komunikację przy pomocy urządzeń mobilnych drugiej generacji. Pod uwagę zostały wzięte aparaty cyfrowe z dostępem do Internetu, smartfony i tablety. Przedstawione zostały możliwości wykorzystania tych urządzeń i perspektywy dla rynku urządzeń mobilnych. Ostatni rozdział dedykowany został badaniom polskich użytkowników. Przedstawione wyniki badań dokumentują rosnące zainteresowanie urządzeniami mobilnymi w Polsce, ale wskazują również obszary problematyczne.

Słowa kluczowe: Internet mobilny, Internet, komunikacja, urządzenia mobilne

3

Błaszczyk, Robert (2013), Factors determining the use of mobile instruments for communication in Poland, Master’s thesis under direction of dr Monika Jednak, Kraków: Institute of Economics UJ, 101 pages, 107 pos. bibl., 1 annex, 30 pictures, 7 tables.

Abstract

This master’s thesis tries to explain the factors that lead to communication through mobile-instruments of generation next; like digital cameras with Internet-access, Smartphone’s and tablets. It showcases the possibilities of their application and prospects for the mobile-instruments market. The last chapter is a survey done on the Polish users. The presented results of the survey confirm the use of mobile-instruments in Poland is growing, but there are also some problematic areas. Keywords: communication, Internet, mobilne instruments, mobile Internet.

4

WSTĘP ............................................................................................................................. 6

1. Czym jest komunikacja? ............................................................................................ 8

1.1. Komunikacja społeczna ..................................................................................... 8

1.2. Wybrane modele komunikacji ............................................................................ 9

1.2.1. Model komunikacji Shannona ................................................................... 10

1.2.2. Model komunikacji Laswella...................................................................... 11

1.2.3. Model kołowy Osgooda-Schramma .......................................................... 12

1.3. Bariery pomiędzy nadawcą a odbiorcą komunikatu ...................................... 13

1.4. Specyfika komunikacji w świecie wirtualnym ................................................ 14

2. Ewolucja komunikacji .............................................................................................. 18

2.1. Zarys początków komunikacji.......................................................................... 18

2.2. Historia rozwoju środków komunikacji ........................................................... 20

2.2.1. List ............................................................................................................... 20

2.2.2. Telegraf ....................................................................................................... 21

2.2.3. Prasa ............................................................................................................ 22

2.2.4. Radio i telewizja .......................................................................................... 27

2.2.5. Telefon stacjonarny i telefon komórkowy ................................................ 29

2.2.6. Internet ........................................................................................................ 34

2.3. Kierunki ewolucji komunikacyjnej ................................................................... 37

3. Mobilne urządzenia komunikacyjne ........................................................................ 40

3.1. Charakterystyka urządzeń mobilnych ............................................................. 40

3.2. Rokowania dla urządzeń mobilnych drugiej generacji .................................. 43

3.3. Wykorzystanie urządzeń mobilnych ................................................................ 47

3.4. Rynek urządzeń mobilnych w Polsce .............................................................. 57

3.5. Koszty Internetu mobilnego ............................................................................. 63

3.7. Infrastruktura internetowa w Polsce ............................................................... 68

3.8. Pokolenie 50+ w Polsce a nowe technologie .................................................. 72

4. Badanie ankietowe na temat perspektyw urządzeń mobilnych w Polsce ........... 74

4.1. Charakterystyka badania .................................................................................. 74

4.2. Wyniki i analiza badań 4.2.1. Dostęp do urządzeń mobilnych ................... 75

4.2.2 Użytkowanie urządzeń mobilnych ............................................................. 78

5

4.2.3 Dostęp do Internetu w urządzenia mobilnych ........................................... 82

4.2.4. Obycie z urządzeniami mobilnymi ............................................................ 84

4.3. Wnioski badawcze ............................................................................................ 85

Aneks 1. – Kwestionariusz badań ............................................................................... 87

Spis tabel ...................................................................................................................... 90

Spis rysunków .............................................................................................................. 90

Bibliografia .................................................................................................................... 93

6

WSTĘP

Europa traktowana jest jako jeden z najbardziej perspektywicznych rynków

wschodzących dla urządzeń mobilnych. Wybór tematu pracy podyktowany był chęcią

sprawdzenia potencjału polskiej infrastruktury pod urządzenia mobilne oraz nastawienia

społeczeństwa do ich wykorzystywania.

Celem pracy było wskazanie czynników, jakie determinują komunikację

przy pomocy urządzeń mobilnych. Istotę stanowiło wskazanie obszarów, w których

zyskały one aprobatę i są najbardziej przyszłościowe, ale również nakreślenie barier,

ograniczających rozwój mobilnych środków komunikacji w Polsce.

Przy pisaniu pracy postawione zostały następujące hipotezy:

urządzenia mobilne wypierają tradycyjne urządzenia komunikacyjne

urządzenia mobilne wymuszają dostosowanie zawartości Internetu

do ich potrzeb technologicznych

malejące koszty pozyskania i eksploatowania urządzeń mobilnych

wpływają na ich popularność

Rozdział 1. koncentruje się na procesie komunikacji. Opisana jest w nim jego

istota, w czym pomagają przedstawione modele. Uwzględnione zostały również bariery

występujące pomiędzy nadawcami i odbiorcami komunikatu. W ostatnim podrozdziale

dokonana została charakterystyka komunikacji w świecie wirtualnym, który jest mocno

powiązany z urządzeniami mobilnymi.

W następnym rozdziale znajdują się etapy ewolucji komunikacyjnej – od zarysów

początku komunikowania, przez kolejne narzędzia usprawniające przekazywanie

i zachowywanie informacji, po najnowsze osiągnięcia techniki, które wyznaczają dalsze

trendy ewolucji komunikacyjnej.

Centralną częścią pracy jest rozdział 3., który poświęcony został charakterystyce

urządzeń mobilnych. Opisane zostały w nim możliwości wykorzystania tych urządzeń,

globalne trendy w sektorze rozwiązań mobilnych i uwarunkowania rozwojowe.

Poszczególne aspekty były odwoływane zarówno do sytuacji ogólnoświatowej

jak i polskiej. W przypadku zagadnień lokalnych szczególny nacisk został położony

7

na infrastrukturę internetową, która stanowi podwaliny pod funkcjonowanie urządzeń

mobilnych.

Ostatni rozdział poświęcony został badaniom w zakresie obecnego

i planowanego wykorzystania urządzeń mobilnych w Polsce. Otrzymane wyniki

potwierdziły, że urządzenia mobilne cieszą się coraz większą popularnością,

czego dowodem nie jest wyłącznie ilość nabywanego sprzętu, ale przede wszystkim

wykorzystywanie tych urządzeń przez ich użytkowników do różnorakich aktywności.

Badania zasygnalizowały ponadto pewne problemy jak niedostateczne poinformowanie

w zakresie przesyłania danych drogą Internetu mobilnego oraz stosunkowo niewielkie

wykorzystanie urządzeń mobilnych przez użytkowników po 36 roku życia.

8

1. Czym jest komunikacja? 1.1. Komunikacja społeczna

Chociaż prowadzone są liczne badania na temat komunikacji społęcznej,

nie wypracowano dotąd jednej definicji. Wynika to między innymi z obszerności

zagadnienia, prowadzącego do zaangażowania w badanie problematyki przedstawicieli

wielu dyscyplin naukowych. Rozumienie terminu komunikowanie sprowadza się jednak

do transmisji informacji. Istotą procesu jest przepływ informacji pomiędzy różnymi

podmiotami, służący do uzgodnienia stanu przez uczestników procesu. Tylko wtedy

komunikowanie staje się skuteczne, jeśli definicja danej sytuacji jest rozumiana w taki

sam sposób przez wszystkich uczestników procesu wymiany informacji.1

Komunikację społeczną możemy podzielić na kilka rodzajów:

komunikacja horyzontalna (pozioma) i wertykalna (pionowa)

komunikacja werbalna, symboliczna i niewerbalna

komunikacja formalna i nieformalna

komunikacja intencjonalna i nieintencjonalna

komunikacja scentralizowana i zdecentralizowana

komunikacja osobowa i nieosobowa2

Komunikacja horyzontalna ma miejsce wtedy, gdy do wymiany informacji

dochodzi pomiędzy osobami z tej samej grupy społecznej. Przeciwieństwem jest

komunikacja wertykalna. Charakteryzuje się ona wymianą komunikatów pomiędzy

grupami na różnych poziomach hierarchii społecznej.

Kolejny podział odnosi się do sposobu komunikowania. Gdy dokonywane jest ono

za pomocą języka mamy do czynienia z komunikacją werbalną, w przypadku przekazu

gestami występuje komunikacja symboliczna, natomiast pozostałe formy przekazu

zalicza się do komunikacji niewerbalnej. Są one również warte podkreślenia, bowiem

wzbogacają przekaz komunikatu, ułatwiają jego odczytywania, a także wpływają

na relacje pomiędzy komunikującymi się podmiotami.3

1 J. Hausner, Komunikacja i partycypacja społeczna, wyd. Małopolska Szkoła Administracji Publicznej w Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 1999, s. 18. 2 A. Sztejnberg, Podstawy komunikacji społecznej w edukacji, wyd. Astrum, Wrocław 2002, s. 16. 3 Zobacz: Z. Nęcki, Negocjacje w biznesie, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1991, s. 73-87.

9

Komunikacja formalna i nieformalna odnosi się do wybranego kanału komunikacyjnego.

Może być on oficjalny lub nieoficjalny, co przejawia się przez dobór treści komunikatów.

W przypadku komunikacji intencjonalnej i nieintencjonalnej wyznacznikiem jest zamiar.

Komunikacja scentralizowana ma miejsce, gdy nad procesem komunikowania czuwa

moderator, mający prawo do prowadzenia, koordynowania i kontrolowania dyskusji.

Odwrotnością jest komunikacja zdecentralizowana, w której status uczestników procesu

jest równy. Posiadają oni zatem pełną swobodę.

Podział na komunikację osobową i nieosobową dotyczy zaś okoliczności, w jakich

dochodzi do komunikowania. Komunikowanie osobowe dokonuje się podczas

bezpośredniego fizycznego spotkania osób komunikujących. Komunikacją nieosobową

jest choćby tradycyjna korespondencja listowa czy dokonywana za pośrednictwem sieci

internetowej. Ta ostatnia klasyfikowana jest w wielu źródłach poza podstawowymi

kanałami komunikacyjnymi, chociaż nieustannie zyskuje na znaczeniu

i charakteryzuje się największą dynamiką rozwoju, co zostanie udokumentowane

w dalszej części pracy.

Charakter komunikacji zależy od rozmiarów, złożoności i specyfiki podmiotów,

zawsze związany jest z obszarem kultury. Z jednej strony procesy komunikacyjne

kreują, wspierają lub modyfikują zarówno wartości, normy, jak i zachowania

oraz wytwory kulturowe. Z drugiej strony same podlegają przemianą w związku

z oddziaływującymi na nie procesami społeczno-kulturowymi.4 Wzbogaca to przekaz,

a zarazem prowadzi do nieustannej ewolucji komunikacyjnej.

1.2. Wybrane modele komunikacji

W przyswojeniu i zrozumieniu teoretycznych aspektów komunikowania pomagają

sporządzane na przestrzeni lat modele komunikacji. W większości z nich autorzy stosują

podobne elementy jak komunikat, osoba komunikująca i odbierająca komunikat, sygnał,

zakłócenia. Pojawiające się między nimi różnice wynikają z przywiązania większej uwagi

konkretnym elementom przez twórców modeli. W jednym przypadku jest to jasność

komunikatu, czyli zrozumienie go przez odbiorcę i wywołanie określonych zdarzeń,

4 D. Majka-Rostek, Komunikacja społeczna a wyzwania współczesności, wyd. Difin, Warszawa 2010, s. 7.

10

w innym zorientowanie na dobór kanału komunikacyjnego prowadzącego do wywołania

określonych skutków.

1.2.1. Model komunikacji Shannona

Rysunek 1 Model komunikacji Shannona Źródło: opracowanie własne na podstawie C.E. Shannon, A Mathematical Theory of Communication,

[w:] The Bell System Technical Journal Vol. 27, wyd. University of Illnois, 1948.

Sam autor dokonał objaśnienia przedstawionego przez siebie modelu. W źródle

informacji powstaje komunikat lub sekwencja komunikatów, które wyprowadzane są

do odbiorcy. Wyróżnionych zostało sześć typów komunikatów:

sekwencja liter w systemie telegraficznym

funkcja czasu w radio i telefonii

funkcja czasu i innych zmiennych w czarno-białej telewizji

trójwymiarowy przekaz dźwięku

inne kombinacje zmiennych

Ideą modelu Shannona jest to, iż każde źródło informacji wymaga pewnego

nadajnika, który służy do zakodowania wiadomości, aby była dostosowana do kanału

przesyłowego. Odbiornik musi nadać wiadomości formę zrozumiałą dla celu

(zdekodować). Szumy to każde zakłócenie, które w kanale przekaźnikowym oddziałuje

11

na odbiór sygnałów.5 To one stały się istotnym punktem badań, a uznano za nie

wszelkie pojawiające się dźwięki podczas zachodzącego procesu komunikowania,

zaburzenia przekazu werbalnego i zaburzeń technicznych tj. zakłócenia częstotliwości

w przypadku sieci radiowej. Pod adresem tego modelu pojawiły się różnego rodzaju

zarzuty. Przede wszystkim komunikacja pojmowana jest za proces pozbawiony

sprzężenia zwrotnego, co w kolejnych modelach stało się kluczowym elementem.

Oprócz przyjętej jednokierunkowości komunikatu pominięte zostały aspekty zakłóceń

wynikających przez uczestników procesu, jakimi mogą być nieczytelne sformułowanie

informacji i niepełne przyjęcie informacji przez odbiorcę komunikatu.

1.2.2. Model komunikacji Laswella

Rysunek 2 Model komunikacji Laswella Źródło: opracowanie własne na podstawie T. Goban-Klas, Media i komunikowanie masowe.

Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu, PWN, Warszawa 2000, s. 57.

Również w roku 1948 powstał model komunikacji Harolda Laswella. Pojawiają się

w nim pewne różnice w odniesieniu do modelu Shannona. Koncentracja spływa

na odbiorcę (kto nim jest?) i skutek, jaki wywołuje dany komunikat. Niemniej pominięte

zostają zakłócenia, ani zmienne interweniujące, którymi są czynniki wpływające

na jakość transmisji. Na przykład: czas dnia, stad zdrowia, usposobienie komunikatora

i odbiorcy.6 Oba modele łączy jednokierunkowość komunikatu, co stanowi główne

ograniczenie zaprezentowanego modelu.

5 M. Kunczik, A. Zipfel, Wprowadzenie do nauki o dziennikarstwie i komunikowaniu, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2000, s. 16. 6 A. Sztejnberg, Podstawy komunikacji społecznej w edukacji, wyd. Astrum, Wrocław 2002, s. 47.

12

1.2.3. Model kołowy Osgooda-Schramma

Rysunek 3 Model kołowy Osgooda-Schramma

Źródło: A. Sztejnberg, Podstawy komunikacji społecznej w edukacji, Astrum, Wrocław 2002, s. 50.

Zupełnie inne podejście zostało zastosowane w przypadku modelu komunikacji

Osgooda-Schramma. Proces przedstawiony został w modelu kołowym, który wyraźnie

uwydatnia wymienność ról źródła i celu w procesie komunikacyjnym. Każdy z nich

dokonuje kodowania, interpretacji i dekodowania.7 Podstawową różnicą w stosunku

do wcześniejszych modeli było uznanie procesu komunikacyjnego jako procesu

trwałego. Celem miała być również efektywność komunikacji, stąd występowanie

w modelu kodera, interpretera i dekodera. Koderem jest osoba wystosowująca

komunikat, dekoderem osoba otrzymująca wiadomość, zaś interpreterem

osoba próbująca odczytać dany komunikat.8 W modelu tym powrotny komunikat może

przyjąć formę sprzężenia zwrotnego lub formalnego powrotu na wcześniej zajmowane

7 A. Sztejnberg, Podstawy komunikacji społecznej w edukacji, wyd. Astrum, Wrocław 2002, s. 50. 8 Osgood-Schramm Model of Communication, http://communicationtheory.org/osgood-schramm-model-of-communication/ (data dostępu: 15.08.2012)

13

miejsce.9 Jest ono kluczowe, ponieważ wywołuje określone skutki, co oznacza, że dany

komunikat dotarł do odbiorcy i został przez niego zrozumiany.

Pojawiające się w kolejnych latach modele komunikacyjne koncentrowały większą

uwagę na sprzężenie zwrotne, a co za tym idzie skuteczność wystosowanych

komunikatów. W badaniach i tworzeniu modeli większą rolę odgrywał wpływ

dodatkowych czynników jak kultura, uwarunkowania społeczne czy uwarunkowania

psychokulturowe.

1.3. Bariery pomiędzy nadawcą a odbiorcą komunikatu

Proces komunikowania utrudniają różnorakiego rodzaju zakłócenia. Możemy

je podzielić na bariery komunikacyjne wewnętrzne i bariery komunikacyjne zewnętrzne.

Do grupy czynników zewnętrznych zaliczamy takie przeszkody, które pojawiają się

w naszym najbliższym otoczeniu. Należą do nich na przykład: głośna muzyka,

głośne rozmowy obok nas czy gwar uliczny.10 Są to typowe czynniki zewnętrzne,

które absorbują naszą uwagę podczas procesu komunikacji, gdy wymagane jest

odpowiednie skupienie.

Do najczęstszych czynników wewnętrznych klasyfikuje się natomiast:

różnice w percepcji

emocje

intencje

zły dobór kanału komunikacji

dobór nieczytelnego kodu

błędy językowe

dysonans między przekazem werbalnym a niewerbalnym11

Wskazują one, że komunikowanie się jest zdolnością, bowiem nad aspektami niczym

kanał komunikacji czy kod komunikacji jest się w stanie zapanować, co oczywiście

9 A. Sztejnberg, Podstawy komunikacji społecznej w edukacji, wyd. Astrum, Wrocław 2002, s. 51. 10 M. Romanowska, Bariery w komunikacji interpersonalnej, http://artelis.pl/artykuly/6154/Bariery-w-komunikacji-interpersonalnej (data dostępu: 16.08.2012). 11 J. Hausner, Komunikacja i partycypacja społeczna, wyd. Małopolska Szkoła Administracji Publicznej w Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 1999, s. 31-32.

14

wymaga odpowiedniej koncentracji i wyćwiczonych umiejętności przekazywania

komunikatów.

1.4. Specyfika komunikacji w świecie wirtualnym

Z punktu widzenia tej pracy istotne jest scharakteryzowanie specyfiki rozwijającej

się komunikacji w świecie wirtualnym. Kończąca się powoli pierwsza dekada XXI wieku

przyniosła prawdziwą rewolucję w dziedzinie komunikacji zapośredniczonej przez

Internet. Blogi, mikroblogi i serwisy społecznościowe sprawiły, że obecnie coraz mniej

osób wierzy w anonimowość sieciowych awatarów. Internet wykorzystywany jest przez

zwykłych ludzi do kontaktowania się z ich znajomymi, nie zaś do nawiązywania

przygodnych znajomości, w których podają się za kogoś innego.12 Internet ma swoje

zastosowanie w coraz szerszych dziedzinach życia, czego najlepszym przykładem jest

możliwość załatwiania wielu spraw urzędowych za pomocą stworzonych ku temu

platform. Internet wyróżnia się od innych, tradycyjnych mediów, takich jak prasa

drukowana, radio i telewizja tym, że cechuje się:

szybkością i łatwością wysyłania i wymiany informacji

interaktywnością, czyli możliwością komunikacji obustronnej

społecznością, z którą można się komunikować za pomocą jego

instrumentów

możliwością przetwarzania informacji na wiele sposobów bez utraty jej

wartości

dostępnością niezależnie od różnic kulturowych i warunków bytowych13

Komunikację internetową wyróżnia jeszcze jeden pewien szczegół. Nowe media,

na niespotykaną dotychczas skalę, realizują zasadę dostępu, uczestnictwa

i wzajemności. Służą raczej komunikacji partnerskiej aniżeli komunikacji typu jeden

12 M. Klimowicz, Komunikacja internetowa na początku XXI wieku. Kultura indywidualizmu i narcyzm w mediach społecznych, [w:] Komunikacja społeczna a wyzwania współczesności, wyd. Difin, Warszawa 2010, s. 59. 13 B. Aouil, Komunikowanie się w Internecie – narzędzia, specyfika i właściwości, [w:] Komunikacja społeczna w świecie wirtualnym, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008, s. 11.

15

do wielu.14 Owszem, w przestrzeni wirtualnym funkcjonują również liderzy opinii,

ale w wielu wypadkach uczestnicy dyskusji znajdują się na jednym poziomie.

Pierwotnie zakładano, że Internet będzie miejscem służącym przede wszystkim

do gromadzenia informacji, niemniej z czasem przypisano mu również aspekt

interaktywności. Za kolejny etap rozwoju można przyjąć ewolucję form komunikowania,

które coraz bardziej przypominają komunikację w formie tradycyjnej (fizycznej).

Obecnie badacze komunikacji internetowej wyróżniają zazwyczaj dwie formy

komunikacji w Internecie. Są nimi komunikacja jednostronna i komunikacja interaktywna.

Tabela 1 Formy komunikacji w Internecie

Formy komunikacji w Internecie

Komunikacja jednostronna

Nadawca komunikatu nie zwraca się

bezpośrednio do określonego odbiorcy

i nie oczekuje odpowiedzi.

Np.: strony internetowe, bazy danych, prasa

elektroniczna, pomoc i instrukcje obsługi

programów

Komunikacja interaktywna

Charakteryzuje się udziałem co najmniej

dwóch osób wchodzących ze sobą

w interakcję. W jej ramach można wyróżnić

asynchroniczną, gdy reakcje

odbiorcy są odroczone

w czasie, ponieważ osoby

komunikujące się nie są

zanurzone w tej samej

przestrzeni czasowej

np. e-mail, fora internetowe.

Utrudnia to nadawcy

modyfikację komunikatu pod

wpływem sprzężenia zwrotnego

uzyskanego od odbiorcy.

Podobnego utrudnienia

doświadcza odbiorca, który nie

jest w stanie uzyskać

dodatkowych informacji

synchroniczną, czyli

14 I. Wolska-Zogata, Komunikacja społeczna a wyzwania współczesności, wyd. Difin, Warszawa 2010, s. 76.

16

odbywającą się w czasie

rzeczywistym np. chat,

komunikatory

Źródło: B. Aouil, Komunikowanie się w Internecie – narzędzia, specyfika i właściwości, [w:] Komunikacja społeczna w świecie wirtualnym, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008, s. 11.

Komunikacja za pośrednictwem Internetu jest specyficzna. Z jednej strony jest

obarczona pewnymi barierami jak brakiem fizycznego kontaktu rozmówców, a z drugiej

strony otwiera szereg możliwości i nowych rozwiązań w zakresie archiwizowania

i przekazywania wiadomości bez względu na miejsce pobytu. Tym samym można

dokonać podziału psychospołecznych właściwości komunikowania przez Internet

na pożądane i niepożądane.

Tabela 2 Psychospołeczne właściwości komunikowania przez Internet

Pożądane Niepożądane

Zrównanie statusów

(equalization of status) –

użytkownicy mają prawo

do uczestniczenia w dyskusji

bez względu na posiadany

status, co jest trudne

do osiągnięcia w świecie

rzeczywistym. Każdy może

zaprezentować swoje poglądy.

