Człowiek jako część ekosystemu - Szkoła Podstawowa nr ... · • Jak należy zachowywać się...

Partnerzy PrOGraMU:

Człowiek jako część ekosystemu – czyli jak na co dzień pomagać środowisku

PODRĘCZNIK DLA NAUCZYCIELAszkoła podstawowa, klasy 1–3

Partnerzy PrOGraMU:

PAtRON hONOROwY PROgRAmU: mINIstER EDUKACjI NARODOwEj

PAtRONAt hONOROwY PODsEKREtARZA stANU w mINIstERstwIE ŚRODOwIsKA, główNEgO KONsERwAtORA PRZYRODY jANUsZA ZALEsKIEgO

SpiS treśCi:

Wstęp …………………………………………………………………………………………………………Konspekty lekcji ………………………………………………………………………………3………

Lekcja 1: Jak człowiek wpływa na środowisko?……………………………………………3………Lekcja 2: Jak pomagać przyrodzie? ………………………………………………………3………Lekcja 3: Ochrona środowiska w typowych sytuacjach – jak segregować odpady?………………………………………………………………………………3………Lekcja 4: Ochrona środowiska w typowych sytuacjach – jak oszczędzać energię? ………………………………………………………………………………3………Lekcja 5: Ochrona środowiska w typowych sytuacjach – jak oszczędzać wodę?…………………………………………………………………3………

Pomoc dzieciom w potrzebie i edukacja lokalnej społeczności ……………………………………………………Wolontariat – wstęp …………………………………………………………………………………………………Wolontariat – szkoła podstawowa, klasy 1–3 ……………………………………………………………………………………Karty pracy ……………………………………………………………………………………

Pomagajmy

Zespół redakcyjny:Katarzyna Dulińska, Anna Jarocińska, Justyna Niewolewska, Marta Szczypek, Natalia Mileszyk

Redakcja merytoryczna:Dorota Luberda

Opracowanie graficzne i skład:Barbara Sadowska

Okładka i ilustracje:Barbara Sadowska

Korekta:Magdalena Lis-Micek

Fundacja Nasza Ziemia, ul. Hoża 3 m. 5, 00-528 Warszawa, www.naszaziemia.plWarszawa 2010

iSBN 978-83-906300-8-3

Materiały stworzone w ramach programu „P&G. Żyj, poznawaj, rozwijaj się.”, pozytywnie zaopiniowane przez doradców metodycznych nauczania przedszkolnego, wczesnoszkolnego i szkoły podstawowej.

1345

7

9

1113151618

Spis treści

Wstęp

Partnerzy

1 Człow

iek jako część ekosystemu

O programie

Ogólnopolski program edukacyjny „P&G. Żyj, poznawaj, rozwijaj się.” łączy edukację ekologiczną i oby-watelską dzieci z działaniami na rzecz środowiska naturalnego. Jego celem jest stworzenie możliwości do lepszego i wielostronnego rozwoju młodych ludzi, zwłaszcza tych znajdujących się w najtrudniejszej sytu-acji materialnej i społecznej oraz rozwijanie ich talentów i wiedzy, co jednocześnie przyczyni się do osią-gnięcia realnych korzyści dla środowiska.

Program jest częścią międzynarodowej kampanii firmy Procter & Gamble o nazwie „P&G Live, Learn and Thrive”. Jest ona poświęcona pomocy dzieciom w potrzebie, wspieraniu ich edukacji, a także umożliwianiu zdrowego życia i zrównoważonego rozwoju.

Polska edycja programu 2009–2010 jest realizowana w ramach partnerstwa firmy Procter & Gamble i Fundacji Nasza Ziemia, i jest prowadzona w Klubach Naszej Ziemi na terenie całego kraju. Działalność klubów biorących udział w programie opiera się na realizacji jednego z czterech tematów zaproponowa-nych przez organizatorów:

• Ptasie ogrody – chrońmy bioróżnorodność. Celem zajęć jest zaprojektowanie i założenie w okoli-cach klubu siedliska, w którym będą mogły schronić się ptaki.

• Woda – podstawa życia. Zajęcia obejmują informacje z zakresu ochrony zasobów wodnych Ziemi.• Człowiek jako część ekosystemu. Zajęcia pokazują, w jaki sposób człowiek oddziałuje na środowi-

sko.• Jestem „eko” – jestem trendy. Zajęcia prezentują możliwość łączenia zdrowego rozwoju człowieka

z dbaniem o środowisko.

Dodatkowo wszystkie kluby, które zdecydowały się wziąć udział w Konkursie Grantowym realizowanym w ramach programu, mają możliwość przeprowadzenia autorskich projektów edukacji ekologicznej.

Więcej szczegółów na temat programu znaleźć można na stronie www.pgrozwija.pl.

partnerzy

Fundacja Nasza Ziemia jest organizacją pozarządową, założoną w 1994 roku przez Mirę Stanisław-ską-Meysztowicz. Realizuje cele mające status pożytku publicznego, specjalizując się w edukacji ekolo-gicznej i obywatelskiej. Od początku swego istnienia koordynuje w Polsce kampanię „Sprzątanie świata”, będącą częścią międzynarodowego ruchu na rzecz ochrony środowiska Clean Up the World. W ruchu tym uczestniczy blisko 40 milionów wolontariuszy na całym świecie.

Fundacja prowadzi również – wspólnie z samorządami, szkołami, organizacjami, przedstawicielami świa-ta biznesu i mediami – liczne całoroczne programy na rzecz ochrony środowiska. Propagują one zintegro-waną gospodarkę odpadami, społeczne akcje zalesień, idee zrównoważonego rozwoju, wiedzę na temat zmian klimatu i wiele innych. Kluczową częścią prowadzonych działań jest edukacja ekologiczna. Więcej na www.naszaziemia.pl.

Procter & Gamble to jedna z największych, międzynarodowych firm FMCG. Cztery miliardy razy dziennie marki P&G pojawiają się w życiu ludzi na całym świecie. Firma posiada jeden z najsilniejszych portfeli asortymentowych, w skład którego wchodzą godne zaufania, wiodące marki wysokiej jakości, takie jak: Pampers®, Ariel®, Vizir®, Bonux®, Always®, Tampax®, Pantene®, Lenor®, Olay®, Head & Shoulders®, Wella®, Herbal Essences®, Blend-a-med®, Naturella®, Oral-B®, Duracell®, Mach3®, Gillette® oraz Braun®.

Misją Procter & Gamble jest poprawianie jakości życia konsumentów na całym świecie przez dostarczanie produktów i usług o najwyższej jakości oraz poprzez działalność społeczną, która stanowi integralny ele-ment strategii P&G. Wszystkie podejmowane przez P&G działania odwołują się do wartości i zasad, które zostały rozwinięte i zakorzenione w kulturze organizacyjnej w ciągu ponad 170 lat istnienia firmy. Są one oparte na szacunku, uczciwości i pasji.

