Czekamy ciebie, czerwona zarazo,

byś wybawiła nas od czarnej śmierci,

byś nam Kraj przedtem rozdarłwszy na ćwierci, była

zbawieniem witanym z odrazą.

Czekamy ciebie, ty potęgo tłumu

zbydlęciałego pod twych rządów knutem

czekamy ciebie, byś nas zgniotła butem swego zalewu i

haseł poszumu.

Czekamy ciebie, ty odwieczny wrogu,

morderco krwawy tłumu naszych braci,

czekamy ciebie, nie żeby zapłacić,

lecz chlebem witać na rodzinnym progu.

Żebyś ty wiedział nienawistny zbawco,

jakiej ci śmierci życzymy w podzięce

i jak bezsilnie zaciskamy ręce

pomocy prosząc, podstępny oprawco.

Żebyś ty wiedział dziadów naszych

kacie, sybirskich więzień ponura

legendo, jak twoją dobroć wszyscy kląć

tu będą, wszyscy Słowianie, wszyscy

twoi bracia

Żebyś ty wiedział, jak to strasznie

boli nas, dzieci Wielkiej,

Niepodległej, Świętej

skuwać w kajdany łaski twej

przeklętej, cuchnącej jarzmem wiekowej

niewoli.

Legła twa armia zwycięska, czerwona

u stóp łun jasnych płonącej Warszawy

i scierwią duszę syci bólem krwawym

garstki szaleńców, co na gruzach kona.

Podziemie

antykomunistyczne

Podziemie

antynazistowskie

CEL:

Odzyskanie

Suwerennego

państwa

1944 r.

1944 – rozbrajanie oddziałów polskiego podziemia przez

wkraczającą na ziemie polskie Armię Czerwoną;

1946/47 – koniec masowego charakteru podziemia

1956 – ostatnia fala ujawniania się, amnestia dla wielu uwięzionych

1963 – śmierć Józefa Franczaka „Lalka”

1989 – do tego momentu wielu wyklętych żyło pod fałszywymi

nazwiskami lub było inwigilowanych przez bezpiekę

21 lipca 1944 r. Armia czerwona przekracza Bug.

22 lipca 1944 r. zajęcie Chełmna, pierwszego większego miasta po zachodniej stronie Bugu.

ZSRR uznaje go za reprezentację Polski.

Styczeń 1945

wypierają Niemców z

terytoriów Polski

Leopold Okulicki

„Niedźwiadek” wydaje

rozkaz rozwiązania

AK, ale jednocześnie

wezwał do zachowania

zakonspirowanych

sztabów i łączności.

Na wschód od Wisły

rozwiązanie AK

potraktowano jako

taktyczną rozgrywkę.

Na zachód od Wisły

rozkaz likwidujący AK

został w większości

przypadków wykonany.

gen. Fieldorf

Szybki odpływ Polaków z

tych ziem

Tych, którzy zdecydowali się

pozostać broniła partyzantka,

ale była ona

zdecentralizowana,

wyspowa, przetrwała do roku

1949 r., a ostatnie grupy

rozbito w latach 1951-1952.

Na ziemiach wcielonych

zginęło z rąk sowieckich 3-4

tys. żołnierzy AK.

28 czerwca 1945 r. powstaje

Tymczasowy Rząd Jedności

Narodowej. Rząd emigracyjny

stracił mandat do prowadzenia

działalności.

W lecie 1945 r. rozwiązuje się

Rada Jedności Narodowej oraz

Delegatura Sił Zbrojnych na

Kraj – przerwanie ciągłości

konspiracji stworzonej w 1939

r.

Wrzesień 1945 r. powstaje

Ruch Oporu bez Wojny i

Dywersji, znany jako

Zrzeszenie „Wolność i

Niezawisłość”.

TRJN

płk. Jan

Rzepecki

Gdzie działało podziemie niepodległościowe?

WiN jako opozycję cywilno-polityczną udało się

wcielić w życie w południowej części kraju.

W Polsce wschodniej organizacja cały czas miała

charakter związku zbrojnego.

Na zachodzie i północy kraju nie udało się

stworzyć zwartych struktur WiNu.

Spór pomiędzy AK-DSZ-WiN a obozem narodowym, który

powołał Narodowe Zjednoczenie Wojskowe.

