Czy 'teoria'

74
Teoria i jej wykładniki w JHP BN Maria Bereśniewicz

Transcript of Czy 'teoria'

Page 1: Czy 'teoria'

Teoria i jej wykładniki w JHP BN

Maria Bereśniewicz

Page 2: Czy 'teoria'

Znaczenia słownikowe leksemu 'teoria'

Page 3: Czy 'teoria'

Teoria to system pojęć, definicji, aksjomatów i twierdzeń ustalających relacje między tymi pojęciami i aksjomatami, tworzący spójny system pojęciowy opisujący jakąś

wybraną fizyczną lub abstrakcyjną dziedzinę.

W przypadku nauk przyrodniczych, inżynieryjnych i nauk humanistycznych teorie są tworzone w celu:

systematyzowania i racjonalizowania faktów,

wyjaśniania powodów ich występowania,

przewidywania przyszłych zdarzeń,

budowy nowych systemów/urządzeń/broni.

Page 4: Czy 'teoria'

W dziedzinie nauk ścisłych i systemowych niektóre teorie zajmują się

ogólnymi własnościami i zasadami tworzenia teorii "praktycznych",

tzn. dotyczących świata fizycznego i działalności ludzkiej, oraz ich logiczną analizą. Takie teorie są metateoriami.

Zbiór podstawowych pojęć i twierdzeń teorii danej nauki nazywa się jej paradygmatem.

(...)

Za: http://pl.wikipedia.org/wiki/Teoria

Page 5: Czy 'teoria'

teoria -

1. całościowa koncepcja zawierająca opis i wyjaśnienie określonych zjawisk i zagadnień;

2. dział nauki o literaturze, kulturze, sztuce itp. zajmujący się systematyzowaniem pojęć i twierdzeń leżących u podstaw tych dziedzin;

3. teza jeszcze nieudowodniona lub nieznajdująca potwierdzenia w praktyce.

Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów / pod red. Jerzego Bralczyka. - Warszawa, 2005.

Page 6: Czy 'teoria'

Spośród poszczególnych teorii,

w kompendiach ogólnych najczęściej definiowane są:

Page 7: Czy 'teoria'

teoria estymacji - dział statystyki matematycznej (...),

teoria ewolucji - teoria, wg której (...),

teoria gier - dział matematyki (...),

teoria informacji - dział matematyki (...),

teoria koherencji - teoria filozoficzna (...),

teoria liczb - dział matematyki (...),

teoria mnogości - dział matematyki (...),

teoria państwa i prawa - dyscyplina prawnicza (...) ,

teoria poznania - dział filozofii (...),

teoria względności - dział fizyki (...);

Page 8: Czy 'teoria'

Genus proximum definiowanych wyrażeń wskazuje

najczęściej na:

dział dziedziny nauki,

dyscyplinę w dziedzinie,

rzadziej na teorię jako koncepcję badawczą czy poznawczą.

Page 9: Czy 'teoria'

„Teoria” jako jednostka leksykalna SJHP BN,

w funkcji:

- dopowiedzenia

- tematu

- określnika

Page 10: Czy 'teoria'

W funkcji dopowiedzenia:

przykład słownikowy

Nowy Porządek Świata (teoria)

Page 11: Czy 'teoria'

W funkcji tematu:

Page 12: Czy 'teoria'

Teoria agencji

Teoria atrybucji

Teoria błędów

Teoria chaosu

Teoria ciał i pierścieni

Teoria czarnej skrzynki

Teoria dystrybucji

Teoria ergodyczna

Teoria estymacji

Page 13: Czy 'teoria'

Teoria ewidencji

Teoria fal Elliotta

Teoria gier

Teoria grup

Teoria homologii

Teoria homotopii

Teoria informacji

Teoria masowej obsługi

Teoria mnogości

Page 14: Czy 'teoria'

Teoria obliczalności

Teoria opanowywania trwogi

Teoria pola

Teoria potencjału

Teoria poznania

Teoria systemów

Teoria ugruntowana

Teoria węzłów

Teoria względności

Page 15: Czy 'teoria'

Odsyłacze całkowite:

wybrane przykłady

Teoria aktów mowy ---> Akty mowy

Teoria bytu ---> Metafizyka, Ontologia

Teoria grafów ---> Grafy

Teoria algebr Liego ---> Algebry Liego

Teoria hierarchii analitycznej ---> Analiza hierarchiczna procesów

Teoria automatów komórkowych ---> Automaty komórkowe

Teoria baz Gröbnera ---> Bazy Gröbnera

Teoria bifurkacji ---> Bifurkacja (mat.)

