CZWARTA DROGA. Ulepszony System Finansów Osobistych / Paweł Nowak

34

description

Poznaj Ulepszony System Finansów Osobistych Żelazne, uniwersalne i obiektywne zasady funkcjonowania finansów osobistych.

Transcript of CZWARTA DROGA. Ulepszony System Finansów Osobistych / Paweł Nowak

  • 1. Ten ebook zawiera darmowy fragment publikacji "CZWARTA DROGA. Ulepszony System Finansw Osobistych" Darmowa publikacja dostarczona przez ebooki24.org Copyright by Zote Myli & Pawe Nowak, rok 2012 Autor: Pawe Nowak Tytu: CZWARTA DROGA. Ulepszony System Finansw Osobistych Data: 22.05.2012 Zote Myli Sp. z o.o. ul. Toszecka 102 44-117 Gliwice www.zlotemysli.pl email: [email protected] Niniejsza publikacja moe by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wycznie w formie dostarczonej przez Wydawc. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawartoci publikacji bez pisemnej zgody Wydawcy. Zabrania si jej odsprzeday, zgodnie z regulaminem Wydawnictwa Zote Myli. Autor oraz Wydawnictwo Zote Myli dooyli wszelkich stara, by zawarte w tej ksice informacje byy kompletne i rzetelne. Nie bior jednak adnej odpowiedzialnoci ani za ich wykorzystanie, ani za zwizane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo Zote Myli nie ponosz rwnie adnej odpowiedzialnoci za ewentualne szkody wynike z wykorzystania informacji zawartych w ksice. Wszelkie prawa zastrzeone. All rights reserved.Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)

2. Spis treciPrzedmowa do cyklu Czwarta Droga..................................................................................7Wstp. Czy mona je poczy?...........................................................................................13 Dwa wiaty, czyli jak na tym tracimy.............................................................................15Cz 1. Spojrzenie wokRozdzia 1. Szukamy kierunku............................................................................................23 Nawet wprni trudno oprni..................................................................................23 Kady chce na tobie zarobi..........................................................................................27 Korzystaj teraz, pa niekoniecznie................................................................................28 Gdzie wtym jeste ty...................................................................................................30 Potrzeba edukacji.........................................................................................................31Rozdzia 2. Na dobry pocztek............................................................................................34 Przecie co ju mamy..................................................................................................34 Potrzebny jest nam model............................................................................................36 Szukamy prawidowoci...............................................................................................37Rozdzia 3. Zaczyna si przejania.....................................................................................51 Dwie cegieki wystarcz...............................................................................................51 Sprawdzamy, czy dziaa................................................................................................53 Upyw czasu kolejna perspektywa...........................................................................60 Rozrniamy dochody...................................................................................................64 Ponownie sprawdzamy, czy dziaa.................................................................................65 Jestemy prawie gotowi...............................................................................................70Rozdzia 4. Pierwsze przyblienie.......................................................................................79 Zbieramy dotychczasowe ustalenia...............................................................................79Pierwsze spojrzenie na model.......................................................................................79Teraz wida wicej.......................................................................................................81Pojawiaj si dalsze pytania.........................................................................................83 3. Cz 2. Spojrzenie wprzeszoRozdzia 1. Skadniki majtku wczasie...............................................................................87 rda dochodw pasywnych aktywa......................................................................88 rda wydatkw regularnych pasywa.....................................................................99 Aktywa ipasywa podobiestwa irnice...............................................................106 rodki pienine paliwo rozwoju...........................................................................109Rozdzia 2. Przepywy pienine wczasie.........................................................................118 Strumienie dochodw................................................................................................118 Strumienie wydatkw................................................................................................128Rozdzia 3. Wewntrzne zalenoci..................................................................................141 Sie powiza wewntrznych.....................................................................................141 Czynniki zmian strukturalnych....................................................................................143Rozdzia 