CzłowiekCzł

owie

k ja

ko c

zęść

eko

syst

emu 2

www.pgrozwija.pl

„P&G. Żyj, poznawaj, rozwijaj się.” – program jest częścią międzynarodowej kampanii firmy Procter & Gamble o nazwie „P&G Live, Learn & Thrive”. Jest ona poświęcona dzieciom: wspieraniu ich edukacji, a także umożliwianiu zdrowego życia i rozwoju. Od 2006 roku kampania realizowana jest na warszawskim Targówku, od 2009 roku została rozszerzona na całą Polskę. Ideą nowej formy programu prowadzonego w Polsce jest połączenie działania na rzecz środowiska z działaniami na rzecz dzieci, zwłaszcza tych najbardziej potrzebujących, i ma on formę edukacji ekologicznej realizowanej w Klubach Naszej Ziemi na terenie całego kraju.


Celem cyklu jest przekazanie dzieciom wiedzy, w jaki sposób dbać o środowisko na co dzień.

Na pierwszych zajęciach – „Jak człowiek wpływa na środowisko?” – dzieci zapoznają się z ideą zrównowa-żonego rozwoju. Dowiedzą się, jak współczesna działalność gospodarcza człowieka wpływa na środowi-sko naturalne dziś i jakie skutki może ona przynieść w przyszłości, a także dlaczego rozwój społeczno-go-spodarczy w trosce o dobro przyszłych pokoleń jest tak istotny.

Podczas drugiej lekcji – „Jak pomagać przyrodzie?” – klubowicze odkryją ciekawe zagadnienia dotyczące formy ochrony przyrody w Polsce. Zapoznają się z zasadami obserwacji środowiska naturalnego i dowie-dzą się, jak zachować się w przypadku spotkania z dzikimi zwierzętami. Poznają również problem dzikich wysypisk śmieci i nauczą się, jak przeciwdziałać ich powstawaniu.

Trzecie zajęcia uświadomią dzieciom, w jaki sposób można chronić środowisko na co dzień, wprowadza-jąc w życie odpowiednie, proekologiczne nawyki.

Najpierw klubowicze nauczą się, jak segregować odpady. Poznają poszczególne etapy ich sortowania i prze-twarzania. Dowiedzą się również, czym jest kompost i jak jego utrzymanie sprzyja ochronie środowiska.

W ramach czwartych zajęć dzieci zapoznają się z zagadnieniem oszczędzania energii i jego zasadami. Opie-kun wyjaśni im także, w jaki sposób powstaje prąd i jak działa elektrociepłownia.

W trakcie piątej lekcji dzieci dowiedzą się, jak ważne dla zrównoważonego rozwoju Polski jest oszczędza-nie wody i prawidłowe gospodarowanie jej zasobami. W tym celu odkryją główne przyczyny marnotrawie-nia wody i nauczą się kluczowych zasad jej oszczędzania.

Ostatnie zajęcia – „Jak pomóc dzieciom w potrzebie?” – zapoznają dzieci z ideą wolontariatu i, poprzez za-chęcenie ich do zorganizowania kilku zajęć ekologicznych dla dzieci spoza klubu, uświadomią klubowi-czom konieczność pomocy potrzebującym, zwłaszcza dzieciom, mieszkającym w ich najbliższej okolicy.

Więcej wskazówek dotyczących prostych sposobów ochrony środowiska w codziennych sytuacjach można znaleźć na stronie www.naszaziemia.pl.

Człowiek2

Konspekty lekcji do tematu:


szkoła podstawowa, klasy 1–3

1C

złow

iek

jako

czę

ść e

kosy

stem

u 4

www.pgrozwija.pl

5

Lekcja 1: Jak człowiek wpływa na środowisko?

Czas spotkania: 1 godzina

Cele:• Uświadomienie zależności między człowiekiem a środowiskiem.• Kształcenie zdolności logicznego myślenia, wyciągania wniosków.• Doskonalenie zmysłu wzroku, słuchu i spostrzegawczości.• Rozwijanie zdolności manualnych, pomysłowości i wyobraźni.

Metody pracy:Dyskusja, pokaz, zgadywanka, praca z ćwiczeniami, twórcze poszukiwanie rozwiązań.

Formy pracy:Pytania pomocnicze, praca indywidualna, zespołowa.

środki dydaktyczne:• historyczne fotografie miejscowości, • obrazki do zgadywanki, • kreda i tablica.

przebieg zajęć

Wprowadzenie: Wstęp na temat programu „P&G. Żyj, poznawaj, rozwijaj się.”: • Informacje o uczestnictwie w programie • Tematy lekcji • Zaproszenie na stronę internetową programu: www.pgrozwija.pl.

Dyskusja: Nauczyciel pyta uczniów, jak wyglądałby świat, gdyby nie było na nim ludzi. Co by było wtedy w miejscu, gdzie teraz siedzimy? Uczniowie próbują sobie wyobrazić świat bez ludzi, opowiadają o swoich przypusz-czeniach. Nauczyciel naprowadza uczniów na obraz środowiska nietkniętego ludzką ręką. Może również wraz z uczniami przeprowadzić symulację, jak historycznie zmieniał się teren, na którym stoi ich miejsco-wość: gdy żyli na nim ludzie pierwotni, później rolnicy itp. – w miarę rozwoju cywilizacji.

realizacja tematu:1. Pokaz zdjęć – porównanie historycznych fotografii Waszej miejscowości ze stanem obecnym. Widząc, jak miejscowość się rozwijała, jesteśmy już pewni, że człowiek znacząco przekształca środowisko.2. Burza mózgów – w jaki sposób człowiek korzysta ze środowiska? Uczniowie udzielają odpowiedzi zgod-nych ze swoją wiedzą. Nauczyciel nakierowuje ich na dobre odpowiedzi.3. Zgadywanka – jak zmiany wprowadzane przez człowieka wpływają na środowisko? Nauczyciel pokazuje obrazki pokazujące różne czynności związane z pozyskiwaniem zasobów, np. ścinanie drzew, kopalnie, przekształcanie krajobrazu, połowy ryb, postęp urbanizacyjny, rozbudowa dróg etc. Uczniowie starają się przewidzieć konsekwencje i zagrożenia dla środowiska wynikające z takiej działalności. Nauczyciel wery-fikuje i uzupełnia ich odpowiedzi.4. Karta pracy – zakreśl kółkiem obrazki ze scenami, na których człowiek ma niekorzystny wpływ na śro-dowisko naturalne. Przykłady: człowiek wieszający budkę lęgową; dziecko jadące na rowerze po lesie; tata myjący samochód w rzece – dużo piany; dziecko myjące głowę w jeziorze; charakterystyczny chronio-ny obuwik wśród mleczy – dziewczynka robi z niego bukiet; quad w Magurskim Parku Narodowym; grill w lesie z głośną muzyką; wokół śmieci, a na drzewie smutne pisklęta. Nauczyciel omawia przykłady (jak należy postępować, co można zmienić w tych złych sytuacjach).5. Prezentacja – zrównoważony rozwój, czyli co może zrobić człowiek, aby mądrze korzystać ze środowiska.