Teoria operatorów ---> Rachunek operatorowy

Teoria postkolonialna ---> Postkolonializm

Page 16: Czy 'teoria'

Tematy „Teoria ...” :

(słowniki języka ogólnego a SJHP BN)

równokształtność wyrażeń,

przejęcie znaczeń słownikowych;

Page 17: Czy 'teoria'

Jednocześnie, sądząc po konstrukcjach odsyłaczy całkowitych,

ma miejsce tendencja wprowadzania „wymiaru teoretycznego” w zakres znaczeniowy niektórych tematów, jako tożsamego z tematem (?); dzieje się tak być może w myśl „ascetyzmu leksykalnego”, redukującego wyrażenia nadmiaru znaczeniowego (?); być może -w części przypadków- jest to redukcja wyrażeń

tautologicznych (?).

Teoria aktów mowy ---> Akty mowy

Teoria bifurkacji ---> Bifurkacja (mat.)

Teoria postkolonialna ---> Postkolonializm

Page 18: Czy 'teoria'

W funkcji określnika

Funkcja ta ujawnia znaczenia aktualne, realne, być może zaś znaczenia relatywne - nieokreślone znaczenie słownikowe (w ramach SJHP BN).

Page 19: Czy 'teoria'

Czy 'teoria' to teoria?

Potencjalne znaczenia i wskazania aspektów, które określnik nadaje tematom

oraz

potencjalne znaczenia, które określnik (ten) przyjmuje:

pole semantyczne

Page 20: Czy 'teoria'

- zagadnienia

O filmach politycznych : między polityką, politycznością i ideologią / Kamil Minkner. - Warszawa, 2012.

Film polityczny - teoria

Page 21: Czy 'teoria'

Komponowanie sensu w procesie odbioru komunikatów / Aleksy Awdiejew, Grażyna Habrajska. - Łódź, 2010.

Gramatyka - teoria

Komunikacja społeczna - teoria

Pragmatyka lingwistyczna

Semantyka lingwistyczna

Page 22: Czy 'teoria'

- określnik jako przejaw luki w leksyce JHP BN

i wyraz dystansu słowotwórczego

Page 23: Czy 'teoria'

Konwergencja czy dywergencja kultur i systemów prawnych? / red. Oktawian Nawrot, Sebastian Sykuna, Jerzy Zajadło. - Warszawa, 2012.

Prawo - teoria

Materiały konferencyjne

Page 24: Czy 'teoria'

- publicystyczne, dygresyjne ujęcia tematu

Page 25: Czy 'teoria'

Sztuka po końcu świata : rozmowy / Jerzy Nowosielski. - Kraków, 2012.

Nowosielski, Jerzy (1923-2011)

Malarze polscy - 20-21 w.

Sztuka sakralna polska - historia - 20-21 w.

Ikony - teoria

Page 26: Czy 'teoria'

- ujęcie polityczno-historyczne

Page 27: Czy 'teoria'

Budowanie państwa : władza i ład międzynarodowy w XXI wieku / Francis Fukuyama. - Poznań, 2005.

Państwo - teoria

Polityka międzynarodowa - 20-21 w.

Page 28: Czy 'teoria'

- narracja popularnonaukowa

- eseistyka

Page 29: Czy 'teoria'

Piękno wszechświata : superstruny, ukryte wymiary i

poszukiwania teorii ostatecznej / Brian Greene. - Warszawa, 2001.

Fizyka - teoria

Kosmologia

Page 30: Czy 'teoria'

Dlaczego prawda jest piękna : o symetrii w matematyce i fizyce / Ian Stewart. - Warszawa, 2012.