4. Rozwj majtku osobistego............................................................................147 Model Funkcjonowania Finansw Osobistych...............................................................147 Majtek osobisty........................................................................................................149 Warto majtku osobistego.......................................................................................149 Zmiany wartoci majtku osobistego..........................................................................151Cz 3. Spojrzenie wgbRozdzia 1. Wewntrzne cieki rozwoju ..........................................................................155 Zmiana strukturalna zarzewiem cieki rozwoju..........................................................155 cieki postpowania.................................................................................................160 cieka trwania..........................................................................................................161 cieka uboenia........................................................................................................162 cieka wzrostu majtku............................................................................................164 cieki to moliwoci, nie determinanty......................................................................165Rozdzia 2. Ooszczdnociach ioszczdzaniu....................................................................168 Czy oszczdza znaczy oszczdza...............................................................................168 Dwa podejcia do finansowania zakupw....................................................................173 Oszczdnoci na ciece wzrostu.................................................................................181 4. Czym wic jest oszczdzanie?.....................................................................................190Rozdzia 3. Wiatr woczy..................................................................................................192 Stopniowe zuywanie si skadnikw..........................................................................192 Uszkodzenia lub awarie..............................................................................................197 Dlaczego odkadamy wczasie.....................................................................................198 Inflacja......................................................................................................................200 Brak wiedzy ofinansach osobistych............................................................................203Rozdzia 4. Wiatr wagle.................................................................................................204 Dwignia...................................................................................................................204 Wsparcie wrealizacji celu...........................................................................................210 Procent skadany........................................................................................................215 Systemy biznesu........................................................................................................221 Wiedza ofinansach osobistych....................................................................................224Cz 4. Spojrzenie wprzyszoRozdzia 1. Zasady rozwoju..............................................................................................229 Zasada odpowiedzialnoci..........................................................................................230 Zasada zmiennoci.....................................................................................................235 Zasada rodka cikoci..............................................................................................237 Zasada harmonijnego rozwoju....................................................................................240Rozdzia 2. Kierunki ewolucji............................................................................................242 ycie to nie matematyka.............................................................................................242 Cel rozwoju finansw osobistych.................................................................................244 Droga pierwsza: zdnia na dzie..................................................................................251 Droga druga: pod wiatr..............................................................................................255 Droga trzecia: niewykorzystanych moliwoci.............................................................262 Czwarta droga: droga wzrostu do celu.........................................................................267 Drog mona zmieni.................................................................................................273Rozdzia 3. Drogowskazy rozwoju.....................................................................................277 Sprawozdania finansowe............................................................................................278 5. Charakterystyki liczbowe............................................................................................287Rozdzia 4. Ktr drog dalej?..........................................................................................292Potrzeba refleksji nad sob.........................................................................................293Przyszo moesz ksztatowa wiadomie..................................................................297Ktr drog