Anna Górzyńska kl. III DPubliczne Gimnazjum im. Książąt Pomorza

Zachodniego w TrzebiatowiePraca wykonana pod opieką p. Agaty Styranki

Żołnierze wyklęci

Czesław Hołubps. „Ryks”, „Żbik”,

„Huczny”

Czesław Hołub

Czesław Hołub urodził się 2 kwietnia 1925 r. w Brześciu nad Bugiem. W 1958r.ukończył Liceum Ogólnokształcące dla Pracujących w Stargardzie Szczecińskim, a w 1959r. rozpoczął studia na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wydziale Filozoficzno-Historycznym; po pierwszym roku został relegowany; z zamiłowania historyk.

Zamiast wstępuCzesław Hołub spędził pierwsze lata swojego życia w Brześciu. Za sprawą swoich starszych braci – Henryka ps. „Poręba” i Wiktora ps. „Kmicic” wstąpił do podziemia, przyjmując pseudonim „Ryks”.Niestety, bracia nie doczekali wolnej Polski – zginęli z rąk brzeskiego gestapo wkrótce po rozbiciu więzienia w Pińsku.

Zamiast wstępu

„Ryks” ukończył podchorążówkę AK tzw. Młodnik, walczył z bandami UPA na Polesiu Wołyńskim oraz z Niemcami. We wrześniu 1943 r. trafił do oddziału por. Wojciecha Zbiluta ps. „Jur”. 28 października został ranny w potyczce z Niemcami. Po wykurowaniu się został dowódcą plutonu Szarych Szeregów „Grzechotka”. W styczniu 1944r. ponownie ranny w czasie wysadzania pociągu z amunicją pod Tewlami.

Zamiast wstępu

Latem 1944 roku brał udział w koncentracji 30 Dywizji Piechoty AK, która szła na pomoc Powstaniu Warszawskiemu. Kiedy byli już na przedpolach Warszawy w miejscowości Dęby Wielkie, dywizja została rozbrojona przez Sowietów, a Czesław Hołub trafił do byłego obozu niemieckiego na Majdanku w Lublinie.„Ryks” uciekł z niego i wrócił do Brześcia, skąd przedostał się na drugą stronę Bugu, by ostatecznie osiąść na Pomorzu Zachodnim. Zmienił pseudonim konspiracyjny na „Żbik”. Pod tym właśnie pseudonimem działał w Ruchu Oporu Armii Krajowej, a potem w organizacji „Wolność i Niezawisłość”.

Odbicie więźniów w PińskuCzesław Hołub ps. „Ryks” brał udział w jednej z najgłośniejszych akcji polskiego podziemia czyli zdobycia więzienia w Pińsku i uwolnienia kpt. CC Alfreda Paczkowskiego ps. „Wania”, Mariana Czarneckiego ps. „Ryś”, Piotra Downara ps. „Azor”, oraz Mieczysława Eckhardta ps. „Bocian”. Decyzję o odbiciu podjął Komendant Armii Krajowej Stefan „Grot” Rowecki. Plan akcji na miejscu przygotowali cichociemni: „Ponury”, „Czarka”, „Kra” i „Kawa”.

Na zdjęciu brama wjazdowa do więzienia

w Pińsku.

Odbicie więźniów w Pińsku

Dowódcą akcji był por. Jan PiwnikSekcja pierwsza: 1. por. CC Jan Piwnik „Ponury”, 2. pchor. Władysław Hackiewicz, „MSZ”, „Zaleski”,3. pchor. Zbigniew Wojnowski, „Motor”,4. pchor. Zbigniew Sulima, „Esesman”.Sekcja druga: 1. por. CC Jan Rogowski, „Czarka”, 2. por. CC Wacław Kopisto, „Kra”, 3. pchor. Zbigniew Słonczyński, „Jastrzębiec”, „Jastrząb”,4. szer. Turoń, „Dzik”.

Odbicie więźniów w Pińsku

Sekcja trzecia 1. ppor. CC Michał Fijałka, „Kawa”, 2. szer. Wiktor Hołub, „Kmicic”,3. szer. Czesław Hołub, „Ryks”,4. szer. Skwierczyński, „Dym”.Sekcja czwarta 1. sierż. “Wrona” – „Kruk”,2. szer. Władysław Westwalewicz, „Płomień”.Sekcja piąta 1. kpr. Edward Pobudkiewicz, „Monster”,2. szer. Henryk Fedorowicz, „Pakunek”.Sekcja szósta – grupa pińska, dowódca Bronisław Posłuszny, „Drucik”.

Odbicie więźniów w PińskuSekcja trzecia z Czesławem Hołubem ps. „Ryks” w składzie, zaskoczyła kończących pracę Oberwachtmeistera Hellingera i Wachmeistera Zollnera. Po ich likwidacji „Ryks” wspiął się na wieżę strażniczą i opuścił linę dla „Kawy”, „Dzika” i „Kmicica”. Na znaczku przedstawiona jest scena zaskoczenia niemieckiego szefa więzienia w Pińsku. Wszyscy uczestnicy zostali odznaczeni. Czesław Hołub otrzymał Krzyż Walecznych.Akcja została uznana za wzorcową i na jej podstawie prowadzono szkolenia oddziałów dywersyjnych AK.