Fizyka - teoria

Kosmologia - teoria

Liczby

Mechanika kwantowa

Równania algebraiczne

Symetria - fizyka

Symetria - matematyka

Teoria grup

Wydawnictwa popularne

Page 31: Czy 'teoria'

Granice rozumu / A. K. Dewdney ; przekł. Jerzy Lewiński. -Warszawa : Amber, 2005.

Fizyka - historia

Fizyka - teoria

Matematyka - historia

Matematyka - teoria

Page 32: Czy 'teoria'

- określnik jako rodzaj semantycznego „wypełniacza” hp

i semantycznego „amortyzatora” relacji tematu rzeczowego do formalnego (650 a 655) w chwd

Page 33: Czy 'teoria'

Mały leksykon politologiczny / pod red. Marka Chmaja i

Wojciecha Sokoła. - Lublin, 1997.

Polityka - teoria

Encyklopedie

Page 34: Czy 'teoria'

- filozofia

Page 35: Czy 'teoria'

Racjonalność i komunikacja : filozoficzne podstawy teorii społecznej Jürgena Habermasa / Tomasz Maślanka. - Warszawa, cop. 2011.

Habermas, Jürgen (1929- )

Filozofia - historia - Niemcy - 20 w.

Komunikacja społeczna - teoria

Racjonalność - teoria

Page 36: Czy 'teoria'

- teorie

Page 37: Czy 'teoria'

50 teorii fizyki, które powinieneś znać / Joanne Baker. - Warszawa, 2008.

Fizyka - teoria

Wydawnictwa popularne

Page 38: Czy 'teoria'

- metody badawcze

- metodologia

Page 39: Czy 'teoria'

Pojęcia i metody matematyki. T. 1, cz. 1, Teorya działań / napisał S. Dickstein. - Warszawa, 1891.

Matematyka - teoria

Page 40: Czy 'teoria'

Jeżeli 'teoria' znaczy teorię, to czy...

- znaczy omówienie teorii, czy teksty kwalifikujące się jako teoretyczne,

- w związku z tym, jaka jest funkcja określnika chronologicznego oraz określnika historia:

x* - teoria - historia - 20 w.

x - teoria - 20 w.

x - teoria

X

* każde x oznacza dziedzinę nauki, temat badawczy etc.

Page 41: Czy 'teoria'

Współczesne doktryny polityczne / Roman Tokarczyk.

Ideologia - historia - 20 w.

Polityka - teoria - historia - 20 w.

Podręczniki akademickie

Page 42: Czy 'teoria'

Współczesne teorie i nurty wychowania / Bogusław Śliwerski. - Kraków, 2010.

Pedagogika -teoria - historia - 20 w.

Wychowanie -teoria - historia - 20 w.

Page 43: Czy 'teoria'

Zrozumieć politykę : główne problemy teorii polityki i współczesnej myśli politycznej / pod red. Romana Bäckera [et al.]. - Toruń, cop. 2012.

Marketing polityczny - Polska - od 2001 r.

Polityka - socjologia - 20-21 w.

Polityka - teoria - 20 w.

Page 44: Czy 'teoria'

Pisma filozoficzne / Albert Einstein. - Warszawa, 2001.

Einstein, Albert (1879-1955)

Filozofia - historia - Niemcy - 19-20 w.

Fizycy - Niemcy - 9-20 w.

Fizyka - teoria - 20 w.

Nauka - filozofia

Page 45: Czy 'teoria'

Wibroakustyka maszyn elektrycznych z magnesami trwałymi / Paweł Witczak. - Łódź, 2012.

Drgania

Maszyny elektryczne - teoria

Wibroakustyka

Page 46: Czy 'teoria'

Analysis of the electroproduction structure functions in the low Q²2 region combining the vector meson dominance and the parton model with possible

scaling violation / Jan Kwieciński and Barbara Badełek. - [Warszawa] : Instytut Fizyki Doświadczalnej UW, [1987].