dalej?......................................................................................................298Zakoczenie....................................................................................................................299Literatura uzupeniajca..................................................................................................302 6. Cz 3.S po j r zen i e w g bWotoczeniu dostrzegam zagroenia dla wasnego rozwojufinansowego, jak inflacja, kryzysy, bezrobocie ale iszan-se, jak nowe firmy, nowe technologie, pojawiajce si niszerynkowe. Mam wiadomo ich wpywu na moje finanse,amimo to czuj si biernie wystawiony na ich dziaanie.Czuj, e jeli niczego nie zrobi, eby unikn zagroe,albo eby wykorzysta szanse, moliwoci rozwoju osobi-stego pozostan tylko moliwociami. Dlaczego?Poniewa rdo rozwoju nie ley w otoczeniu. Rozwjzaczyna si od rodka. Od nas samych, od naszego najbli-szego otocznia. eby mc zrobi uytek znadarzajcychsi okazji, trzeba si na nie przygotowa. eby mc bronisi przed zagroeniami, trzeba si do nich przygotowa.Wobydwu kontekstach zrozumienie mechanizmw funk-cjonowania swoich finansw jest koniecznoci: bez tegozdany jestem na bierne reagowanie na to, co przyniesie milos. 7. Rozdzia 1.Wewntrzne cieki rozwojuGdyby majtek osobisty stanowi jedynie zbir skadnikw,niepowizanych ze sob waden sposb, oprcz przyna-lenoci do waciciela, byoby wrcz niemoliwe doszuki-wa si jakichkolwiek prawidowoci jego rozwoju.Jednak tak nie jest. Majtek osobisty to system. Jego skado-we odznaczaj si konkretnymi waciwociami. Oddziaujna siebie wokrelony sposb. Tworz niemal trwae ukady.To te ukady decyduj owystpowaniu wewntrznych pra-widowoci rozwoju, to one tworz cieki rozwoju.Zmiana strukturalna zarzewiem cieki rozwojuMona sobie wyobrazi, e raz ustalona struktura majt-ku istnieje cay czas. Nie robisz znim nic, nie nabywaszani nie zbywasz dodatkowych skadnikw, adne zmianywnim nie zachodz. Czy wtakiej sytuacji masz moliwocirozwoju majtku? Tak, ale pozostaj one wduej mierzepoza twoj kontrol. Po prostu czekasz na rozwj sytuacji.Moe si uda, moe te nie wyj.Dlatego interesuje nas, co dzieje si wmajtku osobistym,gdy wprowadzasz w nim zmiany strukturalne. Dlaczegowtakiej sytuacji? Podane niej przykady zwracaj uwag nanajwaniejsze aspekty wprowadzania zmian strukturalnych. 155 8. Pawe Nowak Od pracy do garauKiedy, pracujc na etacie, odoysz nieco rodkw, ana-stpnie dziki nim wybudujesz gara, taki chociaby jakgara Janusza, iwynajmiesz ten gara komu, kto bdzieci paci wzamian za jego udostpnienie, pienidze ztegotytuu powiksz ilo twoich biecych rodkw, jakmasz do dyspozycji. Dochd zwynajmu garau stanie sidochodem pasywnym, efektywnie zwikszajcym twojemoliwoci. Zrobie wten sposb pierwszy krok.Przyjrzyj si temu dokadniej: zarabiae okrelon kwot,potem podje decyzj, eby jej cz odoy inie wy-da. Oszczdzanie oznacza czciow rezygnacj zmoli-woci wydawania dochodw na bieco. Zatem sam siebieograniczye. Wimi czego?Oszczdzane rodki kumulujesz zokresu na okres. Budu-jesz kapita. Zebrae tyle, e uznae, i wystarczy na wy-budowanie garau. Podje decyzj, uruchomie proces,wybudowae. Klient znalaz si sam. Jest, korzysta, paciijest ztego zadowolony. Ty take. Dlaczego?Poniewa teraz masz podwjn korzy: po pierwsze, junie musisz oszczdza. Twoje dochody wcaoci moeszwydawa na bieco. Ale jest jeszcze po drugie: do docho-dw zpracy dochodz dochody pasywne zwynajmu. Tojest druga korzy. To wanie dlatego podje decyzjosamoograniczeniu wydatkw. eby teraz mie wicej.Masz wicej. Zostae wacicielem garau, ktry ma swo-j warto, aponadto, co zdecydowanie waniejsze, przy-nosi okrelone dodatkowe dochody pasywne.156 9. Rozdzia 1. Wewntrzne cieki rozwojuDo swego majtku osobistego wprowadzie zmianstrukturaln. Czy jego warto wzrosa? Z chwil uru-chomienia garau nie wiesz tego z pewnoci. Wszyst-kie oszczdnoci, ktre wydae, zmieniy posta. Zamiastgotwki, masz teraz budynek. Ale budynek to take twojedziaania. Bdziesz oczekiwa, e one te bd miay ja-k warto. e warto budynku bdzie wiksza ni tylkosuma rodkw, ktre wydae. Tak czy inaczej, budynekprzynosi ci dodatkowe dochody pasywne. To one decy-duj ojego wartoci. Im s wiksze, tym wysza warto.Jednak otym dowiesz si zpewnoci wjaki czas po uru-chomieniu garau. Zatem kiedy powstaa ta dodatkowawarto?Okazuje si, e wznacznej czci tworzya si ona stop-niowo wtrakcie kumulowania oszczdnoci. Pozostaa jejcz to twoja praca, dziaania, zaangaowanie, ktre byyniezbdne, eby zacz proces, wwyniku ktrego budy-nek powsta. Zatem wzrost wartoci nie nastpi od razu,zchwil uruchomienia garau, lecz trwa wczasie, wwy-niku stopniowego gromadzenia oszczdnoci ibudowaniaobiektu. Zaczo to przynosi efekty wchwili, gdy garaju stan ipojawi si klient, czyli gdy gara zacz przy-nosi dodatkowe dochody. To wanie efekt inwestowania,to wimi tego oszczdzae.Jaka jest twoja sytuacja po tej zmianie? Masz wiksze do-chody. To bezporedni skutek zainwestowania oszczdnocii twoich dziaa. Jest wic ci teraz atwiej oszczdza. Cowicej, moesz oszczdza wiksze kwoty. Ale moesz te tezwikszone dochody przeznaczy na co zupenie innego. 