2

4 5 Człow


podsumowanie i ewaluacja:• Czy człowiek przekształca środowisko? W jaki sposób?• Czy możemy rozwijać naszą cywilizację, budować domy i drogi, a jednocześnie starać się jak najmniej

szkodzić środowisku?• Jak możemy to robić?• Co to jest rozwój zrównoważony? Na czym polega?Nauczyciel prosi uczniów o ocenę, czy podobała im się lekcja (najlepiej w skali dziesięciostopniowej).

Zróbmy coś dla innych – proponowane działania:• Zaproszenie dzieci z innej placówki na spacer do lasu.• Przygotowanie ekologicznego przedstawienia dla rodziców, starszych kolegów, mieszkańców

domu spokojnej starości.

Możliwości pogłębiania wiedzy:• Założenie klubowej kroniki obserwacji przyrodniczych, dokumentującej indywidualne i grupowe ob-

serwacje dzieci z klubu.

Lekcja 2: Jak pomagać przyrodzie?

Czas spotkania: 2 godziny

Cele:• Kształcenie więzi dzieci z przyrodą, zachęcenie do obserwacji.• Poznanie podstawowych zasad zachowywania się wobec przyrody.• Kształcenie wiedzy na temat prawnych form ochrony obszarów przyrodniczych.• Rozwijanie umiejętności współpracy w grupie.

Metody pracy:Zajęcia terenowe, pogadanka, ćwiczenia zmysłowe, kalambury.

Formy pracy:Pytania pomocnicze, praca indywidualna, zespołowa, grupowa.

środki dydaktyczne:• lornetki, • lupy, • hasła do kalamburów• wstążeczki i pytania do gry na temat parków narodowych.

przebieg zajęć

Wprowadzenie: Zajęcia terenowe – spacer po lesie.Wchodząc do lasu, musimy wyobrazić sobie, że wchodzimy do czyjegoś domu. Jesteśmy tu gośćmi. Uczniowie razem z nauczycielem ustalają i uzasadniają zasady zachowywania się w lesie.

Czł

owie

k ja

ko c

zęść

eko

syst

emu 6

www.pgrozwija.pl

7

realizacja tematu:1. W nawiązaniu do poprzednich zajęć nauczyciel opowiada o formach prawnej ochrony obszarów przy-rodniczych – parkach narodowych, krajobrazowych oraz rezerwatach (można również powiedzieć krótko o sieci Natura 2000).2. Nauka obserwowania przyrody, opowieść nauczyciela:• lornetki – jak się z nich prawidłowo korzysta?• cisza – uświadomienie, że tylko w ten sposób można podejrzeć zwierzęta;• ubiór – ciepły, dobre buty, kamuflaż – ubrania w kolorach liści, ziemi, bycie niewidocznym;• wytrwałość;• poza obserwowaniem samych zwierząt – poszukiwanie tropów i śladów obecności zwierząt.• rozglądamy się, czy wokół nas nie ma śmieci. Jeśli są – zbieramy (zwrócenie uwagi na BHP).• przez cały czas trwania spaceru próbujemy zaobserwować jakieś zwierzę; mówimy, jakie mijamy

drzewa i charakterystyczne rośliny.3. Scenki (pantomima) w lesie: nauczyciel podaje ochotnikom hasła z sytuacjami – częstymi zachowania-mi ludzi, np. karmienie łabędzi, gdy jest ciepło; śmiecenie w lesie; mycie się w jeziorze z szamponem; gła-skanie jelonka; deptanie kwiatków (mówimy o ochronie gatunkowej roślin, ale również zwierząt); zabra-nie podlota do domu, żeby go „uratować i dokarmiać”. Reszta grupy zgaduje, o jaką czynność chodzi. Po każdej scence uczniowie z pomocą nauczyciela ustalają, czy zachowanie jest dobre, a jeśli nie – to dlaczego. 4. Zadania zmysłowe – poznajemy życie lasu:• każdy przytula się do swojego drzewa,• słuchamy odgłosów lasu, próbujemy rozpoznać usłyszane dźwięki. Próbujemy ze wszystkich słysza-

nych dźwięków wyłowić sam szum drzew,• badamy, jakie są składniki ściółki. Próbujemy zaobserwować rozkład ściółki (im głębiej, tym bardziej

rozłożona materia – czy wiemy, kto za to odpowiada?),• sprawdzamy, jak pachnie kora, liście, ściółka itp.,• próbujemy wypatrzeć jakiegoś owada w ściółce albo na pniu.

podsumowanie i ewaluacja:• Jak należy zachowywać się w lesie? Tworzymy na papierze kodeks z zasadami pozytywnymi (zamiast

„nie wolno robić hałasu” – „trzeba być cicho”). Kodeks można wywiesić w szkole w formie gazetki, żeby inni uczniowie też mogli z niego korzystać.

• Jak ludzie mogą chronić szczególnie cenne lasy? Ustanawiając parki narodowe, krajobrazowe i rezer-waty.

• Jak powinien zachowywać się dobry obserwator przyrody, jeśli chce podejrzeć jakieś zwierzę?• Co należy zrobić, jeśli spotkamy w lesie małą sarenkę lub podlota?

Zróbmy coś dla innych – proponowane działania:• Zaproszenie na spacer do lasu dzieci z innej placówki.• Zorganizowanie ekologicznego przedstawienia (dla rodziców, starszych kolegów, mieszkańców domu

spokojnej starości).

Możliwości pogłębiania wiedzy:• Założenie klubowej kroniki obserwacji przyrodniczych, dokumentującej indywidualne i grupowe ob-

serwacje dzieci z klubu.

36 7 Człow


Lekcja 3: Ochrona środowiska w typowych sytuacjach – jak segregować odpady?

Czas spotkania: 2 godziny

Cele:• Zapoznanie z zasadami i sposobami recyklingu odpadów.• Kształcenie umiejętności współpracy w grupie.• Rozwijanie zdolności manualnych.• Kształcenie zmysłu spostrzegawczości oraz kreatywności.

Metody pracy:Układanka, pogadanka, gra, zajęcia plastyczne.

Formy pracy:Pytania pomocnicze, praca indywidualna, grupowa, zespołowa.

