Ciepłownictwo w Polsce · 2019-12-16 · Ciep1ownictwo w Polsce 6 Ciepłownictwo – definicja i...

Ciepłownictwo w PolsceEdycja 2019

www.forum-energii.eu

Ciepłownictwo w Polsce

2

OPRACOWANIE:

Rafał Macuk, Forum Energii

WSPÓŁPRACA:

dr Joanna Maćkowiak-Pandera, Andrzej Rubczyński, Forum Energii

REDAKCJA:

Aleksandra Zieleniec

OPRACOWANIE GRAFICZNE:

Karol Koszniec

PODZIĘKOWANIA

Serdecznie dziękujemy Instytutowi Badań Strukturalnych, Izbie Gospodarczej Ciepłownictwo Polskie oraz Krajowej Agencji Poszanowania Energii za współpracę i pomoc w pozyskaniu danych niezbędnych do przygotowania tej publikacji.

DATA PUBLIKACJI:

grudzień 2019

Forum Energii to think tank działający w obszarze energetyki. Naszą misją jest tworzenie fundamentów efektywnej, bezpiecznej, czystej

i innowacyjnej energetyki w oparciu o dane i analizy.

Wszystkie analizy i publikacje Forum Energii są udostępniane nieodpłatnie i mogą być powielane pod warunkiem wskazania źródła i autorów.


3

Wstęp (dr Joanna Maćkowiak-Pandera) 05

Ciepłownictwo – definicja i dostęp do danych 06

Główne wnioski 07

Największa ilość ciepła jest wytwarzana w indywidualnych gospodarstwach domowych 08

Budynki i efektywność energetyczna 09

W produkcji ciepła dominują urządzenia na paliwa stałe 10

Największa liczba budynków została wybudowana do 1988 r. 11

Standard energetyczny budynków w Polsce jest niski 12

Najwięcej energii w gospodarstwach domowych zużywamy do ogrzewania pomieszczeń 13

Paliwa i emisje 14

W ciepłownictwie dominuje węgiel 15

Emisja CO2 jest nadal wysoka 16

Głównym źródłem smogu jest spalanie paliw stałych w gospodarstwach domowych ogrzewanych indywidualnie 17

Gospodarstwa domowe w Polsce zużywają najwięcej węgla w Unii Europejskiej 18

Ubóstwo energetyczne 19

Definiowanie ubóstwa energetycznego 20

Najwięcej ubogich energetycznie mieszka w budynkach jednorodzinnych z lat 1961−1995 21

Najwięcej ubogich energetycznie mieszka w domach jednorodzinnych na wsi 22

GRUDZIEŃ 2019


4

Ciepłownictwo systemowe, sytuacja obecna i wyzwania 23Głównym odbiorcą ciepła z sieci są gospodarstwa domowe 24

Jedynie 66% ciepła wytwarzane jest z kogeneracji 25

Nie podjęto działań prowadzących do zmiany miksu paliwowego ciepłownictwa 26

Aż 80% systemów ciepłowniczych w Polsce jest nieefektywne 27

Mniejsze miasta − niższa efektywność 28

Ciepłownictwo dostosowuje się do bieżących wyzwań, ale te najpoważniejsze dopiero nadejdą 29

Sprzedaż ciepła spada pomimo wzrostu liczby odbiorców 30

Ciepłownictwo systemowe, aspekty finansowe 31

Średnie ceny sprzedaży ciepła z jednostek niekogeneracyjnych 32

Duże systemy ciepłownicze w miastach obniżają średnie ceny ciepła dla województwa 33

Cena ciepła z węgla jest coraz mniej konkurencyjna 34

Koszty wytwórców ciepła przewyższają dochody 35

Ciepłownictwo systemowe w Unii Europejskiej 36

W Polsce jest najwięcej odbiorców ciepła systemowego spośród wszystkich krajów UE 37

Jesteśmy na drugim miejscu w Europie, jeżeli chodzi o ilość zużytego ciepła wyprodukowanego w systemach ciepłowniczych 38

Mimo rozległego systemu ciepłowniczego udział kogeneracji w Polsce na tle UE jest relatywnie nieduży 39

Od przeszło 30 lat miks wytwórczy w UE intensywnie się zmienia 40

Struktura paliw w wybranych krajach UE w latach 1990−2017 41

Struktura paliw w wybranych krajach UE w latach 1990−2017 42

GRUDZIEŃ 2019


5

Wstęp

Polska dusi się smogiem, szczególnie zimą. Aby jakość powietrza zaczęła się poprawiać, najpierw na ciepłownictwo trzeba spojrzeć szeroko, bo to

zarówno sieci ciepłownicze jak i zaopatrzenie w ciepło gospodarstw domowych. Aż 70% ciepła powstaje w indywidualnych instalacjach grzewczych.