Brak ograniczeń

przestrzennych (transcending

patial boundaries) – możliwość

komunikowania się z osobami

z całego świata posiadającymi

dostęp do Internetu.

Rozciągnięcie i koncentracja

czasu (time stretching and

conensation) – komunikacja

może odbywać się zarówno

Ograniczenie doświadczeń

sensorycznych (limited

sensory experience) – wirtualna

komunikacja pozbawiona jest

kontaktu fizycznego

Płynność tożsamości

i anonimowość (identity

flexibility and anonymity) – jako

że między użytkownikami nie

ma fizycznego kontaktu, łatwiej

o manipulowanie tożsamością.

Mogą blefować przy

dokonywaniu swojej

prezentacji.

Zmiany stanów świadomości

(altered and dreams states) –

osoby pochłonięte w świecie

wirtualnym mogą doświadczyć

zaburzeń stanów świadomości.

17

w czasie rzeczywistym jak

i asynchronicznie

Szerokie kontakty (access to

numerous relationships) –

Internet stwarza możliwość

do nawiązywania nowych

kontaktów wśród osób z grup

docelowych

Możliwość archiwizowania

(permanent records) – łatwo

udokumentować i archiwizować

komunikację prowadzoną

w sieci

Źródło: Opracowanie własne na podstawie The Basic Psychological Features of Cyberspace, http://www.psicopolis.com/psicopedia/Psychology%20of%20Cyberspace/psycyber/basicfeat.html (data

dostępu: 28.08.2012)

Dwie podstawowe cechy odróżniające komunikację za pośrednictwem sieci

internetowej od porozumiewania się w kontakcie osobistym to:

anonimowość społeczna i tożsamość osobista uczestników

ubóstwo emocjonalno-dramaturgiczne15

W przypadku osób uzależnionych od komunikacji w świecie wirtualnym, a zarazem

stroniących od kontaktów w świecie rzeczywistym, mogą one wywołać negatywne

konsekwencje. Najpoważniejszym jest zaburzenie stanu świadomości, wynikające

z dowolności kreowania swojego wizerunku w świecie wirtualnym i przybierania w nim

różnych ról. Ubóstwo emocjonalno-dramaturgiczne pojawia się natomiast w sytuacji,

gdy komunikacja za pośrednictwem sieci następuje w sposób schematyczny.

Na przykład odbywa się wyłącznie przy wykorzystaniu komunikatora tekstowego,

co oznacza, że przekaz pozbawiony jest dodatkowych atrybutów jak przekaz werbalny,

emocje towarzyszące wypowiedzi, ekspresja czy akcent.

Przekaz tekstowy w komunikacji internetowej mogą wzmacniać wprawdzie

symbole, którymi są znaki prezentowane w formie tekstowej bądź graficznej.

15 B. Aouil, Komunikowanie się w Internecie – narzędzia, specyfika i właściwości, [w:] Komunikacja społeczna w świecie wirtualnym, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008, s. 31.

18

W przypadku pierwszej grupy przykładem mogą być emotikony czyli symbole

wyrażające stan emocjonalny nadawcy postu. Drugą bardziej powszechną grupą

symboli, która zostanie poddana szczegółowemu omówieniu są wszelkiego rodzaju

ikony graficzne, piktogramy i inne elementy graficzne, których celem jest wskazanie

najkrótszej drogi do określonej strefy na stronie.16 Ich podstawowym zadaniem jest

ułatwienie nawigacji w sieci wirtualnej, a także zawieranie informacji, których opisanie

mogłoby zająć wiele miejsca.17 Tym samym są one jedynie namiastką elementów

komunikacji występujących w świecie rzeczywistym.

2. Ewolucja komunikacji

2.1. Zarys początków komunikacji

Historia komunikowania sięga najstarszych cywilizacji. Jej pierwsze przejawy

można dostrzec u hominidów (człowiekowatych), czyli rodziny z rzędu ssaków

naczelnych, charakteryzujących się nie tylko sylwetką zbliżoną do człowieka,

ale sukcesywnym wzrostem objętości mózgu i rozwoju kory mózgowej.18 Początkowo

wydawali oni jedynie dźwięki, które dzięki pojawieniu się genu FOXP2 przekształciły się

w mowę. Gen ten jest właściwy gatunkowi ludzkiemu i rozwinął się w procesie

ewolucji.19 Jednocześnie pojawiało się poczucie chęci przekazania doświadczeń

potomkom, stąd zaczęły się zradzać idee niebezpośredniego komunikowania.

Powszechnie przyjęło się, że Starożytność datuje się od IV wieku p.n.e. Ustalono,

że w okresie tym pojawił się przekaz pisemny, wyznaczający umownie tę granicę.20

Wówczas pojawiło się pismo piktograficzne, które następnie przeobraziło się w pismo

ideograficzne. Obrazowo przedstawiały one pewne zdarzenia. Pismo w swoich

prapoczątkach mogło być pochodną, produktem ubocznym garncarstwa, jako stawianie

znaków fabrycznych odciskanych w ceramice, także międzyplemiennym systemem

konwencjonalnych rysunków, przedmiotów wymiany i symboli rachunkowych.

16 Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008, s. 15. 17 Symbole w Internecie, http://www.serwis.zachodnia.pl/symbole-w-internecie.html (data dostępu: 19.08.2012). 18 Popularna Encyklopedia Powszechna III, wyd. Pinnex, Kraków 2005, s. 264. 19 N. Wade, Elary Voices: The leap to language, http://www.nytimes.com/2003/07/15/science/early-voices-the-leap-to-language.html?pagewanted=all&src=pm (data dostępu: 19.08.2012) 20 The Cambridge Ancient History. T. I. Cz. 1: Prolegomena and Prehistory., wyd. Cambridge University Press, Cambridge 2008, s. 226.

19

Pismo było zarówno sztuką piękną, jak też sposobem na przekazywanie myśli w czasie

i przestrzeni21, dzięki czemu nieustannie odkrywane są nieznane wcześniej fakty z życia

naszych przodków.

Systemy komunikacyjne rozwijały się między innymi w strategicznych punktach

szlaków komunikacyjnych takich jak choćby porty, czego naturalną przyczyną było

przede wszystkim umożliwienie kontaktów handlowych i ich unormowanie. W takich

celach Fenicjanie stworzyli prosty 22-znakowy alfabet, który następnie został

udoskonalony przez Greków. Rozwój pisma głoskowego doprowadził na około 600 lat

p.n.e do powstania alfabetu rzymskiego, z którego pochodzi alfabet łaciński.22

Wykorzystywany jest do dnia dzisiejszego, co dobitnie podkreśla jakość tej innowacji.

Rysunek 4 Ewolucja pisma Źródło: opracowanie własne

Rozwój pisma doprowadził do poszukiwania nowych materiałów, służących

do jego utrwalania. Były nimi kolejno:

kamień

glina

papirus

drewno i wosk

bambus

21 Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008, s. 18-19. 22 Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008, s. 23.

20

jedwab

pergamin

papier23

Celem było znalezienie materiału trwałego, który będzie łatwy w produkcji, a zarazem

będzie można sprawnie nanosić na niego znaki graficzne.

2.2. Historia rozwoju środków komunikacji

2.2.1. List

Równocześnie następowała instytucjonalizacja poczty. Już w czasach

starożytnych pojawiały się szlaki komunikacyjne obok szlaków handlowych. Głównym

zadaniem było powiązanie ze sobą ośrodków imperialnych, by między nimi sprawnie

przekazywań informacje. W okresie średniowiecznym istniały już rozwinięte systemy

pocztowe, do których wykorzystywana była zarówno droga lądowa jak i wodna.

W Europie Zachodniej instytucja poczty wykształciła się już w XIII wieku. Poczta,

jako instytucja stała w dzisiejszym tego słowa znaczeniu, o wyraźnych cechach

centralistycznych, powstała na obszarze Polski w XVI wieku. Zadania i zakres jej

działania, początkowo bardzo skromne, z biegiem lat systematycznie się powiększały.

Do pierwszych obowiązków przenoszenia lub przewożenia korespondencji doszedł

transport towarowy i pasażerski tak, że od drugiej połowy XVIII wieku była ona już

instytucją silnie wtopioną w system społeczno-gospodarczy kraju.24 Sprawiło to, że list

stał się najpopularniejszą formą komunikacji na odległość, co w efekcie doprowadziło

do wykształcenia epistolografii, czyli sztuki pisania listów, a następnie nauki badającej

właśnie formę listu. Za niego przyjmuje się wiadomość zapisaną na papierze

i umieszczoną w opatrzonej adresem kopercie. Tradycyjnie powinna być ona zamknięta

pieczęcią.

Obecnie forma ta straciła na znaczeniu na skutek informatyzacji społeczeństw,

niemniej wciąż uważana jest za wartościowy mechanizm pozyskiwania klientów. Istotnie

bowiem siła listu wydaje się być większa niż maila. Są one bardziej zobowiązujące,

23 Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008, s.43-46. 24 Utworzenie poczty królewskiej w 1558 roku, http://www.poczta-polska.pl/historia/ (data dostępu: 20.08.2012).

21

choćby przez fakt zaadresowania do określonej osoby.25 Podobne zabiegi próbuje się

stosować w przypadku korespondencji elektronicznej, jednak ich siła jest znacznie

słabsza w dobie niezliczonych maili, w których wygenerowanie zwrotu do konkretnej

osoby nie stanowi żadnego wysiłku.

2.2.2. Telegraf

Od XVIII wieku trwały intensywne prace nad skonstruowaniem telegrafu,

czyli urządzenia do przekazywania wiadomości zwanych telegramami – zazwyczaj

zawartymi w formie pisemnej. W 1794 roku we Francji zaczęła funkcjonować pierwsza

linia telegrafu optycznego pomiędzy Paryżem i Lille o długości 225 km. Następnie

pojawiły się telegraf semaforowy i elektryczny-przewodowy.26 Telegraf semaforowy

działał na zasadzie podobnej do flagowego kodu semaforowego.27 Tworzono wieże,

między którymi przekazywano informacje, a te były odczytywane przez przeszkolonych

do tego celu telegrafistów. W przypadku telegrafu elektrycznego-przewodowego istotą

było wykorzystanie odkryć energii elektrycznej. Przewody między nadajnikiem

a odbiornikiem przesyłały nadany znak.

Godnym wyróżnienia wynalazkiem był aparat Morse’a stworzony przez Samuela

Morse’a. Pomysł oparty został na istnieniu dwóch stanów „jest sygnał – nie ma sygnału”.

Było to pierwsze urządzenie pozwalające sprawnie i szybko przekazywać wiadomości

na duże odległości.28 Opracowany został alfabet, w którym każda litera i cyfra opisane

były kółkiem i kreską. Telegrafista nadawał sygnały do odbiornika. Można było

je odczytać słuchowo lub za sprawą wydruku z nadanymi symbolami.

Kolejnym krokiem były radiotelegraf i radio, które wzbogaciły możliwości

bezprzewodowego przekazu informacji na odległość.

25 Tradycyjny list zobowiązuje, http://www.technikasprzedazy.pl/artykuly/tradycyjnylistzobowiazuje/ (data dostępu 20.08.2012). 26 Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008, s. 58. 27 Telekomunikacja – telegraf, http://www.komunikacja.biegun.eu/old/telekomunikacja.php?op=7 (data dostępu: 21.08.2012). 28 Z. Bajka, op. cit., s. 63.

22

2.2.3. Prasa

Historia komunikacji nierozłącznie wiąże się z rozwojem mediów, które czerpały

z nowych osiągnięć technologicznych.

Początki prasy sięgają wspomnianych wcześniej czasów Starożytności. Pierwsza

„gazeta” na świecie ukazała się ponad 3450 lat temu. Tak twierdzą uczeni, wskazując

na egipską gazetę urzędową wydawaną około 1450 roku p.n.e. Pisana była ona

na papirusie hieroglifami.29 Prawdziwy rozkwit prasy nastąpił jednak dopiero

na początku XVIII wieku, kiedy pojawiły się maszyny o możliwościach druku na szeroką

skalę. Owszem za punkt przełomowy można przyjąć rok 1448, kiedy Johannes

Gutenberg otworzył drukarnię. Kolejne, pojawiające się w tym okresie, posiadały

znaczące ograniczenia swojej wydatności, poprzez co wykorzystywane były główne

do popularyzacji i zachowania ksiąg. Do dorobku prasy można było natomiast zaliczyć

pojawiające się okazjonalnie publikacje wydawane przy dworach królewskich. Dotyczyły

one najważniejszych wydarzeń politycznych, gospodarczych czy militarnych.

Liczbę polskich gazet ulotnych szacuje się na 2-3 wydań. Pochodzą one z XVI,

XVII i XVIII wieku. Dotychczas znanych jest około 1000 takich publikacji. Najstarsza

z nich, zatytułowana „New Zeittunga auf Litten und von den Moscovitern” pochodzi

z 1513 roku. Polskie drugi ulotne, ukazujące się pod różnymi tytułami jak: Awizy,

Nowiny, Relacje, Wiadomości, Opisania, Wypisania, Pieśni były wydawnictwami

okazjonalnymi, monotematycznymi i zaspokajały ciekawość rozbudzoną plotką

czy pogłoską.30

W połowie XVII wieku pojawia się coraz więcej regularnych wydawnictw –

szczególnie na terenie Europy Zachodniej. Dostępne są pierwsze gazety codzienne

i tygodniki, chociaż wciąż nie było mowy o prasie masowej. Nakład zazwyczaj

nie przekraczał 10 tys. egzemplarzy nawet w przypadku największych tytułów.

Wiek XIX nazywa się „wiekiem prasy”, bo też ani wcześniej, ani później nie było

takiego skoku jakościowego i ilościowego w dziedzinie rozwoju gazet i czasopism.

Początki prasy masowej I generacji zwykło łączyć się z nazwiskiem amerykańskiego

wydawcy Benjamina Daya, jednak to nie w Nowym Jorku a Bostonie już w 1830 roku.

29 Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008, s. 91. 30 L. Piwońska-Pykało, Prasa polska do 1795 r., [w:] Prasa, radio i telewizja w Polsce – zarys dziejów, Elipsa, Warszawa 1999, s. 10.

23

Linde M. Walter rozpoczyna wydawanie małoforamtowej gazety popularnej

„Transcripts”, a pod jego wpływem w 1833 roku Day zaczyna wydawać „The New York

Sun” (The Sun).31 Wówczas zrodziło się nazwa „penny press”, tłumaczona jako prasa

masowa i tania. Pojawienie się prasy „za cent” uruchomiło dostęp do niej szerokiego

grona odbiorców. Wcześniej korzystali z niej wyłącznie najbogatsi mieszkańcy.

Pojawiło się zapotrzebowanie na informację, a co za tym idzie nastąpił rozwój

dziennikarstwa. Istotną cechą prasy masowej było publikowanie reklam, dzięki którym

mogła zostać obniżona ich cena. Wówczas ukształtował się charakter funkcjonowania

wydawnictw prasowych, który kontynuowany jest do dnia dzisiejszego.32

Równocześnie zaczęły powstawać agencje prasowe (bądź telegraficzno-

prasowe). W 1835 roku założona została Agence Havas we Francji, która od 1944 roku

funkcjonuje pod nazwą Agence France-Presse. W 1846 roku do życia powołana została

słynna amerykańska The Associated Press, która swój sukces mogła zawdzięczyć

szybszym kanałom przekazywania informacji niż poczta. Wykazała to w 1861 roku,

relacjonując wojnę Meksykańską na zlecenie rodzimych dzienników33, dzięki czemu

ugruntowała swoją pozycję na rynku.

W tych czasach na polskim rynku prasowym wydawane były między innymi takie

tytuły jak „Gazeta Warszawska”, „Gazeta Korespondenta Warszawskiego” czy „Kurier

Warszawski”. Wydawane były sześć razy w tygodniu, ale ich roczna prenumerata

kosztowała nawet 96 zł. Była to wysoka stawka. Największą popularność zyskał „Kurier

Warszawski”. Był najtańszą propozycją, a zarazem pisaną zrozumiałym językiem.

Niemniej jego rekordowe wydanie liczyło zaledwie 2 tys. egzemplarzy.34 Niestabilna

sytuacja w państwie blokowała rozwój prasy, sprawiając, że trudno było określać ją jako

masową. Posiadała jednak wyraźne zasługi w kwestii edukacji czytelnictwa,

a także odgrywała niebagatelną rolę przy ruchach niepodległościowych.

31 Z. Bajka, op. cit., s. 129. 32 The Penny Press, http://iml.jou.ufl.edu/projects/spring04/vance/pennypress.html (data dostępu: 22.08.2012). 33 AP’s History, http://www.ap.org/company/history/ap-history (data dostępu: 22.08.2012). 34 J. Osica, Prasa lat zbiorowej niewoli, [w:] Prasa, radio i telewizja w Polsce – zarys dziejów, wyd. Elipsa, Warszawa 1999, s. 29-30.

24

Rysunek 5 Telegraf optyczny z jednym semaforem przekazującym informację do kolejnej stacji telegraficznej

Źródło: Od abakusa do komputera, czyli rozwój komputerów i technicznych środków komunikacji, http://erainzyniera.pl/muzeum/print.php?gmuid=1&muid=1&mid=556&akID=704

(data dostępu: 21.08.2012)

25

Rysunek 6 Jedno z pierwszych wydań dziennika „The Sun” z 1833 roku Źródło: „It shines for all”: Newspapers in America, http://infostory.com/2011/09/03/it-shines-for-all-

newspapers-in-america/ (data dostępu: 21.08.2012)

26

Prasa masowa pojawiła się w Polsce w okresie 20-lecia międzywojennego.

Nie tylko pojawiły się ku temu możliwości techniczne, ale dostrzeżono również szereg

zalet prasy. Wykorzystywana była przede wszystkim do kształtowania postaw

obywatelskich, poruszania tematów politycznych, ale zaczęto wydawać ponadto prasę

tematyczną. Liderem rynku była spółka Prasa Polska, skupiająca między innymi

dzienniki informacyjne „Dzień Dobry” i „Dobry Wieczór”, dziennik tematyczny „Przegląd

Sportowy”, a także tygodniki. Nakład dzienników koncernu sięgał przed 1939 rokiem 200

tys. egzemplarzy.35 Druga fala rozwoju prasy nastąpiła oczywiście po II wojnie

światowej. W 1945 roku założona została Polska Agencja Prasowa, której rodowód

znajdował się w Polskiej Agencji Telegraficznej, mającej swoje główne siedziby

w Wiedniu, Krakowie i Lwowie. PAP funkcjonowała w niezmienionej formie do 1997

roku, kiedy przyjęto ustawę o przekształceniu agencji w spółkę akcyjną.36

Po 1989 roku nastąpiła dywersyfikacja wydawnictw. Swoje chwile chwały

przeżywały ogólnodostępne dzienniki, które wreszcie nie musiały liczyć się z cenzurą

i jednocześnie konkurować z prasą „podziemną”. Pojawiło się wiele nowych tytułów,

z czego istotną część stanowiły miesięczniki, dwutygodniki i tygodniki. Na rynku

prasowym swoje miejsce znalazły również tabloidy. Pierwszym z nich był Super

Express, który zadebiutował w 1992 roku.37 W kolejnych latach rozszerzyła się paleta

czasopism specjalistycznych.

Niewątpliwie prasa papierowa cieszy się nadal wielką popularnością, ale swojego

miejsca na rynku prasowym szukają również e-gazety. Głównym argumentem

w przekonaniu czytelnika do sięgnięcia po taki format ma być cena, która może być

niższa około 15-20% w porównaniu do wydania papierowego.38 Tego typu wydania

oferują jednocześnie zalety w postaci bogatszych multimediów, niemniej sposobność

korzystania z nich wymaga posiadania odpowiedniego urządzenia.

35 R. Habielski, Dwudziestolecie międzywojenne, [w:] Prasa, radio i telewizja w Polsce – zarys dziejów, wyd. Elipsa, Warszawa 1999, s. 82. 36 Historia PAP, http://www.pap.pl/palio/html.run?_Instance=cms_www.pap.pl&_PageID=1&s=oagencji.opis&dz=oagencji.papsa&_CheckSum=-1787247140 (data dostępu: 22.08.2012). 37 Zobacz: Media w Polsce, Press sp. z.o.o, Poznań 1999, s. 56-73. 38 B. Dwornik, Raport E-gazety w Polsce, Money.pl, Wrocław 2008, s. 2.

27

Tabela 3 Sprzedaż e-gazet przez trzech największych polskich kolporterów w 2008 roku

Dystrybutor Liczba tytułów

w ofercie

Dostępne formaty Miesięczna sprzedaż

e-Gazety

(egazety.pl)

111 Własny 150-200 tys.

Nexto (nexto.pl) 93 Zinio, PDF 50 tys.

e-Kiosk (ekiosk.pl) 80 Własny 20 tys.

Źródło: B. Dwornik, Raport E-gazety w Polsce, Money.pl, Wrocław 2008, s. 8.

Przedstawione powyżej dane najlepiej świadczą o przywiązaniu polskich

czytelników do prasy w formie tradycyjnej, chociaż odpowiednio zaprojektowane

e-wydanie otwiera szereg nowych możliwości i udogodnień przed czytelnikiem.39

Entuzjastycznie na treści w formie cyfrowej zapatrują się wydawcy „Polityki”, będącej

jednym z najpopularniejszych tygodników. W 2012 roku jej średnia sprzedaż sięgała 123

tysięcy egzemplarzy tradycyjnych i zaledwie około 6 tysięcy wersji cyfrowych.

Wydawnictwo postanowiło położyć większy nacisk na prowadzenie polityki cyfrowej,

chcąc osiągnąć w 2013 roku znaczący wzrost sprzedaży.40 Plany te mają swoje

uzasadnienie w sprzedaży urządzeń mobilnych przystosowanych do formatu e-gazet.

2.2.4. Radio i telewizja

Nieporównywalnie krótsza jest historia radia. Długo powątpiewano w wagę

wynalazku, a eksperymenty sprowadzały się do prób amatorów, widzących niebywałe

perspektywy dla radia. Zauważyli oni możliwość przekazywania wiadomości

na odległość z wykorzystaniem fal krótkich.41 Za pioniera radia uznaje się Reginalda

Aubryego Fessendena, który w 1900 roku jako pierwszy przesłał głos ludzki drogą

bezprzewodową. Sześć lat później, 24. grudnia w bożonarodzeniowy wieczór, nadał

pierwszą audycję radiową, korzystając z masztu radiowego w Brant Rock w stanie

39 Zobacz: G. Miłkowski, Jak wygląda atrakcyjna gazeta na tablet, http://socialpress.pl/2013/02/jak-wyglada-atrakcyjna-gazeta-na-tablet/ (data dostępu: 2.09.2012). 40 P. Pająk, Czy e-prasa w Polsce w końcu się przyjmie? Wynik Polityki Cyfrowej powinien przynieść wiążące odpowiedzi, http://www.spidersweb.pl/2012/04/czy-e-prasa-w-polsce-w-koncu-sie-przyjmie-wynik-polityki-cyfrowej-powinien-przyniesc-wiazace-odpowiedzi.html (data dostępu: 2.09.2012). 41 Zobacz: Pioniering Amateurs (1900-1917), http://earlyradiohistory.us/sec012.htm (data dostępu: 2.09.2012).

28

Massachusetts.42 Radio długo pozostawało jedynie wynalazkiem dostępnym

dla wybranych, a swoje zastosowanie znajdowało przede wszystkim dla celów

militarnych. Chociaż wyraźnie rosła sprzedaż odbiorników radiowych, to w USA

jak i Europie pierwsze stacje nadające regularne audycje pojawiły się dopiero po 1920

roku.

