Ćwiczenie 9. Rzutowanie i wymiarowanie Strona 1 z 5

www.pkm.pollub.pl

Problem I. Model UD

– Dana jest bryła, której rzut izometryczny przedstawiono na rysunku 1. (W celu zwiększenia poglądowości na rysunku 2. przedstawiono także krawędzie niewidoczne bryły.)

1. Skonstruować rzuty prostokątne danej bryły w podziałce 1:1. Pokazać wewnętrzny kształt wszystkich otworów wykonując odpowiednie przekroje cząstkowe.

2. Podać wszystkie wymiary niezbędne do jednoznacznego opisu geometrycznego kształtu danej bryły. Uwaga: Przy umiejscawianiu wymiarów na rysunku kierować się następującymi

zasadami: – zasadą niepodawania wymiarów oczywistych, – zasadą niepowtarzania wymiarów, – zasadą grupowania wymiarów.

Ponadto wymiary powinny być umieszczone w taki sposób, aby linie wymiarowe nie przecinały się z innymi liniami wymiarowymi lub liniami pomocniczymi. Liczby wymiarowe wpisuje się (o ile jest to możliwe) w połowie długości linii wymiarowej, tuż nad linią i równolegle do niej.

3. Skonstruować znormalizowany rzut dimetryczny prostokątny danej bryły w podziałce 1:1. Informacje pomocnicze:

• zarys bryły rysować linią ciągłą grubą, zgodną z normą PN-ISO 128-24, • przekroje cząstkowe mają być oddzielone od widoku linią cienką falistą, zaś obszar

przekroju cząstkowego należy zakreskować lini ą cienką pod kątem 45° oraz ze stałą podziałką wynoszącą 2 mm,

• osie symetrii rysować linią cienką „z długą kreską i kropk ą” (— ⋅ — ⋅ — ⋅ —), zgodną z normą PN-ISO 128-24,

• osie symetrii mogą wystawać poza zarys brył do 5 mm, • linie cienkie „z długą kreską i kropką” powinny zaczynać się i kończyć kreskami,

a także przecinać się i załamywać kreskami, • dla widoków otworów o wymiarach średnicy do 12 mm linie cienki „z długą kreską

i kropką” można zastąpić linią cienką ciągłą , zgodną z normą PN-ISO 128-24, • linie wymiarowe oraz pomocnicze linie wymiarowe rysować linią cienką ciągłą,

zgodną z normą PN-ISO 128-24, • liczby i znaki wymiarowe pisać pismem technicznym o wysokości 3,5 mm,

zgodnym z normami: PN-EN ISO 3098–0 : 2002 oraz PN-EN ISO 3098–2 : 2002, • przestrzegać zasad wymiarowania zgodnych z normami: PN-ISO 129 : 1996 oraz PN-

ISO 129/AK : 1996,

Ćwiczenie 9. Rzutowanie i wymiarowanie Strona 2 z 5

www.pkm.pollub.pl

• odległość linii wymiarowej najbliższej zarysowi przedmiotu winna być niemniejsza niż 10 mm, odległości pomiędzy kolejnymi liniami wymiarowymi — niemniejsza niż 7 mm.

Przykładowe rozwiązanie:

W pierwszej kolejności należy określić położenie modelu w globalnym układzie współrzędnych 0xyz. Przy wyborze ustawienia należy kierować się zasadą, by rzut na płaszczyznę 0xz zawierał możliwie jak najwięcej informacji o bryle. Rzut na płaszczyznę 0xz nazywamy głównym (pionowym, z przodu lub rzutem A). Na rysunku 1 przedstawiono położenie globalnego układu współrzędnych w jakim narysowano rzuty prostokątne modelu.

W celu przestrzegania zasady ograniczającej liczbę rzutów do koniecznego minimum, niezbędnego do jednoznacznego zobrazowania i zwymiarowania przedmiotu analizowaną bryłę należy przedstawić (zob. rys. 4.) w trzech rzutach: głównym, z góry nazywany poziomym lub rzutem B (jest to rzut na płaszczyznę 0xy globalnego układu współrzędnych) oraz bocznym z lewej strony inaczej rzut C (rzut płaszczyznę 0yz globalnego układu współrzędnych). W rzutach tych w celu przedstawienia przelotowości otworów walcowych wykonano przekroje cząstkowe (zwane potocznie wyrwaniami ). Dodatkowo dla czytelności położeń tych otworów w bryle narysowano we wszystkich rzutach ich osie symetrii.

Rysunek 1. Przykładowa bryła w rzucie izometrycznym

Ćwiczenie 9. Rzutowanie i wymiarowanie Strona 3 z 5

www.pkm.pollub.pl

Rysunek 2. Przykładowa bryła w rzucie izometrycznym z narysowanymi

krawędziami niewidocznymi

Analizowaną bryłę zwymiarowano w układzie mieszanym. Przyjęte

w rozwiązaniu (zob. rys. 4.) wymiary równoległe określane są względem podstawowej, konstrukcyjnej bazy wymiarowej. Aby zachować jej zgodność z globalnym układem współrzędnych 0xyz jako bazę wymiarową przyjęto płaszczyzny podstawy, ściany tylniej oraz prawej bocznej analizowanej bryły (zob. rys. 1.). Należy powiedzieć, że jako konstrukcyjną bazę wymiarową można przyjąć ze względów praktycznych (o ile jest to uzasadnione) inne powierzchnie analizowanej bryły. Wymiary w układzie szeregowym zastosowano lokalnie do określenia szerokości i długości wybranych fragmentów bryły oraz odległości pomiędzy osiami otworów walcowych o tej samej średnicy. Dla otworów walcowych wartość średnic należy podać w przekrojach cząstkowych poprzedzając liczbę wymiarową znakiem: Ø.

Ćwiczenie 9. Rzutowanie i wymiarowanie Strona 4 z 5

www.pkm.pollub.pl

Zwymiarowanie ścięcia fragmentu bryły pod kątem 45° przedstawione jest na rysunku 4. Inne powierzchnie pochylone bryły należy zwymiarować podając wymiar początku pochylenia oraz wartość kąta tego pochylenia. W celu zwymiarowania wcięcia trójkątnego należy podać położenie jego wierzchołka oraz wartość kąta rozchylenia (zob. rys. 4.). Dla określenia gabarytu bryły należy podać jej maksymalne zewnętrzne wymiary w kierunku osi bazy wymiarowej określające jej długość, szerokość oraz wysokość.

W celu narysowania bryły w rzucie dimetrycznym należy narysować kierunki osi globalnego układu współrzędnych 0xyz. Kierunki osi x, y i z przedstawiono na rysunku 3, który ilustruje także sposób ich wykreślenia. Należy pamiętać, że odcinki równoległe w przestrzeni do osi y oraz z w dimetrii nie ulegają skróceniu. Odcinki równoległe do osi x podlegają skróceniu 1:2. W przypadku przecięcia się średnic sprzężonych elipsy, będącej rzutami okręgu, pod kątem 7° można tą elipsę aproksymować okręgiem. W innym przypadku należy stosować konstrukcj ę znajdującą osie elipsy, a następnie aproksymować ją owalem.

Rysunek 3. Rysunek kierunków i skróceń osi dla dimetrii prostokątnej

Ćwiczenie 9. Rzutowanie i wymiarowanie Strona 5 z 5

www.pkm.pollub.pl

Rysunek 4. Przykładowe rozwiązanie