Pozostałe 30% jest wytwarzane w systemach ciepłowniczych – w ramach jednej z najlepiej rozwiniętych sieci ciepłowniczych w Europie. Teraz grozi

jej stopniowa degeneracja i utrata szans na zapewnienie zewnętrznego bodźca rozwojowego. Aż 80% systemów ciepłowniczych w Polsce nie spełnia

wymogów dyrektywy o efektywności energetycznej, co eliminuje możliwości wsparcia ze środków unijnych.

Jedną z głównych barier dla czystego ciepła jest nie tylko brak kompleksowej strategii dla tego obszaru, ale przede wszystkim brak powszechnie

dostępnych danych, które opisywałyby stan tego sektora. Uderzające, że zaopatrzenie w ciepło, które jest dużym problemem środowiskowym

i społecznym Polski jest tak mało opisane i rozpoznane. Brakuje danych na temat stanu efektywności energetycznej budynków, indywidualnych źródeł

ciepła i wielu innych. Fragmentarycznie informacje są zbierane przez Główny Urząd Statystyczny, Urząd Regulacji Energetyki i Agencję Rynku Energii.

Nie są one jednak łatwo dostępne. Brak wiedzy na temat sektora, skutkuje niewielkim zainteresowaniem kluczowych instytucji, a i trudno proponować

rozwiązania naprawcze skoro problem nie jest dobrze zdiagnozowany.

Przedstawiamy niniejszy raport, żeby podzielić się zebranymi danymi w przystępnej formie i wesprzeć dyskusję na temat strategii zaopatrzenia

w czyste ciepło polskich domów.

Zapraszam do lektury,

Dr Joanna Maćkowiak-Pandera

Prezes Forum Energii


6

Ciepłownictwo – definicja i dostęp do danych

Ciepłownictwo definiujemy szeroko – zarówno jako ciepłownictwo systemowe, obejmujące systemy ciepłownicze wraz z źródłami wytwarzania,

jak i ciepłownictwo niesystemowe, czyli indywidualne instalacje grzewcze w gospodarstwach domowych.

Raport powstał w oparciu o najbardziej aktualne dane i materiały publikowane przez: Główny Urząd Statystyczny, Agencję Rynku Energii,

Urząd Regulacji Energetyki, Krajową Agencję Poszanowania Energii, Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami, Izbę Gospodarczą

Ciepłownictwo Polskie, Eurostat i inne.

Przygotowując niniejszą publikację, dostrzegliśmy problemy, które mogą być barierą nie tylko przy tworzeniu obiektywnego i pełnego obrazu

ciepłownictwa w Polsce, ale także przy wprowadzaniu potrzebnych zmian w tym sektorze. Należą do nich:

• brak dostępu do danych − albo nie są one zbierane, albo nie są podawane do publicznej wiadomości.

• w publikowanych danych brak spójności metodycznej − instytucje statystyczne stosują własną metodę, co uniemożliwia stworzenie spójnego

obrazu badanego zagadnienia.

Ujęte w tym raporcie dane URE na temat ciepła systemowego dotyczą tylko przedsiębiorstw koncesjonowanych o mocy większej niż 5 MW. Dlatego

pominięto w nim przedsiębiorstwa o mniejszych mocach.

Brak danych jest barierą transformacji sektora energii w Polsce. Zaopatrzenie w ciepło jest domeną publiczną i dotyczy każdego polskiego gospodarstwa

domowego. Dane dotyczące np. efektywności energetycznej, emisji zanieczyszczeń, form ogrzewania powinny być regularnie zbierane i powszechnie

udostępniane.


7

Główne wnioski

• Politycy przez lata nie angażowali się w problem ciepłownictwa, postrzegając go jako trudny (rozproszona struktura), społecznie wrażliwy

(koszty ciepła) i polityczny (presja na spalanie węgla zamiast wykorzystywanie czystszych form wytwarzania ciepła).