środki dydaktyczne:• kartki z odpadami i czasami ich rozkładu, • przykładowe opakowania ze znakiem przydatności do recyklingu,• materiały do gry: zadania dla uczniów, kroki wycięte z kolorowego papieru, strzałki, • materiały plastyczne do plakatu: szary papier, farby/kredki/markery, nożyczki, taśma klejąca.

przebieg zajęć

Wprowadzenie: Wiemy, że produkujemy odpady. Czy odpady są niebezpieczne dla środowiska? Czy wiemy, jak długo roz-kładają się poszczególne rodzaje odpadów, np. wyrzucona na ziemię chusteczka do nosa?

realizacja tematu:1. Układanka. Dzieci dostają na kartkach A4 wypisane i narysowane różne rodzaje śmieci. Próbują usze-regować je w kolejności od takiego, który się najkrócej rozkłada, do najdłuższego czasu rozkładu. Kartki (czego dzieci nie wiedzą) są na odwrocie ponumerowane. Gdy dzieci będą gotowe, nauczyciel podaje im kartki z czasami rozkładów – dzieci odwracają kartki, żeby zobaczyć, jaka była prawidłowa kolejność, do-pasowują lata rozkładu, porównując liczby. Odpady: chusteczki papierowe rozkładają się trzy miesiące, bilet autobusowy cztery miesiące, ogryzek jabłka i zapałki sześć miesięcy, niedopałek papierosa kilka lat, guma do żucia pięć lat, metalowa puszka 10 lat, drewniane krzesło 20 lat, plastikowa torebka 400 lat, butelka szklana (4000 lat, a w zasadzie nigdy).Wniosek: Ponieważ wiemy, że niektóre odpady rozkładają się bardzo długo albo nigdy, musimy je segre-gować i poddawać recyklingowi, żeby Ziemi nie zasypały śmieci. 2. Pogadanka – Ale jak się to robi? Nauczyciel sprawdza dotychczasową wiedzę dzieci o segregacji, upew-nia się, że dzieci wiedzą, co to jest recykling, w razie potrzeby – tłumaczy. Nauczyciel mówi również o tym, że na opakowaniach są często specjalne znaki, które informują, czy dane opakowanie nadaje się do recy-klingu i pokazuje dzieciom te znaki na przyniesionych przykładowych odpadach. 3. Gra – Jaka jest droga odpadu od wyrzucenia go do pojemnika do nowego produktu? Bawimy się w śmie-ciowych detektywów: dzielimy uczniów na pięć grup, każda grupa otrzymuje jeden rodzaj odpadów: pa-pier, szkło, plastik i metal, odpady niebezpieczne, odpady organiczne. Każda z grup będzie tropiła ślady i poznawała kolejne kroki-etapy postępowania z danymi frakcjami odpadów, wykonując po drodze zada-nia.Zasady:• grupy chodzą po strzałkach wyciętych z papieru w kolorze danej frakcji (papier – niebieski, szkło – bia-

ły, plastik imetal – żółty, odpady organiczne – brązowy, odpady niebezpieczne – np. czerwony), przy-klejonych do podłogi,

• na każdej trasie są ukryte trzy „kroki” postępowania z daną frakcją. Symbolizują je wycięte z papieru w danym kolorze ślady butów z cyferkami 1, 2 lub 3.

ŚmieCi pojemnik odpowiedniego koloru (kompostownik, punkt zbiórki)

zakład przetwórstwa

NOWe produkty

Czł

owie

k ja

ko c

zęść

eko

syst

emu 8

www.pgrozwija.pl

9

Zadania:- krok 1 symbolizuje segregację: uczniowie znajdują kartkę z krótką informacją ogólną, co nadaje się do wrzucenia do pojemnika danej frakcji, i zadanie, które mają wykonać na miejscu: Zakreśl kółkiem przed-mioty, które według Ciebie można wrzucić do tego pojemnika.Rysunki przedmiotów do zadania na Karcie pracy.• papier: gazeta, zeszyt, koperta, zatłuszczony papier śniadaniowy, worki po cemencie, tekturowe pudeł-

ko po chusteczkach, magazyn,• plastik i metal: samochodzik-zabawka, opakowanie po jogurcie, butelka PET, torebka foliowa, styro-

pian, puszka aluminiowa, jednorazowe sztućce, puszka po farbie,• szkło: butelka szklana, słoik po dżemie, znicz, okno, kieliszek, butelka kolorowa po oranżadzie, lusterko,• odpady organiczne: obierki od ziemniaków, ogryzek od jabłka, trawa po koszeniu, skórka od banana,

zagrabione liście, chusteczki do nosa, gazety, ogryzione udko z kurczaka,• odpady niebezpieczne: baterie, żarówka energooszczędna, stary magnetofon, samochód, karton po

soku, stare leki, termometr, stara kanapa.

- krok 2 to etap przetwarzania: do jakiego „zakładu” odpady trafiają. Zadanie dla uczniów: W jakie miejsce powinny trafić odpady z Waszej grupy? Jeśli nie macie pomysłu – poniżej rebus, którego rozwiązaniem są:• dla papieru: papiernia. Poniżej musi znaleźć się informacja, że aby przetworzyć makulaturę, rozdrab-

nia się ją na pulpę, oczyszcza, dodaje chemikalia, które usuwają farbę drukarską, wzmacnia i produkuje z niej nowy papier.

• dla plastiku: zakład przetwórstwa plastiku. Informacja dodatkowa: aby przetworzyć plastik, mieli się go na drobne płatki, następnie usuwane są resztki naklejek i tworzywo jest dokładnie czyszczone. Z płatków robi się granulat, z którego można już produkować nowe opakowania.

• dla puszek aluminiowych: huta aluminium. Informacja dodatkowa: puszki dokładnie się czyści, spraso-wuje na duże brykiety i przewozi do odlewni, gdzie przetapiane są w dużych temperaturach na nowe opakowania.

• dla szkła: huta szkła. Poniżej informacja, że aby szkło przetworzyć, musi być najpierw umyte, muszą być odklejone wszystkie nalepki, a potem rozdrabnia się je na kawałeczki i przetapia.

• dla odpadów organicznych: kompost. Poniżej informacja, że składując w ogródku resztki organiczne, przy pomocy różnych zwierząt – organizmów glebowych, takich jak dżdżownice, wije czy niektóre chrząszcze – uzyskujemy bardzo dobry, ziemny i co najważniejsze – naturalny nawóz.

• dla odpadów niebezpiecznych: specjalne organizacje odzysku. Poniżej wyjaśnienie: organizacje odzy-sku to takie firmy, które zajmują się unieszkodliwieniem odpadów niebezpiecznych, żeby nie stanowiły one zagrożenia dla środowiska.