157 10. Pawe Nowak Od pracy do samochoduWemy teraz inny przykad, ale eby byo atwiej porwny-wa, zaczniemy wtym samym miejscu. Zatem wsytuacji,gdy pracujc na etacie, odoysz nieco rodkw, anastp-nie kupisz dziki nim nowy samochd osobowy. Marzyeo nim od dawna, uzbierae na niego, wic kupujesz gobez skrupuw. Jeste szczliwy, e masz nowy, lnicy,jeszcze pachncy fabryk, wymarzony samochd.Oczywicie nie kupie go po to, eby sta wgarau. Uy-wasz go jedzisz, tankujesz, kupujesz gadety, pytyzmuzyk, bo jak szale, to szale. Wszystko to kosztuje.Ztwoich dochodw cz rodkw znika jak wstudni. Poprostu pozostaje ci mniej na inne wydatki. Mniej, ale nie zamao, wic nie czujesz adnego niepokoju.Take wten sposb zrobie pierwszy krok. Przyjrzyj sitemu bliej: zarabiae okrelon kwot, apotem podjedecyzj, eby cz odoy ijej nie wydawa wduszymokresie. Zatem sam siebie ograniczye. Wimi czego?Oszczdzane rodki kumulujesz z okresu na okres. Bu-dujesz kapita. Zebrae tyle, a uznae, e wystarczy nasamochd. Podje decyzj, uruchomie proces, kupie,odebrae. Klienta nie musiae szuka, sam nim jeste.Korzystasz, pacisz i jeste z tego zadowolony. Oczywi-cie, e jeste, dlaczego nie?Od czasu do czasu robisz kalkulacje opacalnoci: powi-casz mniej czasu na dojazdy, szybciej dostajesz si wokre-lone miejsca, jeste niezaleny. No inie musisz ju oszcz- 158 11. Rozdzia 1. Wewntrzne cieki rozwojudza. Twoje wydatki eksploatacyjne wprawdzie wzrosy,ale ledwo co to zauwaasz, gdy ju nie oszczdzasz. Ilorodkw, ktrymi dysponujesz, prawie si nie zmienia,wic stopa yciowa zostaa utrzymana, asamochd jedzi.Twoja sytuacja materialna ulega poprawie. Jest niele.Do swego majtku osobistego wprowadzie zmianstrukturaln. Czy jego warto wzrosa? Zchwil kupnasamochodu raczej nie. Wszystkie oszczdnoci, ktre wy-dae, atake twoje zaangaowanie, zmieniy tylko posta.Wich miejsce pojawi si teraz samochd. Jego wartoju zchwil przekroczenia bramy salonu wyranie spada,chocia nie zwracasz na to uwagi. Nie kupie samochodupo to, eby na nim zarobi. Co wicej, bdzie on powo-dowa dodatkowe wydatki wcaym okresie uytkowania,aponadto jego warto wcigu kilku lat spadnie do 70%,potem do 20%, nawet do 10%.Okazuje si wic, e warto tworzona stopniowo wproce-sie kumulowania oszczdnoci itwojego dziaania, zchwilzmiany postaci: zgotwki na samochd, zacza szybkoulatywa. Tak szybko, e po piciu, dziesiciu latach spa-da niemal do zera. Cay rezultat twojego dziaania, twojezaangaowanie ioszczdnoci przepady. To wanie efektich dewestowania. Temu suyo twoje oszczdzanie.Czy w tym czasie moge znowu zacz gromadzioszczdnoci? Moe tak, amoe nie. Wkadym razie, na-wet jeli tak si stao, byo to zca pewnoci trudniejszeni wprzypadku zgaraem. Niezalenie od tego, wskuteknaturalnego zuywania si pojazdu, wymiana samochodu 159 12. Pawe Nowakpo jakim czasie jest cakiem realna. Jak si przygotujeszna t okoliczno?cieki postpowaniaPrzytoczone powyej przykady nie s fikcj literack. Swzite z ycia. W obydwu podkreliem, e to pierwszykrok. Chodzio opierwszy krok na drodze ewolucji finan-sw osobistych. Wiesz ju, dlaczego ewolucji.Teraz powiemy ociekach postpowania.W pierwszym przykadzie pierwszy krok zakoczy sisytuacj, w ktrej twoje dochody biece s wiksze niprzed rozpoczciem procesu oszczdzania, zatem atwiejmoesz go kontynuowa: na dotychczasowym poziomie(uzbieranie pienidzy zajmie ci mniej wicej tyle samo)albo na poziomie wyszym (uzbierasz pienidze szybciej).Oczywicie drugi gara, dajcy znowu dodatkowe docho-dy pasywne, ponownie prowadzi do lepszej sytuacji: do-chody masz wiksze, atwiej, czyli wicej moesz oszcz-dza, szybciej doj do kwoty potrzebnej, by zbudowatrzeci gara.Zkadym kolejnym jest ci atwiej dy do nastpnego. Towanie jest cieka bogacenia si, cieka wzrostu majtku.W sytuacji opisanej za pomoc drugiego przykadu junie jest tak prosto. Dochodw biecych masz wprawdzietyle, ile przed uruchomieniem oszczdzania, jednak twojewydatki stae zwikszyy si. Wskutek tego rodkw dodyspozycji jest mniej, ni byo, kiedy nie miae samocho-160 13. Rozdzia 1. Wewntrzne cieki rozwojudu izanim zacze oszczdza. Wefekcie jest ci trudniejto robi. Co si stanie, gdy nie bdziesz oszczdza, asa-mochd trzeba bdzie wymieni? Najprawdopodobniejsigniesz po kredyt. Wtedy do wydatkw staych dojd cijeszcze raty spaty kredytu. Oszczdzanie wtakiej sytuacjistanie si prawie zupenie niemoliwe.To jest cieka uboenia. Jest na niej coraz trudniej.Jest jeszcze cieka trwania. Pojawia si wtedy, gdy nie ro-bisz adnych ruchw wobrbie struktury majtku. Trwasz,czekajc nacieka trwaniacieka ta to raczej okres przejciowy. Nie robisz ad-nych powanych ruchw finansowych nie dlatego, e niechcesz. Czciej jeste na tyle zwizany sytuacj biec,e nie moesz sobie na nie pozwoli. Czekasz na popraw,na lepsze czasy: a skoczy si spata kredytu, dostanieszpodwyk, sprzedasz dziak lub samochd, zakoczyszbudow, kupisz mieszkanie, znajdziesz prac itp.Mona zrozumie, e taka sytuacja si pojawia oraz jejokolicznoci. Trzeba jednak pamita okosztach trwaniawstagnacji. Najwaniejszym znich jest utracony czas. Niemona go cofn.Wraz z nim przepada moliwo zrobienia czego, cowtym akurat czasie moge zrobi. Czasem moliwo taprzesunie si na pniej. Czsto jednak to pniej staje siju zbyt pno. 161 14. Pawe NowakMoe to by przykadowo co na ciece wzrostu. Tutajte moliwoci zawsze istniej. Jeli nie robisz niczego wtstron, trwanie zczasem staje si form usprawiedliwieniadla twojej bezczynnoci.Kiedy ju zakoczy si ten okres, czyli pojawi si to, na coczekae, a twoja sytuacja w zwizku z tym si poprawi,co zrobisz? Wejdziesz na ciek wzrostu czy uboenia?Wiesz przecie, e atwo je pomyli.cieka uboeniaSamochd osobowy na uytek wasny to jeden znajbar-dziej jaskrawych przykadw pasywnych skadnikw ma-jtku. Omwiony wyej przypadek dobrze ilustruje me-chanizm cieki uboenia. Jak on funkcjonuje?Ju to wiesz: pasywne skadniki majtku su zaspoko-jeniu okrelonych, istotnych potrzeb yciowych. Dom,mieszkanie zaspokajaj potrzeby posiadania dachunad gow, ciepa domowego ogniska, miejsca do pracy,odpoczynku, rozwoju, osony przed wiatrem, deszczem,niegiem, upaem, mrozem itd. Samochd pozwala prze-mieszcza si wygodnie, pokaza si znajomym, okazaswj status. Komputer, telewizor, pralka itp., wszystkiesu okrelonym funkcjom, s wrcz niezbdne. Dlategokupujemy te skadniki iznich korzystamy.Pacimy za ich uytkowanie, to te jest oczywiste. Zarabia-my na to. Aha, jeszcze