• Efektem zaniechania działań na rzecz poprawy jakości ciepłownictwa jest najgorsze w całej UE powietrze wskutek emisji zanieczyszczeń

z ponad czterech milionów domów ogrzewanych własnymi źródłami ciepła na paliwo stałe. Krajowe gospodarstwa domowe zużywają 87%

węgla konsumowanego przez wszystkie gospodarstwa domowe w Unii Europejskiej.

• Ze względu na skalę problemu i rozproszenie indywidualnych źródeł ciepła odpowiedzialność za zmiany w ciepłownictwie rozkłada się

pomiędzy różne szczeble administracji rządowej i lokalnej. Brak koordynatora ujmującego kwestię ciepłownictwa całościowo zaowocował

nie tylko złą jakością powietrza, ale i niską efektywnością energetyczną budynków, dużymi stratami energii pierwotnej, a także brakiem

impulsów rozwojowych dla małych i średnich przedsiębiorstw współpracujących z budownictwem i ogrzewnictwem.

• Brakuje zarówno długoterminowej polityki w zakresie efektywności energetycznej, jak i modernizacji ciepłownictwa oraz wskazania krajowemu

przemysłowi kluczowych technologii będących fundamentem transformacji ciepłownictwa i jednocześnie źródłem rozwoju biznesowego.

• Nie do końca przemyślana polityka prywatyzacji sektora ciepłownictwa w latach 90. XX w. stała się co prawda dla dużych przedsiębiorstw

ciepłowniczych impulsem rozwojowym, ale pozostawiła swojemu losowi niedokapitalizowane małe systemy ciepłownicze. W efekcie obecnie

około 80% przedsiębiorstw ciepłowniczych w Polsce (odpowiedzialnych za produkcję 38% ciepła systemowego) zaliczanych jest do kategorii

nieefektywnych.

• Brak wizji rozwoju ciepłownictwa, jak też jego długoterminowych celów doprowadził do tego, że administracja rządowa koncentruje się

niemal wyłącznie na kontroli cen ciepła w systemach ciepłowniczych.

• Niesprecyzowanie polityki energetycznej państwa, w połączeniu z utrzymywaniem cen ciepła na możliwie najniższym poziomie, zatrzymało

modernizację ciepłownictwa i skumulowało problemy.

• Nieskuteczna polityka socjalna, która miałaby zapobiegać ubóstwu energetycznemu (dotyczy ono około 12% społeczeństwa), blokuje

modernizację ciepłownictwa.

• Konieczne jest postawienie celów modernizacyjnych przed ciepłownictwem w perspektywie roku 2030 oraz opracowanie mechanizmów

wsparcia ich realizacji oraz modeli biznesowych wprowadzających zmiany.


8

Największa ilość ciepła jest wytwarzana w indywidualnych gospodarstwach domowych

• Ciepło systemowe stanowi ¼ strumienia ciepła.

• Polityka energetyczna i polityka środowiskowa państwa powinny obejmować zarówno ciepło systemowe, jak i niesystemowe.

CIEPŁO NIESYSTEMOWE: 76%

GOSPODARSTWA DOMOWE: 49%

GOSPODARSTWA DOMOWE: 17%

HANDEL, USŁUGI I INNE: 7%

HANDEL, USŁUGI I INNE: 2%

PRZEMYSŁ I BUDOWNICTWO: 20%

PRZEMYSŁ I BUDOWNICTWO: 5%

CIEPŁO SYSTEMOWE: 24%

ZUŻY

CIE

CIEP

ŁA: 1

00

%

Wykres 1. Struktura zużycia ciepła w PolsceŹródło: Opracowano na podstawie danych KAPE, GUS, URE.


9

Budynki i efektywność energetyczna


10

W produkcji ciepła dominują urządzenia na paliwa stałe

• Aż w około 3,5 miliona budynków do ogrzewania wykorzystuje się nieefektywne źródła ciepła na paliwa stałe.

Wykres 2. Sposób ogrzewania w gospodarstwach domowych według nośnika energii w 2015 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych GUS.

ENERGIA ELEKTRYCZNA2%

GAZ ZIEMNY9%

CIEPŁO SIECIOWE 41%

PALIWA STAŁE47%

INNE1%


11

Największa liczba budynków została wybudowana do 1988 r.

• Do roku 1988 efektywność energetyczna miała marginalne znaczenie w budownictwie. Przekłada się to na obecnie wysokie zużycie energii

dla celów grzewczych.