Działalność na Pomorzu Zachodnim

Po przyjeździe do Stargardu Szczecińskiego Czesław Hołub założył organizację podziemną na bazie uczniów Gimnazjum im. Adama Mickiewicza oraz II Męskiej Drużyny Harcerzy im. Obrońców Westerplatte.Grupa ta w dokumentach UB nazwana jest Batalionem Pomorskim AK – Grupa Młodzieżowa Szczecin.Wraz z Czesławem Hołubem w utworzonej formacji na terenie Stargardu działali: Józef Piwko ps. „Krótki”, walczył w Świętokrzyskiem w oddziałach „Szarego”, Waldemar Kruszyński ps. „Trzynastka”, Jan Tartanus ps. „Zagłoba”, Wojciech Królikowski ps. „Zorian”, walczył w Powstaniu Warszawskim, Walerian Wołkowicz ps. „Pantera”, uczestniczył m.in. w walkach o Wilno, Zdzisław Śliwiński ps. „Duch”, Józef Zamorski ps. „Bleck”, Jerzy Karpowicz ps. „Dromader”, walczył w Powstaniu Warszawskim, Stanisław Leszczyński ps. „Ryś”, Pelagia Danisz ps. „Szarotka”, oraz Zbigniew Danisz ps. „Dorota”. Placówce nadano kryptonim B17.

Akcja podczas uroczystości „Trzymamy straż nad Odrą”

W lutym 1946 roku według oficjalnych danych Szczecin liczył 73 tys. mieszkańców, z czego 41 tys. stanowili Niemcy. Przynależność miasta do Polski została już rozstrzygnięta w 1945 roku, zatem nowi gospodarze ziem mogli skupić swoją uwagę na zagospodarowaniu. L. Borkowicz wyszedł wówczas z inicjatywą zorganizowania dużej imprezy w Szczecinie, a jej plan szczegółowo omówiono także na najwyższych szczeblach władzy centralnej. Ostatecznie postanowiono, iż w dniach 13-14 kwietnia 1946 roku odbędzie się w Szczecinie uroczystość pod nazwą „Trzymamy straż nad Odrą”.

Akcja podczas uroczystości „Trzymamy straż nad Odrą”

Makieta pomnika, który ostatecznie nigdy nie powstał (w tym miejscu wzniesiono pomnik wdzięczności dla Armii

Radzieckiej).

Akcja podczas uroczystości „Trzymamy straż nad Odrą”

Klęczący Bolesław Bierut w czasie mszy świętej na Jasnych Błoniach.

Akcja podczas uroczystości „Trzymamy straż nad Odrą”

Gdy Czesław Hołub dowiedział się, że do Szczecina przybędzie Bolesław Bierut, postanowił dokonać zamachu na niego. W tym celu

zorganizował rozpoznanie terenu, aby wybrać dogodne miejsce.

W czasie uroczystości, gdy Bolesław Bierut przemawiał na tej trybunie, miał być przeprowadzony zamach. W tym celu do Szczecina udał się oddział składający się z sześciu osób pod dowództwem Czesława Hołuba. Cały teren był szczelnie obstawiony, na dachach rozmieszczono radzieckich snajperów, skoncentrowano duże oddziały wojskowe.

Akcja podczas uroczystości „Trzymamy straż nad Odrą”

Mimo że plac był dobrze chroniony przez różne służby radzieckie, oddział nadal był zdeterminowany wykonać akcję. Jednak z jakiegoś powodu to się nie stało. Oficjalnym powodem zaniechania zamachu był strach o życie młodych ludzi, którzy zjechali do Szczecina z różnych stron Polski.Wg relacji Czesława Hołuba ustawienie młodych ludzi na Wałach Chrobrego mogło doprowadzić do masakry, jeśli wybuchłaby panika. Jednak nie wiemy do końca z jakiego powodu akcji nie wykonano. Innym z powodów mogło być to, że Bolesław Bierut zbyt krótko przemawiał. Po wypowiedzeniu drugiego zdania przez Bieruta na trybunie pojawił się Mikołajczyk i ludzie zaczęli skandować jego nazwisko, uniemożliwiając Bierutowi przemówienie. Zdenerwowany Bierut zszedł z trybuny, wsiadł do samochodu i odjechał.

Akcja podczas uroczystości „Trzymamy straż nad Odrą”

W styczniu 1946 roku do oddziału Czesława Hołuba, przez łączniczkę z Poznania, trafił odpis wyroku śmierci wydanego na Feliksa Witka przez Wojskowy Sąd Specjalny w Kielcach.

Mieszkającego w Dalewie sekretarza PPR rozpoznano i zidentyfikowano jako Franza Wittka, wsławionego okrucieństwem wobec lokalnej ludności, konfidenta Gestapo z Kielc.

Stargardzki oddział wykonał otrzymany rozkaz 18 stycznia 1946 roku. W akcji brali udział: Hołub, Piwko, Królikowski i Wołkowicz.