musimy co je, wco si ubra,dokd pojecha, dzieci wysa do szkoy izaatwi wieleinnych spraw. To wszystko te kosztuje.162 15. Rozdzia 1. Wewntrzne cieki rozwojuKiedy dojdziesz do podsumowania wydatkw, na oszcz-dzanie rzadko wystarcza. Askoro nie wystarcza na oszcz-dzanie, skd wzi, gdy trzeba kupi co wikszego. Oczy-wicie z kredytu: zakupy na raty, kredyt konsumencki,budowlany, mieszkaniowy, inwestycyjny. atwo dostpny,wic sigasz po niego i sprawa zaatwiona.Ot nie. Nie jest zaatwiona. Zakup skadnika pasywne-go na kredyt prowadzi do znacznego wzrostu wydatkweksploatacyjnych. Poniewa do wydatkw bezporedniopowodowanych przez uytkowanie skadnika pasywwdodaj si raty spat kredytu.Obcienie dochodw wydatkami staymi robi si na tyleznaczce, e zaczyna z trudem wystarcza na wydatkidorane, konsumpcyjne. Ale pamitasz, e konsumpcjajest elastyczna. Wobec tego atwo j ograniczy. Korzy-stasz ztego bez zastanowienia. Taka jest potrzeba chwili.Wchodzisz na ciek trwania na okres spaty rat kredytu.Czekasz koca spaty.Jest. Znakomicie, teraz dopiero mona poszale. Co ro-bisz? Ledwo spacie ekstra pralk, ju owymian woalodwka. Nie masz oszczdnoci, wic znowu raty. Na kil-ka lat. Miny. Dostae po drodze podwyk dobrze.Nareszcie moesz wymieni samochd. Bo ten obecny toju stary grat, prawie zom. Wymieniasz wiesz, co dalej.Wten sposb cae ycie moesz pracowa, zarabia, na-wet niele icigle spaca kredyty, raty, karty, debety itp. Toprawdziwy finansowy wir grawitacyjny: ledwo zakoczysz163 16. Pawe Nowakspaca jeden dug, tworzysz nastpny. Nigdy nie oszcz-dzasz, nigdy nie moesz tego przerwa.Koczysz, odchodzc na emerytur. Banki nie dadz cikredytu, ktry bdziesz spaca rwnie w tym okresie.Dlatego czas emerytury, mimo e zdochodami duo ni-szymi ni zdochodami wokresie czynnym zawodowo, od-bierzesz jako moment wytchnienia. To bardzo smutne.cieka wzrostu majtkuW przykadzie z garaem widziae, jak polepszya sisytuacja wskutek zainwestowania w niego oszczdnoci.Otrzymane dochody pasywne doday si do dochodwzpracy izwikszyy ilo biecych rodkw do swobod-nego dysponowania.Taki stan mona wykorzysta do faktycznego podniesie-nia stopy yciowej, to jest do zwikszenia iloci rodkwprzeznaczonych na wydatki dorane. Mona te powt-rzy manewr zgaraem. Albo zdowolnym innym skad-nikiem aktywnym.Tylko teraz, dysponujc wikszymi rodkami, moeszszybciej budowa kapita wymagany do wykonania kolej-nego kroku. Kolejn inwestycj uruchomisz wkrtszymczasie. To duy postp, poniewa zt chwil bdziesz dys-ponowa ju drugim rdem dochodw pasywnych.Wten sposb twoje dochody biece ponownie si zwik-sz. To prawie tak, jakby dosta podwyk. Prawie, ponie-wa zotrzymaniem podwyki wie si nadal konieczno 164 17. Rozdzia 1. Wewntrzne cieki rozwojuwiadczenia pracy. Wprzypadku aktyww nie musisz tegorobi. Wypracowae sobie podwyk wdochodach, gro-madzc oszczdnoci iinwestujc je wrdo dochodwpasywnych.Teraz, dysponujc jeszcze wikszymi rodkami, moeszszybciej budowa kapita, wymagany do wykonania kolej-nego kroku. Moesz te si przymierzy do zupenie innejkategorii aktyww, na cakiem innym poziomie nakadwpocztkowych ioczekiwanych dochodw pasywnych.Wktrym momencie twoje dochody pasywne staj si natyle wysokie, e wystarczaj na pokrycie twoich biecychwydatkw. Moesz przesta pracowa na etacie albo caydochd zniego przeznacza na kolejne inwestycje, akty-wa, rda dochodw pasywnych.Czy wyobraasz sobie, do czego moe ci doprowadzi tacieka? Znam kilka osb, ktre ni poday przez wielelat. Procesy, ktre tu opisuj, s powolne. Nie zachodzzdnia na dzie. Ale jeli je podejmiesz, zapewniam, trud-no jest znale granic, do jakiej moesz dotrze.cieki to moliwoci, nie determinantyOpisane cieki rozwoju finansw osobistych s pochod-n waciwoci skadnikw majtku, akonkretnie aktywwipasyww, zich zdolnoci do generowania dodatkowychdochodw lub wydatkw wdugim okresie istanowi we-wntrzne waciwoci Systemu Finansw Osobistych.165 18. Pawe NowakWszystkie trzy cieki s w twoim zasigu. Zawsze mo-esz wej na ktr znich. Powiem wicej: zawsze kt-r z nich podasz, gdy pozostae czekaj, eby z nichskorzysta. S opcj. Jeli nie podejmiesz cieki wzrostu,podejmiesz ciek inn. Jak widziae, nie ma ich wiele.Musz jeszcze wspomnie o jednym: omwione ciekinie wyczerpuj caoci zagadnienia funkcjonowania finan-sw osobistych. Zkilku powodw.Po pierwsze, wyciu nie mona korzysta tylko zaktywwalbo tylko zpasyww. Konsumpcja ipasywa s niezbdnewnormalnym, codziennym funkcjonowaniu inie monaznich zrezygnowa. Aktywa nie s niezbdne, mona ichnie mie. Dlatego rzeczywisty kierunek rozwoju finanswosobistych musi uwzgldnia take t specyfik.Po drugie, na dugotrway rozwj finansw osobistychwywieraj znaczcy wpyw take inne czynniki, zarwnowewntrzne (wobrbie samego Systemu Finansw Oso-bistych), jak izewntrzne (pochodzce zotoczenia iod-dziaujce na system). Powiciem im rozdzia trzeci tejczci ksiki.Po trzecie, prawidowoci wystpujce wewntrz SystemuFinansw Osobistych, zwaszcza te na ciece wzrostu,mona wzmacnia. Su temu rnego rodzaju narzdzia,prawa naturalne, mechanizmy izjawiska. Istniej rwnienaturalne ograniczenia, na ktre natrafiasz, podajc tciek, aktre hamuj tempo wzrostu. Pisz otym wicejwrozdziale czwartym tej czci.166 19. Rozdzia 1. Wewntrzne cieki rozwojuPo czwarte wreszcie, mimo wielu podobiestw midzy ak-tywami i pasywami, jest midzy nimi fundamentalna r-nica. Oile pasywa nabywa si wsposb niejako naturalny,otyle nabywanie aktyww wymaga namysu, wiedzy, deter-minacji, wyrzecze iodwagi wpodejmowaniu ryzyka. Atonie jest ju naturalne. Otym wicej wnastpnej czci.Zwymienionych wyej powodw nie mona utosamiacieek trwania, wzrostu czy uboenia zkierunkiem ewo-lucji finansw osobistych w dugim okresie. Omwionewaciwoci funkcjonuj jako wewntrzne prawidowocimajtku osobistego istanowi filary