0

1500

1000

500

przed 1918

Tysią

c bu

dynk

ów

1918–1944 1945–1970 1971–1978 1979–1988 1989–2002 2003–2007 2008–2011 w budowie nieustalone

Wykres 3. Struktura wiekowa zasobów mieszkaniowych według stanu na rok 2012Źródło: Opracowano na podstawie: Narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań 2011, GUS, Warszawa.


12

Standard energetyczny budynków w Polsce jest niski

• Prawie 2/3 budynków w Polsce charakteryzuje się niską efektywnością energetyczną.

• Źle wykonywana termomodernizacja blokuje na wiele lat poprawę efektywności energetycznej.

Wykres 4. Standard izolacyjności cieplnej budynków w Polsce w 2017 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych Instytutu Ekonomii Środowiska.

BARDZO WYSOKI1%

WYSOKI11%

ŚREDNI25%

BARDZO NISKI41%

NISKI22%


13

URZĄDZENIA ELEKTRYCZNE10%

OGRZEWANIE POMIESZCZEŃ66%

OGRZEWANIE WODY15%

GOTOWANIE POSIŁKÓW9%

Najwięcej energii w gospodarstwach domowych zużywamy do ogrzewania pomieszczeń

• Relatywnie wysoki udział energii do ogrzewania pomieszczeń wynika z niskiej efektywności energetycznej budynków oraz strefy klimatycznej,

w której leży Polska.

• Obserwowany w ostatnich latach stały wzrost średnich dobowych temperatur wpłynie na zmniejszenie zużycia energii grzewczej.

Wykres 5. Struktura zużycia energii w gospodarstwach domowych w 2017 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych GUS.


14

Paliwa i emisje


15

OLEJE0,5%

POZOSTAŁE6,0%

WĘGLOWE47,7%

POZOSTAŁE1,1%

WĘGLOWE72,5%

GAZOWE31,1%

GAZOWE8,6%

OLEJE4,8%

BIOMASA I INNE OZE8,1%

BIOMASA I INNE OZE

19,6%

OGRZEWANIE INDYWIDUALNE2017

CIEPŁOWNICTWO SYSTEMOWE2018

W ciepłownictwie dominuje węgiel

• Zużycie węgla do celów grzewczych wynosi 24 mln ton, z czego aż 12 mln ton jest spalane w gospodarstwach domowych ogrzewanych

indywidualnie i przez innych drobnych odbiorców węgla.

Wykres 6. Zużycie paliw do celów grzewczych Źródło: Opracowano na podstawie danych KAPE, GUS i URE.


16

GOSPODARSTWA DOMOWE CIEPŁOWNICTWO SYSTEMOWE

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Mili

on to

n CO

2

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Wykres 7. Emisja CO2 przez ciepłownictwo, w tym przedsiębiorstwa ciepłownicze i gospodarstwa domoweŹródło: Opracowano na podstawie danych EEA, URE.

Emisja CO2 jest nadal wysoka

• Emisja CO2 wynikająca z indywidualnego ogrzewania gospodarstw domowych utrzymuje się na stałym wysokim poziomie.

• Jednostkowa emisja CO2 w przeliczeniu na GJ ciepła systemowego zmniejszyła się od 2007 r. o około 10%, co świadczy o braku inwestycji

prowadzących do wymiany źródeł wytwórczych.


17

Głównym źródłem smogu jest spalanie paliw stałych w gospodarstwach domowych ogrzewanych indywidualnie

• Inne znaczące źródła zanieczyszczeń powietrza to przemysł i transport.

PM2.5

16%

2%

10%

4%

21%

47%

PM10

16%

12%

8%

5%

13%

46%

BENZO(A)PIREN I INNE WWA*

12%2%

1%0,1%

0,9%

84%

PROCESY SPALANIA W PRZEMYŚLE

PROCESY SPALANIA W SEKTORZE PRODUKCJI I TRANSFORMACJI ENERGII

PROCESY SPALANIA W OGRZEWNICTWIE INDYWIDUALNYM

ROLNICTWO POZOSTAŁE

TRANSPORT DROGOWY

Wykres 8. Źródła zanieczyszczeń powietrza w 2017 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych KOBiZE. *WWA – wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne


18

0%

10%

20%

30%

40%

UE POLSKA

GAZ ZIEMNY

ENERGIA ELEKTRYCZNA

BIOMASA STAŁA

LEKKI OLEJ OPAŁOWY

CIEPŁO Z SIECI

WĘGIEL KAMIENNY

LPG POMPY CIEPŁA

ENERGIA SOLARNA

POZOSTAŁE

Wykres 9. Porównanie struktury zużycia energii w gospodarstwach domowych w UE i Polsce w 2017 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych Eurostat i GUS.