- krok 3 to etap porecyklingowy: produkty recyklingu. Zadanie dla uczniów: Wypisz trzy przykłady nowych produktów, które mogą powstać z Waszych surowców po recyklingu. Zadanie dla odpadów organicznych: Do czego może służyć nawóz powstały z kompostu? Zadanie dla odpadów niebezpiecznych: Jak myślicie, co mogłoby się stać, gdyby ktoś zostawił np. akumulator w lesie, zamiast oddać go do punktu zbiórki?

4. Podsumowanie gry. Nauczyciel pyta uczniów, czego ciekawego się dowiedzieli. Czy coś ich zdziwiło? Uczniowie przedstawiają swoje wrażenia.

5. Zajęcia plastyczne. Przygotowujemy plakat o tym, czego się dowiedzieliśmy na temat życia śmieci. Każda grupa rysuje/maluje teraz na pasku szarego papieru drogę swoich śmieci według schematu:

Sklejamy paski, tworząc jeden duży plakat, który np. wieszamy w szatni czy w innym widocznym miej-scu w szkole. Plakat może też posłużyć jako podstawa do przeprowadzenia zajęć przez klubowiczów np. w przedszkolu, młodszych klasach, świetlicach czy domach dziecka.

4

8 9 Człow


podsumowanie i ewaluacja:• Co to jest recykling?• Na jakie grupy segregujemy odpady?• Jakie kolory mają pojemniki na szkło, papier i plastik?• Na czym polega niebezpieczeństwo niektórych odpadów?• Do jakiego pojemnika wrzucamy puszki aluminiowe?• Co powstaje w kompostowniku i do czego możemy to użyć?Nauczyciel prosi uczniów o ocenę, czy podobała im się lekcja (najlepiej w skali dziesięciostopniowej).

Zróbmy coś dla innych – proponowane działania:• Zorganizowanie ekologicznego przedstawienia promującego segregację odpadów i recykling (dla ro-

dziców, starszych kolegów, mieszkańców domu spokojnej starości).• Przeprowadzenie z młodszymi kolegami zajęć dotyczących segregacji odpadów.• Rozklejenie w miejscowości plakatów (oczywiście w legalnych miejscach), promujących segregację od-

padów i recykling.• Przeprowadzenie wesołego marszu-happeningu w miejscowości, promującego segregację odpadów

i recykling.

Możliwości pogłębiania wiedzy:• Ustawienie w klasie zestawu pojemników do segregacji odpadów.

Lekcja 4: Ochrona środowiska w typowych sytuacjach – jak oszczędzać energię?


Cele:• Uświadomienie roli energii i konieczności jej oszczędzania.• Ćwiczenie zmysłu spostrzegawczości, rozwijanie kreatywności.• Zapoznanie się ze sposobami oszczędzania energii.• Poznanie alternatywnych źródeł energii.

Metody pracy:Pogadanka, doświadczenie, układanka, pokaz.

Formy pracy:Pytania pomocnicze, praca indywidualna, zespołowa, praca dzieci z pomocą nauczyciela.

środki dydaktyczne:• obrazek elektrowni, • układanka, • kolorowy wiatraczek-zabawka.

Czł

owie

k ja

ko c

zęść

eko

syst

emu 10

www.pgrozwija.pl

11

przebieg lekcji

Wprowadzenie – pogadanka: Nauczyciel pokazuje obrazek elektrociepłowni z dymami snującymi się z komina. Zadaje pytania: Czy do-myślacie się, co to jest? Co nam daje elektrociepłownia? Co jest potrzebne do produkcji prądu? Uczniowie odpowiadają na pytania zgodnie ze swoimi skojarzeniami i wiedzą. Nauczyciel naprowadza uczniów na prawidłowe odpowiedzi.

realizacja tematu:1. Doświadczenie. Nauczyciel spala kartkę: ogień to energia, przy okazji pojawia się czarny dym i popiół, tak samo jak przy produkcji prądu. Podsumowując, nauczyciel wyjaśnia, że do produkcji energii potrzebu-jemy surowca – w większości elektrowni jest to węgiel. Kiedyś go zabraknie, poza tym spalanie i dowoże-nie węgla do elektrowni zanieczyszcza środowisko. Ale przecież potrzebujemy prądu i ciepła.2. Gdzie jest prąd? Zeszyt ćwiczeń – rysunek mieszkania, w nim różne sprzęty. Dzieci kolorują te, które potrzebują prądu, na czerwono (w domu kolorują obrazek do końca).3. Czy w dzisiejszych czasach możemy żyć bez prądu? Oczywiście, że nie (ze względu chociażby funkcjono-wanie szpitali). A co możemy zrobić, żeby oszczędzać energię? W klasie poukrywane są kawałki obrazków symbolizujących czynności, dzięki którym możemy oszczędzać energię – dzieci układają je. Potem w gru-pach gromadzą się przy każdym obrazku i próbują wymyślić, jaką zasadę obrazek reprezentuje: włącza-nie tylko pełnej pralki; gaszenie światła w pokoju; krótkie i intensywne wietrzenie; odłączanie ładowarek do komórek, gdy nie są potrzebne; wyłączanie przycisków stand by; szybkie zamykanie drzwi od lodówki; uszczelnienie okien. Nauczyciel weryfikuje, czy uczniowie dobrze odgadli.4. Oprócz naszych działań dorośli też próbują wymyślić jakieś rozwiązanie. Dlatego powstają inne elek-trownie niż węglowe: przede wszystkim wiatrowe i wodne. Przeprowadzamy doświadczenie z wiatracz-kiem: do kolorowego wiatraczka przyczepiamy nitkę, a na jej końcu kartkę papieru. Dzieci dmuchają – wi-dzimy, że kartka się przesuwa, czyli z wiatru możemy mieć energię. Podobnie można zrobić z wodą – pod-stawić wiatraczek pod kran i zobaczyć, że wiatraczek się kręci. Woda i wiatr nie zanieczyszczają środowi-ska, są za darmo i nie trzeba ich nigdzie przewozić. Tak samo jest z innymi źródłami energii: słońcem czy gorącymi źródłami.

podsumowanie i ewaluacja:• Z czego człowiek produkuje prąd?• Dlaczego powinniśmy oszczędzać energię?• Jak możemy oszczędzać energię?Nauczyciel prosi uczniów o ocenę, czy podobała im się lekcja (najlepiej w skali dziesięciostopniowej).

Zróbmy coś dla innych – proponowane działania:• Zorganizowanie ekologicznego przedstawienia promującego oszczędność energii (dla rodziców,

starszych kolegów, mieszkańców domu spokojnej starości).• Rozklejenie w miejscowości plakatów (oczywiście w legalnych miejscach), promujących oszczędność

energii.• Przeprowadzenie wesołego marszu-happeningu w miejscowości, promującego oszczędność energii.