Cząstki elementarne

Funkcje

Reakcje jądrowe

Page 47: Czy 'teoria'

Jaka 'teoria' w teorii :

- fundamentalnie pojęte podstawy teoretyczne dziedziny wiedzy, definiujące obszar jej zainteresowań, ustaleń, działań badawczych, terminologię;

paradygmat;

- "nadbudowa" do dziedziny działań i artefaktów (literatura, sztuka, „technika”, konfrontacyjnie do „empirii” ekonomicznej, socjologicznej, psychologicznej itp.),

- synonim wielu teorii, czyli koncepcji badawczych, funkcjonujących w danej dziedzinie:

teoria drgań, teoria ewolucji, kwantowa teoria pola, teoria heliocentryczna

Page 48: Czy 'teoria'

Fizyka – teoria

Liczby – teoria

Funkcje – teoria

Automaty – teoria

Geometria – teoria

Aproksymacja – teoria

Pole elektromagnetyczne - teoria

Nauki empiryczne – teoria

Chemia – teoria

Malarstwo (szt.plast.) - teoria

Literatura – teoria

Reżyseria – teoria

Zarządzanie - teoria

Page 49: Czy 'teoria'

Modele matematyczne – teoria

Racjonalność – teoria

Decyzje – teoria

Fizyka jądrowa – teoria

Kryzys – teoria

Wzrost gospodarczy – teoria

Plazma (fiz.) - teoria

Funkcje – teoria

Fizyka molekularna – teoria

Algebra – teoria

Ewolucja - teoria

Page 50: Czy 'teoria'

Ważniejsze wnioski z powyższych

zestawień tematów z określnikiem 'teoria':

1) anachroniczne postaci grupy leksemów JHP BN,

2) tautologiczność semantyki określnika wobec zdefiniowanego znaczenia tematu,

3) redundancja – nadmiar : znaczenia aktualne i słownikowe, języki naturalne a języki sztuczne.

Page 51: Czy 'teoria'

Ad 1.

Liczby – teoria ---> teoria liczb

Automaty – teoria ---> teoria automatów

Organizacja – teoria ---> teoria organizacji

Aproksymacja – teoria ---> teoria aproksymacji

Cząstki elementarne - teoria ---> teoria cząstek elementarnych

Wartość – teoria ---> Teoria wartości

Page 52: Czy 'teoria'

Na marginesie, językowo-słownikowa niekonsekwencja:

Decyzje – matematyka

NU Teoria decyzji

i jednocześnie:

Decyzje - teoria

Page 53: Czy 'teoria'

Ad 2.

Temat Ewolucja

- pragmatyka opracowania wskazuje na synonimię

teoria ewolucji = Ewolucja

w indeksie haseł przedmiotowych:

Ewolucja - teoria

Page 54: Czy 'teoria'

Ad 3.

Funkcje – teoria

Modele matematyczne – teoria

Estetyka – teoria

Fizyka molekularna – teoria

Algebra – teoria

Racjonalność – teoria

Równania całkowe – teoria

Równania różniczkowe – teoria

Nauki empiryczne - teoria

Page 55: Czy 'teoria'

Zarys teorii równań całkowych i równań różniczkowych

cząstkowych / Janina Wolska-Bochenek. - Warszawa, 1981.

Równania całkowe - teoria

Równania różniczkowe - teoria

Podręczniki akademickie

Page 56: Czy 'teoria'

Parabolic equations in divergence form : theory of global

solutions /Tomasz Dłotko. - Katowice, 1987. - (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach).

Równania całkowe

Równania różniczkowe

Page 57: Czy 'teoria'

Voprosy literatury i èstetiki : issledovaniâ / M. M.

Bahtin. - Moskva, 1975.

Estetyka - teoria

Powieść - teoria

Page 58: Czy 'teoria'

Problemy literatury i estetyki / Michaił Bachtin. - Warszawa, 1982

Estetyka

Powieść - teoria

Page 59: Czy 'teoria'

O przedmiocie i metodzie estetyki / Stefan Morawski. - Warszawa, 1973.

Estetyka

Page 60: Czy 'teoria'

Czy powyższe przykłady, związane z tematem Estetyka, są ilustracją niekonsekwencji, jak poniżej ?