Gospodarstwa domowe w Polsce zużywają najwięcej węgla w Unii Europejskiej

• Polskie gospodarstwa domowe zużywają 87% węgla spalanego w gospodarstwach domowych w UE, co bezpośrednio przekłada się na

zanieczyszczenie powietrza i powstawanie smogu.

• Pozytywnie należy ocenić wysoki udział ciepła systemowego w ogrzewaniu krajowych gospodarstw domowych.

• Polska wyróżnia się na tle UE stosunkowo niskim udziałem gazu ziemnego i energii elektrycznej w zużyciu końcowym w gospodarstwach

domowych.


19

Ubóstwo energetyczne


20

Rysunek 1. Definicja ubóstwa energetycznego Źródło: IBS.

UBÓSTWOENERGETYCZNE

NISKIE DOCHODYGOSPODARSTW DOMOWYCH

WYSOKI KOSZT ENERGII

NISKA EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA

Definiowanie ubóstwa energetycznego

• 4,6 mln osób, czyli 12% mieszkańców Polski, jest ubogich energetycznie.

Gospodarstwo domowe jest ubogie energetycznie wówczas, gdy ma trudności w zaspokojeniu swoich potrzeb energetycznych z powodu

niskiego dochodu lub charakterystyki mieszkania. Potrzeby energetyczne to całkowite zużycie energii cieplnej, jak też elektrycznej, niezbędne

do godnego poziomu życia, a więc: ogrzewania mieszkania, podgrzewania wody, oświetlenia, przygotowywania posiłków i korzystania

z podstawowych sprzętów RTV i AGD. Jeżeli koszt zaspokojenia potrzeby energetycznej jest tak wysoki, że członkowie gospodarstwa

domowego stają przed dylematem, czy ograniczać tę potrzebę, czy też oszczędzać na innych dobrach, np. żywności, lekach czy edukacji,

to mówimy o ubóstwie energetycznym.


21

JEDNORODZINNE WIELORODZINNE

Tysią

c go

spod

arst

w d

omow

ych

0Do 1960 1961-1995 po 1995

100

200

300

400

500

Wykres 10. Liczba gospodarstw ubogich energetycznie wg typu i wieku budynku w 2018 r.Źródło: IBS.

Najwięcej ubogich energetycznie mieszka w budynkach jednorodzinnych z lat 1961−1995

• Według obecnych regulacji jedynie ubodzy energetycznie mieszkający w budynkach wielorodzinnych mogą uzyskać dodatek energetyczny.

• Konieczne jest wsparcie wszystkich ubogich energetycznie.


22

Najwięcej ubogich energetycznie mieszka w domach jednorodzinnych na wsi

• W miastach problem dotyczy budynków wielorodzinnych.

BUDYNEKWIELORODZINNY

WIEŚ6%

BUDYNEKJEDNORODZINNY

WIEŚ50%

BUDYNEKWIELORODZINNYMIASTA28%

BUDYNEKJEDNORODZINNYMIASTA16%

Wykres 11. Występowanie ubóstwa energetycznego według typu budynku i lokalizacji w 2016 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych IBS.


23

Ciepłownictwo systemowesytuacja obecna i wyzwania


24

Głównym odbiorcą ciepła z sieci są gospodarstwa domowe

W TYM W KOGENERACJI

238 617,4 TJ

PRODUKCJA CIEPŁA

376 010,2 TJ

CIEPŁO DOSTARCZONE DO ODBIORCÓW PRZYŁĄCZONYCH

DO SIECI

233 674,2 TJ

CIEPŁO ODDANE DO SIECI

267 222,2 TJ

ZUŻYCIE CIEPŁA NA POTRZEBY WŁASNE ORAZ PRZEMYSŁU

144 419,2 TJ

STRATY 33 548,0 TJ

CIEPŁO Z ODZYSKU

35 631,2 TJ

Rysunek 2. Produkcja i rozdysponowanie ciepła w 2018 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych URE.


25

Jedynie 66% ciepła wytwarzane jest z kogeneracji

• Niska skuteczność mechanizmów wsparcia kogeneracji stosowanych w przeszłości spowodowała, że udział ciepła z tych jednostek utrzymuje

się od lat na niezmienionym poziomie.

