Przestrzeń i czas społecznie

doświadczane...Przykład Łodzi

Mgr Paulina Tobiasz-Lis

Zakład Geografii Regionalnej i Społecznej

Uniwersytet Łódzki

„ Przestrzeń i czas nie tylko istnieją obiektywnie, ale ludzie subiektywnie je sobie uświadamiają i przyswajają”. K. Lynch, 1972,

What Time Is This Place?

K. Lynch, 1960, The Image of The City

Inspiracje:

• Doświadczanie może oznaczać:- ogół zjawisk psychicznych w danym momencie traktowanych tak, jak one są odbierane bezpośrednio przez osobę doznającą; w takim rozumieniu jest to aktualne „doświadczanie” otaczającego środowiska,- zapis w świadomości przeżytych zdarzeń, sytuacji, kontaktów z otoczeniem,- trwały skutek przeżytych zdarzeń, sytuacji, interakcji w psychice, zachowaniu i działaniach człowieka,- wiedzę wyniesioną z własnych, wcześniejszych działań, zachowań czy przeżyć.

zadanie na dobry początek

Bardzo proszę o naszkicowanie planu Łodzi, uwzględniającego istotne dla Pani/Pana elementy.

Proszę polegać TYLKO na swojej pamięci (proszę nie konsultować się z innymi osobami, ani nie korzystać z jakichkolwiek materiałów graficznych).

Elementy szkiców• Na podstawie analizy szkiców

miast K. Lynch wyróżnił5 stałych elementów, które sąpodstawą ich konstrukcji.

• Dało to początek rozwoju strukturalnego (opisowego) nurtu badania wyobrażeń.

• K. Lynch wprowadził także do nomenklatury naukowej pojęcia „czytelności”i „wyobrażalności”przestrzeni miejskiej.

• W wyniku krytyki metody K. Lyncha pojawiły się prace w nurcie wartościującym i symbolicznym.

Diagram ilustrujący wszystkich pięć elementów mapy poznawczej, zaproponowanych przez LynchaŹródło: Opracowanie własne na podstawie Bell, Greene, Fisher, Baum 2004

Subiektywizm szkiców, subiektywizm klasyfikacji elementów

Ścieżka czy krawędź?

Subiektywizm szkiców, subiektywizm klasyfikacji elementów

Punkt orientacyjny czy węzeł?

Typy map poznawczychTypy m

ap poznawczych w

g AppleyardaŹródło: O

pracowanie w

łasne na podstawie

Appleyard(1970)

Szkice liniowe

Szkice powierzchniowe

Wyobrażenie struktury Łodzi w latach 1990-2010.

Obraz zbiorczy

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Mordwa 1993, 2003 oraz

badań kwestionariuszowych.

„Mentalny atlas” Łodzi

dotychczasowe w

nioski

• Struktura przestrzeni Łodzi, zwłaszcza jej centralnych części, jest czytelna co świadczy o jej dobrym zorganizowaniu.

• Regularność układu urbanistycznego śródmieścia pozostaje w wyraźnym kontraście w stosunku do pozostałych części miasta.

• Niektóre fragmenty miasta, nazwane przez Lyncha ”rejonami”, w ogóle nie istnieją w świadomości łodzian.

• Mało czytelne są granice miasta i jego połączenie z ośrodkami sąsiednimi.

• Niespójny obraz Łodzi, spowodowany jest wprowadzaniem przypadkowych, przeważnie niedostosowanych do kontekstu miejsca, obiektów uniwersalnych.

• Na kształt wyobrażeń mają wpływ czynniki związane z przedmiotem percepcji (przestrzeń) jak i z jej podmiotem (odbiorca).

• Wyobrażenie przestrzeni Łodzi w jego strukturalnym aspekcie zmienia się w czasie i składa się z mniejszej liczby elementów. Wiąże się to zarówno ze zmianami przestrzeni jak i zmianami o charakterze społeczno-kulturowym.

Obrazowość (imagebility)i czytelność (legibility) przestrzeni

• OBRAZOWOŚĆ to jakościowa cecha wizualna obiektów czy zdarzeń, która umożliwia przywołanie ich do świadomości każdego obserwatora. Kolor, kształt, czy cały układ pewnych obiektów w przestrzeni wpływają na ich szybką i łatwą identyfikację oraz wysoce użyteczną reprezentację środowiska w ludzkich umysłach. Obrazowe elementy przestrzeni fizycznej miasta wpływają na CZYTELNOŚĆ jego struktury.

• Miasto CZYTELNE, to miasto dobrze zorganizowane przestrzennie, którego struktura pomaga w orientacji i poruszaniu się użytkowników bez lęku o zabłądzenie.

• K. Lynch (1960) porównuje CZYTELNOŚĆ przestrzeni do zapisanej kartki. Jeśli jest czytelna to już pierwszy rzut oka pozwoli wyodrębnić poszczególne symbole składające się na całość informacji.

Obrazowość elementów przestrzeni i ich wpływ na kształt wyobrażeń

Ścieżki: ciągłość,niezmienna szerokość, specyfika wyglądu, powiązanie z innymi ścieżkami – najlepiej pod kątem prostym. Punkty orientacyjne:kontrast z otoczeniem, duże rozmiary, dobra widoczność, powiązanie z innymi funkcjami. Węzły: specyficzna forma urbanistyczno–architektoniczna i skupienie wielu różnych funkcji. Obszary: specyfika krajobrazowa.