Page 61: Czy 'teoria'

Podstawy teorii pola elektromagnetycznego / Zygmunt Piątek, Paweł Jabłoński.

Pole elektromagnetyczne - teoria

Podręczniki akademickie

Podstawy teorii pola elektromagnetycznego / Paweł Szulkin, Seweryn Pogorzelski.

Pole elektromagnetyczne

Page 62: Czy 'teoria'

- czy wskazują, że o różnicach między tematami decyduje nie tylko wykładnik kategorii tematu (w standardzie MARC21 x00, x10, x11, x30 etc), ale istotnym komponentem znaczenia jest kwalifikacja pojęcia/terminu w systemach wiedzy

(dziedziny abstrakcyjne, spekulatywne a pragmatyczne, empiryczne),

- przykład ten zwraca uwagę na dystynkcję, która różni tematy – jest nią nie kategoria bazodanowa, nadana wyrażeniu, ale odniesienie do rzeczywistości

pozasłownikowej,

–> tzw. denotaty pośrednie:

Page 63: Czy 'teoria'

Nauka

– dziedziny empiryczne, indukcyjne (1),

- dziedziny abstrakcyjne, spekulatywne (2),

Dziedziny działalności i technologiczne artefakty (3)

Page 64: Czy 'teoria'

Medycyna – teoria

Literatura – teoria

Sztuka – teoria

Reportaż – teoria

Powieść – teoria

Aktorstwo – teoria

Teatr – historia

Malarstwo (szt.plast.) - teoria

(1)

Page 65: Czy 'teoria'

- określnik teoria a funkcja dystynktywnego określnika historia:

w poniższych przykładach, które dotyczą dziedzin wiedzy spekulatywnej, wydaje się,

iż teoria znaczy tyle, co historia (ew. omówienie);

Page 66: Czy 'teoria'

Ponadto, gdyby strukturę hasła przedmiotowego przetransponować na strukturę tematyczno-rematyczną, i wg tej struktury ustalać sens oraz funkcję wyrażeń,

to czy dla dziedzin i zagadnień abstrakcyjnych, spekulatywnych, systemowych, będących meta wobec rzeczywistości i tzw. universum, określnik

teoria, w kontekście tematu, wnosi novum ?

Page 67: Czy 'teoria'

Funkcje – teoria

Modele matematyczne – teoria

Estetyka – teoria

Fizyka molekularna – teoria

Algebra – teoria

Racjonalność – teoria

Równania całkowe – teoria

Równania różniczkowe – teoria

Instrumenty pochodne kredytowe - teoria

(2)

Page 68: Czy 'teoria'

Atom

Funkcje

Modele matematyczne

Estetyka

Fizyka molekularna

Algebra

Racjonalność

Równania całkowe

Równania różniczkowe

Nauki empiryczne

Czas

Plazma (fiz.)

Cząstki elementarne

Page 69: Czy 'teoria'

Układy elektryczne – teoria

Elektrotechnika – teoria

Materiałoznawstwo – teoria

Maszyny elektryczne – teoria

Prądnice – teoria

Transformatory – teoria

Rolnictwo - teoria

Komasacja gruntów - teoria

(3)

Page 70: Czy 'teoria'

Dla części tematów, wskazujących na spekulatywne i empiryczno-badawcze dziedziny nauki,

określnik teoria powinien być zamieniony na teorie

Page 71: Czy 'teoria'

Matematyka – teoria

Matematyka - teorie

Page 72: Czy 'teoria'

Semantyka tematów pozbawionych określnika teoria:

[dziedzina, przedmiot badawczy] – teoria

a

[dziedzina, przedmiot badawczy]

= jej paradygmat i założenia badawcze

Page 73: Czy 'teoria'

Fizyka

Biologia

Chemia

Socjologia

Kosmologia

Nauki polityczne

Nauki empiryczne

Nauki społeczne

Pedagogika

Szkolnictwo

Sądownictwo

Page 74: Czy 'teoria'

=

Maria Bereśniewicz

10 maja 2012