PJ

0

500

400

300

200

100

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2015 2016 2017 20182013 2014

KOGENERACJA OGÓŁEM

Wykres 12. Produkcja ciepła w kogeneracji w strumieniu ciepłaŹródło: Opracowano na podstawie danych URE.


26

Nie podjęto działań prowadzących do zmiany miksu paliwowego ciepłownictwa

• W ciągu ostatniej dekady wykorzystanie gazu wzrosło o 3,5 p.p., a OZE o 3 p.p.

0%

100%

90%

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

OLEJ OPAŁOWY GAZ ZIEMNY BIOMASA I INNE OZE ODPADY POZOSTAŁEWĘGIEL

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2015 2016 2017 20182013 2014

Wykres 13. Struktura paliwowa w ciepłownictwieŹródło: Opracowano na podstawie danych URE.


27

SYSTEMY EFEKTYWNE

SYSTEMY NIEEFEKTYWNE

Aż 80% systemów ciepłowniczych w Polsce jest nieefektywne

• Wysoki udział systemów nieefektywnych oraz brak presji na zmianę sytuacji stanowią zagrożenie dla funkcjonowania ciepłownictwa

systemowego w Polsce.

• Prawne ograniczenie udzielania pomocy publicznej dla nieefektywnych systemów ciepłowniczych utrudnia ich modernizację i przejście na

niskoemisyjne technologie.

Efektywny system ciepłowniczy i chłodniczy to system, w którym do produkcji ciepła lub chłodu wykorzystuje się co najmniej 50% energii ze

źródeł odnawialnych lub co najmniej w 50% ciepło odpadowe, lub co najmniej w 75% ciepło pochodzące z kogeneracji, lub co najmniej w 50%

połączenie takiej energii ciepła.

Rysunek 3. Występowanie efektywnych i nieefektywnych systemów ciepłowniczych w Polsce w 2015 r.Źródło: IGCP.


28

Mniejsze miasta − niższa efektywność

• Wyzwaniem jest duży udział systemów nieefektywnych w produkcji ciepła dla małych i średnich miast.

99,4%

70,9%

46,0%

27,5%13,8%

29,1%

54,0%

72,5%86,2%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

powyżej 500 tys. 200-499 tys. 100-199 tys. 20-99 tys. poniżej 20 tys.

POPULACJA MIASTA

0,6%

SYSTEM NIEEFEKTYWNYSYSTEM EFEKTYWNY

Wykres 14. Udział ciepła dostarczanego z systemów efektywnych w miastach o różnej wielkości w 2016 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych ARE (uwzględniających moce wytwórcze od 1MW), Forum Energii.


29

Mili

ony

ton

0

50

40

30

20

10

CO2

0

50

100

150

200

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

SO2 NOX PYŁY

Tysią

ce to

n

Ciepłownictwo dostosowuje się do bieżących wyzwań, ale te najpoważniejsze dopiero nadejdą

• Przedsiębiorstwa ciepłownicze skierowały główny wysiłek inwestycyjny na dostosowanie do zaostrzanych norm emisji gazów (SOx, NO

x)

i pyłów.

• Nieliczne inwestycje w nowe źródła wytwórcze na gaz i biomasę doprowadziły do relatywnie niewielkiego spadku emisji CO2 w minionej

dekadzie.

• Przez duży udział węgla w produkcji ciepła polskie ciepłownictwo będzie zmuszone ponosić coraz wyższe koszty zakupu uprawnień do emisji

CO2.

Wykres 15. Emisje gazów i pyłów przez przedsiębiorstwa ciepłowniczeŹródło: Opracowano na podstawie danych URE.


30

Sprzedaż ciepła spada pomimo wzrostu liczby odbiorców

• Strategicznym wyzwaniem dla ciepłownictwa jest obsłużenie rynku, którego efektywność energetyczna nieustannie wzrasta.

• Pomimo rosnącej długości sieci ciepłowniczej i wzrostu ogrzewanej powierzchni budynków spada wolumenu sprzedawanego ciepła.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

SPRZEDAŻ CIEPŁA Z SIECI POWIERZCHNIA BUDYNKÓW DŁUGOŚĆ SIECI

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

Wykres 16. Sprzedaż ciepła na tle powierzchni budynków i długości sieci (wartości indeksowane względem 2007 r.)Źródło: Opracowano na podstawie danych URE i GUS.