W drugiej połowie lutego 1946 roku Piwko, Śliwiński, Kruszyński, Królikowski, Zamorski i Hołub uciekli do lasu. Pozostali działacze podziemia (ci którzy nie zdecydowali się na ucieczkę) wpadli w ręce UB. Służby bezpieczeństwa przeprowadziły akcję „oczyszczania” pobliskich lasów.

Ucieczka oddziału do Puszczy Goleniowskiej

Obława w Puszczy GoleniowskiejOdziały KBW wspierane przez rosyjskie jednostki pancerne zorganizowały pod koniec lutego 1946 roku w Puszczy Goleniowskiej obławę na oddział Czesława Hołuba. Akcja ta nastąpiła po fali aresztowań w stargardzkich strukturach oddziału oraz aresztowaniu w Krzemieńcu ludzi związanych z działającym tam punktem konspiracyjnym.W czasie tej akcji Czesław Hołub zniszczył jeden z atakujących czołgów.

Aresztowanie Czesława HołubaWobec zaistniałej sytuacji, w marcu 1946 roku w Grzędzicach, podjęto decyzję o rozwiązaniu oddziału Hołuba. Czesław Hołub i Józef Piwko na krótko opuścili Pomorze Zachodnie, ale wkrótce wrócili z planem odbicia przetrzymywanych w Wojewódzkim Urzędzie Bezpieczeństwa w Szczecinie kolegów. Akcja nie doszła jednak do skutku, a Hołub i Piwko, ukrywając się po drodze w kilku polskich miastach, trafili ostatecznie do Olsztyna, gdzie związali się z WiN-em. Obydwaj zostali aresztowani 18 grudnia 1946 roku. Czesław Hołub i Józef Piwko stanęli przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Olsztynie. Pierwszy został skazany na karę śmierci zamienioną w ramach amnestii na 15 lat więzienia, drugi dostał łączną karę 15 lat więzienia (za jedno z „przestępstw” także dostał karę śmierci zamienioną na 15 lat). Ci z członków oddziału Hołuba, którzy po odbyciu kar wrócili do Stargardu (Cz. Hołub zwolniony z więzienia wrócił do miasta w 1956 roku) praktycznie do końca istnienia PRL byli pod stałą obserwacją i inwigilacją.

Źródła• Slajd 2: (zdjęcie) http://repozytorium.encysol.pl/wiki/Czes%C5%82aw_Ho%C5%82ub ,(tekst) http://

www.encyklopedia-solidarnosci.pl/wiki/index.php?title=Czes%C5%82aw_Ho%C5%82ub• Slajd 3: (zdjęcie) Okręg Polseki ZWZ-AK Czesław Hołub, (tekst) Gazeta Polska Rysunek na skrawku

papieru• Slajd 4: (zdjęcie i tekst) Gazeta Polska Rysunek na skrawku papieru• Slajd 5: (tekst) Gazeta Polska Rysunek na skrawku papieru• Slajd 6: (zdjęcie i tekst)

http://tropyhistorii.wordpress.com/2013/04/23/akcja-pinska-zdobyc-wiezienie/• Slajd 7: (tekst) http://tropyhistorii.wordpress.com/2013/04/23/akcja-pinska-zdobyc-wiezienie/• Slajd 8: (tekst) http://tropyhistorii.wordpress.com/2013/04/23/akcja-pinska-zdobyc-wiezienie/• Slajd 9: (tekst) http://tropyhistorii.wordpress.com/2013/04/23/akcja-pinska-zdobyc-wiezienie/• Slajd 10:(tekst) Dziennik Stargardzki Stargardzkie powojenne podziemie niepodległościowe- historia

oddziału Czesława Hołuba (zdjęcie) http://www.audiovis.nac.gov.pl/obraz/134666/• Slajd 11: (tekst) http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/%

E2%80%9ETrzymamy_stra%C5%BC_nad_Odr%C4%85%E2%80%9D• Wszystkie zamieszczone zdjęcia i informacje zawarte w slajdach od 11 do 16 pochodzą od Jana

Tarnowskiego.• Informacje zamieszczone w slajdach 17,18 pochodzą od Jana Tarnowskiego, a zdjęcie płonącego

czołgu z Atlasu polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956, red. Rafał Wnuk, wyd. IPN, Warszawa-Lublin 2007

• Slajd 19: Dziennik Stargardzki Stargardzkie powojenne podziemie niepodległościowe- historia oddziału Czesława Hołuba

• Większość znaczków zawartych w prezentacji pochodzi z kolekcji Jana Tarnowskiego.

W prezentacji skupiłam się na trzech znaczących akcjach, w których uczestniczył Czesław Hołub. Pierwsza to odbicie więźniów w Pińsku - znana i opisana w literaturze i dwie dotychczas nieopisane, znane tylko z relacji Czesława Hołuba jakie złożył na ręce Jana Tarnowskiego: Zamach na Bolesława Bieruta i Obława w Puszczy Goleniowskiej.

Koniec