rozwoju, baz, na kt-rej mona budowa wasny kierunek rozwoju. Pisz otymwnastpnej czci. 20. Rozdzia 2.Ooszczdnociach ioszczdzaniuPrawdopodobnie zauwaye, e w obydwu przykadachzpoprzedniego rozdziau na pocztku byo podjcie de-cyzji osystematycznym oszczdzaniu: by naby okrelonyskadnik majtku wchwili, gdy kwota odoonych isku-mulowanych oszczdnoci okae si wystarczajca.Zwrcie take uwag, e wopisie cieki wzrostu staleposugiwaem si pojciem oszczdnoci ioszczdzania.Nie bez przyczyny. Rzeczowe wyjanienie mechanizmwfunkcjonowania finansw osobistych, niezalenie od tego,czy si bogacisz czy nie, wymaga powanego potraktowa-nia take tego aspektu.Relatywnie niska oglna wiadomo tego, jak wane jestzrozumienie mechanizmw funkcjonowania finanswosobistych w kontekcie budowania majtku osobistego,jest jeszcze bardziej zmniejszana czstym uywaniem po-jcia oszczdzania w rnych, nie zawsze poprawnych,kontekstach.Czy oszczdza znaczy oszczdzaGdy analizowaem pojcie oszczdzania, tak jak si gouywa wodniesieniu do finansw osobistych, doszukaemsi przynajmniej szeciu rnych kontekstw. Po przyjrze- 168 21. Rozdzia 2. Ooszczdnociach ioszczdzaniuniu si im okazuje si, e tylko dwa definiuj oszczdzaniejako proces powikszania wartoci majtku osobistego,przy czym w jednym przypadku oszczdzanie jest efek-tywne, wdrugim zdecydowanie mniej. Ale po kolei. Oszczdzanie celoweOszczdzanie celowe to nadwyka dochodw wstosunkudo wydatkw wokresie biecym, niewydana izachowanado nastpnego miesica, wktrym dodaje si do nadwykibiecej. Proces taki, utrzymywany zmiesica na miesic,wdugim okresie, podejmowany jest zreguy wokrelo-nym celu, a oszczdnoci tak rozumiane maj charaktertrway.Takie podejcie do oszczdzania to sposb na budowaniewartoci majtku osobistego, zwaszcza gdy odnosi si dogotwki. Dziki temu nie ma adnych problemw zokre-leniem, ile si zaoszczdzio, chocia zuwagi na ulotnowartoci nabywczej pienidzy, zwaszcza wdugim okre-sie, oszczdzanie wprost nie powinno pozostawia rod-kw wformie gotwki.To wanie wtym znaczeniu pojcie oszczdzania pojawi-o si wprzykadach iwopisie cieki wzrostu, oktrychbya mowa wpoprzednim rozdziale.Redukcja wydatkw regularnychWczeniej pisaem otym, e wydatki eksploatacyjne s po-noszone regularnie zmiesica na miesic ie maj charak-ter wydatkw staych, co oznacza, e ich warto zmiesi-ca na miesic pozostaje mniej wicej jednakowa. 169 22. Pawe NowakW odniesieniu do takich wydatkw mog pojawi sioszczdnoci, czyli mona te wydatki obniy przykado-wo poprzez negocjacje warunkw wsppracy zdostawca-mi usug albo poprzez ograniczenie wielkoci zuycia czyn-nika bdcego podstaw ustalenia wysokoci wydatkw.Jeeli pacimy regularnie za ogrzewanie rednio 550 z namiesic, a wskutek uszczelnienia okien zmniejszymy tewydatki do 400 z na miesic, to zaoszczdzimy rednio150 z na miesic.Oszczdnoci takie pozostawiaj nam rodki do dyspo-zycji, jednak tylko wtedy, gdy stan si oszczdnociamiwpierwszym znaczeniu tego sowa.Wprzeciwnym razie zwiksz ilo rodkw wydatkowa-nych na inne cele inie przyczyni si do budowania war-toci majtku osobistego, chocia podnios odczuwanstop yciow.Tanie zakupyOszczdnoci s traktowane jako kupowanie czego pookazyjnej, na og niszej ni zwykle cenie. Przykadowo,mona kupi trzystugramow kostk masa mietankowe-go za 5,5 z wjednym sklepie albo tak sam kostk masaza 6,5 z winnym sklepie, albo t sam ilo innego masaza 4,5 z.Kupujc taniej, oszczdzamy, co oczywicie jest wska-zane. Jednak podobnie jak w przypadku redukcji wydat-kw eksploatacyjnych, wygospodarowane w ten sposboszczdnoci pozostan jako rodki do dyspozycji wdu- 170 23. Rozdzia 2. Ooszczdnociach ioszczdzaniugim okresie tylko wtedy, gdy nie zostan wydane na coinnego teraz istan si oszczdnociami wpierwszymznaczeniu tego sowa. SuperokazjaPewnie nie raz dostae e-mail zsuperofert: ekskluzywnyzestaw, na ktrym zaoszczdzisz a do x z albo a do nprocent, ito tylko teraz. To ulubiony zwrot sprzedajcychwinternecie. Czsto nawet nie widzisz, co iza ile ci oferu-j, tylko podaj, ile na tym oszczdzisz, czyli niby zyskasz.Troch to przewrotne, nie uwaasz?!Pojcie oszczdnoci staje si w takim przypadku chwy-tem marketingowym, majcym wywoa u ciebie poczu-cie, e to co jest wyjtkowe, ulotne ijednoczenie tanie.W rezultacie ma wytworzy potrzeb kupna i doprowa-dzi do podjcia takiej decyzji. Nie ma wic, jak widzisz,nic wsplnego zoszczdzaniem.Jedno uzupenienie: jeli oferowany wten sposb produkt jestczym, czego potrzebujesz, czego szukasz, co kupi zaplano-wae, oczywicie lepiej jest skorzysta ztakiej oszczdnejoferty ikupi taniej, ni nie skorzysta ikupi droej. Musisztylko zwrci uwag, czy to deklarowane obnienie ceny niejest tylko fikcj, bo wiem, e rnie ztym bywa.Tak czy inaczej, oszczdnoci w takiej sytuacji pozosta-j wswej istocie efektywnym narzdziem sprzedaowyminie maj wiele wsplnego zbudowaniem wartoci wa-snego majtku. W kadym razie nie s to oszczdnociwrozumieniu oszczdzania celowego.171 24. Pawe NowakZaciskanie pasaGdy dysponujesz staymi dochodami i masz okrelonstruktur wydatkw, dodatkowo przez duszy czas, towiesz, na co ci sta, na ile moesz sobie pozwoli.Jeli wtej sytuacji kupisz co na raty, przykadowo: wymie-nisz pralk, lodwk, komputer albo telewizor, wustalo-nej dotychczasowej strukturze wydatkw nastpi zmiana:wydatki regularne powiksz si o wysoko raty spatykredytu zacignitego na dany produkt.Wydatki konsumpcyjne zmniejsz si o t sam kwotw przypadku wymiany, albo o wiksz, gdy kupisz co,czego wczeniej nie miae (na przykad skuter).Obniasz wic swoje wydatki dorane, niekiedy wtak zna-czcym stopniu, e powiesz, i zaciskasz pasa. Zaciskaszpasa, lecz czy oszczdzasz?Wkontekcie budowania wartoci nie! Twoje oszcz-dzanie wtym przypadku to nic innego jak wykorzystanieelastycznoci konsumpcji.Spata kredytuTo