31

Ciepłownictwo systemoweaspekty finansowe


32

Średnie ceny sprzedaży ciepła z jednostek niekogeneracyjnych

• Ceny ciepła w niewielkim stopniu odzwierciedlają szybkie w ostatnim czasie zmiany cen paliw i uprawnień do emisji CO2.

• Brak współspalania biomasy w elektroenergetyce zwiększył atrakcyjność cenową biomasy w ciepłownictwie. Można przypuszczać,

że w przypadku powrotu do współspalania cena ciepła z biomasy zacznie rosnąć.

zł/GJ

0

200

150

50

100

WĘGLOWE GAZOWE OLEJOWE OZE

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Wykres 17. Średnie ceny sprzedaży ciepła jednostek niekogeneracyjnych (bez przesyłu) według paliwŹródło: Opracowano na podstawie danych URE.


33

Duże systemy ciepłownicze w miastach obniżają średnie ceny ciepła dla województwa

• Na poziomie województw widać dużą dysproporcję między średnią maksymalną a minimalną ceną ciepła – około 30%.

• Wpływ na cenę ciepła ma duży udział nieefektywnych systemów ciepłowniczych.

50,44 zł/GJ 65,45 zł/GJ

POMORSKIE65,45 zł/GJ WARMIŃSKO−MAZURSKIE

56,93 zł/GJ

ŁÓDZKIE54,38 PLN/GJ

LUBELSKIE54,05 zł/GJ

PODKARPACKIE63,54 zł/GJ

ŚWIĘTOKRZYSKIE60,06 zł/GJ

MAŁOPOLSKIE57,99 zł/GJ

PODLASKIE61,25 zł/GJ

MAZOWIECKIE50,44 zł/GJ

KUJAWSKO−POMORSKIE61,16 zł/GJ

WIELKOPOLSKIE60,91 zł/GJ

DOLNOŚLĄSKIE59,29 zł/GJ

OPOLSKIE58,58 zł/GJ

ŚLĄSKIE62,66 zł/GJ

LUBUSKIE63,48 zł/GJ

ZACHODNIOPOMORSKIE59,85 zł/GJ

POLSKA − 58,04 zł/GJ

Rysunek 4. Średnia cena jednoskładnikowa ciepła sprzedanego z sieci ciepłowniczej według regionu w 2018 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych URE.


34

Cena ciepła z węgla jest coraz mniej konkurencyjna

• Trend wzrostu ceny ciepła z węgla będzie się pogłębiał ze względu na rosnący koszt uprawnień do emisji CO2 i coraz bardziej

restrykcyjne standardy środowiskowe.

zł/G

J

GAZ ZIEMNY WYSOKOMETANOWY

BIOMASA WĘGIEL KAMIENNY INNE ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII

ODPADY KOMUNALNE STAŁE

SZACUNKOWY KOSZT CO2

CENA CIEPŁAŚREDNIA OPŁATA PRZESYŁOWA

ŚREDNIA CENA JEDNOSKŁADNIKOWA CIEPŁA

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Wykres 18. Średnia cena jednoskładnikowa ciepła systemowego z różnych paliw w 2018 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych URE.


35

Koszty wytwórców ciepła przewyższają dochody

• Trwały brak rentowności wytwarzania uniemożliwia inwestycje w czyste technologie.

• Przychody z dystrybucji pozwalają na sukcesywny rozwój sieci.

ZYSK

WYTWARZANIE PRZESYŁANIE I DYSTRYBUCJA

PRZYCHODY OGÓŁEM KOSZTY OGÓŁEM

-0,5 -0,8 -0,6 -0,8 -0,6-1,0

0,0

-0,4

1,10,5

-0,4

-2

0

2

4

6

8

10

12

0,6 0,7 1,0 0,7 1,0 1,1 0,9 0,9 1,0 1,1 1,0

-2

0

2

4

6

8

10

12

Mili

ard

zł

Mili

ard

zł

Wykres 19. Przychody i koszty ogółem oraz zysk przedsiębiorstw ciepłowniczych w 2018 r. według rodzaju działalnościŹródło: Opracowano na podstawie danych URE.