• Kategoria czasunależy do najbardziej podstawowych pojęć, za których pomocą ludzie postrzegają rzeczywistość. Czas jest nieuchronnym składnikiem wszelkiego doświadczeniaindywidualnego i zbiorowego.

• W tym przypadku czas jest rozumiany jako zjawisko społeczne i kulturowe, a szczególną uwagę zwraca się na jego codzienne doświadczanie przez mieszkańców miasta.

• Prezentując społeczne postrzeganie czasu w przestrzeni miejskiej uwzględniono dwie grupy problemów:1. Sposoby orientacji w czasie, 2. Systemy rachuby czasu,

• Zilustrowano symbole czasu w przestrzeni miejskiej Łodzi, które mają znaczenie w jego codziennym doświadczaniu przez mieszkańców.

Pytania, na które szukano odpowiedzi:

• Jakie wskazówki obecne w przestrzeni miasta mówią o porze dnia/porze roku?

• Przy jakich okazjach miasto jest inne niż zwykle?

• Które fragmenty miasta świadczą o jego historii?

• Co jest w mieście najmłodsze? Co najstarsze?

• Gdzie w mieście czas płynie najszybciej/najwolniej?

• Gdzie w mieście czas się zatrzymał?

• Który fragment miasta przypomina dzieciństwo/młodość?

Sposoby „myślenia o czasie” E. Leacha

• Pierwotna postawa wobec czasu, Czas ujmowany jako powtarzający się cykl pewnych wydarzeń powracających w określonym następstwie. Dostrzegana jest przede wszystkim cykliczność prac i działań związanych z porami roku oraz zjawiskami ludzkiego życia. Dostrzega się więc cykl przyrody i cykl ludzki. Czas nie ma tutaj chronologii, nie jest mierzalny.

• czas historyczny, • czas magiczny, • czas naukowy,

• czas polityczny.

Czas cykliczny- pora dnia

6.0018.00

Czas cykliczny- pora dnia

Czas cykliczny- pora dnia12.00, 14.00, 16.00, 18.00, 20.00

Czas cykliczny- pora dnia

12.00

Czas cykliczny- pora dniaprzedpołudnie

popołudnie

Czas cykliczny- pora roku

Czas cykliczny- pora roku

Czas cykliczny- pora roku

Czas cykliczny- pora roku

Czas cykliczny- pora roku

Miasto inne niż zwykle

Miasto inne niż zwykle

Miasto inne niż zw

ykle

Miejsca opowiadające historię miasta

Miejsca opowiadające historię miasta

Miejsca opowiadające historię miasta

Miejsca gdzie czas płynie szybko

Miejsca gdzie czas płynie wolno

Miejsca gdzie czas płynie wolno

Gdzie czas płynie najwolniej i najszybciej w Łodzi?

„Ko ściół św. Józefa to jeden z najstarszych budynków w Łodzi. Drewniany, mały, otoczony zielenią. Tam czas nie tylko płynie powoli, ale jakby zatrzymał się w ogóle. (...) A po drugiej stronie ulicy- Manufaktura. Cięgle ktoś wchodzi i wychodzi przez monumentalną bramę, wszyscy się spieszą. Dzisiaj, żeby zrobić zakupy, zdążyć na wyprzedaże, a sto lat temu tłumy ludzi spieszyły się do pracy w fabryce (...). Ruch był tu zawsze (...)”.

Raz wolno, raz szybko...

Miejsca gdzie czas się zatrzymał

Miejsca gdzie czas się zatrzymał„Miejscem w Łodzi, w którym czas się zatrzymał może być osiedle na Księżym Młynie. (...) Stojąc w tym miejscu, można poczuć klimat dziewiętnastowiecznej Łodzi. Tylko talerze satelitarne zdradzają, że jest XXI wiek”.

Mie

jsca

gdz

ie

czas

się za

trzy

mał

„Spoglądając w stronę łódzkich podwórek niejednokrotnie mam wrażenie, że czas już dawno się tam zatrzymał. Wystarczy jeden krok by przenieść się w czasie. (...) Osiedle przy ulicy Ogrodowej to osobliwy przykład pofabrycznej architektury, w której pomimo, iż znajduje się w dynamicznym centrum miasta, wciąż czuć ducha dawnych lat.”

Miejsca wspomnień

Miejsca wspomnień

Miejsca wspomnień

Wnioski:

• Badania potwierdzają istnienie mnogości czasów, w jednym społeczeństwie, wśród której spotykamy postawy i pojęcia bliskie„pierwotnej postawie wobec czasu”.

• We współczesnej przestrzeni miejskiej dostosowuje się miary czasu i myśli się o czasie w sposób daleki od naukowej,czy liczbowej, wymiernej podstawy.

• Czas doświadczany przez użytkowników przestrzeni miejskiej ma charakter jakościowy. Nie jest linearny lecz cykliczny.

• Należy zwrócić uwagę na wielość czasów w różnych wymiarach, na różnych poziomach, począwszy od różnic między społeczeństwami czy kulturami, skończywszy na różnorodności wewnątrzspołecznej, czy wewnątrzgrupowej.

Dziękuję za uwagę