Możliwości pogłębiania wiedzy:• Umieszczenie w szkolnych łazienkach obrazków przypominających o gaszeniu światła i zakręcaniu

wody.

510 11 Człow


Lekcja 5: Ochrona środowiska w typowych sytuacjach – jak oszczędzać wodę?


Cele:• Zapoznanie z rolą wody w środowisku oraz uświadomienie

konieczności oszczędzania jej.• Kształtowanie aktywnej postawy ekologicznej i obywatelskiej.• Inspirowanie twórczego działania

(rozwijanie wyobraźni, zmysłu obserwacji).

Metody pracy:Burza mózgów, scenki, pogadanka, slajdowisko, mapa myśli, karty pracy.

Formy pracy:Pytania pomocnicze, praca indywidualna, zespołowa, grupowa.

środki dydaktyczne:• zeszyty pracy uczniów, • zestaw multimedialny do slajdowiska, • szary papier oraz marker lub tablica do mapy myśli.

przebieg zajęć

Wprowadzenie:Przed rozpoczęciem zajęć odkręcamy wodę w kranie tak, żeby kapała, podstawiamy pod kran miskę, żeby woda się w niej zbierała i by można było później zobaczyć, ile wody w ciągu lekcji w ten sposób się mar-nuje, jeśli ktoś nie dokręci kranu.

Burza mózgów – gdzie jest woda?Dzieci wymieniają wszystkie miejsca, gdzie można znaleźć wodę. Nauczyciel nakierowuje uczniów na niewymienione przez nich odpowiedzi.

realizacja tematu:1. Scenki w grupach – kalambury. Do czego potrzebujemy wody? W jakich sytuacjach jej używamy? Ucznio-wie wymyślają i krótko przedstawiają czynności, w których woda jest niezbędna.2. Karta pracy – na obrazku mamy zbiornik wodny, wokół niego narysowane różne zwierzęta: ptaki, ssaki, płazy, ryby, owady itp. Zadaniem uczniów jest doprowadzenie (kreską) do wody zwierząt, które jej potrze-bują. Rozwiązanie: wszystkie organizmy potrzebują wody. Widzimy, że woda jest podstawą życia nie tylko dla ludzi, lecz także dla roślin i zwierząt.3. Pogadanka. Co to znaczy być spragnionym? Kiedy człowiekowi najbardziej chce się pić? Uczniowie od-powiadają na pytania i opowiadają o swoich doświadczeniach. Nauczyciel podsumowuje wypowiedzi uczniów, informując ich m.in., że człowiek powinien pić około dwóch litrów dziennie. W Afryce na jednego człowieka przypada tyle wody, ile my zużywamy podczas jednego spuszczania wody w toalecie. Wniosek: należy chronić wodę.4. Slajdowisko – powinniśmy też chronić wodę, bo jest po prostu piękna. Pokaz zdjęć rzek, jezior, mórz, stawów, wodospadów etc.5. Sprawdzamy, ile wody zebrało się w misce z kapiącego kranu od początku lekcji. To woda, która została zużyta, ale niewykorzystana. Żeby nie tracić wody, można ją oszczędzać albo oczyszczać.

Mapa myśli – jak możemy oszczędzać wodę:• prysznic zamiast kąpieli,• pranie przy wypełnionej pralce,• uszczelnianie kranów,

Czł

owie

k ja

ko c

zęść

eko

syst

emu 12

www.pgrozwija.pl

13

• dokręcanie kranów (sprawdzamy, ile wody jest w misce z początku lekcji),• zmywanie naczyń w zlewie z napełnioną komorą,• wodomierze,• przykrywanie garnków pokrywką,• zakręcanie wody w czasie mycia zębów.

podsumowanie i ewaluacja:• Dlaczego oszczędzanie wody jest takie ważne?• Komu potrzebna jest woda?• Polska ma duże czy małe zasoby wodne? Co to znaczy?• Jak możemy oszczędzać wodę?Nauczyciel prosi uczniów o ocenę, czy podobała im się lekcja (najlepiej w skali dziesięciostopniowej).

Zróbmy coś dla innych – proponowane działania:• Zorganizowanie ekologicznego przedstawienia promującego oszczędność wody (dla rodziców, star-

szych kolegów, mieszkańców domu spokojnej starości).• Rozklejenie w miejscowości plakatów (oczywiście w legalnych miejscach), promujących oszczędność

wody.• Przeprowadzenie wesołego marszu-happeningu w miejscowości, promującego oszczędność wody.

Możliwości pogłębiania wiedzy:• Wycieczka do oczyszczalni ścieków.• Zaproszenie ekologa na spotkanie, podczas którego pokaże on, jak działa oczyszczalnia ścieków.

Edukacja12 13 Człow


pomoc dzieciom w potrzebiei edukacja lokalnej społeczności

Głównym celem programu „P&G. Żyj, poznawaj, rozwijaj się.” jest osią-gnięcie korzyści dla środowiska naturalnego oraz edukacja ekologicz-na i obywatelska dzieci. U podstaw programu leży pomoc dzieciom w potrzebie, dlatego zależy nam, aby informacje o działalności klubu dotarły do jak najszerszego ich grona. Proponujemy skontaktować się z najbliższym ośrodkiem zrzeszającym takie dzieci i nawiązać współ-pracę. Sugerujemy, aby klub zorganizował w czasie realizacji niniejszego tematu co najmniej dwie akcje skierowane do dzieci. W konspektach na poprzednich stronach, przy każdej lekcji w punkcie „Zróbmy coś dla innych” znajdują się propozycje takich działań. Proponujemy także przeprowadzić zajęcia na temat wo-lontariatu, aby dzieci zrozumiały jego ideę.

W jaki sposób organizować wydarzenia dla dzieci spoza klubu?Doskonałym sposobem propagowania idei ekologicznej w społeczeństwie jest organizowanie wyda-rzeń, które docierają do szerszej grupy osób. Najlepszym odbiorcą działań klubu z pewnością będą dzieci w wieku zbliżonym do wieku klubowiczów. Wydarzenia te powinny odbywać się w odpowiednim czasie, np. w dniach związanych z datami ekologicznymi, aby propagować wiedzę ekologiczną w świadomości dzieci.

Ważne elementy:• udokumentowanie wydarzenia np. w postaci zdjęć,• przygotowanie miejsca,• zaplanowanie wydarzenia,• zdefiniowanie zaproszonej grupy,• odpowiednio wcześniejsze wysłanie zaproszeń, • uporządkowanie miejsca po zakończeniu wydarzenia, • ewentualne zorganizowanie sponsorów.