Za datę narodzin radiofonii w Polsce uznaje się 1 lutego 1925 roku, kiedy

nadawać rozpoczęło Polskie Towarzystwo Radiotechniczne. W sierpniu 1925 roku

przyznana została koncesja na rozpowszechnianie programów radiofonicznych

w Polsce. Nie otrzymało jej posiadające już doświadczenie radiowe Polskie

Towarzystwo Radiotechniczne, lecz spółka Polskie Radio. W kwietniu 1926 roku

rozpoczęło ono nadawanie stałych programów.43

Gdy udało się przekazać głos na odległość, coraz intensywniej zaczęto

zastanawiać się, w jaki sposób przesyłać obraz. Co ciekawe, od lat 70. XIX wieku trwały

próby stworzenia takich urządzeń. Nakłaniały do tego liczne obserwacje, na bazie

których przedstawiano koncepcje prototypów urządzeń zdolnych do przesyłania obrazu

na odległość. W nich pojawia się polski wątek. W 1878 roku Julian Ochorowicz

przedstawia swój projekt w artykule „O możności zbudowania przyrządu do przesyłania

obrazów optycznych na dowolną odległość”, a w 1884 roku niemiecki uczony urodzony

w Koszalinie Paul Nipkow dokonuje wielkiego wynalazku, rozkładając obraz

na elementy, a do analizy i syntezy obrazu używa wirujących tarcz.44 Niespełna trzy lata

później dokonano kluczowych odkryć. Borys Rosing wpadł na pomysł, że jeżeli

wykorzysta się lampę katodową i światło rzucane przez nią na ekran, to można uzyskać

obraz. Niebawem odkryto, że taka lampa jest uniwersalna – można ją stosować

zarówno jako element przetwornika jak i odbiornika obrazu.45 Osiągnięcia te przyczyniły

się do powstania coraz to bardziej zaawansowanych urządzeń rejestrujących obraz

i dźwięk.

Pierwszą transmisję telewizyjną przeprowadzono w 1928 roku z Londynu

do Nowego Jorku. W Polsce dokonano tego w 1931 roku.

42 Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008., s. 189. 43 Historia, http://radiopolska.pl/portal/staticpages/index.php?page=historia (data dostępu: 5.09.2012). 44 Z. Bajka, op. cit., s. 194. 45 A. Bartold, Telewizja, [w:] Elektronika dla wszystkich 6/98.

29

Prekursorem wśród publicznych nadawców okazało się brytyjskie BBC, będące

kolebką telewizji znanej nam w obecnym kształcie. Jej rozwój był dynamiczny, albowiem

w czasach poprzedzających II wojnę światową na terenie Wielkiej Brytanii

znajdowało się zaledwie około 20 tysięcy odbiorników, to transmisję z koronacji królowej

Elżbiety II w 1953 roku obejrzało już ponad 20 milionów ludzi.46 Niespełna rok wcześniej

odbyła się w Polsce oficjalna inauguracja telewizji, a obiór odbywał się za pomocą 24

telewizorów marki „Leningrad”, rozmieszczonych w fabrycznych klubach i świetlicach.47

Było to przełomowe wydarzenie. W jego następstwie zrodziły się bowiem kolejne

autorskie emisje.

2.2.5. Telefon stacjonarny i telefon komórkowy

Kolejnym urządzeniem o olbrzymim wpływie na usprawnienie procesu

komunikacji był telefon stacjonarny. Prace nad jego stworzeniem okazały się istotnym

wyjściem do powstania radia. Toczyły się one jednak swoim torem. Chociaż

wynalezienie telefonu przypisuje się Alexandrowi Grahamowi Bellowi, nie brakuje opinii,

że jego projekt był jedynie udoskonaloną wersją wcześniejszych prototypów.

W 1857 roku Antonio Meucciemu udało się bowiem dokonać pierwszej transmisji

na odległość. Włoch, który wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, posiadał szlachetną

motywację, bowiem chciał mieć nieustanny kontakt ze swojego warsztatu do pokoju

w domu, gdzie przebywała jego chora żona. Dokonane przez niego telefoniczne

połączenie nie polegało jednak na rzeczywistej transmisji głosu a jedynie dźwięku

dzwoneczka. Meucci wykonał blisko 30 projektów telefonów, ale na wprowadzenie

i opatentowanie wynalazku brakowało mu środków finansowych.48

Telefon opatentowany został ostatecznie przez Bella w 1876 roku, niemniej

kroniki głoszą, że przeszedł do historii jako wynalazca telefonu w szczęśliwych

okolicznościach. Mianowicie inny wynalazca, Elisha Gray, pojawił się tego samego dnia

46 The BBC Story, http://www.bbc.co.uk/historyofthebbc//great_moments/index.shtml (data dostępu: 8.09.2012). 47 F. Skwierawski, Telewizja w Polsce, [w:] Prasa, radio i telewizja w Polsce – zarys dziejów, wyd. Elipsa, Warszawa 1999, s. 220. 48 M. Richter, Technologie przekazywania informacji na odległość, wyd. Wydział Prawa Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008, s. 10-11.

30

w urzędzie patentowym, aczkolwiek przypadło mu dalsze miejsce w kolejce.49 Perypetie

miały ciąg dalszy, wszak kwestionowano sprawność urządzenia przedstawionego przez

Bella.

W historii miały pojawić się również wątki korupcyjne

i niekompetentnego urzędnika, o czym prawiły amerykańskie media na czele

z dziennikiem Washington Post.50 Ostatecznie Bell zapisał się w historii jak twórca

telefonu, który stosunkowo szybko przyjął się w społeczeństwie mimo początkowych

wątpliwości.

49 Historie patentowe, czyli co się dzieje, gdy kilka osób wpada na ten sam pomysł, http://technologie.gazeta.pl/internet/2029020,104665,10690669.html (data dostępu: 23.09.2012). 50 Zobacz: Alexander Graham Bell kontra Elisha Gray, http://www.cba.gov.pl/palm/pl/48/747/Aleksander_Graham_Bell_kontra_Elisha_Gray.html (data dostępu: 23.09.2012).

31

Rysunek 7 Jeden z plakatów stworzony w ramach kampanii reklamowej telefonu. Źródło: P. Levinson, Telefon komórkowy. Jak zmienił świat najbardziej mobilny ze środków komunikacji,

Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2006, s. 33.

32

Jako pierwsze o zaletach urządzenia zaczęły przekonywać się wyższe sfery.

Motyw telefonu pojawił się między innymi w polityce, pozwalając dotrzeć ze swoimi

poglądami dotychczas mniej znanym postaciom. Z biegiem czasu zaczął

upowszechniać się również w społeczeństwie, do czego przyczyniła się bazująca

na emocjach kampania promocyjna, przedstawiająca telefon jako wielkie

dobrodziejstwo. Stworzono kilkanaście plakatów, które odnosiły się do sytuacji użycia

telefonu. Między innymi pojawiły się na nich mała dziewczynka wykonująca telefon

i prosząca centralę „o połączenie z mamą w niebie”, rodzinę wzywającą lekarza

do chorej osoby czy kobietę wzywającą w nocy pomoc, podczas gdy do domu próbuje

dostać się złodziej.

Idea telefonicznej komunikacji ewoluowała, niemniej dopiero po upływie kolejnych

100 lat pojawiły się pionierskie próby stworzenia telefonu komórkowego. Pierwszym

modelem zbliżonym do tych, które zaczęły być użytkowane w latach 90. XX wieku był

DynaTAC (DYNamic Adaptive Total Area Coverage) wyprodukowany przez Motorolę.

Był dosyć pokaźnych rozmiarów. Chociaż nie była to już telefon przypominający walizki,

to posiadał rozmiary cegły i ważył około kilograma.51 Model ten okazał się na tyle udany,

że postanowiono pracować nad jego udoskonaleniem równolegle do prac nad siecią

umożliwiającą przekazywanie sygnału pomiędzy telefonami komórkowymi. W efekcie

Motorola jako pierwsza mogła się pochwalić wprowadzeniem na rynek pierwszego

komercyjnego telefonu komórkowego, co miało to miejsce 21. września 1983 roku.

Wówczas nastały „tłuste” lata dla firmy, której innowacja przykuła wielką uwagę

i pociągnęła za sobą niebagatelne zyski finansowe.52

Przełomem dla rozwoju rynku telefonii komórkowej przyniosły nowe możliwości

na przełomie lat 80. i 90. XX wieku dostarczane przez system GSM, czyli globalny

system komunikacji mobilnej stanowiący międzynarodowy cyfrowy standard telefonii

komórkowej. Został opracowany przez Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych

51 Cell phone development, http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCwQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.motorolasolutions.com%2FUS-EN%2FAbout%2FCompany%2BOverview%2FHistory%2FExplore%2BMotorola%2BHeritage%2FCell%2BPhone%2BDevelopment&ei=54izUZDvJ4Ku4QTDn4CACw&usg=AFQjCNF_lz5bOMy4KjJz6_57i9JpzfIsyw&sig2=hq1mnMu4YePaP_NRzlBI_Q&bvm=bv.47534661,d.bGE (data dostępu: 2.10.2012). 52 Zobacz: Motorola Milestones: The Motorola DynaTEC the world's first commercial handheld cellular phone, http://www.motorola.com/blog/2012/04/04/motorola-dynatac/ (data dostępu: 2.10.2012).

33

ETSI (European Standard and Technology Institute) w 1989 roku. Pierwsze komercyjne

usługi zostały wdrożone w 1991. O globalnym standardzie GSM można już mówić

od 1992 roku, kiedy to został wdrożony w Australii.53 System ten pozwala przekazywać

głos, wiadomości tekstowe i graficzne, a także korzystać z sieci internetowej. Kolejne

generacje GSM charakteryzują szybszym przesyłem danych, a także lepszym

zintegrowaniem z innymi systemami. Obecnie możemy mówić o telefonii komórkowej

trzeciej i czwartej generacji. Szczególnie czwarta generacja, IMT-Advanced

(International Mobile Telecommunications-Advanced) znana pod hasłem 4G,

ogniskuje się na harmonizacji z sieciami bezprzewodowymi oraz dostosowaniem sieci

komórkowej do rosnącego ruchu internetowego z urządzeń mobilnych.

Telefony komórkowe wypierają obecnie z rynku telefony stacjonarne,

na co wpływa między innymi fakt, że coraz więcej użytkowników powyżej 50. roku życia

korzysta z tych urządzeń.54 Jest w tym spora zasługa producentów telefonów

komórkowych, którzy poszczególne modele dedykują osobom starszym.

Telefony komórkowe wywarły potężny wpływ na szybkość i jakość przekazywania

informacji. Doprowadziły również do wielu zmian w mentalności ludzi oraz ich oczekiwań

względem nowinek technologicznych.55 Przyczyna tego jest klarowna. Żadne

z wcześniejszych urządzeń nie dopuszczało do równie łatwego podejmowania

komunikacji w dowolnym momencie przy równoczesnym zachowaniu mobilności.

O tym, jak chętnie korzystamy z telefonów komórkowych świadczą dane

zamieszczone na rys. 8. Przedstawiony został na nim średni czas rozmów

z wykorzystaniem telefonów komórkowych i stacjonarnych. W Polsce różnica jest dosyć

wyraźna. Przeciętnie rozmawiamy przez telefon komórkowy 26 minut, gdy przez telefon

stacjonarny tylko 16.

53 J. Kurek, Instrukcja do ćwiczenia: Badanie Technologii GSM, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. 54 Czyt. więcej: Telefony komórkowe wypierają stacjonarne, http://www.egospodarka.pl/45364,Telefony-komorkowe-wypieraja-stacjonarne,1,39,1.html (data dostępu: 10.10.2012). 55 Zobacz: P. Levinson, Telefon komórkowy. Jak zmienił świat najbardziej mobilny ze środków komunikacji, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2006.

34

26

4044

34

56

23

32

16

3341

50 51

1911

0

10

20

30

40

50

60

Polska

Cał

y Świa

t

Wie

lka

Bry

tania

Nie

mcy

Wło

chy

Japonia

Cze

chy

Kraje

Średni czas

rozmów w

minutach

Telefon komórkowy Telefon stacjonarny

Rysunek 8 Średni czas rozmów w minutach przez telefon komórkowy i telefon stacjonarny

Źródło: Badania rynku telekomunikacyjnego 2009, http://www.ericsson.com/pl/consumer_lab/index.shtml (data dostępu: 10.10.2012).

2.2.6. Internet

Obecnie Internet wykorzystywany jest przez większość nowych technologii,

a jego popularność nieustannie rośnie. Według raportu Międzynarodowego Związku

Telekomunikacyjnego liczba użytkowników Internetu wynosi 2,3 miliarda ludzi,

z czego 1,8 miliarda posiada stały dostęp do sieci internetowej we własnym domu.56

Wzrost dostępności do Internetu zauważalny jest na wszystkich kontynentach. W trend

wpisuje się również Polska, gdzie 79,2% gospodarstw domowych zlokalizowanych

56 Measuring the Information Society, International Telecomunication Union, wyd. ITU, Genewa 2012, s. 3-4.

35

w dużych miastach posiada dostęp do komputera, a ogółem 70% gospodarstw

domowych posiada dostęp do sieci internetowej. Jeszcze lepiej wyniki prezentują się

w przypadku przedsiębiorstw. Aż 94,7% z nich wykorzystuje komputery, przy czym

93,2% posiada dostęp do Internetu.57 Jest to przesłanka pozwalająca wnioskować,

że będą wzrastać zyski z handlu polskich przedsiębiorców w sieci.

O zapoczątkowaniu idei stworzenia sieci internetowej możemy mówić w 1968

roku. Wówczas amerykańska agencja DARPA (Agencja Zaawansowanych Obronnych

Projektów Badawczych Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych) doszła

do wniosku, że konieczne jest lepsze zabezpieczenie posiadanych informacji. Celem

było stworzenie sieci bez jednego tj. centralnego węzła sterującego, którego

uszkodzenie (np. wskutek ataku nuklearnego) skutkowałoby całkowitym wyłączeniem.58

Pomysł ten zaczął fascynować również prywatnych przedsiębiorców. Inwestowali

oni coraz większe środki w badania i próby połączenia ze sobą komputerów,

by te tworzyły sieć. Internet przykuł uwagę wielkich ośrodków naukowych, stąd

do projektu budowy sieci komputerowej włączyły się cztery amerykańskie uniwersytety:

University of California, Massachusetts Institute of Technology, Stanford i Harvard,

a ponadto londyński University College i Królewskie Zakłady Radarowe z Norwegii.59

Konfrontowanie i dzielenie się pomysłami pochodzącymi od podmiotów

działających w obszarze edukacji, sektora prywatnego i państwowego zaowocowało

powstaniem oprogramowania systemu komunikacyjnego, który w 1983 roku pozwolił

stworzyć sieć internetową. Początkowo należało do niej 1000 hostów (komputerów

podłączonych do sieci komputerowej używającej protokołu komunikacyjnego TCP/IP

i mających adresy IP).60 Na dynamiczny rozwój sieci trzeba było poczekać dopiero

do początku lat 90. XX wieku.

57 Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2008-2012, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2012, s. 29 i 90-101. 58 D.J. Bem, A. Kasprzak, M. Szymanowski, T. Więckowski, Internet 2011, wyd. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2012, s. 5. 59 A. Kennedy, Internet, wyd. Pascal, Bielsko-Biała 2000, s. 652. 60 D.J. Bem, A. Kasprzak, M. Szymanowski, T. Więckowski, op. cit., s. 5.

36

6. sierpnia 1991 roku powstała pierwsza strona internetowa autorstwa

brytyjskiego naukowca Tima Bernersa-Lee, co uruchomiło międzynarodowy projekt

World Wide Web.61

Internet stanowił głównie bazę informacji. Dawał się zauważyć wyraźny podział

pomiędzy autorami a użytkownikami. Na przełomie XX i XXI wieku zaczęło to ulegać

zmianie. Przestrzeń wirtualna stawał się coraz bardziej interaktywna, angażując

użytkowników do współtworzenia treści. W języku pojawiły się tym samym określenia

Web 2.0 i Web 3.0.

Terminy te wywodzą się nie tylko z etapów rozwoju Internetu, lecz odnoszą się

również do stosowanych rozwiązań.

Web 1.0 jako „read only Internet” (model tworzenia rozwiązań sieciowych,

kiedy Internet głównie gromadził i przekazywał informację. Dostrzegalny

był wyraźny podział pomiędzy twórcami treści a użytkownikami)

Web 2.0 jako “read-write Internet” (web 2.0 jest modelem dominującym,

odnoszącym się do zaangażowania użytkowników. Aktywnie uczestniczą

oni w tworzeniu treści publikowanych w Internecie, co ma wiele

pozytywnych jak i negatywnych stron62)

Web 3.0 jako “semantic web” (model polegający na powiązywaniu

ze sobą określonych danych w sposób automatyczny przez

oprogramowanie komputerowe)63 64

Internet stał się istnym fenomenem, co wynika jego wszechstronności i odbioru

na różnych płaszczyznach. Tym samym pojawiają się trudności w jego zdefiniowaniu,

a także dokonaniu jednoznacznej oceny tego wynalazku. Przyniósł bowiem mnóstwo

korzyści, ale doprowadził również do niekontrolowanego przepływu niepożądanych

61 M. Wilmowski, Jak wyglądała pierwsza strona WWW na świecie?, http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CDEQFjAA&url=http%3A%2F%2Finternet.gadzetomania.pl%2F2011%2F06%2F30%2Fjak-wygladala-pierwsza-strona-www-na-swiecie-zobacz-screen&ei=6IqzUZmsC-rf4QT3rIDYDw&usg=AFQjCNHANn8L-iHbSZFdGu8H0tkObyaZpw&sig2=2IiD3PbbwQT-1AjLkdxXlA&bvm=bv.47534661,d.bGE (data dostępu: 17.10.2012). 62 Zobacz:: A. Keen, Kult amatora, wyd. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007. 63 Zobacz: W3C Semantic Web Activity, http://www.w3.org/standards/semanticweb/ (data dostępu: 17.10.2012). 64 D. Kaznowski, Definicja Web 2.0, definicja social media, http://kaznowski.blox.pl/2008/03/Definicja-web-20.html (data dostępu: 17.10.2012).

37

treści czy napędził zjawisko zubożania języka.65 Za jego sprawą pojawiło się wiele

skrótów myślowych, jak również zrodził się slang internetowy.

Dyskusji nie podlega jednak fakt, iż Internet okazał się wielką rewolucją. Obecnie

wykorzystywany jest bowiem w niemal każdej dziedzinie życia, wyznaczając standardy

komunikacji.

2.3. Kierunki ewolucji komunikacyjnej

Przedstawienie historii komunikacji ma swoje głębokie uzasadnienie, bowiem

obecnie informacja posiada olbrzymią wartość, a dzięki rozwiniętej technologii

wydarzenia relacjonowane są niemal natychmiastowo. Nieustannie wzrasta rola mediów

społecznościowych i serwisów informacyjnych tworzonych przez dziennikarzy

obywatelskich, uzupełniających pracę dziennikarzy profesjonalnych. Przewiduje się,

że dostarczy to szereg nowych wyzwań szczególnie przed gazetami wydawanymi

w tradycyjnej formie. Internet stanie się podstawowym źródłem informacji66, czego

przyczyną będzie przede wszystkim szybkość przekazywanych wiadomości, możliwość

ich natychmiastowej aktualizacji, a także opatrzenie materiałami multimedialnymi.

Oczywiście nowe technologie pozwalają łączyć media tradycyjne z nowymi środkami

przekazu.

Internet stał się już medium wiodącym, gdyż połączył wszystkie dotychczasowe

formy komunikacji. Jednocześnie mobilny dostęp do niego stał się kolejnym

argumentem przyczyniającym się do prowokowania nowych rozwiązań

technologicznych spełniających oczekiwania konsumentów.

W społecznościach internetowych zgromadzona jest potężna siła, bowiem mogą

one współpracować dla osiągnięcia wyznaczonego celu bez konieczności osobistego

kontaktu. Nie brakuje przykładów potwierdzających to stwierdzenie. Wystarczy spojrzeć

na niedawny ruch internautów skierowany przeciwko ofercie NC+ (platformy telewizyjnej

będącej tworem z Cyfry Plus i Telewizji N). Stworzona grupa na portalu Facebook rosła

w siłę, zyskując kolejnych aktywnych przeciwników efektów fuzji nadawców sygnału.

Wydźwięk całego zdarzenia był potężny. Przełożył się na zmiany kadrowe

65 Zobacz: M. Sokołowski, Oblicza Internetu. Internet a globalne społeczeństwo informacyjne, wyd. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Elblągu, 2005, s. 5-9. 66 M. Szpunar, Dziennikarstwo obywatelskie w dobie Internetu, Zeszyty Naukowe SCENO 8/2007, s. 143.

38

(na stanowisku wiceprezesa grupy NC+), a także wymusił podjęcie dialogu przez firmę

z twórcą facebookowej grupy przeciwników. Sprawa znajduje się nadal w toku,

ale sukcesem okazało się zwrócenie uwagi na problem i przekonanie nadawcy

co do konieczności zmian. To tylko jeden z przykładów, gdzie ruch społeczności

internetowej doprowadził do przemyślenia strategicznych planów.67

Społeczności internetowe mają wpływ na kształtowanie rzeczywistości

przez coraz popularniejszą ideę społecznościowego finansowania projektów nazywaną

crowdfundingiem.68 Polega ona na przedstawieniu przez pomysłodawcę wizji projektu,

a popierający ją wpłacają środki, które są następnie przeznaczane na realizację.

Największą platformą crowfundingową jest Kickstarter.com, ale funkcjonuje lokalnie

również kilka polskich tego typu platform. Są nimi między innymi crowdfunders.pl

czy polakpotrafi.pl. Realizowane są projekty na różną skalę i odmiennych dziedzin.

Prosumenci i konsumenci wykazują niejednokrotnie zmęczenie Internetem,

ale podkreślają w tych samych badaniach swoje wielkie przywiązanie do technologii.

W badaniach „Cyfrowe Życie” przeprowadzonym przez Euro RSCG Sensors aż 75%

prosumentów i 41% konsumentów stwierdziło, że czuje się lepiej poinformowanymi

za sprawą mediów społecznościowych. 32% respondentów twierdzi, że rozwój

technologii informacyjnych doprowadza do ingerencji w ich życie prywatne, ale z drugiej

strony 70% prosumentów i 60% konsumentów zawdzięcza mediom społecznościowym

możliwość pozostawania w nieustannym kontakcie ze swoją rodziną i znajomymi.69

Badanie to najlepiej obrazuje przywiązanie do nowych technologii. Trudno doszukać się

również przesłanek, by trend ten miał się odwrócić.

Stanowi to zarazem wyraźny sygnał dla odpowiadających za prowadzenie

kampanii reklamowych. Reklama w Internecie stanowi coraz większą wartość. Branża

reklamy cyfrowej w Polsce nadal notuje wzrost. Porównując pierwszy kwartał 2011 roku

do analogicznego okresu rok później odnotowany został wzrost wydatków na reklamę

67 Zobacz: J. Noch, Siła Internetu kontra terror wielkich korporacji. Przypadek, nc+ potwierdza, że żaden PR nie wygra z siecią, http://natemat.pl/56103,sila-internetu-kontra-terror-wielkich-korporacji-przypadek-nc-potwierdza-ze-zaden-pr-nie-wygra-z-siecia (data dostępu: 28.04.2013). 68 Zobacz: A. Godynia, Finansowanie społecznościowe pomoże zmienić świat?, [w:] Magazyn Studencki Spectrum, Nr 05/2013, s. 58-62. 69 Prosumer report: Cyfrowe życie, Euro RSCG Sensors, Warszawa 2012.