take forma oszczdzania, uregulowana prawnie ipra-wie nigdzie tak nie okrelana. Powiem wicej: jest to praw-dopodobnie najpowszechniej spotykana, najmniej rozu-miana inajdrosza forma oszczdzania, za ktre si paci.Czsto niestety bardzo duo.Niezalenie od tego, spacany kredyt, jeli zosta wzity nanabycie skadnika majtku, anie na konsumpcj, podnosi172 25. Rozdzia 2. Ooszczdnociach ioszczdzaniustopniowo warto majtku osobistego. Pamitasz, dla-czego tak si dzieje?Kredyt to skadnik pasyww o wartoci ujemnej, ktraronie do zera wmiar jego spacania. Zatem kada spa-cona rata kredytu zmniejsza zaduenie, czyli zwiksza od-powiednio warto majtku osobistego.Dlatego spata kredytu jest praktycznie tym samym, cosystematyczne oszczdzanie. Z dwiema uwagami: rodkiw przypadku systematycznego oszczdzania s dostp-ne na koniec okresu oszczdzania, wprzypadku kredytuna pocztku tego procesu. Oszczdzajc systematycznie,mona zarabia na oszczdnociach, podczas gdy oszcz-dzajc wformie spat kredytu, dopaca si do niego.To trudny aspekt, chyba najtrudniejszy wcodziennym za-rzdzaniu wasnymi rodkami. Dotyka samego jdra Sys-temu Finansw Osobistych. Raz rozstrzygnity potrafiokreli kierunek ich rozwoju na ich cae ycie. Jeli dro-g wzrostu, to jeszcze nie jest le, ale jeli inn moe bybardzo rnie. Wkadym razie problem jest powany.Dwa podejcia do finansowania zakupwProblem, ktry pojawi si wkocwce poprzedniego pod-rozdziau, dotyczy, jak si prawdopodobnie domylasz, twoje-go podejcia do finansowania zakupw oznacznej wartoci.Mam tu na myli takie zakupy, ktrych warto wykraczapoza biece moliwoci finansowe. Wpraktyce moe toby na przykad komplet podrcznikw dla ucznia wkla-173 26. Pawe Nowaksie gimnazjalnej, gdy twoje dochody s niewielkie, nowapralka czy samochd, gdy dochody przekraczaj nieznacz-nie redni krajow, albo mieszkanie czy dom, gdy docho-dy masz zdecydowanie powyej tej redniej.Kwestia wswej istocie jest taka sama, niezalenie od wy-sokoci dochodw: gdy kupujesz co tak wartociowego,masz na to przygotowane rodki albo musisz skorzystaz kredytu. Moe to by poyczka od bliskich lub znajo-mych, raty ustalone przy zakupie czy kredyt zacignitywbanku, wformie umowy okredyt, karty kredytowej czywreszcie na rachunku biecym.Jeli masz przygotowane wasne rodki, ktre stopniowogromadzie wdrodze systematycznego oszczdzania, ku-pujesz, korzystajc ztych wanie rodkw. To podejciedo finansowania zakupu nazywam podejciem ex ante.Jeeli nie gromadzisz rodkw na planowany zakup albojeli decyzja odnonie niego pojawia si nagle, wchwili za-kupu nie dysponujesz wasnymi rodkami wodpowiedniejwysokoci, wic zacigasz dug. Dostajesz z tego tytuurodki do wasnej dyspozycji iprzeznaczasz je na wanierealizowany zakup. Nazywam to podejciem ex post.Z perspektywy tworzenia wartoci oznaczaj to samo:stopniowe jej powikszanie wskutek gromadzenia rod-kw wmiar upywu czasu. S wic podobne do siebie,ajednak rni si diametralnie.Podejcie ex anteW podejciu ex ante przewidujesz przysze znaczce wy-datki. Na tej podstawie moesz zaplanowa proces groma-174 27. Rozdzia 2. Ooszczdnociach ioszczdzaniudzenia rodkw na ten cel: uwzgldniajc okres, wjakimmoesz to robi, moliwoci oszczdzania wtym czasie,kwot, jak chcesz uzbiera na koniec, iliczysz. Zrbmyto na przykadzie:Za dziesi lat chcesz kupi samochd osobowy na wa-sny uytek. Wybierasz segment, szacujesz warto, dzieliszj przez liczb miesicy wtych latach, kiedy bdziesz od-kada pienidze na ten cel. Uzyskujesz kwot, ktr maszodkada kadego miesica. Zamy, e ten samochdbdzie kosztowa 75000 z. 75000 z przez dziesi latdaje 7500 z rocznie, czyli 625 z wmiesicu. Oceniasz, esta ci na takie oszczdnoci, wic zaczynasz oszczdza.Ale uzmysawiasz sobie, e przecie dziesi lat to okreswystarczajco dugi, eby zjawiska utraty siy nabywczejpienidza wywary swj wpyw.Musisz wic dokona kilku korekt wswoich zaoeniach. Popierwsze, przyjmujesz, e inflacja wcigu tych dziesiciu latbdzie waha si mniej wicej wgranicach zaoonych wce-lach strategicznych NBP iwynosi rednio 2,5% rocznie.Wcigu dziesiciu lat spowoduje wic wzrost cen o28%.Mona na to spojrze dwojako: albo przyj, e samochd,ktry dzisiaj kosztuje 75000 z, za dziesi lat bdzie kosz-towa 96000 z, iodpowiednio podnie kwot oszczd-noci do 800 z miesicznie, albo uzna, e 75000 z togrna granica moliwa do wydania izosta przy pierwot-nej wartoci zaoonych oszczdnoci, liczc si ztym, eza dziesi lat kupisz samochd, ktry dzisiaj jest wart conajwyej 58000 z.175 28. Pawe NowakPo drugie, niezalenie od ewentualnej korekty kwotyoszczdnoci, nie chcesz biernie czeka, a pienidze teutrac warto. Nie zaley ci na tym, eby mc je podjwczeniej, dlatego szukasz odpowiedniego instrumentu, ta-kiego, ktry pozwoli ci na systematyczne odkadanie przezte dziesi lat, uchroni gromadzone rodki przed inflacjijeszcze dooy kilka procent zysku, ale bez zbdnego ry-zyka. Wiesz, czego potrzebujesz, wic nie traktujesz przy-gotowanego procesu jako okazji do atwego zarobku.Wybierasz instrument, po ktrym spodziewasz si uzy-ska stop zwrotu 8% redniorocznie. Jak teraz ksztatujsi planowane oszczdnoci? Okazuje si, e eby osi-gn kwot 75000 z po dziesiciu latach, wystarczy wci-gu miesica odkada tylko 414 z. Czyli 211 z mniej niwprzypadku bez inwestowania.Tutaj nawet ustalenie celu na poziomie 96000 z, tj. pouwzgldnieniu inflacji, bdzie wymagao kwoty oszczd-noci miesicznie tylko 530 z, awic nadal wyranie mniejni przyjte pocztkowo 625 z.Wniosek? Podejmujc si systematycznego budowania ka-pitau wdrodze regularnego inwestowania niewielkich kwotoszczdnoci, mona na tych oszczdnociach zarobi.Wnaszym przykadzie, dc do zgromadzenia kwoty nasamochd ospodziewanej wartoci 96000 z, przez dzie-si lat wyoysz zwasnej kieszeni tylko ok. 64000z.Zapewniasz sobie w ten sposb