36

Ciepłownictwo systemowe w Unii Europejskiej


37

W Polsce jest najwięcej odbiorców ciepła systemowego spośród wszystkich krajów UE

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Polsk

a

Nie

mcy

Fran

cja

Szw

ecja

Czec

hy

Wło

chy

Dan

ia

Rum

unia

Finl

andi

a

Aus

tria

Serb

ia

Słow

acja

Litw

a

Węg

ry

Bułg

aria

Zjed

nocz

one

Król

estw

o

Hol

andi

a

Łotw

a

Chor

wac

ja

Esto

nia

Szw

ajca

ria

Isla

ndia

Słow

enia

Irlan

dia

Mili

on o

sób

Wykres 20. Liczba ludności korzystającej z ciepła systemowego w Europie w wybranych krajach europejskich w 2015 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych: Euroheat and Power, Komisja Europejska.


38

Jesteśmy na drugim miejscu w Europie, jeżeli chodzi o ilość zużytego ciepła wyprodukowanego w systemach ciepłowniczych

0

10

20

30

40

50

60

70

80N

iem

cy

Polsk

a

Szw

ecja

Finl

andi

a

Dan

ia

Fran

cja

Czec

hy

Aus

tria

Zjed

nocz

one

Król

estw

o

Słow

acja

Wło

chy

Isla

ndia

Węg

ry

Hol

andi

a

Litw

a

Esto

nia

Serb

ia

Łotw

a

Szw

ajca

ria

Bułg

aria

Chor

wac

ja

Słow

enia

Irlan

dia

TWh

Wykres 21. Zużycie ciepła systemowego w wybranych krajach europejskich w 2015 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych: Euroheat and Power, Komisja Europejska.


39

Mimo rozległego systemu ciepłowniczego udział kogeneracji w Polsce na tle UE jest relatywnie nieduży

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%Niemcy

Polska

Szwecja

Rumunia

Finlandia

Dania

Czechy

Austria

Słowenia

Włochy

Islandia

Litwa

Estonia

Łotwa

Szwajcaria

Bułgaria

Chorwacja

Irlandia

Wykres 22. Udział kogeneracji w produkcji paliw wykorzystywanych do produkcji ciepła systemowego w Unii Europejskiej w 2017 r. Źródło: Opracowano na podstawie danych: Euroheat and Power, Komisja Europejska.


40

Wykres 23. Struktura paliw wykorzystywanych do produkcji ciepła systemowego w Unii EuropejskiejŹródło: Opracowano na podstawie danych Eurostatu i Komisji Europejskiej.

OLEJ GAZ ATOM OZE ODPADY NIEODNAWIALNE POZOSTAŁEPALIWA STAŁE

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Od przeszło 30 lat miks wytwórczy w UE intensywnie się zmienia

• W ostatnich latach najbardziej dynamicznie rozwijają się OZE.


41

CZECHY

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%DANIAPOLSKA

20

16

19

90

19

92

19

94

19

96

19

98

20

00

20

02

20

04

20

06

20

08

20

10

20

12

20

14

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

20

16

19

90

19

92

19

94

19

96

19

98

20

00

20

02

20

04

20

06

20

08

20

10

20

12

20

14

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

20

16

19

90

19

92

19

94

19

96

19

98

20

00

20

02

20

04

20

06

20

08

20

10

20

12

20

14


Wykres 24. Struktura paliw wykorzystywanych do produkcji ciepła systemowego w Polsce, Czechach oraz Danii Źródło: Opracowano na podstawie danych Eurostatu i Komisji Europejskiej.

Struktura paliw w wybranych krajach UE w latach 1990−2017


42

Struktura paliw w wybranych krajach UE w latach 1990−2017

LITWANIEMCY SŁOWACJA

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

20

16

19

90

19

92

19

94

19

96

19

98

20

00

20

02

20

04

20

06

20

08

20

10

20

12

20

14

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

20

16

19

90

19

92

19

94

19

96

19

98

20

00

20

02

20

04

20

06

20

08

20

10

20

12

20

14

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

20

16

19

90

19

92

19

94

19

96

19

98

20

00

20

02

20

04

20

06

20

08

20

10

20

12

20

14


Wykres 25. Struktura paliw wykorzystywanych do produkcji ciepła systemowego w Niemczech, Słowacji i na LitwieŹródło: Opracowano na podstawie danych Eurostatu i Komisji Europejskiej.

Ciepłownictwo w PolsceEdycja 2019

Ciepłownictwo w Polsce · 2019-12-16 · Ciep1ownictwo w Polsce 6 Ciepłownictwo – definicja i...

Documents

Transcript of Ciepłownictwo w Polsce · 2019-12-16 · Ciep1ownictwo w Polsce 6 Ciepłownictwo – definicja i...