39

internetową o 9% i wyniósł 485 milionów złotych.70 Największa część z tych środków

wydawana jest na reklamę w wyszukiwarkach (SEM) i reklamę graficzną.

6%

36%

2%20%

36%

E-mail Display Inne Ogłoszenia SEM

Rysunek 9 Procentowy rozkład wydatków na reklamę cyfrową w Polsce Źródło: IAB AdEx – prawie pół miliarda zł na reklamę online w pierwszym kwartale 2012,

http://www.marketing-news.pl/message.php?art=35357 (data dostępu: 30.09.2012)

Nie brakuje przykładów wykorzystania Internetu poza urządzeniami stricte

przeznaczonymi do komunikacji. Standardem stają się telewizory z dostępem

do Internetu, wprowadzając widzowi opcje między innymi interaktywności. Aplikacje

internetowe pojawiają się również w sprzęcie gospodarstwa domowego nawet niczym

pralki czy lodówki. Plany sięgają jeszcze dalej, a już teraz pojawiło się określenie

„Internet of Things/IoT), odnoszące się do łączenia fizycznej infrastruktury

z infrastrukturą informacyjną.71 Pod adresem theinternetofthings.eu stworzona została

platforma wizji, gdzie konfrontowane są opinie na jej temat.

70 IAB AdEx – prawie pół miliarda zł na reklamę online w pierwszym kwartale 2012, http://www.iabpolska.pl/index.php?mnu=93&id=517 (data dostępu: 29.04.2013). 71 Zobacz: J. Szczepaniak, Idea Internetu Przedmiotów, [w:] Mobile Internet 6/2012, s. 22-23.

40

3. Mobilne urządzenia komunikacyjne

3.1. Charakterystyka urządzeń mobilnych

Aktualnie pojawiają się trudności w usystematyzowaniu definicji urządzenia

mobilnego, co wynika z szybkich zmian technologicznych, za sprawą których na rynku

pojawiają się kolejne nowe urządzenia.

Najpopularniejsza z definicji mówi, iż urządzeniami mobilnymi są urządzenia

elektroniczne pozwalające na przetwarzanie, odbieranie oraz wysyłanie danych

bez konieczności utrzymywania przewodowego połączenia z siecią. Urządzenie mobilne

może być przenoszone przez użytkownika bez konieczności angażowania dodatkowych

środków.72 Eksperci rynku mobilnych technologii mają jednak coraz więcej wątpliwości,

jakie urządzenia powinny być klasyfikowane pośród urządzeń mobilnych. Nie da się

zakwestionować, że większość laptopów spełnia kryteria przedstawione

przez definicję, niemniej na podstawie raportu Forrester Research73 możemy

wnioskować, iż w wyniku zmian technologicznych za urządzenia mobilne będzie się

uznawało przede wszystkim urządzenia „miniaturowe” jak smartfony i tablety.74

Tabela 4 Podział urządzeń mobilnych

Urządzenia mobilne drugiej generacji Urządzenia mobilne pierwszej generacji

Aparaty cyfrowe z dostępem do

Internetu

Palmtopy

(i inne komputery kieszonkowe)

Smatftony

Tablety

Czytniki kart pamięci

i urządzenia

do przenoszenia danych typu

pendrive

Laptopy

Konsole

Źródło: opracowanie własne

72 P. Fiderek, Prezentacja: Programowanie urządzeń mobilnych, wyd. Instytut Informatyki Stosowanej Politechniki Łódzkiej, Łódź 2011, s. 6. 73 Forrester Research – jedna z największych globalnych firm doradczych prężnie współpracująca z firmami z obszaru nowych technologii. 74 G. Tsirulnik, US mobile ad spend to exceed $1B by year-end: Forrester, http://www.mobilemarketer.com/cms/news/research/8882.html (data dostępu: 29.04.2013).

41

Zasadne wydaje się zatem dokonanie podziału urządzeń mobilnych

na urządzenia pierwszej i drugiej generacji, do której przyporządkowane zostały

wspomniane urządzenia miniaturowe. Właśnie te drugie będą obiektem analiz w dalszej

części pracy ze względu na ich rosnącą popularność.

Urządzenia te działają głównie w oparciu o trzy systemy: Android, iOS i Windows,

z czego ostatni z nich odgrywa marginalną rolę na rynku urządzeń mobilnych.

Dla producenta sztampowego programu operacyjnego, firmy Microsoft, nie jest wciąż

zjawisko niepokojące. Notuje bowiem nieustannie zyski w sprzedaży, które pochodzą

przede wszystkim z produktów biurowych jak pakiet Office.75 Nie da się jednak ukryć,

że Microsoft przespał moment zmian technologicznych, poprzez co z jego

oprogramowania korzysta przede wszystkim producent smarftonów Nokia.

Tabela 5 Wykorzystanie systemów operacyjnych przez producentów urządzeń mobilnych

Android iOS Windows

Samsung

HTC

LG

Sharp

Sony

Motorola

Apple

(iPhone,

iPod, iPad)

Nokia

HTC

Źródło: opracowanie własne

Prym wiodą iOS i Android, chociaż pierwszy z nich dostępny jest wyłącznie

dla produktów firmy Apple. To one przez długi czas wyznaczały kierunki rozwoju

dla urządzeń mobilnych, ale raporty po pierwszym kwartale 2013 roku pokazują,

że Apple wytraca swoją przewagę. Aż o 18% spadł zysk firmy w odniesieniu do tego

samego okresu w roku 2012.76 Fakt ten wywołany jest szerszą ofertą ze strony

konkurencji, a co za tym idzie koniecznością konkurowania ceną.

75 M. Majchrzycki, Microsoft notuje wzrost przychodów, sprzedaż Windowsa słaba, http://www.dobreprogramy.pl/Microsoft-notuje-wzrost-przychodow-sprzedaz-Windows-slaba,Aktualnosc,28429.html (data dostępu: 30.04.2013). 76 Najnowszy raport Apple’a, rośnie sprzedaż, ale spadają zyski, http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,13795500,Najnowszy_raport_Apple_a__Rosnie_sprzedaz__ale_spadaja.html (data dostępu: 30.04.2013).

42

Android obrał skuteczną drogę do osiągnięcia przewagi rynkowej. Od samego

początku przedstawiał się jako darmowa platforma dla telefonów komórkowych,

zawierająca zintegrowany zestaw oprogramowania dla urządzeń mobilnych. Forma

licencji zapewnia powszechność i darmowy dostęp do technologii oraz gwarantuje

dostępność aplikacji.77

Bezpłatność i dostępność oprogramowania (istniała możliwość wgrania

oprogramowania na urządzenie, które w pierwotnej wersji było skonfigurowane z innym

systemem operacyjnym) przyczyniła się do rozpowszechnienia.

Ekspansja powiodła się również za sprawą przejrzystości i łatwości systemu

w obsłudze. Już teraz Android posiada olbrzymi udział w rynku, a prognozy są dla niego

niezwykle korzystne. W 2017 roku na rynku ma się pojawić trzykrotnie więcej urządzeń

obsługiwanych przez Androida niż pozostałe systemy.78 W prognozach korzystnie

wypada Windows, niemniej zaprezentowane poniżej wyniki odnoszą się do wszystkich

urządzeń obsługiwanych przez systemy. W dalszym ciągu używane będą komputery

stacjonarne i laptopy, na które będzie dostarczał oprogramowanie. Na rynku urządzeń

mobilnych jego zasięg będzie natomiast zdecydowanie mniejszy.

Tabela 6 Prognozy co do ilości sprzedaży urządzeń obsługiwanych przez systemy Android, iOS i Windows na lata 2013, 2014 i 2017

System

operacyjny/rok

2013 2014 2017

Android 860937 1069503 1468619

iOS 293428 359483 504147

Windows 354410 397533 570937

Źródło: P. Kreft, Systemy operacyjne: najbliższe lata będą należały do Androida, http://www.komputerswiat.pl/nowosci/internet/2013/14/systemy-operacyjne-najblizsze-lata-beda-nalezaly-

do-androida.aspx (data dostępu: 2.03.2013).

Android uznawany jest dodatkowo za system mało zawodny w porównaniu

z głównym konkurentem na rynku urządzeń mobilnych iOS. Test wydajności systemów

77 Anroid – system operacyjny dla telefonów, http://android.com.pl/artykuly/48-android-system-operacyjny-dla-telefonow/ (data dostępu: 1.05.2013). 78 P. Kreft, Systemy operacyjne: najbliższe lata będą należały do Androida, http://www.komputerswiat.pl/nowosci/internet/2013/14/systemy-operacyjne-najblizsze-lata-beda-nalezaly-do-androida.aspx (data dostępu: 1.05.2013).

43

przeprowadził serwis Crittercism. W jego trakcie doszło do 214 milionów uruchomień

aplikacji na systemach, co miało dostarczyć klarownych wyników. Okazało się,

że produkty działające pod system Android okazywały się dwukrotnie mniej zawodne

od tych korzystających z iOS.79 Jest to również znaczący argument przy podejmowaniu

współpracy z kolejnymi producentami urządzeń mobilnych, decydujących się

na instalację Androida jako systemu opcjonalnego.

3.2. Rokowania dla urządzeń mobilnych drugiej generacji

Miniaturowe urządzenia mobilne rosną w siłę, co wynika z ich funkcjonalności.

Jeszcze w 2007 roku Windows dominował – uwzględniając pirackie kopie, działał na

ponad 90% komputerów. W 2012 roku liczba użytkowników spadła do około 30%. Jest

to możliwe, biorąc pod uwagę to, że smartfony i tablety to urządzenia, które z punktu

widzenia wielu konsumentów są już niemal równoprawne z tradycyjnymi komputerami.

I sprzedają się znacznie lepiej niż komputery stacjonarne.80

79 Zobacz: K, Żebruń, iOS vs Android – który system jest bardziej zawodny, http://www.benchmark.pl/aktualnosci/iOS_vs_Android_-_ktory_system_jest_bardziej_zawodny.-38630.html (data dostępu: 1.05.2013). 80 T. Grynkiewicz, Co widać za Oknami?, Gazeta Wyborcza (26 października 2012).

44

0

50

100

150

200

Okres

Ilo

ść

sp

rze

da

ny

ch

sztu

k (

mln

)

Rynekkomputerow

Ryneksmatfonow

Rynek

komputerow

68,6 53,8 53,8 93,4 87,5 92,1 97,4

Rynek

smatfonow

40,9 90,6 82,8 101,1 107,7 149 153,7

II kw

2009

IV kw

2009

I kw

2010

IV kw

2010

II kw

2011

IV kw

2011

II kw

2012

Rysunek 10 Porównanie sprzedaży smarftonów i komputerów od II kwartału 2009 roku do II kwartału 2012 roku (sprzedaż w milionach sztuk)

Źródło: opracowanie własne na podstawie T. Grynkiewicz, Co widać za Oknami?, Gazeta Wyborcza (26 października 2012)

Producenci mobilnych urządzeń bacznie obserwowali zachowania konsumentów.

Samsung, Dell, HP czy Lenovo podjęły decyzję o zakończeniu produkowania

netebooków, a za nim poszły Asus i Acer, przestawiając się na tablety. Netbooki straciły

wobec o wiele bardziej wydajnych tabletów, które okazały się jeszcze bardziej

mobilne.81

Dla netbooków i laptopów jeszcze większym zagrożeniem od smartfonów są

tablety. W raporcie przygotowanym przez Adobe Digital Index82 znajdują się prognozy

na rok 2013, z których wynika, iż tablety będą generowały więcej wejść na strony

internetowe niż smartfony. W 2014 roku mają generować ponad 10% wszystkich wejść

na strony internetowe, a trend wzrostowy ma się utrzymać.

Sprzedaż tabletów nieustannie rośnie, a generują one czterokrotnie więcej wejść

na strony internetowe niż smartfony. We wnioskach raportu pojawiło się również

81 Czyt. więcej: T. Grynkiewicz, Znikające netboki, Gazeta Wyborcza (4 stycznia 2013). 82 How tablets are catalyzing brand website engagement, Adobe Digital Index 2012, http://success.adobe.com/assets/en/downloads/whitepaper/13926.tablets-brand-engagement-v5.pdf (data dostępu: 2.06.2012).

45

stwierdzenie, że użytkownicy równie chętnie przeglądają strony internetowe na tabletach

niczym na tradycyjnych komputerach i są w stanie zainteresować się nimi

w identycznym stopniu. Administratorzy stron internetowych będą musieli zwrócić tym

samym większą uwagę na dostosowanie swoich witryn pod kątem użytkowników

tabletów.

0

1

2

3

4

5

6

7

8

Średnia ilość wejść

na strone

Nie

mcy

Wie

lka

Bry

tania

Kan

ada

Ska

ndynaw

iaUSA

Wło

chy

Kraj

Komputer Tablet Smartfon

Rysunek 11 Przeciętna ilość wejść na strony internetowe z poszczególnych urządzeń według krajów/regionów w pierwszym kwartale 2012 roku

Źródło: How tablets are catalyzing brand website engagement, Adobe Digital Index, 2012, s. 4.

Smartfony są generatorem ruchu w serwisach społecznościowych, ale tablety

wygrywają z nimi pod kątem ruchu na tradycyjnych stronach internetowych. Niemcy są

pierwszym krajem, w którym więcej wejść na strony internetowe generowanych jest

przez tablety niż tradycyjne komputery. Oba urządzenia cieszą się niemal podobnym

uznaniem w Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Australii. Biorąc pod uwagę wzrastający trend

46

sprzedaży tabletów można się spodziewać, że w perspektywie kolejnych lat będą one

dominowały z punktu widzenia ruchu na stronach internetowych.

Aspekt rosnącego udziału urządzeń mobilnych w generowaniu ruchu na stronach

internetowych został uwzględniony podczas inwestycji na telewizje internetowe,

które pozwalają na szybkie przesyłanie obrazu w dobrej jakości. Według prognoz

Wilkofsky Gruen Associates globalne wpływy z serwisów wideo w sieci będą

systematycznie rosły, a według prognoz Cyfrowego Polsatu wydatki na reklamę wideo w

Polsce będą niemal czterokrotnie wyższe w 2015 roku niż obecnie i wyniosą 268

milionów złotych.83 Do korzystania z telewizyjnych usług w urządzeniach mobilnych

zachęcają również aktualne przepisy ustawy o opłatach abonamentowych84, mówiąca

o tym, iż jeśli oglądanie telewizji czy słuchanie radia nie jest główną funkcją urządzenia,

wówczas nie trzeba płacić za jego posiadanie.85 Widoczne jest zainteresowanie tego

typu usługami, ponieważ w gronie 30 najchętniej pobieranych aplikacji na sklepu Play

znajdują się platformy Ipla i TVN Player.86

Europejczycy są niezwykle mocno przywiązani do urządzeń mobilnych.

1/3 respondentów Norton Cybercrime Report 2012: Urządzenia Mobilne w Europie

przyznała, że nie potrafiłaby się rozstać z telefonem lub tabletem. 7/10 użytkowników

przechowuje natomiast na mobilnym sprzęcie poufne dane lub uzyskuje do nich dostęp

za jego pomocą.87 Na podstawie raportu można wysnuć przede wszystkim dwa główne

wnioski. Europejczycy są przywiązani do mobilnych urządzeń i oswoili się z nimi na tyle,

by dokonywać za ich pomocą transakcji poufnych (wysyłać korespondencję, realizować

płatności, sprawdzać swoje konta bankowe czy archiwizować dane).

Raport skupiał się w dużej mierze na obszarze przestępczości internetowej88,

próbując zwrócić uwagę użytkownikom na konieczność odpowiedniego zabezpieczenia

przechowywanych danych, jak to się działo w przypadku tradycyjnych komputerów.

Aż 39% użytkowników sieci społecznościowych było już ofiarami przestępstw w tych

83 M. Lemańska, Decydujący rok dla wideo w Internecie, Rzeczpospolita (19 marca 2012). 84 Ustawa o opłatach abonamentowych, Dz.U. 2005 nr 85 poz. 728. 85 P. Szymaniak, Telewizja w komórce czy komputerze bez abonamentu, Gazeta Prawna (8 maja 2012). 86 Najpopularniejsze aplikacje sklepu Play na dzień 1 maja 2013. 87 M. Kowalski Urządzenia mobilne w Europie – Norton Cybercrime Report 2012, http://pclab.pl/news52866.html (data dostępu: 1.05.2013). 88 Zobacz: M. Godyń, Przestępczość internetowa międzynarodowy problem, Forward – magazyn studencki nr: 12 (03-2013), s. 26-29.

47

sieciach (w Polsce 42%). Tylko w ciągu ostatniego roku, co piąta dorosła osoba

na świecie korzystająca z Internetu (21%) padła ofiarą przestępstwa w sieci

społecznościowej lub mobilnej (w Polsce 16%).89 Sprawa ta jest bardzo rozwojowa,

bowiem nieustannie ewoluują formy cyperprzestępczości. Dotyczy ona w równym

stopniu urządzeń mobilnych jak i tradycyjnych komputerów połączonych z siecią

internetową. Kwestią jest uświadomienie użytkowników o możliwych zagrożeniach

i konsekwencjach, a także zachęcenie do skorzystania z zabezpieczeń przed

cyberprzestępczością.

Większość producentów oprogramowania chroniącego urządzenia

przed zagrożeniami z sieci udostępniła programy dostosowane do potrzeb rynku

mobilnego. Wśród najlepszych aplikacji znalazły się rozwiązania znanych producentów

(w kolejności alfabetycznej): Avast, Dr. Web, F-Secure, Ikarus, Kaspersky, Lookout,

McAfee, MYMobileSecurity, NQ Mobile i Zoner. Wykryły one ponad 90% zagrożeń,

co specjaliści uznali za wynik zapewniający wystarczającą ochronę telefonu.90 Zadbanie

o bezpieczeństwo urządzenia nie jest kwestią skomplikowaną, niemniej wymaga

dostrzeżenia tej potrzeby przez ich użytkowników.

3.3. Wykorzystanie urządzeń mobilnych

Początkowo urządzenia mobilne mogły być traktowane jako nowinki

technologiczne, które są wyłącznie modnymi gadżetami. Im dłużej znajdują się one

na rynku, opinia o ich wątpliwej funkcjonalności zostaje obalana. Kolejne wersje

urządzeń mobilnych udostępniają szereg nowych możliwości, które można wykorzystać

zarówno na płaszczyźnie życia prywatnego jak i zawodowego.

Potencjał urządzeń leży w różnorakich aplikacjach, stanowiących dodatkowe

oprogramowanie systemu. Funkcjonuje ono w oparciu o platformę JAVA w wersji JAVA

ME dedykowanej pierwotnie urządzeniom o mniejszej wydajności niż tradycyjny sprzęt

89 Wyniki Norton Cybercrime Report 2012 ujawniają, że cyberprzestępstwa kosztują polskich użytkowników indywidualnych nawet 4,8 mld, http://www.symantec.com/pl/pl/about/news/release/article.jsp?prid=20120925_01 (data dostępu: 1.05.2013). 90 M. Paterek, Android lepiej z antywirusem, tylko jakim?, http://www.dobreprogramy.pl/Android-lepiej-z-antywirusem-tylko-z-jakim,Aktualnosc,31001.html (data dostępu: 1.05.2013).

48

komputerowy, stąd przyjęło się jej zastosowanie dla aplikacji na urządzenia mobilne.91

Dźwignią rynku mobilnego w przyszłości z pewnością będą zaawansowane usługi

dostępne za pośrednictwem smaftfonów i tabletów, stąd wyzwaniem jest przede

wszystkim konieczność przeprojektowania dotychczasowych rozwiązań pod kątem

mniejszych ekranów i dotykowego sposobu komunikacji, który musi być przyjazny

i intuicyjny dla użytkowników.92

Aplikacje mobilne możemy podzielić na:

działające bez konieczności połączenia z siecią internetową

działające z wykorzystaniem sieci internetowej lub innego systemu

zewnętrznego jak np. GPS

zintegrowane za pośrednictwem Internetu z innymi formami mediów

jak np. gazetami

Ostatnia z wymienionych grup aplikacji mobilnych jest bardzo interesującym

segmentem, który zyskuje na popularności. Zaliczane są do niego aplikacje

wykorzystujące systemy „Quick Responce”, czyli QR-kody oraz systemy „Augmented

Reality”, będące zakodowanymi treściami przy wykorzystaniu nieco innej technologii

niż w przypadku QR. Oba rozwiązania pozwalają połączyć nowoczesne formy medialne

utożsamiane z nowoczesnymi urządzeniami komunikacyjnymi z innymi – szczególnie

tradycyjnymi – formami komunikacyjnymi w formie papierowej jak katalogi, materiały

reklamowe czy prasa.

Wspomniane technologie działają w oparciu o podobne schematy. Pewna treść,

którą może być przykładowo materiał video, galeria zdjęć bądź odesłanie do konkretnej

podstrony internetowej, zapisywana jest w formie kodu. Generator przetwarza określone

znaki w postaci kodu, działającego w oparciu o algorytm. Następnie wygenerowany kod

zamieszczany jest na wybranym materiale (np. stronie w gazecie) i umożliwia odesłanie

do wybranej lokalizacji internetowej, a dzieje się to poprzez nakierowanie czytnika

na kod. Wykorzystywany jest ku temu aparat w telefonie zintegrowany z aplikacją

czytającą kody.

91 Czym jest platforma J2ME, zwana również Java ME?, http://www.java.com/pl/download/faq/whatis_j2me.xml (data dostępu: 1.05.2013). 92 Aplikacje mobilne – nowy wymiar Internetu, http://prnews.pl/marketing-i-pr/aplikacje-mobilne-nowy-wymiar-internetu-66790.html (data dostępu: 2.05.2013).

49

Na pierwszy rzut oka QR-kody są do siebie niezwykle podobne. Nie przez

przypadek różnią się jednak rozmiarami i nagromadzeniem kodu, które sugerują ilość

modułów. Im jest ich więcej, tym zakodowana informacja będzie precyzyjniejsza.

Pod kodem może zostać zamieszczona bowiem wizytówka bądź zdjęcie, a może być

jedynie odsyłaczem do strony internetowej. Samo generowanie kodu odbywa się

natychmiastowo, a można tego dokonać przy użyciu ogólnodostępnych generatorów.

Polscy programiści mogą pochwalić się swoimi osiągnięciami w sferze

oprogramowania z serii Augmented Reality. Przykładem jest mobilna aplikacja ARFixer,

która pozwala redagować dowolny znak graficzny i powiązać go z dodatkowymi ukrytymi

informacjami i treściami.93

Aplikacja dostępna jest bezpłatnie w marketach internetowych pozwalających

na pobieranie aplikacji. Zastosowanie znalazła choćby w Nowej Trybunie Opolskiej,

której świąteczne wydania zawierają zakodowane elementy, tygodnik Tylko Piłka

pozwalający kibicom piłkarskim znajdować na kartach pisma odsyłacze do relacji

z meczów piłkarskich czy też wywiadów z zawodnikami, a także katalogach biura

podróży TUI Poland, dając możliwość gruntowniejszego poznania hoteli i destynacji

wycieczek. Wielką zaletą tej aplikacji jest możliwość uaktualniania przez administratora

treści kryjącej się pod kodem.

Na rys. 12 zaprezentowane zostały trzy kroki, jak korzystać z QR-kodu.