1. Organizowanie festynuProponujemy zorganizować festyn, który umożliwi bardzo różne aktywności dla dzieci w każdym wieku oraz zapewni im wymianę doświadczeń z rówieśnikami. Najlepszym miejscem na przeprowadzenie akcji dla dzieci jest najbliższe otoczenie placówki. Pozwala to dzieciom, szczególnie młodszym, swobodnie włą-czyć się w organizację festynu.

Możliwe aktywności festynu:• przedstawienie, • konkursy dla dzieci,• sesja plakatowa,• prezentacje proekologicznych zachowań,• wystawa prac plastycznych, • sprzątanie najbliższej okolicy,• zakładanie ogrodów, • gry i zabawy edukacyjne,• zapoczątkowanie regularnej zbiórki surowców wtórnych, • zielony pochód z okazji święta, np. Dnia Ziemi.

W organizowaniu samego festynu ważne jest:• Odpowiednie zaplanowanie programu. Należy przeznaczyć na każdą aktywność wystarczającą ilość

czasu, uwzględniając wiek dzieci.• Zachęcenie dzieci do pomocy w organizacji festynu, w zależności od wieku ich poziom zaangażowania

może być różny.• Znalezienie i zarezerwowanie miejsca. Jeśli jest to placówka edukacyjna, należy zawiadomić dyrekcję

szkoły. W przypadku wyboru miejsca poza placówką, trzeba zarezerwować to miejsce. Może to być np.

WstępC

złow

iek

jako

czę

ść e

kosy

stem

u 14

www.pgrozwija.pl

15

miejscowy dom kultury lub park czy skwer, odpowiednie na organizację imprezy na świeżym powie-trzu.

• Zawiadomienie dyrekcji i rodziców w przypadku organizowania festynu poza placówką edukacyjną. • Zaproszenie przedstawicieli lokalnych mediów.• Umieszczenie plakatów informacyjnych w widocznych miejscach. Jeśli planowany jest duży festyn,

wtedy lepsze będzie umieszczenie ich poza placówką edukacyjną. • Wcześniejsze określenie programu, miejsca i czasu, a następnie podanie ich do wiadomości dzieci i ich

rodziców. • Konieczne jest wyznaczenie osób, które posprzątają teren.

2. Organizowanie happeninguNajważniejsze aspekty organizacji, podobnie jak w przypadku festynu, to:• Zaplanowanie i przygotowanie tematu akcji. Należy ustalić, co akcja ma przekazać, a potem przygoto-

wać plakaty lub inne widoczne środki przekazu.• Wcześniejsze określenie programu, miejsca i czasu, a następnie podanie ich do wiadomości dzieci i ich

rodziców. • Odpowiednie zaplanowanie akcji. Należy przeznaczyć odpowiednią ilość czasu, uwzględniając wiek

dzieci. • Przygotowanie programu lub przedstawienia.• Zachęcenie dzieci do pomocy w organizacji happeningu: w zależności od wieku ich poziom zaangażo-

wania może być różny.• Znalezienie miejsca na organizację happeningu na świeżym powietrzu i, jeśli to konieczne, uzyskanie

pozwolenia. Może to być np. miejscowy dom kultury lub park czy skwer.• Zawiadomienie władz, prawdopodobnie konieczne będzie uzyskanie zezwolenia.• Zaplanowanie sprzątania po happeningu. • Zaproszenie przedstawicieli lokalnych mediów.• Umieszczenie plakatów informacyjnych.

Zachęcamy zwłaszcza do organizacji happeningów dla pozostałych dzieci z własnej placówki, dlatego naj-lepszym miejscem będzie sama placówka. Jeśli myślimy też o innych uczestnikach – odpowiednie jest ru-chliwe miejsce. Dobrze, gdyby miejsce to było w niewielkiej odległości od placówki edukacyjnej. Pozwala to dzieciom, szczególnie młodszym, swobodnie włączyć się w organizację happeningu.

Wstęp14 15 Człow


Wolontariat – wstęp

Jednym z celów programu „P&G. Żyj, poznawaj, rozwijaj się.” jest pomoc dzieciom w potrzebie. Dlatego istotnym założeniem projektu jest rozbu-dzenie w klubowiczach chęci do niesienia bezinteresownej pomocy in-nym i uświadomienie dzieciom, jak ważne jest, oparte na zasadach wo-lontariatu, angażowanie się w sprawy społeczności lokalnej w dzisiej-szych czasach.

Zajęcia dotyczące wolontariatu mają przede wszystkim uzmysłowić dzieciom, czym jest wolontariat i dla-czego warto być wolontariuszem. Mają także zachęcić je do włączania się w akcję niesienia pomocy innym ludziom. Propozycje działań, jakie można zorganizować w ramach pomocy, dołączone są do konspektów lekcji w punkcie „Zróbmy coś dla innych”. Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z nimi. Sugerujemy zorganizowanie dwóch lub trzech tego rodzaju działań w trakcie trwania programu.

Czym jest wolontariat?Wolontariat to świadoma, dobrowolna i bezpłatna praca, świadczona na rzecz innych bądź całego społe-czeństwa, wykraczająca poza związki rodzinne czy przyjacielskie. Wolontariat jest podstawą społeczeń-stwa obywatelskiego, gdzie ludzie sami przejmują odpowiedzialność za ważne społecznie kwestie. Ludzie działający jako wolontariusze są otwarci na potrzeby innych, lepiej pracują w grupie i lepiej umieją przed sobą stawiać długofalowe cele. Często też wolontariat wspomaga rozwój takich cech, jak kreatywność, odpowiedzialność czy empatia, niejednokrotnie pomaga również sprecyzować swoje zainteresowania i rozwijać pasje. Okres nauki bardzo sprzyja kreowaniu postaw altruistycznych, gdyż dzieci cechuje duża otwartość i łatwość podejmowania nowych wyzwań, co sprzyja zaangażowaniu się w wolontariat i konty-nuowaniu tej działalności przez długie lata.

Słowa „wolontariat” zaczęto używać w latach 60. XX wieku i pochodzi ono od łacińskiego słowa volonta-rius – ochotniczy, dobrowolny.

Ministerstwo Edukacji Narodowej w „Strategii Państwa dla Młodzieży na lata 2002–2012” uznało upo-wszechnianie wolontariatu wśród dzieci i młodzieży za jedno z priorytetowych zadań w obszarze polityki ds. młodzieży.

Więcej informacji można znaleźć na stronie Centrum Wolontariatu:

www.wolontariat.org.pl

WolontariatC

złow

iek

jako

czę

ść e

kosy

stem

u 16

www.pgrozwija.pl

17

Wolontariat – szkoła podstawowa, klasy 1–3

Cele:• Uczestnicy warsztatów poznają definicję słowa „wolontariat”.• Zapoznanie z podstawowymi zasadami wolontariatu w kontekście

innych działań społecznych.