WiN

Zachęcanie

do udziału

w referendum

1946 r.

i głosowaniem

dwa razy „nie”

Popieranie PSL

Problem ukraiński –

Zaprzestanie walk

Bojkot głosowania,

lub trzy razy „nie”

Dystansowanie się

do PSL

Wzywali do siłowego

pokonania

Ukraińców

SN/NZW

Wielkopolska Samodzielna Grupa Ochotnicza „Warta” ppłk Andrzej Rzewuski

Łódzkie, Górny Śląsk - Grupa „Manewr” przekształca się w Konspiracyjne Wojsko Polskie.

Eksterytorialny Wileński Okręg AK

Mazowsze - Ruch Oporu Armii Krajowej

ppłk Andrzej Rzewuski

Stosunek do walki zbrojnej – żadna z organizacji

nie zakładała wybuchu powstania powszechnego.

Ograniczenie działań zbrojnych podziemia do

samoobrony, eliminacji funkcjonariuszy i

agentury aparatu bezpieczeństwa.

Oprócz ataków na posterunki MO i więzienia nie

było działań ofensywnych

Znika dywersja gospodarcza i komunikacyjna.

Oczekiwanie na wojnę

między ZSRR a krajami

Zachodu - wiara w

możliwość odbudowy

niezawisłego państwa

polskiego

dowiedzieliśmy się […] że u każdego w domu siedzi

NKWD albo UB-owiec polski i czeka na nas. Więc

jak można było pójść do domu? Poszliśmy z

powrotem do lasu.

(fragment wywiadu z T. Grotkiem,

Migawki z przeszłości, Warszawa 2010)

Ministerstwo Bezpieczeństwa

Publicznego Stanisław Radkiewicz

Milicja Obywatelska Franciszek Jóźwiak

Korpus Bezpieczeństwa

Publicznego Bolesław Kieniewicz

Pierwsze dwa lata walki z podziemiem wzięli na siebie Sowieci

Jednostki Armii czerwonej, NKWD

oraz kontrwywiadu „Smiesz”

Najbardziej aktywne podziemie na Białostocczyźnie, Lubelszczyźnie, Rzeszowszczyźnie, wschodnie Mazowsze – na tych terenach dwuwładza.

Mniejsze oddziaływanie na Wielkopolsce Pomorzu Gdańskim i Śląsku.

Początkowo - przeczesywanie

terenu, później każdej grupie

zwalczającej przypisywano

jeden oddział partyzancki.

Informacje wydobywane na

przesłuchaniach, agentura.

Zastraszanie ludności –

rozstrzeliwania publiczne, ale

również skrytobójstwa.

Przekonywanie podziemia do

negocjacji – taktyka amnestii.

Prowokacje.

Sfałszowane wybory – kontynuowanie walki zbrojnej straciło sens.

Ogłoszenie amnestii

Ujawniło się około 90% członków WiNu i ok. 60%członków podziemia narodowego.

W podziemiu został najaktywniejsi działacze, którzy nie mogli liczyć na łaskę komunistów, ostatnie oddziały zostały rozbite dopiero w 1956 r. (głównie przez agentów). Plakat

propagandowy

Obwieszczenie

o amnestii

Szacuje się, że przez powojenne organizacje podziemne

przewinęło się około 120-180 tys. ludzi.

Połowa wyszła z AK.

Około 30-40 tys. NZW

Około 30-40 tys. lokalne organizacje.

Liczby te nie obejmują ludzi, którzy pomagali

partyzantom (np. lekarze, pielęgniarki itp.)

Koło 8,5 tys. poległo w walce, 5 tys. skazano na karę

śmierci (połowę wyroków wykonano). Oprócz tego kilka

tysięcy osób zmarło w więzieniach (brak dokładnych

danych).

Rozbicie podziemia zamknęło pierwszy okres walki komunistów o władzę.

Po jego likwidacji mogli oni podjąć działania przeciwko kolejnym „wrogom klasowym”.

Józef Franczak ps. Lalek był ostatnim poległym

w boju partyzantem podziemia poakowskiego na

terenie Polski.

Zginął 21 października 1963 roku

Bibliografia:

Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956, red.

R. Wnuk, Warszawa-Lublin 2007.

Opracowała:

Magdalena Bogdan

CE IPN Przystanek Historia