Na stronie czasopisma znaleziona została reklama firmy Deichmann, a obok niej

znajdujący się QR-kod. Następnie za pomocą mobilnej aplikacji „Barcode Scanner”

odczytana została zakodowana treść. Na ekranie smartfona pojawił się link i trzy opcje

wyboru: otwórz w przeglądarce, udostępnij przez email i udostępnij przez SMS.

Wybrana została pierwsza opcja przenosząca do podstrony internetowego sklepu

producenta obuwia, na której znajdują się produkty sygnowane nazwiskiem twarzy

kampanii Halle Berry.

QR-kody szczególnie chętnie są wykorzystywane w reklamach przez branżę

modową. Intrygujące kampanie z użyciem tej technologii prezentowały między innymi

marki Calvin Clein Jeans w kampanii „Get it uncensored” czy Victoria’s Secret. QR-kody

pojawiły się nawet w modowej sztuce. Chińska artystka Yiying Lu przygotowała serię

93 Czyt. więcej: O firmie, http://arfixer.com/o_firmie.htm (data dostępu: 2.05.2013).

50

portretów pod nazwą „10 Most Intriguing In Fashion”, wkomponowując QR-kody

w sylwetki ikon branży jak między innymi Sarah Burton, Rick Genest, Terry Richardson

czy Anna Wintour. Kody przekierowywały na stronę artystki, co okazało się znakomitym

zabiegiem marketingowym przy wielkim zainteresowaniu mediów.

51

Rysunek 12 Trzy kroki wykorzystania QR kodu Źródło: własne

52

Rysunek 13 Kampania „Get It Uncensored” Calvin Klein Jeans wykorzystująca QR-kod Źródło: Calvin Klein’s Newest Ads, http://www.signature9.com/style/calvin-kleins-newest-ads-suggestive-

qr-codes (data dostępu: 20.05.2013)

Rysunek 14 Yiying Lu przygotowująca portret Terry’ego Richardsona z wkomponowanym QR-kodem stanowiącym przekierowanie do jej strony internetowej

Źródło: Meets Obsession QR Code Fashion Illustration, http://www.yiyinglu.com/?portfolio=meets-obsession-fashion-illustration (data dostępu: 20.05.2013)

53

Urządzenia mobilne wraz z kompatybilnymi aplikacjami znajdują coraz częściej

zastosowanie przy wykonywaniu obowiązków zawodowych.94 Wynika to z faktu

posiadania przez nie pokaźnej ilości zaawansowanych funkcji.

Wiele modeli urządzeń mobilnych projektowanych jest specjalnie pod kątem osób

prowadzących biznes. Ich producenci reklamują tego typu urządzenia określając

je mianem „mobilnego biura”. Pierwszym krokiem ku temu jest zsynchronizowanie

aplikacji i programów wykorzystywanych na tradycyjnym sprzęcie komputerowym.

Pomocne są w tym największe platformy internetowe. Urządzenia mobilne dostarczają

dodatkowo pewne zastosowania, o które zdecydowanie trudniej w przypadku

przeciętnego laptopa. Znacząca część modeli pozwala na dokonywanie notatek

głosowych czy swobodne modyfikowanie treści przy pomocy rysika na interaktywnym

ekranie dotykowym.

Urządzenia mobilne wykorzystywane są w branży kreatywnej, ale swoje

zastosowanie znajdują również w zawodach, gdzie konieczne jest dokumentowanie

wykonanej pracy. Dzięki aparatom fotograficznym, pozwalającym na wykonywanie zdjęć

w wysokiej jakości, możliwe jest zaprezentowanie efektów działania, a następnie

natychmiastowe poinformowanie o nich przełożonego czy klienta. Nie brakuje również

specyficznych aplikacji, które są przydatne dla określonych grup zawodowych.

Obecne trendy wróżą, że powiązanie urządzeń mobilnych z biznesem będzie

coraz powszechniejsze. Programiści aplikacji mobilnych są jedną z niewielu grup

na rynku pracy, która w latach kryzysowych może liczyć na wzrost zarobków. W Wielkiej

Brytanii był to skok o 27%.95 W Polsce nie brakuje agencji, świadczących usługi

z zakresu pisania aplikacji mobilnych, tworzenia strategii z wykorzystaniem urządzeń

mobilnych i dostosowywania kontentu pod ich specyfikację. Pojawiające się oferty pracy

dla specjalistów z tej branży są potwierdzeniem adaptacji trendu również w Polsce,

gdzie dynamiczny rozwój przepowiada się również inteligentnej telewizji.

94 Zobacz: M. Nowak, Telefon dla zawodowca, Mobile Internet Nr 6/2012, s. 24-25. 95 Programiści aplikacji mobilnych – grupa z najszybciej rosnącymi pensjami, http://weblog.infopraca.pl/2013/01/programisci-aplikacji-mobilnych-grupa-z-najszybciej-rosnacymi-pensjami/ (data dostępu: 2.05.2013).

54

Na co dzień urządzenia mobilne znajdują niezliczoną ilość zastosowań

począwszy od tych podstawowych przeniesionych z tradycyjnych urządzeń

komunikacyjnych po nieco bardziej zaawansowane przy pomocy tematycznych aplikacji.

Wśród podstawowych funkcji znajdziemy prowadzenie korespondencji,

kalendarza, magazynowanie różnego rodzaju plików tekstowych i multimedialnych,

możliwość ich tworzenia i edytowania czy korzystanie z map i nawigacji.

Są to jedynie najpowszechniejsze opcje, oprócz których istnieje gro innych

dostosowanych do indywidualnych potrzeb.96 Przykładem mogą być aplikacje

dla podróżników. Jedna z najpopularniejszych należy do serwisu TripAdvisor,

pozwalającego na porównywanie ofert. Dzięki aplikacji możliwe jest znalezienie

zakwaterowania, dokonania rezerwacji, dokładnego zaplanowania swojej podróży

i wymiany opinii z innymi użytkownikami. Inną rozbudowaną grupę stanowią aplikacje

dla kierowców, które pozwalają dowiedzieć się o detalach planowanej bądź realizowanej

trasy, zagrożeniach na drodze czy natężeniu ruchu. Funkcjonalne są aplikacje, które

umożliwiają tworzenie listę wydatków czy kalkulatory kaloryczne (szczególnie istotne

dla osób z problemami zdrowotnymi zobligowanymi do stosowania określonej diety).

Rośnie popularność aplikacji dla osób preferujących aktywny wypoczynek, czego

potwierdzeniem była przekroczona liczba 10 milionów użytkowników aplikacji

Endomondo w czerwcu 2012 roku.97 Jej podstawowym przeznaczeniem jest zliczanie

przebiegniętego dystansu przy wykorzystaniu sygnału GPS, niemniej nawet

w podstawowej wersji podaje szczegółowe informacje o dokonanej aktywności (m.in.

średnia prędkość, ilość spalonych kalorii i nawodnienie), pozwala rywalizować z innymi

użytkownikami na tych samych trasach i tworzy ich mapy. W wersji premium dostępne

są jeszcze inne opcje w tym mierzenie tętna podczas wysiłku przy pomocy pulsometru

kompatybilnego ze smartfonem.

Warto wyodrębnić bankowość mobilną (m-banking)98, będącą ogółem form

elektronicznych usług bankowych związanych z wykorzystaniem urządzeń i technologii

96 Zobacz: iPhone – kompletny przewodnik, Nr 1/2012, s. 60-80. 97 Popular Endomondo Sports Tracker Mobile App Hits 10 Million User Milestone and 320 Million Miles Logged, http://blog.endomondo.com/2012/06/26/popular-endomondo-sports-tracker-mobile-app-hits-10-million-user-milestone-and-320-million-miles-logged/ (data dostępu: 2.05.2013). 98 Zobacz: K. Korzeń, Bankowość elektroniczna jako kanał dystrybucji usług bankowych, wyd. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2006, s. 33-36.

55

mobilnych w procesie obsługi klienta.99 8. marca 2013 roku największy polski bank

PKO BP uruchomił projekt IKO, który zakłada przesyłanie pieniędzy za pomocą telefonu

komórkowego. Pozwala zarówno płacić w sklepach, jak i wypłacać pieniądze

z bankomatu, przesyłać je na zasadzie SMS-ów, a nawet wystawiać wirtualne czeki,

stanowiące swoiste polecenie zapłaty. Pomysł IKO opiera się na systemie kodów

jednorazowych, którymi zatwierdza się transakcje w bankomatach lub terminalach

kartowych.100 Według raportu opublikowanego przez Open Finance rozwój m-bankingu

w Polsce jest powolny, ale wydaje się być nieunikniony, a wraz ze wzrostem

popularności smartfonów banki coraz chętniej tworzą również dedykowane aplikacje

do obsługi konta, które mają za zadanie wykorzystać zalety nowoczesnych urządzeń

oraz funkcjonalność dostępnych systemów operacyjnych.101 Bankowość mobilna

dopiero się rozwija, ale aktualnie ponad 30 banków świadczy przynajmniej jej

podstawowe usługi. Największe banki inwestują pokaźne środki w m-banking, widząc

jego wielki potencjał. Potwierdzeniem tej tezy są choćby otwarcie przez ING Bank Śląski

aplikacji bankowości mobilnej dla klientów korporacyjnych czy usługi „skanuj i płać”

przez Millennium Bank, pozwalającej za pośrednictwem QR-kodów na rachunkach

i biletach dokonywać płatności.

W krajach o wysokim rozwinięciu technologicznym bankowość mobilna i inne

usługi poufne dokonywane są chętnie za sprawą urządzeń mobilnych, co jest pozytywną

rekomendacją dla ich bezpieczeństwa. Ilustrację do tych słów może stanowić podpisanie

kontraktu o wartości 98 milionów amerykańskich dolarów przy pomocy iPada

przez koszykarza ligi NBA Derona Williamsa.102 Warto przy tym pamiętać, że urządzenia

mobilne są łatwe w personalizowaniu, stąd odpowiednio zabezpieczone urządzenia

są bezpieczne w użytkowaniu. Ograniczają narażenie na standardową

cyberprzestępczość, a jednocześnie posiadają cechy ułatwiające znalezienie urządzenia

w przypadku jego zagubienia.

99 D. Garczyński, Produkty i usługi bankowości internetowej w kontekście globalizacji rynków finansowych, Bankowość wobec procesów globalizacji, wyd. CeDeWu, Warszawa 2003, s. 89. 100 M. Samcik, IKOmórka zamiast karty, Gazeta Wyborcza (8. marca 2013), s. 16. 101 M. Sadrak, M-banking: rozwój powolny, ale nieunikniony, http://www.open.pl/news/m-banking_rozwoj_powolny_ale_nieunikniony.html (data dostępu: 3.05.2013). 102 S. Warden, Deron Williams signs $98 million contract on iPad, http://www.thefullsignal.com/products/12088/deron-williams-signs-98-million-contract-ipad (data dostępu: 3.05.2013).

56

Dla tabletów widzi się wielką przyszłość w edukacji. W Polsce trwa pilotażowy

program „Cyfrowa Szkoła”, dzięki któremu prawie 400 placówek kupiło komputery,

laptopy, tablety, rzutniki czy tablice multimedialne już w 2012 roku.103 Mimo iż program

ten niesie za sobą spore koszty, to strona rządowa zapowiada jego kontynuację.

Tablety stanowią również narzędzie do nauki przez zabawę. Dostępnych jest

coraz więcej inteligentnych aplikacji, które pozwalają na rozwój najmłodszych

w różnego rodzaju obszarach. Idealnym obszarem jest aplikacja Bloxy (przez wielu

nazywana wirtualnymi klockami Lego), pozwalająca na ćwiczenie kreatywności poprzez

budowanie świata w oparciu o wyobraźnię.104 Twórcy aplikacji przewidują, że ich pomysł

będzie znajdował coraz większą aprobatę u dzieci, które od najmłodszych lat posiadają

zaznajamiają się z nowinkami technologicznymi i chętnie je przyjmują. Innym aspektem,

który przemawia za powodzeniem projektu, jest cena. Aplikacja ta jest dodatkowo

o wiele tańsza niż tradycyjne klocki.

Nowoczesne urządzenia komunikacyjne, przy pomocy specjalistycznych aplikacji,

mają wpływ na walkę z wykluczeniem społecznym. Samsung, będący wiodącym

producentem smartfonów i tabletów, dostrzega konieczność dostarczania na rynek

produktów, z których będą mogły korzystać osoby starsze i niepełnosprawne. Model

Samsung SIV jest w pełni przygotowany do obsługi projektu I2HOME. W jego

założeniach urządzenie stanie się „domowym centrum dowodzenia”. System ma

pozwolić na włączanie i programowanie pralek, oświetlenia, ogrzewania, klimatyzacji,

telewizji, odtwarzaczy DVD i innych sprzętów gospodarstwa domowego. Technologię tę

można również stosować poza domem.105 W Stanach Zjednoczonych pomysł ten

znalazł już swoich pierwszych zwolenników, ale jego potencjał dostrzegany jest również

na kontynencie europejskim. W planach jest przeznaczenie znaczących środków

na jego rozwój, ponieważ może ułatwić życie milionom osób. Samsung, jako pierwszy,

wyprodukował również pierwszego na świecie w pełni dostosowanego smartfona

dla osób niewidomych. Jego obsługa przypomina dialog. By go uruchomić, wystarczy

103 K. Pawłowska-Salińska, M. Smolińska, Więcej szkół będzie cyfrowych, Gazeta Wyborcza (11. stycznia 2013), s. 6. 104 Zobacz: T. Grynkiewicz, Polskie Lego na smartfony, Gazeta Wyborcza (9. listopada 2012), s. 13. 105 M. Maj, Smartfony i uniwersalne piloty dla seniorów i niepełnosprawnych, http://di.com.pl/news/35285,0,Smartfony_i_uniwersalne_piloty_dla_seniorow_i_niepelnosprawnych.html (data dostępu: 3.05.2013).

57

dwa razy uderzyć palcem w ekran, a potem wydając komendy głosowe, można robić to,

co z każdym innym smartfonem.106 Apple zaproponował natomiast na swoje urządzenia

jeszcze bardziej zaawansowaną aplikację Quick Grips. W tym przypadku trudno mówić

o masowości projektu, czego powodem jest wyłącznie koszt protez obsługiwanych przez

wspomnianą aplikację. Pozwala ona na modyfikowanie ułożenia protezy (np. palców

w protezie dłoni), co niebywale zwiększa zakres możliwych czynności dla osoby

niepełnosprawnej.107

Zaprezentowane przykłady dokumentują wszechstronność urządzeń mobilnych.

Wspólnymi mianownikami bywają funkcjonalność i niskie koszty w porównaniu

do wielu aktualnie stosowanych rozwiązań.

3.4. Rynek urządzeń mobilnych w Polsce

Prognozy dla rynku urządzeń mobilnych w Polsce są pozytywne, czego

podstawową przesłanką jest nieustanny rozwój społeczeństwa informacyjnego. W 2012

roku komputery wykorzystywało 95% przedsiębiorstw, z czego dostęp do Internetu

posiadało 93%. Nieco gorzej prezentowały się wyniki w odniesieniu do gospodarstw

domowych, gdzie 73% zadeklarowało posiadanie komputera, a 71% dostęp

do Internetu.108 Polacy coraz chętniej korzystają również z usług świadczonych drogą

internetową. Dowodem są choćby wyniki złożonych deklaracji podatkowych z 2013 roku.

Ponad 3,5 miliona zeznań wysłanych zostało drogą internetową, co było liczbą o 75%

wyższą niż rok wcześniej.109 Dane te najlepiej świadczą o obyciu mieszkańców Polski

z urządzeniami i usługami internetowymi, które z tradycyjnych stacjonarnych urządzeń

będą przenoszone na urządzenia mobilne. Warto również zauważyć, iż systematycznie

wzrasta wykorzystanie technologii internetowej w różnych obszarach (rys. 15).

106 A. Włodarski, Smartfon dla niewidomych, Gazeta Wyborcza (16. listopada 2012), s. 20. 107 Zobacz: Smartfon wsparciem dla niepełnosprawnych, http://it.wnp.pl/smartfon-wsparciem-niepelnosprawnych,197187_1_0_0.html (data dostępu: 3.05.2013). 108 Społeczeństwo informacyjne w Polsce, Główny Urząd Statystyczny, Szczecin 2012, s. 1-2. 109 Ponad 3,5 mln PIT-ów przez Internet!, http://www.mf.gov.pl/web/bip/ministerstwo-finansow/wiadomosci/aktualnosci/ministerstwo-finansow2/-/asset_publisher/M1vU/content/ponad-3-5-mln-pit-ow-przez-internet!;jsessionid=5489C32F362E2C16EA61FE5E181DB511 (data dostępu: 3.05.2013).

58

Jednym z obszarów jest e-commerce, czyli obejmujący wszelkie transakcje

sieciowe.110 Między czerwcem 2011 roku a majem 2012 roku dokonano w Polsce 2,5

miliona transakcji na rynku handlu elektronicznego, co sprawia, że polski e-commerce

rośnie najszybciej w Europie. Jego najbardziej obleganymi sektorami są

telekomunikacyjny, zakupy grupowe i zakupy lotnicze.111 Trendem wywodzącym się z e-

commerce jest m-commerce, odnoszący się do transakcji dokonywanych w sieci za

pośrednictwem urządzeń mobilnych. Stworzenie takich możliwości stało się konieczne

Tabela 7 Wybrane aktywności w sferze internetowej osób prywatnych w Polsce w latach 2008-2012

Podejmowana aktywność 2008

r.

2009

r.

2010

r.

2011

r.

2012

r.

% populacji

Osoby korzystające z Internetu ogółem 49,0 55,7 58,8 62,0 62,3

Osoby korzystające z Internetu celem korzystania z

poczty elektronicznej

38,0 45,0 47,8 50,4 51,1

Osoby korzystające z Internetu celem czatowania,

udziału w wideokonferencjach, innych formach grup

dyskusyjnych

17,3 19,9 20,0 21,4 24,1

Osoby korzystające z Internetu celem korzystania

z komunikatorów internetowych

i serwisów społecznościowych

42,1 45,8 42,9

Osoby korzystające z Internetu celem poszukiwania

informacji o towarach lub usługach

32,6 28,7 39,2 44,5 47,5

Osoby korzystające z Internetu celem poszukiwania

informacji o usługach turystycznych

14,6 14,3 17,4 19,2 12,4

Osoby korzystające z Internetu celem słuchania

radia, oglądania TV przez Internet

18,0 18,9 22,0 23,4 28,9

Osoby wykorzystujące Internet celem czytania on-

line, pobierania plików z gazetami

18,8 18,0 17,4 18,0 29,7

110 B. Jung, Rozwój rynku multimediów, Media, komunikacja, biznes elektroniczny, wyd. Difin, Warszawa 2001, s. 182. 111 Polski e-commerce rośnie najszybciej w Europie – raport, http://www.marketing-news.pl/message.php?art=34968 (data dostępu: 4.05.2013).

59

i czasopismami

Osoby korzystające z Internetu celem szukania

zatrudnienia

8,2 9,1 10,4 11,5 13,7

Osoby korzystające z internetowych usług

bankowych

17,1 21,2 25,3 27,5 32,0

Źródło: Społeczeństwo informacyjne w Polsce, Główny Urząd Statystyczny, Szczecin 2012, s. 13.

wobec grupy konsumentów opisywanych hasłem „anytime anywhere”, przyzwyczajonej

do nieograniczonego korzystania z dóbr Internetu.112

Aktualnie zauważa się zjawiska wiążące handel tradycyjny, e-commerce

i aktywną komunikację pomiędzy sprzedawcami a konsumentami. W Stanach

Zjednoczonych, technologicznie rozwiniętych krajach Azji czy krajach Europy

Zachodniej nasila się choćby zjawisko „showroomingu”113, polegające na przychodzeniu

do tradycyjnych centrów handlowych jedynie w celu sprawdzenia produktu, a następnie

znalezienia go w sklepach internetowych w jak najniższej cenie. Coraz częściej

wykorzystywane są ku temu smartfony, które pozwalają na dokonanie tego w trakcie

przechadzania się po centrum handlowym. Stwarza to pole nowych rozwiązań

marketingowych, łączących świat rzeczywisty z wirtualnym. Taką ścieżką są choćby

kupony czy kody pobierane przez telefony, a następnie wykorzystywane w tradycyjnych

sklepach. Zjawisko to nie należy wciąż do popularnych wśród polskich konsumentów,

niemniej tego typu zachowania będą się zapewne upowszechniać w kolejnych latach

wraz z pojawiającymi się kolejnymi aplikacjami zakupowymi i coraz nowszym sprzętem

stosowanym na szeroką skalę. Naturalna stanie się również walka o klienta

w tradycyjnych sklepach, w czym na pewno posłużą wypracowane modele.

Wyniki badania TNS Mobile Life z roku 2012 dowodzą, że ekran domowy, czyli

główny ekran telefonu komórkowego staje się jednym z najcenniejszych typów

powierzchni reklamowej w bitwie o serca i umysły konsumentów oraz w walce o udział

w ich wydatkach.114 Niepowtarzalnym atutem smartfonów i tabletów, wynikających z ich

112 P. Candace Deans, E-Commerce and M-Commerce Technologies, wyd. IRM Press, 2005, s. 19. 113 Zobacz: Showrooming z telefonem w dłoni – szanse i zagrożenia dla tradycyjnych sklepów w badaniu TNS, http://www.marketing-news.pl/message.php?art=38568 (data dostępu: 4.05.2013). 114 Raport - Więcej niż kanał marketingowy: Dyrektorzy marketingu o mobilności, TNS Global 2013, s. 7.

60

wielkości, funkcjonalności i mobilności, jest połączenie wielu kanałów

m.in. komunikacyjnego i towarzyskiego (komunikatory, mail, portale społecznościowe),

informacyjnego i publicystycznego (serwisy internetowe, blogi, vlogi), handlowego

(zakupy i aukcje internetowe), poufnych transakcji (usługi administracyjne i bankowe),

rozrywkowej (gry, multimedia) i wielu innych aplikacji. Autorzy wspomnianego raportu

podkreślają, że wyzwania stawiane przez technologie mobilne stanowią równie istotną

perspektywę dla polskich marketingowców niczym w krajach o największym

wykorzystaniu mobilnych urządzeń.

Polacy coraz chętniej korzystają ze sprzętu mobilnego drugiej generacji. Według

wyników raportu „Marketing mobilny w Polsce 2012/2013”115 penetracja smartfonów

wynosi obecnie 25% przy przyjęciu definicji, że smartfonem jest telefon posiadający

ekran dotykowy z klawiaturą QWERTY, system operacyjny i możliwość instalowania

aplikacji. Można wysunąć pewne wątpliwości co do dokonywania klasyfikacji w oparciu

wyłącznie o podane kryteria techniczne, gdyż istotnym czynnikiem wydaje się być

między innymi dostęp do Internetu. Nie do końca zasadne wydaje się również

wyznacznik w postaci ekranu dotykowego, którego brak nie ogranicza w istotny sposób

możliwości korzystania z różnego rodzaju aplikacji. Jakkolwiek szacunki, iż przynajmniej

około 25% Polaków posiada smartfony można uznać za zasadne.

Według raportu 35% użytkowników smartfonów korzysta z aplikacji mobilnych.

Nieco mniejsza grupa użytkowników deklaruje chęć korzystania w przyszłości z tego

rodzaju aplikacji.

115 Marketing mobilny w Polsce 2012/2013, http://jestem.mobi/2013/01/oto-raport-marketing-mobilny-w-polsce-2012-2013/ (data dostępu: 20.05.2013).