Metody pracy:Pokaz, mapa myśli, gra dydaktyczna, pogadanka.

Formy pracy:Praca indywidualna, zespołowa, grupowa.

środki dydaktyczne:• zdjęcia lub ilustracje wolontariuszy przy pracy,• duży brystol,• flamastry, kredki,• markery,• koperty,• kolorowe kartki,• kolorowe literki do słowa wolontariat,• tablica korkowa,• kartki A4, • pinezki.

przebieg zajęć

Wprowadzenie:Rozdajemy uczestnikom warsztatów zdjęcia osób zajmujących się wolontariatem i prosimy o dokładne przyjrzenie się im. Na razie nie mówimy, o czym będą zajęcia, wspominamy jednak, że osoby, które teraz widzą na zdjęciach, to wolontariusze.

realizacja tematu

Mapa myśli:Prezentujemy uczestnikom dużą kartkę z narysowanym na środku słońcem i wpisanym w środku wyrazem WOLONTARIUSZ. Prosimy uczestników, aby wymieniali swoje skojarzenia z tym słowem, a gdy ktoś coś powie – prosimy go o podejście i narysowanie jakiegoś symbolu danej cechy (sami możemy spisywać je sobie gdzieś na kartce); na koniec trzeba przeczytać wszystkie określenia.

Gra dydaktyczna:Dzielimy grupę na cztery podgrupy za pomocą wybranej aktywnej metody. Na przykład rozdajemy uczestnikom karteczki z rysunkami zwierząt w taki sposób, aby taka sama liczba uczestników dostała jedną z czterech nazw. Uczestnicy muszą stworzyć grupę, wydając jedynie odgłosy charakterystyczne dla danego zwierzęcia. Każda grupa w sali, w której odbywają się zajęcia, musi znaleźć jedną kopertę. W kopertach dzieci znajdą dwie kartki z pewnymi cechami i muszą wybrać tę, która pasuje do wolontariatu (ważne, żeby karteczki były kolorowe, a napisy bardzo czytelne):• koperta 1 – płatna/bezpłatna,• koperta 2 – świadomie podjęta praca/praca przy okazji,• koperta 3 – dobrowolna/z przymusu,• koperta 4 – wobec osób najbliższych/wobec osób, które nie są naszą rodziną ani naszymi przyjaciółmi.

Po dokonaniu wyboru cechy każda grupa musi przedstawić ją na kartce A4 za pomocą rysunku.

16 17 Człow


Każda grupa prezentuje swój rysunek i mówi, jaką cechę wybrała. Razem tworzymy definicję wolontariatu – pomoc innym ludziom, świadoma, dobrowolna i bezpłatna praca, świadczona na rzecz innych ludzi znajdujących się w potrzebie bądź całego społeczeństwa, wykraczająca poza związki rodzinno-przyjacielskie.

pogadanka:Nauczyciel wspólnie z dziećmi zastanawia się, gdzie w ich okolicy mieszkają dzieci w ich wieku lub zbliżo-nym, które zdaniem uczniów potrzebują pomocy. Następnie prosi dzieci o zaproponowanie sposobów po-mocy takim dzieciom.

podsumowanie:Na koniec zajęć grupa wspólnie z nauczycielem tworzy gazetkę ścienną o wolontariacie, prezentując na niej zdjęcia wykorzystane podczas warsztatów, słoneczko, rysunki grup i definicję słowa „wolontariusz”.

Karty pracyC

złow

iek

jako

czę

ść e

kosy

stem

u 18

www.pgrozwija.pl

19

KArtA prACY do zajęć „Jak człowiek wpływa na środowisko?”

Karty pracy18 19 Człow


Park Narodowy

Czł

owie

k ja

ko c

zęść

eko

syst

emu 20

www.pgrozwija.pl

21

20 21 Człow


Czł

owie

k ja

ko c

zęść

eko

syst

emu 22

www.pgrozwija.pl

23

NOtAtKi

22 23 Człow


NOtAtKi

Czł

owie

k ja

ko c

zęść

eko

syst

emu 24

www.pgrozwija.pl

NOtAtKi

PomagajmypOMAGAJMY ZieMi CODZieNNie

Oszczędzajmy wodę• włączaj pełną pralkę i zmywarkę• myjąc twarz lub zęby, zakręcaj wodę• korzystaj z prysznica zamiast z wanny• napraw kapiące krany i dobrze je zakręcaj• zmywając dużo naczyń, korzystaj z miski z płynem do mycia i płucz je pod niewielkim strumieniem

wody• nie wyrzucaj śmieci do rzeki ani na jej brzeg

Nie marnujmy energii• wymień żarówki na energooszczędne• gaś światło w pomieszczeniach, w których nie przebywasz• zmień sprzęt AGD na ekonomiczny• wyłączaj nieużywane urządzenia z trybu uśpienia• zadbaj o szczelność okien w swoim domu• wyłączaj ładowarki z prądu, jeśli ich nie używasz• gotuj tyle wody w czajniku, ile potrzebujesz• ociepl swój dom• nie zasłaniaj grzejników• wietrz pomieszczenie szybko i intensywnie• obniż temperaturę w domu

Wybierajmy transport publiczny• krócej stoisz w korkach lub nie stoisz w nich wcale• nie musisz szukać miejsca do parkowania i zastanawiać się, na jak długo masz opłacony czas za parko-

wanie• robiąc krótkie spacery – dbasz o zdrowie• korzystanie z transportu publicznego jest tańsze niż użytkowanie samochodu

Na zakupy z własną torbą• jest trwalsza• możesz z niej skorzystać wiele razy

Segregujmy odpady• papier zadrukowany jednostronnie można użyć ponownie• z przetworzonego metalu, plastiku, szkła, papieru można wyprodukować nowe przedmioty• papier z makulatury to oszczędzone drzewa oraz mniej zużytej wody, a do tego mniej zanieczyszczone

środowisko• jeśli wyrzucasz śmieci – zmniejszaj ich objętość, na przykład zgniatając butelkę lub karton• baterie wrzucaj do odpowiednich pojemników – jest to odpad niebezpieczny; ponadto z baterii można

odzyskać metale szlachetne• dbając o to, by śmieci były posegregowane i przetworzone, zmniejszasz ich ilość w środowisku

Spis treści

jestem „eko” – jestem trendy

woda – podstawa życia

Ptasie ogrody – chronimy bioróżnorodność


iSBN 978-83-906300-8-3

Produkcja materiałów sfinansowana ze środków programu „P&g. Żyj, poznawaj, rozwijaj się.”

Człowiek jako część ekosystemu - Szkoła Podstawowa nr ... · • Jak należy zachowywać się...

Documents

Transcript of Człowiek jako część ekosystemu - Szkoła Podstawowa nr ... · • Jak należy zachowywać się...