rabat w wysokoci32000z. Oczywicie ten rabat to nie rabat przy zakupie:to wypracowany wcigu dziesiciu lat oszczdzania sku-176 29. Rozdzia 2. Ooszczdnociach ioszczdzaniumulowany efekt cigego powikszania oszczdnoci ote8% rocznie. Podejcie ex postWpodejciu ex post decyzj ozakupie podejmujesz ad hoc,bez wczeniejszego przygotowania finansowego. Oceniaszswoj zdolno kredytow, a nastpnie, jeli jest wystar-czajca, wystpujesz o kredyt na sfinansowanie nabyciatego, co postanowie. Ponownie zilustruj t sytuacj napodobnym przykadzie.Chcesz kupi samochd osobowy na wasny uytek. Maszju upatrzony model. Kosztuje jedynie 75000 z, ale co toza cudeko, super, tylko bra i jecha. Rozmawiae juze swoim doradc wbanku, ze zdolnoci kredytow ihi-stori kredytow nie masz problemw. Podpisujesz doku-menty, troch zaatwiania, tablice, ubezpieczenie i ru-szasz. Samochd nowy, jeszcze pachnie fabryk, ekstra!Pod koniec miesica przypada termin pierwszej raty kre-dytu. No c, mylisz, trzeba wpaci. Ale bye na tyleprzewidujcy izapobiegliwy, e kredyt wzie na dziesilat, na 8%, wratach rwnych wkadym miesicu.Ile ci wyniesie rata? Jedyne 910 z miesicznie. Inflacjsi nie przejmujesz, poniewa woprocentowaniu kredytujest ju ona uwzgldniona. Wic ustanawiasz stae zlecenieiwicej do tego tematu nie wracasz. Samo si toczy.Mija dziesi lat. Zaoymy jeszcze, e wtym okresie niebyo zmian stp procentowych NBP, e udao si szcz- 177 30. Pawe Nowakliwie spaci bez adnych trudnoci cay kredyt. Ile wpa-cie do banku ztego tytuu?To proste: trzeba te 910 z pomnoy przez sto dwadzie-cia miesicy. Daje to kwot 109000 z. Za samochd za-pacie 75000 z, ado banku wpacie 109000 z. Twojedodatkowe koszty z tytuu korzystania z kapitau, ktrynie by twj, to 34000 z.Samochd kosztowa ci wic o34000 z wicej ni cenakatalogowa. To dodatkowy wydatek stanowicy 45% war-toci samochodu. Oczywicie rozoy si on na dziesilat, na sto dwadziecia miesicy, wic mocno nie dokucza,ale itak byo to ok. 285 z miesicznie.Czy mona ju ztego wycign jaki wniosek? Korzysta-jc zcudzych rodkw, aby zrealizowa znaczne zakupy,podejmujemy proces systematycznego oszczdzania, przyczym za oszczdzanie to musimy paci. Dobrze, e paci-my stopniowo, wmiar spat rat kredytu.Jak to jest wpraktyceJeeli zestawimy otrzymane wyniki obok siebie, czyli kwo-t oszczdnoci 530 z miesicznie w podejciu ex antezkwot 910 z miesicznie wpodejciu ex post, okae si,e rnica pomidzy nimi wynosi 380 z miesicznie.Oznacza to, e przez dziesi lat gromadzenia oszczdnociwprzypadku ex ante zgromadzilimy o45600 z wicej niwprzypadku ex post. Trzeba przyzna, e to znaczca kwota.Tyle liczby z przykadw. W praktyce otrzymany w tensposb obraz jest znacznie gorszy. Zdwch powodw.178 31. Rozdzia 2. Ooszczdnociach ioszczdzaniuPo pierwsze, stopy procentowe s tu tylko czciowo re-alistyczne. W przypadku inwestycji bezpiecznych 8%redniorocznie to ju zupenie przyzwoity wynik, chociagodzc si na wiksze ryzyko, mona uzyska wicej. Rze-czywiste kredyty na samochd oprocentowane s znacz-nie wyej ni na 8%. Nie przesadz, jeli napisz, e 16%redniorocznie to niezbyt wysokie oprocentowanie.Mona sprawdzi, e przy oprocentowaniu kredytw 16%rocznie rata spaty wynosiaby ju 1256 z miesicznie. Toa o 726 z wicej ni kwota wymaganych oszczdnociinwestowanych na 8%. W okresie dziesiciu lat rnicamidzy tymi podejciami to ju 87000 z. Skutki takiegostanu rzeczy s dalekosine. Dlaczego tak uwaam? Rzeczywisty dylematRnica wwysokoci kwot odkadanych wokresie oszcz-dzania, ktra jest znaczna, to tylko jeden aspekt odrnia-jcy podejcie ex ante od podejcia ex post. Ztej perspek-tywy patrzc, podejcie ex ante daje bezwzgldnie lepszewyniki ni podejcie ex post.Za podejciem ex ante przemawia te kolejny czynnik.Tutaj gromadzimy rodki na zakup, zanim uruchomimyzwizane z zakupionym skadnikiem majtku wydatkieksploatacyjne. Kiedy te ju si pojawi, nie musimy dalejoszczdza. Mniej wicej utrzymujemy stay poziom stopyyciowej. Wprzypadku podejcia ex post po zakupie poja-wiaj si wnaszych wydatkach dwie pozycje: raty spaca-nego kredytu oraz wydatki eksploatacyjne. Wyranie obni-amy poziom stopy yciowej. 179 32. Pawe NowakZdrugiej strony przy podejciu ex ante na rodki musimyczeka nawet wiele lat. Wpodejciu ex post bierzemy kre-dyt wanie dlatego, e udostpnia nam rodki ju. Aoneteraz wanie s potrzebne. Dlatego gdy nie dysponujemykwot z oszczdnoci, kredyt pozostaje jedynym moli-wym rozwizaniem.Ten ostatni aspekt jest, jak si okazuje, najistotniejszy przypodejmowaniu decyzji. Kiedy ju spacamy kredyt ijesz-cze ponosimy wydatki eksploatacyjne, trudno pogodzisi z kolejnym wyrzeczeniem w postaci systematycznieodkadanych kwot na jaki cel, ktry osigniemy za pi,dziesi czy pitnacie lat. Po prostu na to nie wystarcza.Aza te pi, dziesi czy pitnacie lat pojawi si potrzebywymagajce wikszych rodkw. Moe ju wtedy obecnekredyty bd spacone, wic Moe zaczniesz wtedy od-kada na przysze wydatki? Raczej nie. Raczej skorzystaszzpowikszonej wskutek spaty kredytu zdolnoci kredyto-wej iwemiesz kolejny kredyt.Pomyl, jakie to jest smutne i przewrotne jednoczenie:pierwszy powany wydatek wyciu, samodzielne mieszka-nie, wymaga kredytu. Kredyt obcia ci na tyle, e nie po-dejmujesz si oszczdzania. Apowane potrzeby finanso-we pojawiaj si co kilka lat. Wtedy nie masz oszczdnoci,nie moesz ich zaspokoi bez kredytu. Bierzesz go na kilkalat. Potem znowu na kilka, iznowu, iznowu, iznowu.Poznajesz to? Pierwsza powana decyzja finansowa, animsi zastanowisz nad sob, ju jeste na ciece uboenia,ju emerytura za pasem, ju za pno, eby co zmienia.Przygnbiajce, prawda? 180 33. Dlaczego warto mie pen wersj?Pen wersj ksiki zamwisz na stronie wydawnictwa Zote Myli http://czwarta-droga-finanse-osobiste.zlotemysli.plPowered by TCPDF (www.tcpdf.org)