61

Rysunek 15 Wszechstronność smartfona poprzez powiązanie go różnego rodzaju kanałami

Źródło: Raport - Więcej niż kanał marketingowy: Dyrektorzy marketingu o mobilności, TNS Global, Warszawa 2013, s. 7.

62

2435

28

32

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Ogółe

m

Uży

tkow

nicy

smar

tfonów

Ilość

użytkowników

urządzeń (%)

Chcący używać aplikacjimobilnych w przyszłości

Obecnie używającyaplikacji mobilnych

Rysunek 16 Ilość obecnych i deklarowanych przyszłych użytkowników aplikacji mobilnych

Źródło: Marketing mobilny w Polsce 2012/2013, Jestem3, s. 30.

Nie inaczej bywa z tabletami, których sprzedaż regularnie wzrasta

od 2010 roku w dynamicznym tempie. Wówczas urządzenia tego typu zadebiutowały

na rynku, czego prekursorem był iPad wyprodukowany przez Apple. W następnych

latach nastąpiło upowszechnienie sprzętu, a oferta poszerzyła się o produkty kolejnych

producentów.

Według pierwotnych rokowań w 2013 roku miało zostać sprzedanych około

1,2-1,3 mln tabletów w Polsce116, co jednocześnie miało pociągnąć za sobą wyraźny

wzrost sprzedaży Internetu mobilnego. W trakcie drugiego kwartału 2013 roku pojawiają

się dane, świadczące o jeszcze większym zainteresowaniu tabletami. Eksperci firmy

IDC, opierając się na kwartalnych wynikach sprzedaży w odniesieniu

do analogicznego okresu w 2012 roku, szacują, że sprzedaż tabletów może osiągnąć

nawet 2 mln sztuk.117

116 Zobacz: K. Pura, Sprzedaż tabletów w Polsce znacznie wzrośnie. Zwłaszcza tanich, http://www.tabletowo.pl/2012/12/31/sprzedaz-tabletow-w-polsce-w-2013-roku-znacznie-wzrosnie-zwlaszcza-tanich/ (data dostępu: 24.05.2013). 117 Ł. Szewczyk, Boom na tablety w Polsce. Najpopularniejszy Samsung, http://media2.pl/telekomunikacja/102909-Boom-na-tablety-w-Polsce.-Najpopularniejszy-Samsung.html (data dostępu: 24.05.2013).

63

10 000100 000

850 000

1 200 000

0

200 000

400 000

600 000

800 000

1 000 000

1 200 000

Ilośc

sprzedanych

tabletów

2010 2011 2012 2013

Rysunek 17 Sprzedaż tabletów w Polsce w latach 2010-2013 Źródło: opracowanie własne na podstawie K. Pura, Sprzedaż tabletów w Polsce znacznie wzrośnie.

Zwłaszcza tanich, http://www.tabletowo.pl/2012/12/31/sprzedaz-tabletow-w-polsce-w-2013-roku-znacznie-wzrosnie-zwlaszcza-tanich/ (data dostępu: 21.05.2013)

3.5. Koszty Internetu mobilnego

Spadające ceny Internetu mobilnego są kolejną przesłanką, która pozwala

domniemywać, że trend narastającego zainteresowania urządzeniami mobilnymi

zostanie podtrzymany. Jeszcze w drugim kwartale 2009 roku wykorzystywany było

niespełna 1,7 mln modemów do przekazu Internetu mobilnego, aby w czwartym

kwartale 2012 roku ich liczba sięgnęła ponad 4 mln. Obecnie penetracja za sprawą

połączeń mobilnych z wykorzystaniem modemów wynosi już 10,6%.118 Jest to wskaźnik

stosunkowo wysoki, ponieważ nie uwzględnia ogółu ruchu internetowego

z wykorzystaniem urządzeń mobilnych. Wprawdzie w Polsce około 33% społeczeństwa

w ogóle nie korzysta z Internetu, to blisko 11% penetracja z wykorzystaniem urządzeń

mobilnych plasuje Polskę w czołówce państw europejskich korzystających z tych

118 Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013, s. 3.

64

technologii.119 Wyprzedza ona między innymi Wielką Brytanię, co świadczy o wysokim

potencjale infrastruktury internetowej.

Jednocześnie warto również uwzględnić fakt, iż rozbudowują się sieci Wi-Fi.

Bazują one na sieci radiowej, tworząc bezprzewodowe sieci lokalne. Korzysta się z nich

zazwyczaj w obrębie dużych skupisk ludzkich, a miejsca takie nazywane są

hotspotami.120 Dogodność skorzystania z Internetu za pomocą sieci Wi-Fi udostępniają

– a staje się to standardem – uczelnie, galerie handlowe, kawiarnie czy centra

biznesowe. Jest to kolejna zachęta do posiadania mobilnego urządzenia, gdyż tego

rodzaju sieci pozwalają zazwyczaj na umożliwianie połączeń zdecydowanie lepszej

jakości niż modemy do mobilnego Internetu.

Aktualnie średnie koszty korzystania z Internetu mobilnego z limitem do 5 GB

włącznie wahają się pomiędzy 15,50 zł a 41,98 zł (rys. 20). Podane wyniki

przez Urząd Komunikacji Elektronicznej obarczone są pewnymi wadami z punktu całego

rynku usług mobilnych w Polsce. Mianowicie w analizie pominiętych zostało kilka

istotnych czynników w tym łącznie ofert operatorów (np. posiadanie abonamentu

telefonicznego i na mobilny Internet), ofert internetowych wraz z zakupem sprzętu

(np. zakup tableta u operatora, który w znaczący sposób obniża koszt oferty), ofert

dedykowanych określonym grupom czy zawierających pewne dodatkowe ustalenia

taryfowe.121 Sprawia to, że podane minimalne średnie ceny użytkowania mobilnego

Internetu są nieco zawyżone zarówno dla klientów indywidualnych jak i biznesowych.

119 Zobacz: Internet use, Digital Agenda for Europe, European Comission, Luxemburg 2012. 120 W. Gogołek, Technologie informacyjne mediów, wyd. Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2005, s. 63. 121 Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013, s. 5-6.

65

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

Ilość modemów

(tys.)

2 kw

. 200

9

4 kw

. 200

9

2 kw

. 201

0

4 kw

. 201

0

2 kw

. 201

1

4 kw

. 201

1

2 kw

. 201

2

4 kw

. 201

2

Okres

Rysunek 18 Liczba modemów do przekazu Internetu mobilnego w Polsce w latach 2009-2012

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013, s. 3.

Faktem jest natomiast nieustanny spadek cen korzystania z Internetu mobilnego,

który zauważalny jest we wszystkich rodzajach ofert. Najwyższe spadki

charakteryzowały taryfy z pakietem 15 - 20 GB. Abonent decydujący się na taką ofertę

w marcu 2013 roku zapłaciłby o ponad 31% mniej niż w styczniu 2012 roku.

Na poziomie 21% kształtowały się natomiast obniżki z limitem transferu 2 GB.122 Grupa

tych ofert jest szczególnie istotna w kontekście specyfiki urządzeń mobilnych.

122 Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013, s. 47.

66

05

1015202530354045

Średnie ceny

(zł)

Pols

at N

et

Pla

y Onlin

e

Ora

nge Fre

e

Mobiln

y In

tern

et

iPlu

s

Blu

e Connec

t

Operatorzy

Rysunek 19 Średnie minimalne koszty użytkownia Internetu mobilnego według podziału na operatorów

Źródło: opracowanie własne na podstawie Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013, s. 9.

Polska wpisuje się w obraz krajów otwartych na rewolucję internetową wynikającą

z rosnącej popularności urządzeń mobilnych, co stawia szereg wyzwań związanych

choćby z infrastrukturą internetową. Wydaje się, że dla Internetu mobilnego

zarysowują się fantastyczne perspektywy. Jest bowiem jednym z elementów

składowych generacji post-WIMP, której członkowie używają urządzeń mobilnych wraz

z Internetem w sposób bardziej intensywny, a zarazem utylitarny, traktując go jako

narzędzie załatwiania codziennych spraw.123 Internet stał się dla nich nierozłączną

częścią życia na jego różnych płaszczyznach – kulturalnej, towarzyskiej czy zawodowej.

Ich aktywna partycypacja w przestrzeni wirtualnej sprawia, że dostarczają szeregu

informacji pod kątem projektowania udogodnień dla aplikacji kompatybilnych

123 Przyszłość Internetu jest dotykowa, Laboratorium Interaktywnych Technologii, Warszawa 2013, s. 5.

67

z urządzeniami mobilnymi124, przez co można się spodziewać, że będą oni wyznaczali

trendy i sugerowali kolejne rozwiązania dla producentów aplikacji i urządzeń mobilnych,

które będą wykorzystywały mobilny Internet. Można się tym samym spodziewać,

że efektem będą dalsze wzrosty limitu transferu danych oraz poszerzenie oferty

operatorów o dostęp mobilny sprzedawany zarówno indywidualnie jak i w pakiecie.125

Doprowadzi to z pewnością do dalszego spadku cen.

Warto również pamiętać, że ograniczenia limitu przesyłu danych za sprawą

mobilnego Internetu trzeba inaczej traktować w przypadku typowych urządzeń

mobilnych a inaczej w kontekście korzystania z takiej oferty w przypadku tradycyjnego

sprzętu komputerowego. Coraz więcej stron internetowych posiada wersje dostosowane

do mobilnych urządzeń. Istnieje coraz więcej firm dostosowujących tradycyjne witryny

pod kątem urządzeń mobilnych, zdając sobie sprawę, że generują one już na chwilę

obecną istotną część ruchu w Internecie, ale zarazem posiadają nieco ograniczone

możliwości przesyłania danych. Dostosowanie tradycyjnej strony internetowej

do wymagań urządzeń mobilnych jest również możliwe za sprawą samego

administratora strony, bowiem istnieją platformy dedykowane budowie stron

mobilnych.126 Sednem jest uzyskanie efektu porównywalnego z tradycyjnymi stronami

w aspekcie wizualnym oraz zaprojektowanie przyjaznego interfejsu, aby użytkownik

nie miał kłopotów z przemieszaniem się na stronie, korzystając przykładowo z małego

dotykowego ekranu na swoim smarftonie.

Obostrzenia w ilości przesyłanych danych traktowane są jako pewna bariera,

z którą podjęta została już walka. Szeroko pojęte multimedia mają być wszak

odczytywane przez urządzenia mobilne. W 2017 roku aż 53% wszystkich wyświetleń

materiałów filmowych w sieci ma być przez nie generowanych.127 Poniesie to za sobą

konieczność przeprowadzenia innowacji infrastrukturalnych, a w tym udostępniania

kolejnych punktów odbioru Internetu bezprzewodowego. Doraźnym działaniem jest

124 Zobacz: Reality-Based Interaction: A Framework for post-WIMP Interfaces, Tufts University, Medford 2008. 125 Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, s. 48. 126 M. Gąsiewski, Jak przygotować stronę mobilną w kilka minut?, http://www.ittechnology.us/jak-przygotowac-strone-mobilna-w-kilka-minut (data dostępu: 1.06.2013). 127 Mobile Broadband Traffic Across Regions: 2009-2017, Coda Research Consultancy, Coda Research Consultancy Ltd., Guildford 2009, s. 6.

68

dostosowywanie stron z materiałami video przez ich zarządców w taki sposób,

by oglądane pliki były skonwertowane przy niewielkiej utracie jakości obrazu.

3.7. Infrastruktura internetowa w Polsce

Niezwykle ważną składową dla przyszłości urządzeń mobilnych i rozwoju innych

nowoczesnych technologii jest infrastruktura internetowa. Składa się na nią pięć

obszarów:

centra przetwarzania danych (tzw. serwerownie)

system łączności sieciowej

magazyny przechowywania danych

aplikacje serwerowe

urządzenia wykorzystujące infrastrukturę internetową128

Uwzględnienie tych czynników pozwala na dogłębne ocenienie stanu infrastruktury

internetowej. Wielokrotnie można spotkać się ze stwierdzeniem, iż najbardziej

newralgicznym elementem jest system łączności sieciowej. Niewątpliwie ma wielkie

znaczenie, niemniej nie zrekompensuje w żaden sposób braku odpowiedniego zaplecza

w postaci nowoczesnych serwerów.

Zasięg Internetu mobilnego jest bardzo szeroki. Na mapie zasięgu Internetu

w sieci Play (rys. 21) znajdziemy wprawdzie sporo „białych” plam, gdzie niedostępne są

technologie 3G i 4G, aczkolwiek operator pozwala na korzystanie z nadajników innych

sieci, a także udostępnia technologię CDMA. Finalnie zapewnia to 99% zasięgu

na terenie kraju, chociaż w sytuacjach awaryjnych (gdy nie będzie możliwe skorzystanie

z technologii dostosowanych do szybkiej transmisji danych) korzystanie z usług

internetowych będzie nieco mniej komfortowe. Podobnie kształtuje się to w innych

sieciach, co sprawia, że Internet mobilny staje się nie tylko formą uzupełnieniem,

ale alternatywą dla łącza stacjonarnego.129

Innym problemem są technologie Internetu szerokopasmowego, stanowiące

integralną część dla przyszłości urządzeń mobilnych. Brakuje wypracowanej jednej

128 E. Byrne, What is Internet Infrastructure?, http://edbyrne.me/what-is-internet-infrastructure (data dostępu: 1.06.2013). 129 Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013, s. 48.

69

definicji Internetu szerokopasmowego, co wynika z rosnącej szybkości przesyłania

danych.

Rysunek 20 Zasięg Internetu mobilnego w sieci Play Źródło: Zasięg play, http://internet.play.pl/maps/map (data dostępu: 1.06.2013)

Według Urzędu Komunikacji Elektronicznej pod hasłem Internet szerokopasmowy

rozumie się stały dostęp do Internetu o przepustowości do użytkownika końcowej nie

niższej niż 2 Mb/s.130 Nie brakuje jednak innych definicji. Część z nich opiera się również

na nieco innych kryteriach, chociaż przepustowość wydaje się najbardziej obiektywnym

i porównywalnym wśród nich. Komisja Europejska dokonując raportów przyjmuje

wielokrotnie poziom przesyłu na poziomie 30 Mb/s, co ma swoje uzasadnienie

130 Rekomendacje UKE, http://www.uke.gov.pl/files/?id_plik=7999 (dostęp na 1. czerwca 2013).

70

w postawionych celach w zakresie dostępności do Internetu szerokopasmowego

do 2020 roku.131 Wówczas ma być to internetowy standard na terenie Unii Europejskiej.

Niezwykle trudno pokusić się o jednoznaczną ocenę aktualnego stanu

infrastruktury pod Internet szerokopasmowy w Polsce. W Unii Europejskiej znajdują się

bowiem kraje, w których dostarczany jest całkowity dostęp do Internetu

szerokopasmowego przy 70% na terenie Polski, co jest najsłabszym wynikiem w całej

Wspólnocie.132 Innym aspektem jest fakt wysokich dotacji na rozwój technologiczny,

którą niosą za sobą wymierny skok w dostępności do Internetu szerokopasmowego

jak i jego jakości. Inwestycje w infrastrukturę oraz inicjatywy prywatnych firm z branży

telekomunikacyjnej sprawiły, że zajmujemy 28. miejsce na świecie zarówno pod

względem ogólnej średniej prędkości łączy (5 Mb/s), jak i średniej dostępowej dla

najszybszych połączeń (22 Mb/s). Daleko w tyle zostawiamy znacznie bogatsze kraje

jak: Francję, Włochy czy Norwegię.133 To stawia polską infrastrukturę internetową

w zupełnie innym świetle. Wybierane są technologie najbardziej efektywne, dzięki

czemu udaje się przeganiać lub co najmniej dorównywać pod kątem szybkości

przesyłów internetowych najbardziej rozwinięte kraje Europy Zachodniej. Według

danych Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Polska ma największą

wśród wysoko uprzemysłowionych państw świata dynamikę przyrostu dostępu

do szerokopasmowego Internetu w sieciach stacjonarnych.134 Nie wszystkie środki

przeznaczone na cel poprawy infrastruktury internetowej zostały wydane efektywnie135,

co nie zmienia faktu, że coraz więcej osób może korzystać z przekazu internetowego

wysokiej jakości.

Od 2012 roku planowanych było wykonanie ponad 3 tys. inwestycji

zorientowanych na poprawę infrastruktury internetowej. Spora część z nich

zaplanowana została w województwach warmińsko-mazurskim, podlaskim, pomorskim,

131 Broadband coverage in Europe in 2011, European Comission, Bruksela 2012, s. 6. 132 Broadband coverage in Europe in 2011, European Comission, Bruksela 2012, s. 23. 133 Europa zazdrości Polsce Internetu, http://tech.wp.pl/kat,1009785,title,Europa-zazdrosci-Polsce-internetu,wid,15040596,wiadomosc.html?ticaid=110b14 (data dostępu: 1.06.2013). 134 Europa zazdrości Polsce Internetu, op. cit. 135 NIK: zbyt wolny przebieg budowy infrastruktury szybkiego Internetu w Polsce, http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/nik-zbyt-wolny-przebieg-budowy-infrastruktury-szybkiego-internetu-w-polsce (data dostępu: 1.06.2013).

71

wielkopolskim, świętokrzyskim i Górnym Śląsku136, czyli regionach

charakteryzujących się obecnie niskim dostępem do Internetu szerokopasmowego.

Przyszłością są inwestycje światłowodowe, które powinny się stać integralną

częścią planów rozwoju każdego kraju. W opublikowanym raporcie „National Fibre

Strategies” firma konsultingowa Arthur D. Littre przekonuje, że rozwinięta infrastruktura

Internetu szerokopasmowego dostarcza wielu korzyści nie tylko społecznych,

ale również wymiernych gospodarczych. Wśród korzyści wymienione są:

wzrost gospodarczy o 0,3% przy podwojonej szybkości przesyłu

wzrost gospodarczy o 1% przy zwiększeniu penetracji Internetu

szerokopasmowego o 10 punktów procentowych

pojawienie się 80 nowych miejsc pracy przy 1000 nowych użytkowników

Internetu szerokopasmowego

zwiększenie przychodów gospodarstwa domowego o 100 dolarów

w przeciągu roku137

W analizie tej prezentowane są powiązania pomiędzy Internetem a gospodarką, w której

znaczącą rolę odgrywa Internet. Podane są również uniwersalne modele inwestowania

w sieci światłowodowe.

W planach znajdują się zarówno inwestycje państwowe jak i prywatne

w światłowody. Szansę w technologiach internetowych przy wykorzystaniu

światłowodów widzą dostawcy Internetu. Wytężone prace w poszerzeniu swojej oferty

prowadzi firma Orange, która za sprawą swojego centrum badawczego Orange Labs

rozpoczęła program pilotażowy w Warszawie.138 Również pozostali operatorzy

rozpatrują i podejmują nieśmiałe działania ku wprowadzeniu Internetu światłowodowego,

który jest szybszy i mniej zawodny, co będzie zasadniczą cechą wobec rosnącego ruchu

w sieci internetowej.

136 Raport pokrycia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej istniejącą infrastrukturą telekomunikacyjną, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2012, s.56. 137 National Fibre Strategies, Arthur D. Little 2013, s. 4. 138 K. Jakubczak, Światłowodowy Internet. Rewolucja w polskich domach, http://tech.wp.pl/kat,1009785,title,Swiatlowodowy-internet-Rewolucja-w-polskich-domach,wid,15525620,wiadomosc.html?ticaid=110b15&_ticrsn=5 (data dostępu: 1.06.2013).

72

3.8. Pokolenie 50+ w Polsce a nowe technologie

W okresie następnych dwóch dekad liczba pracowników w wieku 50-64 lata

w Unii Europejskie wzrośnie o jedną czwartą.139 Dostrzegają to producenci sprzętu

mobilnego, dostarczając na rynek urządzenia dedykowane grupie seniorów. Ich

podstawą jest czytelny interfejs urządzeń, który odgrywa jeszcze ważniejszą rolę niż w

przypadku pozostałych użytkowników.

W krajach Azji, Europy Zachodniej czy Ameryce Północnej osoby starsze

przekonują się do nowych technologii. Korzystają z nich coraz chętniej, co przejawia się

między innymi w wykorzystaniu przez nich Internetu. Jest to efekt licznych programów

poświęconym rozwijaniu aktywności seniorów w sieci140, których celem było

zapobieganie wykluczeniu cyfrowemu. Internet jest szczególnie chętnie wykorzystywany

przez osoby starsze do korespondencji (ponad 90% Amerykanów powyżej 50 roku życia

korzysta z poczty elektronicznej)141 i szukania informacji (szczególnie medycznych,

produktowych, hobbystycznych).142

Nieco gorzej sytuacja kształtuje się w Polsce. W 2011 roku wśród osób w wieku

16-49 lat z sieci korzystało 82% osób, tymczasem wśród 13 mln osób w wieku 50+

użytkowników Internetu jest niecałe 30%.143 Jest to zjawisko groźne, gdyż oddziałuje

również na inne grupy społeczne. Jak się okazuje problemem nie są koszty urządzeń

czy Internetu, a brak umiejętności i motywacji do poznawania nowych technologii144,

stąd niezwykle ważne są inicjatywy na rzecz walki z wykluczeniem cyfrowym.

Społeczeństwo zdaje sobie sprawę, jak liczną i ważną grupą są seniorzy. Idąc

tropem najbardziej rozwiniętych krajów uruchamiane są projekty, które zachęcają

seniorów do korzystania z nowych technologii. Finansowane są one zarówno ze

środków unijnych, państwowych jak i prywatnych. Przykładem akcji jest „Dojrz@łość

139 W. Gogołek, Technologie informacyjne mediów, wyd. Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2006, s. 47, 140 Zobacz: B. Szmigielska, A. Bąk, M. Hołda, Seniorzy jako użytkownicy Internetu, Nauka 2/2012, wyd. Biuro Upowszechniania i Promocji Nauki, Warszawa 2012, s. 149-150. 141 B. Szmigielska, A. Bąk, M. Hołda, Seniorzy jako użytkownicy Internetu, op. cit., s. 144. 142 W. Gogołek, Technologie informacyjne mediów, wyd. Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2006, s. 49. 143 P. Majnert, R. Machul, D. Batorski, Internet dla użytkowników w wieku 50+, UPC Polska Sp. z. o. o, Warszawa 2012, s. 7. 144 S. Cichy, Pokolenie 50+ unika Internetu. Dlaczego?, http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/497644,pokolenie-50-unika-internetu-dlaczego-oto-odpowiedz,id,t.html?cookie=1 (data dostępu: 1.06.2013).

73

w sieci” autorstwa Koalicji Cyfrowego Wyłączenia Generacji 50+, którą powołało UPC

Polska wraz z Akademią Rozwoju Filantropii. Celem projektu jest zjednoczenie firm,

organizacji pozarządowych, urzędów i instytucji na rzecz zachęcenia osób starszych

do aktywnego korzystania z Internetu.145 Istnieje również wiele projektów lokalnych

i miejsc, w których seniorzy mogą nauczyć się korzystania z nowych technologii.146

O seniorach nie zapominają również usługodawcy nowych technologii. W swoich

ofertach dokonują optymalizacji urządzeń pod ich kątem. Pewnym sygnałem była

również seria reklam „Śmiesznie proste w obsłudze” wydana przez firmę Plus,

której bohaterami byli dwaj dojrzali panowie czerpiący radość z szerokiego wachlarza

możliwości smartfonów.

Polacy idą sprawdzonym torem w angażowaniu seniorów w nowe technologie.

Tego typu projekty okazały się skuteczne w najbardziej rozwiniętych krajach, po czym

można wnioskować, że systematycznie będzie wzrastać liczba Polaków w wieku 50+

korzystających z nowych technologii.

145 O koalicji, http://dojrzaloscwsieci.pl/ (data dostępu: 2.06. 2013). 146 Zobacz: P. Kozłowski, Senior w sieci, Gazeta Wyborcza (8. marca 2013), s. 37.

74

4. Badanie ankietowe na temat perspektyw urządzeń mobilnych w Polsce

4.1. Charakterystyka badania

Podstawowym celem przeprowadzonego badania było wykazanie perspektyw

dla urządzeń mobilnych w Polsce. Tym samym respondenci odpowiadali pytania,

dotyczące stanu obecnego jak i planów w zakresie korzystania z urządzeń mobilnych.

Otrzymane wyniki badań miały wskazać występujące trendy na polskim rynku urządzeń

mobilnych, które mogłyby stanowić punkt wyjścia do dalszych szczegółowych badań

zachowań użytkowników urządzeń mobilnych.

Badanie zostało przeprowadzone w dniach 4-9. czerwca 2013. W próbie

badawczej znalazły się 103 osoby, które odpowiadały na pytania poprzez elektroniczny

kwestionariusz ankietowy zamieszczony w serwisie ebadania.pl oraz tradycyjne

kwestionariusz papierowy. Wśród respondentów były 43 kobiety i 60 mężczyzn.

Przyporządkowani zostali do pięciu grup wiekowych: do 19 roku życia (31 osób),

20-26 lat (32 osoby), 27-35 lat (34 osoby), 36-50 (5 osób) i powyżej 50 lat (1 osoba).

Próba badawcza została dobrana w oparciu o technikę wyboru według wygody,

której istotą jest przypadkowy dobór jednostek.147 Postawienie na tę technikę posiadało

uzasadnienie w celu badania, jakim było ogólne wykazanie trendów wśród polskich

użytkowników urządzeń mobilnych.

Za główne narzędzie badawcze posłużyła ankieta, składająca się z 11 pytań

zamkniętych, dotyczących korzystania z urządzeń mobilnych. Pytania poprzedziła

instrukcja wraz z definicjami kluczowych pojęć, aby ułatwić respondentom kryteria

klasyfikowania urządzeń mobilnych. W pierwszej części znalazły się pytania filtrujące,

poprzez które wyselekcjonowani zostali wyłącznie użytkownicy urządzeń mobilnych

i osoby planujące zakup urządzeń mobilnych. Druga część ankiety obejmowała zarówno

pytania w zakresie obecnego wykorzystania urządzeń mobilnych jak i planów

wykorzystywania urządzeń mobilnych.

Badane były urządzenia „miniaturowe” urządzenia mobilne jak aparaty cyfrowe

z dostępem do Internetu, smartfony i tablety.

147 M. Szreder, Metody i techniki sondażowych badań opinii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004, s. 48.

75

4.2. Wyniki i analiza badań

4.2.1. Dostęp do urządzeń mobilnych

26

76

23

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Respondenci (%)

Aparat cyfrowy Smartfon Tablet

Rodzaj urządzenia

Rysunek 21 Posiadane urządzania mobilne przez respondentów badania Źródło: własne

Tylko 13% respondentów nie posiada żadnego urządzenia mobilnego. Pozostali

deklarują posiadanie przynajmniej jednego urządzenia mobilnego. Najpopularniejszym

wśród nich jest smartfon, którego posiada 76% osób objętych badaniem. Co ciekawe,

więcej osób zadeklarowało posiadanie aparatu cyfrowego z dostępem do Internetu niżeli

posiadania tableta.

Czy planujesz zakupić urządzenie mobilne w okresie

najbliższych 12 miesięcy?

31

65

4

TAK

Nie

Nie wiem

Rysunek 22 Deklaracja zakupu urządzania mobilnego w ciągu najbliższych 12 miesięcy Źródło: własne

W ciągu najbliższych 12 miesięcy grono posiadaczy urządzeń mobilnych powinno

wzrosnąć, ale deklaracje zakupu nowego sprzętu wypływają przede wszystkim od osób,

które obecnie posługują się już urządzeniem mobilnym drugiej generacji. Zaledwie trzy

76

osoby spośród nieposiadających aktualnie ani jednego urządzenia mobilnego

zadeklarowały zakup jednego z nich w okresie najbliższego roku.

Rynek nasycony jest już smartfonami, o czym świadczy liczba posiadanych

urządzeń przez respondentów. Około 1/3 osób, które w ciągu najbliższych 12 miesięcy

zdecyduje się na zakup urządzenia mobilnego (w puli badawczej 34 respondentów

zamierza zakupić urządzenie mobilne w kolejnych 12 miesiącach), wybierze właśnie

smartfon. Najbardziej pożądanym towarem będzie natomiast tablet, co potwierdza

rynkowe rokowania opisane we wcześniejszej części pracy. Nowy sprzęt mają stanowić

w 80% tablety.

12

33

79

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Ilość osób (%)

Aparaty

cyfrowe

Smartfony Tablety

Rodzaj sprzętu

Rysunek 23 Plany zakupowe urządzeń mobilnych w ciągu najbliższych 12 miesięcy Źródło: własne

Ankietowani planują kontrolować wydatki. Tylko jeden z nich stwierdził,

że zamierza wydać na zakup urządzania mobilnego powyżej 1000 złotych. Najwięcej

wskazań zyskała odpowiedź odnosząca się do przedziału 200-500 złotych. Może

to wynikać z dwóch aspektów. Po pierwsze, na rynku telekomunikacyjnym panuje

zażarta konkurencja o klienta pomiędzy usługodawcami o ugruntowanej pozycji

77

na rynku oraz nowymi operatorami stosującymi niskie ceny. Tym samym oferują oni

atrakcyjne oferty „łączone”, ponieważ przy podpisaniu umowy abonamentowej

dostarczają sprzęt w niższej cenie. Przynajmniej teoretycznie oznacza to, że konsument

będzie musiał jednorazowo wydać mniej na zakup takiego sprzętu. Innym elementem

jest konkurencja wśród producentów sprzętu mobilnego, co szczególnie przejawia się

w przypadku tabletów. Początkowo rynek zdominowany był przez produkty firmy Apple,

lecz obecnie swoje tablety oferują firmy, które wcześniej kojarzone były przede

wszystkim z tradycyjnym sprzętem komputerowym. Nie posiadają jeszcze wprawdzie

równie silnej marki jako producenci tabletów, aczkolwiek oferują sprzęt obsługiwany

przez identyczne systemy operacyjne i równie wydajny od strony technicznej.

1-200 zł

200-500 zł

500-1000 zł

Powyżej 1000 zł

Rysunek 24 Planowana wysokość wydatków na urządzenia mobilne w ciągu najbliższych 12 miesięcy

Źródło: własne

Planowane wydatki skorelowane są z licznymi deklaracjami zakupu tabletów.

Średni koszt urządzeń najpopularniejszych producentów przekracza 1000 złotych,

niemniej w przypadku umowy łączonej z abonamentem na Internet oscyluje do poziomu

300-400 złotych. Nieco mniej uznani producenci tabletów oferują swój sprzęt z system

operacyjnym Android do 500 złotych.

78

4.2.2 Użytkowanie urządzeń mobilnych

Spośród ankietowanych 90 osób posiada przynajmniej jedno urządzenie mobilne,

z czego tylko dwie osoby posiadają wszystkie trzy urządzenia mobilne brane pod uwagę

w badaniu (aparat cyfrowy z dostępem do Internetu, smartfon i tablet). 27 osób

wskazało posiadanie dwóch z trzech badanych urządzeń mobilnych. Grupa posiadaczy

urządzeń mobilnych została poproszona o wskazanie najpopularniejszych aktywności

podejmowanych za pośrednictwem posiadanych urządzeń. Co ciekawe, każdy

z posiadaczy takiego sprzętu zadeklarował przeglądanie na nim stron internetowych.

W dalszej kolejności urządzenia wykorzystywane są do oglądania multimediów,

komunikowania i przeglądania serwisów społecznościowych.

22

60

9

89

96

77

100

20

7

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

bankowość

gry

kody QR

komunikowanie (poczta elektroniczna, komunikatory)

multimedia (filmy, muzyka, zdjęcia)

serwisy społecznościowe

strony internetowe

zakupy

inne

Użytkownicy urządzeń mobilnych (%)

Rysunek 25 Aktywności podejmowane przez użytkowników urządzeń mobilnych

Źródło: własne.

Spośród wymienionych aktywności tylko 9% użytkowników korzysta z kodów QR,

chociaż większość stosunkowo chętnie posługuje się aplikacjami na urządzenia mobilne

79

(dane w dalszej części pracy). Istotnym wskaźnikiem jest procentowa ilość

użytkowników urządzeń mobilnych, która za ich pomocą korzysta z multimediów. Jest

to potwierdzeniem co do wyzwań stawianych przed operatorami internetowymi

i administratorami stron internetowych. Oznacza to, że konieczne jest nieustanne

modernizowanie infrastruktury internetowej, a także konwertowanie treści multimediów

pod urządzenia mobilne, aby przesył danych nie przekraczał możliwości standardowych

pakietów internetowych na urządzenia mobilne. Korzystanie z multimediów powinno

również pozytywnie wpłynąć na ceny przesyłu danych za pomocą Internetu mobilnego,

bowiem będzie istniało zapotrzebowanie na szybki i tani przesył danych do urządzenia

mobilnego.

Częste korzystanie ze stron internetowych, multimediów, komunikatorów

i serwisów społecznościowych w urządzeniach mobilnych świadczy również

o przejmowaniu przez miniaturowe urządzenia mobilne funkcji, jakie dotychczas pełniły

tradycyjne komputery. Zachęcającym ku temu czynnikiem jest możliwość podjęcia

dowolnej aktywności w niemal w każdym momencie (jedynym warunkiem jest

posiadanie zasięgu), a także czytelne interfejsy urządzeń mobilnych, dzięki którym

użytkownicy swobodnie czują się w obsłudze tych urządzeń.

80

22

54

15

68

77

76

79

33

15

0 20 40 60 80

Ilość użytkowników (%)

bankowość mobilna

gry

kody QR

komunikowanie

multimedia

serwisy społecznościowe

strony internetowe

zakupy

inne

Rysunek 26 Planowane aktywności użytkowników urządzeń mobilnych

Źródło: własne.

Najczęstszą aktywnością respondentów na pytanie „W jakich obszarach

planujesz wykorzystywać urządzenia mobilne?” było przeglądanie stron internetowych.

Kolejnymi najczęściej wskazywanymi odpowiedziami okazywały się multimedia i serwisy

społecznościowe. O ile te drugie powinny zachować poziom wyświetleń

przez urządzenia mobilne, tak w przypadku multimediów zauważalny jest wyraźny

spadek (o 19 punktów procentowych). Gdyby dane te zostały poddane głębszej analizie,

uwidoczniłyby się przesłanki wskazujące na taki stan. Można domniemywać,

że wśród powodów takiego stanu rzeczy są zbyt wysokie koszty przesyłu danych

internetowych w urządzeniach mobilnych oraz niezadowalająca jakość połączeń

w porównaniu do możliwości Internetu stacjonarnego. Nieco popularniejsze powinny się

stać natomiast kody QR oraz zakupy dokonywane z wykorzystaniem urządzeń

mobilnych. O ile pojawiają się kolejne opcje bankowości mobilnej, badanie wskazuje,

że ilość użytkowników nie będzie znacząco rosnąć.

O funkcjonalności urządzeń mobilnych świadczą wyniki ankiety w zakresie

pobranych aplikacji mobilnych. Aż 90% posiadaczy mobilnych urządzeń zadeklarowało

81

pobranie przynajmniej jednej aplikacji w ciągu ostatniego roku, a 93% posiadaczy

mobilnych urządzeń zamierza pobrać przynajmniej jedną aplikację w ciągu kolejnych 12

miesięcy.

88,5

89

89,5

90

90,5

91

91,5

92

92,5

93Posiadacze

urządzeń

mobilnych, którzy

pobrali

przynajmniej

jedną aplikację

Posiadacze

urządzeń

mobilnych

planujący pobrać

aplikacje (%)

Rysunek 27 Posiadacze urządzeń mobilnych, którzy pobrali aplikacje na urządzenie mobilne i planujący pobrać aplikację na urządzenie mobilne

Źródło: własne

Otrzymane wyniki są dowodem na przydatność aplikacji mobilnych. Użytkownicy,

którzy posiadają przynajmniej jedną aplikację, wyrażają chęć pobrania kolejnych.

W marketach internetowych, które dystrybuują aplikacje, znajduje się ich coraz większa

ilość. Wśród nich są aplikacje tematyczne zawierające szereg oczekiwanych

przez użytkowników opcji.

82

75%

25%

TAK

NIE

Rysunek 28 Czy jesteś gotowy płacić za aplikacje mobilne? Źródło: własne

Użytkownicy urządzeń mobilnych deklarują pobieranie aplikacji, niemniej

zdecydowana większość z nich nie wyraziła gotowości do płacenia za nie. Sprawa ma

się zatem inaczej niżeli w przypadku firm, które decydują się na zamawianie

dedykowanych ich specyfice działania aplikacjom, co wiąże się oczywiście z kosztami

wykonania. Aktualnie znaczna część aplikacji udostępniana jest bezpłatnie

– przynajmniej w podstawowej wersji. Wydaje się, że dla przeciętnego użytkownika jest

to korzystne rozwiązanie.

Zarazem trzeba zwrócić uwagę na fakt pojawiających się reklam w darmowych

aplikacjach mobilnych. Rosnąca ilość użytkowników aplikacji mobilnych może sprawić,

że ta forma reklamy przybierze na znaczeniu. Niewątpliwie jest to zagadnienie,

które powinno zostać poddane dogłębnej analizie w najbliższej przyszłości.

4.2.3 Dostęp do Internetu w urządzenia mobilnych

Zdecydowana większość użytkowników urządzeń mobilnych posiada dostęp

do Internetu w swoim sprzęcie, co wiąże się z koniecznością ponoszenia dodatkowych

kosztów. Kwestią dyskusyjną jest natomiast gotowość co do wysokości tych kosztów.

83

14%1%

38%47%

Do 10zł

10-20 zł

20-30 zł

nie mam zdania

Rysunek 29 Deklarowana kwota ponoszenia kosztów przesyłu 1 GB Internetu mobilnego Źródło: własne

Blisko połowa respondentów zadeklarowała gotowość ponoszenia kosztów

do 10 zł za przesył 1 GB Internetu mobilnego. Wybór ten należy uznać za rozsądny

wobec realnych kosztów, jakie operatorzy ponoszą za dostarczenie usługi. Pozostałe

53% użytkowników urządzeń mobilnych jest słabo zaznajomione z tym tematem.

Aż 38% stwierdziło, iż nie ma zdania na temat kosztów za Internet mobilny.

Powiązany jest z tym poruszany wcześniej aspekt obszerności przesyłanych

danych w obrębie urządzeń mobilnych. Wydaje się, że znacząca większość

użytkowników miniaturowych urządzeń mobilnych nie zdaje sobie sprawy

z konwertowania danych, w efekcie czego porównuje limity transmisyjne

do występujących w przypadku stałych łączy internetowych. Oczywiście, dąży się

do tego, aby komfort odbioru Internetu w urządzeniach mobilnych odpowiadał

osiąganemu przez połączenie kablowe, to jednak warto pamiętać, że obciążenia

związane z przesyłaniem danych na urządzenia mobilne są znacznie mniejsze.

84

4.2.4. Obycie z urządzeniami mobilnymi

W rozdziale 3. pojawiło się sformułowanie post-WIMP, opisujące generację osób

traktujących urządzenia mobilne z dostępem do Internetu jako narzędzie załatwiania

wielu codziennych spraw. Tylko 40% (37 osób) wszystkich respondentów stwierdziło,

że wpisuje się w obraz tej grupy. Wśród nich znalazło się 14 kobiet i 23 mężczyzn.

9

17

10

100

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Ilość osób

do 19

lat

19-2

6 la

t

27-3

5 la

t

36-5

0 la

t

powyz

ej 5

0 la

t

Przedział wiekowy

Rysunek 30 Deklarowana przynależność do generacji post-WIMP według podziału na grupy wiekowe

Źródło: własne

Najwięcej deklaracji przynależności do generacji post-WIMP padło od segmentu

respondentów 19-26 lat. Pewnego rodzaju zaskoczeniem jest natomiast ilość złożonych

deklaracji przez osoby w wieku 27-35 lat, które nieznacznie wyprzedziły pokolenie

wychowane na Internecie i urządzeniach mobilnych. Aż 71% ankietowanych do 19 roku

życia nie przydzieliło się do generacji post-WIMP. Można to odczytywać w dwojaki

sposób. Bezsprzecznie jest to grupa z najmniejszym doświadczeniem życiowym,

a co za tym idzie mniejszą liczbą dokonywanych różnego rodzaju załatwień

administracyjnych. Można się jednak również spodziewać, że wiele młodych osób ceni

sobie kontakt bezpośredni mimo zaznajomienia z nowymi technologiami.

85

4.3. Wnioski badawcze

Urządzenia mobilne stają się coraz popularniejsze w Polsce, co jest zarówno

efektem zmian technologicznych jak i w pełni świadomego wyboru konsumentów.

Przekonani są do nich szczególnie użytkownicy, którzy mogą już korzystać z tych

urządzeń. To właśnie te osoby złożyły deklarację zakupu kolejnego urządzenia

mobilnego.

Można się spodziewać, że w okresie najbliższych 12 miesięcy nastąpi wyraźny

przyrost użytkowników tabletów, bowiem to urządzenie było najczęściej wskazywanym

w planach zakupowych. Tym samym do zaobserwowania będzie zapewne wyraźny

wzrost ilości odsłon stron internetowych za pośrednictwem tabletów.

Wysoką popularnością będą się cieszyć również smartfony, których posiadanie

zadeklarowało 76% ankietowanych. Wynik ten może być nawet nieco zaniżony,

gdyż większość telefonów obecnych na rynku spełnia kryteria zawarte w definicji

załączonej we wstępie ankiety. Potwierdziły się jednocześnie kontrowersje wokół

definiowania smartfonów. Synonimicznym terminem wydaje się nadal telefon

komórkowy. Najrzadziej kupowanymi urządzeniami spośród badanych okażą się

prawdopodobnie aparaty cyfrowe z dostępem do Internetu. Będzie to gadżet głównie

dla grupy użytkowników chętnie korzystającej z portali społecznościowych przez

połączenia mobilne.

Urządzenia mobilne potrzebują rozbudowanej i sprawnej infrastruktury

internetowej. Realizowanie inwestycji będzie wpływało na komfort odbioru Internetu

przez użytkowników urządzeń mobilnych, które stopniowo przejmują funkcje, jakie

dotychczas pełniły tradycyjne komputery stacjonarne. Innym aspektem związanym

z Internetem mobilnym jest informowanie o specyfice przesyłanych danych w obrębie

urządzeń mobilnych. Dzięki temu potencjalni użytkownicy zbudują właściwe

wyobrażenie na temat funkcjonowania Internetu mobilnego.

Ugruntowuje się pozycja aplikacji mobilnych, które zyskują kolejnych

zwolenników. Biorąc pod uwagę deklaracje, iż głównie pobierane będą darmowe

programy, można wnioskować, że wzrośnie wartość reklamy lokowanej w aplikacjach.

Wyzwaniem jest aktywniejsze prowadzenie kampanii, które będą zapobiegać

wykluczeniu cyfrowemu. Dzięki temu urządzenia mobilne powinny zyskać większą

86

aprobatę ze strony społeczności powyżej 50 roku życia. Jest to temat ważny, bowiem

istnieją urządzenia i aplikacje dedykowane osobom starszym, które mogą w znaczącym

stopniu wpłynąć na komfort ich życia.

87

Aneks 1. – Kwestionariusz badań

Proszę o wypełnienie ankiety, której celem jest zbadanie perspektyw dla urządzeń mobilnych w Polsce. Pod uwagę brane są „miniaturowe urządzenia mobilne” takie jak aparaty cyfrowe z dostępem do Internetu, smartfony i tablety. Uzyskane wyniki zostaną opublikowane i zinterpretowane w mojej pracy magisterskiej. Będę wdzięczny za zapoznanie się z poniższymi krótkimi definicjami, które precyzują hasła pojawiające się w ankiecie. Dziękuję za poświęcony czas na wypełnienie ankiety i odpowiedzi zgodne ze stanem faktycznym. Robert Błaszczyk Marketing i Logistyka Uniwersytet Jagielloński Urządzenia mobilne - urządzenia elektroniczne pozwalające na przetwarzanie, odbieranie oraz wysyłanie danych bez konieczności utrzymywania przewodowego połączenia z siecią. Urządzenie mobilne może być przenoszone przez użytkownika bez konieczności angażowania dodatkowych środków. Smartfon – telefon posiadający system operacyjny i możliwość instalowania aplikacji, a także zdolność połączenia z Internetem. Post-WIMP – generacja wykorzystująca urządzenia mobilne do załatwiania codziennych spraw.

88

1. Które z urządzeń mobilnych posiadasz? (można wybrać więcej niż jedną odpowiedź)

aparat cyfrowy z dostępem do Internetu

smartfon tablet żadnego

2. Czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy planujesz dokonać zakupu urządzenia mobilnego?

tak nie

Odpowiedz na pytania 3 i 4, jeśli w pytaniu 2. zaznaczyłeś odpowiedź „tak” 3. Jakie urządzenie mobilne planujesz zakupić w ciągu najbliższych 12 miesięcy?

aparat cyfrowy z dostępem do Internetu

smartfon tablet

4. Ile planujesz wydać na zakup urządzeń mobilnych w ciągu najbliższy 12 miesięcy?

1-200 złotych 200-500 złotych 500-1000 złotych powyżej 1000 złotych

Odpowiedz na kolejne pytania, jeśli w pytaniu 1. zaznaczyłeś przynajmniej jedną z odpowiedzi a, b lub c. 5. W jakich obszarach wykorzystujesz urządzenia mobilne? (można wybrać więcej niż jedną odpowiedź)

bankowość mobilna gry

kody QR komunikowanie (poczta

elektroniczna i inne komunikatory) multimedia (zdjęcia, muzyka,

filmy) serwisy społecznościowe strony internetowe zakupy inne

6. W jakich obszarach planujesz wykorzystywać urządzenia mobilne? (można wybrać więcej niż jedną odpowiedź)

bankowość mobilna gry kody QR komunikowanie (poczta

elektroniczna i inne komunikatory) multimedia (zdjęcia, muzyka,

filmy) serwisy społecznościowe strony internetowe zakupy inne

6. Czy pobrałaś/pobierałeś w okresie ostatnich 12 miesięcy przynajmniej jedną aplikację na urządzenia mobilne?

tak nie

7. Czy planujesz pobierać w okresie najbliższych 12 miesięcy aplikacje na urządzenia mobilne?

tak nie

89

8. Czy jesteś gotowa/gotowy płacić za aplikacje na urządzenia mobilne?

tak nie

9. Czy posiadasz dostęp do Internetu w urządzeniu mobilnym?

tak nie

10. Jakie koszty jesteś w stanie ponieść za 1 GB Internetu w urządzeniu mobilnym?

do 10 złotych 10-20 złotych 20-30 złotych nie mam zdania

11. Czy deklarujesz przynależność do generacji post-WIMP?

tak nie

Płeć

kobieta mężczyzna

Przedział wiekowy

do 19 lat 19 – 26 lat 27 – 35 lat 36 – 50 lat powyżej 50 lat

90

Spis tabel Tabela 1 Formy komunikacji w Internecie...................................................................... 15

Tabela 2 Psychospołeczne właściwości komunikowania przez Internet ........................ 16

Tabela 3 Sprzedaż e-gazet przez trzech największych polskich kolporterów w 2008 roku

...................................................................................................................................... 27

Tabela 4 Podział urządzeń mobilnych ........................................................................... 40

Tabela 5 Wykorzystanie systemów operacyjnych przez producentów urządzeń

mobilnych ...................................................................................................................... 41

Tabela 6 Prognozy co do ilości sprzedaży urządzeń obsługiwanych przez systemy

Android, iOS i Windows na lata 2013, 2014 i 2017 ........................................................ 42

Tabela 7 Wybrane aktywności w sferze internetowej osób prywatnych w Polsce w latach

2008-2012 ..................................................................................................................... 58

Spis rysunków Rysunek 1 Model komunikacji Shannona ...................................................................... 10

Rysunek 2 Model komunikacji Laswella ....................................................................... 11

Rysunek 3 Model kołowy Osgooda-Schramma Źródło: A. Sztejnberg, Podstawy

komunikacji społecznej w edukacji, Astrum, Wrocław 2002, s. 50. ............................... 12

Rysunek 4 Ewolucja pisma ............................................................................................ 19

Rysunek 5 Telegraf optyczny z jednym semaforem przekazującym informację do

kolejnej stacji telegraficznej ........................................................................................... 24

Rysunek 6 Jedno z pierwszych wydań dziennika „The Sun” z 1833 roku Źródło: „It

shines for all”: Newspapers in America, http://infostory.com/2011/09/03/it-shines-for-all-

newspapers-in-america/ (data dostępu: 21.08.2012) .................................................... 25

Rysunek 7 Jeden z plakatów stworzony w ramach kampanii reklamowej telefonu. ...... 31

Rysunek 8 Średni czas rozmów w minutach przez telefon komórkowy i telefon

stacjonarny .................................................................................................................... 34

Rysunek 9 Procentowy rozkład wydatków na reklamę cyfrową w Polsce ..................... 39

Rysunek 10 Porównanie sprzedaży smarftonów i komputerów od II kwartału 2009 roku

do II kwartału 2012 roku (sprzedaż w milionach sztuk) ................................................. 44

91

Rysunek 11 Przeciętna ilość wejść na strony internetowe z poszczególnych urządzeń

według krajów/regionów w pierwszym kwartale 2012 roku ............................................ 45

Rysunek 12 Trzy kroki wykorzystania QR kodu ............................................................. 51

Rysunek 13 Kampania „Get It Uncensored” Calvin Klein Jeans wykorzystująca QR-kod

...................................................................................................................................... 52

Rysunek 14 Yiying Lu przygotowująca portret Terry’ego Richardsona z

wkomponowanym QR-kodem stanowiącym przekierowanie do jej strony internetowej 52

Rysunek 15 Wszechstronność smartfona poprzez powiązanie go różnego rodzaju

kanałami ........................................................................................................................ 61

Rysunek 16 Ilość obecnych i deklarowanych przyszłych użytkowników aplikacji

mobilnych Źródło: Marketing mobilny w Polsce 2012/2013, Jestem3, s. 30. ................. 62

Rysunek 17 Sprzedaż tabletów w Polsce w latach 2010-2013 ...................................... 63

Rysunek 18 Liczba modemów do przekazu Internetu mobilnego w Polsce w latach

2009-2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Analiza cen usług mobilnego

Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013, s. 3. .............. 65

Rysunek 19 Średnie minimalne koszty użytkownia Internetu mobilnego według podziału

na operatorów Źródło: opracowanie własne na podstawie Analiza cen usług mobilnego

Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013, s. 9. .............. 66

Rysunek 20 Zasięg Internetu mobilnego w sieci Play Źródło: Zasięg play,

http://internet.play.pl/maps/map (data dostępu: 1.06.2013) ........................................... 69

Rysunek 21 Posiadane urządzania mobilne przez respondentów badania Źródło: własne

...................................................................................................................................... 75

Rysunek 22 Deklaracja zakupu urządzania mobilnego w ciągu najbliższych 12 miesięcy

Źródło: własne ............................................................................................................... 75

Rysunek 23 Plany zakupowe urządzeń mobilnych w ciągu najbliższych 12 miesięcy ... 76

Rysunek 24 Planowana wysokość wydatków na urządzenia mobilne w ciągu

najbliższych 12 miesięcy Źródło: własne ....................................................................... 77

Rysunek 25 Aktywności podejmowane przez użytkowników urządzeń mobilnych ........ 78

Rysunek 26 Planowane aktywności użytkowników urządzeń mobilnych Źródło: własne.

...................................................................................................................................... 80

92

Rysunek 27 Posiadacze urządzeń mobilnych, którzy pobrali aplikacje na urządzenie

mobilne i planujący pobrać aplikację na urządzenie mobilne ........................................ 81

Rysunek 28 Czy jesteś gotowy płacić za aplikacje mobilne? ......................................... 82

Rysunek 29 Deklarowana kwota ponoszenia kosztów przesyłu 1 GB Internetu

mobilnego Źródło: własne .............................................................................................. 83

Rysunek 30 Deklarowana przynależność do generacji post-WIMP według podziału na

grupy wiekowe ............................................................................................................... 84

93

Bibliografia Literatura

1. Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji

Elektronicznej, Warszawa 2013.

2. Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008.

3. D.J. Bem , Kasprzak A., Szymanowski M., Więckowski T., Internet 2011,

wyd. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2012.

4. Broadband coverage in Europe in 2011, European Comission, Bruksela 2012.

5. P. Candace Deans, E-Commerce and M-Commerce Technologies, wyd. IRM

Press, 2005.

6. B. Dwornik, Raport E-gazety w Polsce, Money.pl, Wrocław 2008.

7. P. Fiderek, Prezentacja: Programowanie urządzeń mobilnych, Instytut Informatyki

Stosowanej Politechniki Łódzkiej, Łódź 2011.

8. Garczyński D., Produkty i usługi bankowości internetowej w kontekście

globalizacji rynków finansowych, Bankowość wobec procesów globalizacji, wyd.

CeDeWu, Warszawa 2003.

9. W. Gogołek, Technologie informacyjne mediów, Oficyna Wydawnicza ASPRA-

JR, Warszawa 2006

10. J. Hausner, Komunikacja i partycypacja społeczna, wyd. Małopolska Szkoła

Administracji Publicznej w Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków

1999.

11. Internet use, Digital Agenda for Europe, European Comission, Luxemburg 2012.

12. B. Jung, Rozwój rynku multimediów, Media, komunikacja, biznes elektroniczny,

wyd. Difin, Warszawa 2001.

13. A. Keen, Kult amatora, wyd. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne,

Warszawa 2007.

14. A. Kennedy, Internet, wyd. Pascal, Bielsko-Biała 2000.

15. Komunikacja społeczna w świecie wirtualnym, Wydawnictwo Adam Marszałek,

Toruń 2008.

94

16. M. Klimowicz, Komunikacja internetowa na początku XXI wieku. Kultura

indywidualizmu i narcyzm w mediach społecznych, [w:] Komunikacja społeczna

a wyzwania współczesności, wyd. Difin, Warszawa 2010

17. K. Korzeń, Bankowość elektroniczna jako kanał dystrybucji usług bankowych,

wyd. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2006.

18. M. Kunczik, Zipfel A., Wprowadzenie do nauki o dziennikarstwie

i komunikowaniu, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2000.

19. J. Kurek, Instrukcja do ćwiczenia: Badanie Technologii GSM, Szkoła Główna

Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.

20. P. Levinson, Telefon komórkowy. Jak zmienił świat najbardziej mobilny

ze środków komunikacji, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA,

Warszawa 2006.

21. D. Majka-Rostek, Komunikacja społeczna a wyzwania współczesności,

wyd. Difin, Warszawa 2010

22. P. Majnert, R. Machul, D. Batorski, Internet dla użytkowników w wieku 50+,

wyd. UPC Polska Sp. z. o. o, Warszawa 2012.

23. Measuring the Information Society, International Telecomunication Union,

wyd. ITU, Genewa 2012.

24. Media w Polsce, wyd. Press sp. z.o.o, Poznań 1999.

25. Mobile Broadband Traffic Across Regions: 2009-2017, Coda Research

Consultancy, wyd. Coda Research Consultancy Ltd., Guildford 2009.

26. National Fibre Strategies, Arthur D. Little 2013.

27. Z. Nęcki, Negocjacje w biznesie, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu,

Kraków 1991.

28. Popularna Encyklopedia Powszechna III, wyd. Pinnex, Kraków 2005.

29. Prasa, radio i telewizja w Polsce – zarys dziejów, wyd. Elipsa, Warszawa 1999.

30. Prosumer report: Cyfrowe życie, Euro RSCG Sensors, Warszawa 2012.

31. Przyszłość Internetu jest dotykowa, Laboratorium Interaktywnych Technologii,

Warszawa 2013.

32. Raport pokrycia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej istniejącą infrastrukturą

telekomunikacyjną, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2012.

95

33. Raport - Więcej niż kanał marketingowy: Dyrektorzy marketingu o mobilności,

TNS Global 2013.

34. Reality-Based Interaction: A Framework for post-WIMP Interfaces, Tufts

University, Medford 2008.

35. M. Richter, Technologie przekazywania informacji na odległość, wyd. Wydział

Prawa Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008.

36. M. Sokołowski, Oblicza Internetu. Internet a globalne społeczeństwo

informacyjne, wyd. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Elblągu, Elbląg

2005.

37. Społeczeństwo informacyjne w Polsce, Główny Urząd Statystyczny, Szczecin

2012.

38. Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2008-

2012, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2012.

39. B. Szmigielska, A. Bąk, M. Hołda, Seniorzy jako użytkownicy Internetu, Nauka

2/2012, Biuro Upowszechniania i Promocji Nauki, Warszawa 2012.

40. M. Szpunar, Dziennikarstwo obywatelskie w dobie Internetu, Zeszyty Naukowe

SCENO 8/2007, s. 143.

41. A. Sztejnberg, Podstawy komunikacji społecznej w edukacji, wyd. Astrum,

Wrocław 2002.

42. The Cambridge Ancient History. T. I. Cz. 1: Prolegomena and Prehistory.,

wyd. Cambridge University Press, Cambridge 2008.

Dzienniki i czasopisma

1. A. Bartold., Telewizja, [w:] Elektronika dla wszystkich 6/98A.

2. Godynia, Finansowanie społecznościowe pomoże zmienić świat?, [w:] Magazyn

Studencki Spectrum Nr 05/2013.

3. M. Godyń, Przestępczość internetowa międzynarodowy problem, [w:] Forward

– magazyn studencki nr: 12 (03-2013).

4. T. Grynkiewicz, Co widać za Oknami?, [w:] Gazeta Wyborcza (26. października

2012).

96

5. T. Grynkiewicz, Polskie Lego na smartfony, [w:]Gazeta Wyborcza (9. listopada

2012).

6. T. Grynkiewicz, Znikające netboki, [w:]Gazeta Wyborcza (4 stycznia 2013).

7. iPhone – kompletny przewodnik, Nr 1/2012.

8. P. Kozłowski, Senior w sieci, [w:] Gazeta Wyborcza (8. marca 2013).

9. M. Lemańska, Decydujący rok dla wideo w Internecie, [w:] Rzeczpospolita

(19 marca 2012).

10. M. Nowak, Telefon dla zawodowca, [w:]Mobile Internet Nr 6/2012, s. 24-25.

11. Pawłowska-Salińska K., M. Smolińska, Więcej szkół będzie cyfrowych,

[w:] Gazeta Wyborcza (11. stycznia 2013).

12. M. Samcik, IKOmórka zamiast karty, Gazeta Wyborcza (8. marca 2013).

13. P. Szymaniak, Telewizja w komórce czy komputerze bez abonamentu,

[w:] Gazeta Prawna (8 maja 2012).

14. A. Włodarski, Smartfon dla niewidomych, [w:] Gazeta Wyborcza (16. listopada

2012).

Strony internetowe

1. Anroid – system operacyjny dla telefonów, http://android.com.pl/artykuly/48-

android-system-operacyjny-dla-telefonow/ (data dostępu: 1.05.2013).

2. Aplikacje mobilne – nowy wymiar Internetu, http://prnews.pl/marketing-i-

pr/aplikacje-mobilne-nowy-wymiar-internetu-66790.html (data dostępu:

2.05.2013).

3. Badania rynku telekomunikacyjnego 2009,

http://www.ericsson.com/pl/consumer_lab/index.shtml (data dostępu:

10.10.2012).

4. E. Byrne E., What is Internet Infrastructure?, http://edbyrne.me/what-is-internet-

infrastructure (data dostępu: 1.06.2013).

5. Calvin Klein’s Newest Ads, http://www.signature9.com/style/calvin-kleins-newest-

ads-suggestive-qr-codes (data dostępu: 20.05.2013).

6. Cell phone development,

http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCw

97

QFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.motorolasolutions.com%2FUS-

EN%2FAbout%2FCompany%2BOverview%2FHistory%2FExplore%2BMotorola%

2BHeritage%2FCell%2BPhone%2BDevelopment&ei=54izUZDvJ4Ku4QTDn4CA

Cw&usg=AFQjCNF_lz5bOMy4KjJz6_57i9JpzfIsyw&sig2=hq1mnMu4YePaP_NRz

lBI_Q&bvm=bv.47534661,d.bGE (data dostępu: 2.10.2012).

7. S. Cichy, Pokolenie 50+ unika Internetu. Dlaczego?,

http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/497644,pokolenie-50-unika-internetu-

dlaczego-oto-odpowiedz,id,t.html?cookie=1 (data dostępu: 1.06.2013).

8. Czym jest platforma J2ME, zwana również Java ME?,

http://www.java.com/pl/download/faq/whatis_j2me.xml (data dostępu: 1.05.2013).

9. Europa zazdrości Polsce Internetu, http://tech.wp.pl/kat,1009785,title,Europa-

zazdrosci-Polsce-internetu,wid,15040596,wiadomosc.html?ticaid=110b14 (data

dostępu: 1.06.2013).

10. M. Gąsiewski M., Jak przygotować stronę mobilną w kilka minut?,

http://www.ittechnology.us/jak-przygotowac-strone-mobilna-w-kilka-minut (data

dostępu: 1.06.2013).

11. Historia PAP,

http://www.pap.pl/palio/html.run?_Instance=cms_www.pap.pl&_PageID=1&s=oag

encji.opis&dz=oagencji.papsa&_CheckSum=-1787247140 (data dostępu:

22.08.2012).

12. How tablets are catalyzing brand website engagement, Adobe Digital Index 2012,

http://success.adobe.com/assets/en/downloads/whitepaper/13926.tablets-brand-

engagement-v5.pdf (data dostępu: 2.06.2012).

13. IAB AdEx – prawie pół miliarda zł na reklamę online w pierwszym kwartale 2012,

http://www.marketing-news.pl/message.php?art=35357 (data dostępu:

30.09.2012).

14. K. Jakubczak, Światłowodowy Internet. Rewolucja w polskich domach,

http://tech.wp.pl/kat,1009785,title,Swiatlowodowy-internet-Rewolucja-w-polskich-

domach,wid,15525620,wiadomosc.html?ticaid=110b15&_ticrsn=5 (data dostępu:

1.06.2013).

98

15. D. Kaznowski, Definicja Web 2.0, definicja social media,

http://kaznowski.blox.pl/2008/03/Definicja-web-20.html (data dostępu:

17.10.2012).

16. M. Kowalski M., Urządzenia mobilne w Europie – Norton Cybercrime Report

2012, http://pclab.pl/news52866.html (data dostępu: 1.05.2013).

17. Kreft P., Systemy operacyjne: najbliższe lata będą należały do Androida,

http://www.komputerswiat.pl/nowosci/internet/2013/14/systemy-operacyjne-

najblizsze-lata-beda-nalezaly-do-androida.aspx (data dostępu: 1.05.2013).

18. M. Maj, Smartfony i uniwersalne piloty dla seniorów i niepełnosprawnych,

http://di.com.pl/news/35285,0,Smartfony_i_uniwersalne_piloty_dla_seniorow_i_ni

epelnosprawnych.html (data dostępu: 3.05.2013).

19. Marketing mobilny w Polsce 2012/2013, http://jestem.mobi/2013/01/oto-raport-

marketing-mobilny-w-polsce-2012-2013/ (data dostępu: 20.05.2013).

20. Meets Obsession QR Code Fashion Illustration,

http://www.yiyinglu.com/?portfolio=meets-obsession-fashion-illustration (data

dostępu: 20.05.2013)

21. G. Miłkowski, Jak wygląda atrakcyjna gazeta na tablet,

http://socialpress.pl/2013/02/jak-wyglada-atrakcyjna-gazeta-na-tablet/ (data

dostępu: 2.09.2012).

22. Motorola Milestones: The Motorola DynaTEC the world's first commercial

handheld cellular phone, http://www.motorola.com/blog/2012/04/04/motorola-

dynatac/ (data dostępu: 2.10.2012).

23. NIK: zbyt wolny przebieg budowy infrastruktury szybkiego Internetu w Polsce,

http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/nik-zbyt-wolny-przebieg-budowy-

infrastruktury-szybkiego-internetu-w-polsce (data dostępu: 1.06.2013).

24. J. Noch, Siła Internetu kontra terror wielkich korporacji. Przypadek, nc+

potwierdza, że żaden PR nie wygra z siecią, http://natemat.pl/56103,sila-

internetu-kontra-terror-wielkich-korporacji-przypadek-nc-potwierdza-ze-zaden-pr-

nie-wygra-z-siecia (data dostępu: 28.04.2013).

25. O firmie, http://arfixer.com/o_firmie.htm (data dostępu: 2.05.2013).

26. koalicji, http://dojrzaloscwsieci.pl/ (data dostępu: 2.06. 2013).

99

27. P. Pająk, Czy e-prasa w Polsce w końcu się przyjmie? Wynik Polityki Cyfrowej

powinien przynieść wiążące odpowiedzi, http://www.spidersweb.pl/2012/04/czy-e-

prasa-w-polsce-w-koncu-sie-przyjmie-wynik-polityki-cyfrowej-powinien-przyniesc-

wiazace-odpowiedzi.html (data dostępu: 2.09.2012).

28. Pioniering Amateurs (1900-1917), http://earlyradiohistory.us/sec012.htm (data

dostępu: 2.09.2012).

29. Polski e-commerce rośnie najszybciej w Europie – raport, http://www.marketing-

news.pl/message.php?art=34968 (data dostępu: 4.05.2013).

30. Ponad 3,5 mln PIT-ów przez Internet!, http://www.mf.gov.pl/web/bip/ministerstwo-

finansow/wiadomosci/aktualnosci/ministerstwo-finansow2/-

/asset_publisher/M1vU/content/ponad-3-5-mln-pit-ow-przez-

internet!;jsessionid=5489C32F362E2C16EA61FE5E181DB511 (data dostępu:

3.05.2013).

31. Popular Endomondo Sports Tracker Mobile App Hits 10 Million User Milestone

and 320 Million Miles Logged, http://blog.endomondo.com/2012/06/26/popular-

endomondo-sports-tracker-mobile-app-hits-10-million-user-milestone-and-320-

million-miles-logged/ (data dostępu: 2.05.2013).

32. K. Pura, Sprzedaż tabletów w Polsce znacznie wzrośnie. Zwłaszcza tanich,

http://www.tabletowo.pl/2012/12/31/sprzedaz-tabletow-w-polsce-w-2013-roku-

znacznie-wzrosnie-zwlaszcza-tanich/ (data dostępu: 5.05.2013).

33. Rekomendacje UKE, http://www.uke.gov.pl/files/?id_plik=7999 (dostęp na 1.

czerwca 2013).

34. M. Romanowska, Bariery w komunikacji interpersonalnej,

http://artelis.pl/artykuly/6154/Bariery-w-komunikacji-interpersonalnej (data

dostępu: 16.08.2012).

35. Sadrak M., M-banking: rozwój powolny, ale nieunikniony,

http://www.open.pl/news/m-banking_rozwoj_powolny_ale_nieunikniony.html (data

dostępu: 3.05.2013).

36. Showrooming z telefonem w dłoni – szanse i zagrożenia dla tradycyjnych

sklepów w badaniu TNS, http://www.marketing-news.pl/message.php?art=38568

(data dostępu: 4.05.2013).

100

37. Smartfon wsparciem dla niepełnosprawnych, http://it.wnp.pl/smartfon-wsparciem-

niepelnosprawnych,197187_1_0_0.html (data dostępu: 3.05.2013).

38. Symbole w Internecie, http://www.serwis.zachodnia.pl/symbole-w-internecie.html

(data dostępu: 19.08.2012).

39. Ł. Szewczyk, Boom na tablety w Polsce. Najpopularniejszy Samsung,

http://media2.pl/telekomunikacja/102909-Boom-na-tablety-w-Polsce.-

Najpopularniejszy-Samsung.html (data dostępu: 24.05.2013).

40. Telefony komórkowe wypierają stacjonarne,

http://www.egospodarka.pl/45364,Telefony-komorkowe-wypieraja-

stacjonarne,1,39,1.html (data dostępu: 10.10.2012).

41. Telekomunikacja – telegraf,

http://www.komunikacja.biegun.eu/old/telekomunikacja.php?op=7 (data dostępu:

21.08.2012).

42. The BBC Story,

http://www.bbc.co.uk/historyofthebbc//great_moments/index.shtml (data dostępu:

8.09.2012).

43. Tradycyjny list zobowiązuje,

http://www.technikasprzedazy.pl/artykuly/tradycyjnylistzobowiazuje/ (data dostępu

20.08.2012).

44. G. Tsirulnik, US mobile ad spend to exceed $1B by year-end: Forrester,

http://www.mobilemarketer.com/cms/news/research/8882.html (data dostępu:

29.04.2013).

45. Utworzenie poczty królewskiej w 1558 roku, http://www.poczta-polska.pl/historia/

(data dostępu: 20.08.2012).

46. W3C Semantic Web Activity, http://www.w3.org/standards/semanticweb/ (data

dostępu: 17.10.2012).

47. N. Wade, Elary Voices: The leap to language,

http://www.nytimes.com/2003/07/15/science/early-voices-the-leap-to-

language.html?pagewanted=all&src=pm (data dostępu: 19.08.2012).

101

48. S. Warden, Deron Williams signs $98 million contract on iPad,

http://www.thefullsignal.com/products/12088/deron-williams-signs-98-million-

contract-ipad (data dostępu: 3.05.2013).

49. M. Wilmowski, Jak wyglądała pierwsza strona WWW na świecie?,

http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CDEQ

FjAA&url=http%3A%2F%2Finternet.gadzetomania.pl%2F2011%2F06%2F30%2F

jak-wygladala-pierwsza-strona-www-na-swiecie-zobacz-screen&ei=6IqzUZmsC-

rf4QT3rIDYDw&usg=AFQjCNHANn8L-

iHbSZFdGu8H0tkObyaZpw&sig2=2IiD3PbbwQT-

1AjLkdxXlA&bvm=bv.47534661,d.bGE (data dostępu: 17.10.2012).

50. Żebruń K., iOS vs Android – który system jest bardziej zawodny,

http://www.benchmark.pl/aktualnosci/iOS_vs_Android_-

_ktory_system_jest_bardziej_zawodny.-38630.html (data dostępu: 1.05.2013).

Akty prawne

1. Ustawa o opłatach abonamentowych, Dz.U. 2005 nr 85 poz. 728.