CENTRUM SZKOLENIA SIŁ POWIETRZNYCH im. Romualda...

CENTRUM SZKOLENIA SIŁ POWIETRZNYCH

im. Romualda TRAUGUTTA

warunkiem bezpieczeństwa – Bezpieczeństwo

publiczne wczoraj i dziś

Redakcja naukowa:

Marian KOPCZEWSKIDariusz SIENKIEWICZ

Koszalin 2017

Ryszard Kałużny, Gwoździewicz,

i Witalis,

Rokiciński Krzysztof

Jarosław Barczewski

Skład komputerowyMałgorzata Sadłyk

Grażyna Pilżys

Projekt okładki

Publikacja nie jest przeznaczona do sprzedaży

Centrum Szkolenia Sił Powietrznych w Koszalinie

Spis treści

WSTĘP ................................................................................................

Bezpieczeństwo publiczne ...................................................

Zagrożenia bezpieczeństwa regionalnego ...........................................

– KAŁUŻNY

Współczesne zagrożenia – ................................

–

Judyta CHAJĘCKA

.........................................................................................

– GWOŹDZIEWICZ

Andrzej GAŁECKIStochastyczność zagrożeń o charakterze naturalnym ..........................

–

, społeczne i ekonomiczne skutki bezrobocia

wpływ na bezpieczeństwo publiczne ............................................

– ROKICIŃSKI

Kobieta żołnierzem na skomputeryzowanej współczesnej wojnie .......

–

Uwarunkowania współczesnej przestępczości zorganizowanej

...................

–

9

13

15

32

43

55

77

106

119

Andrzej MARJAŃSKIRola Ochotniczych Straży Pożarnych w zapewnieniu

bezpieczeństwa ludności ......................................................................

–

SŁOWSKIZespół Wsparcia Społecznego elementem wzmocnienia

reagowania kryzysowego w Siłach Zbrojnych RP ...............................

–

Małgorzata SADŁYKWsparcie działań władz cywilnych przez wojsko w sytuacji

wystąpienia zagrożenia ........................................................................

–

ŻYWICKAProblematyka bezpieczeństwa w polskiej szkole ..................................

–

Zagrożenia w obszarze społecznym

oraz wychowawczo ...............................

–

Edukacja dla bezpieczeństwa ...........................................

Włodzimierz CHUPKAMichał TUMIELEWICZKształcenie nauczycieli edukacji dla bezpieczeństwa jako element

edukacji ustawicznej dla bezpieczeństwa .............................................

–

zpieczeństwa publicznego na przykładzie straży

– GWOŹDZIEWICZ

Marek GÓRKAKultura polityczna a kultura bezpieczeństwa. Refleksje

................................

–

131

148

160

170

188

199

201

215

232

Polityka społeczna a bezpieczeństwo zdrowotne .................................

– ROKICIŃSKI

Zmiany w modelu szkolenia wojskowego kandydatów na oficerów

w ramach studium oficerskiego w ujęciu profesjonalnego

...............................

–

Zagrożenia bezpieczeństwa społecznego .............................................

–

Andrzej OSTROKÓLSKIRacja stanu a polityka bezpieczeństwa w Polsce .................................

–

Jacek PAJĄK Marcin PŁUCIENNICZAK

Bezpośrednie reagowanie na terrorystyczne zagrożenia powietrzne

...................................................

– ROKICIŃSKI

Jarosław PAWEŁEKBezpieczeństwo publiczne w kontekście napływu cudzoziemców

...............................................................................................

–

Marian ŻUBERWpływ zagrożeń technicznych na bezpieczeństwo publiczne ...............

–

Zakład karny jako instytucja resocjalizacyjna .....................................

–

252

264

273

292

313

331

341

358

Bezpieczeństwo socjalne – próba zdefiniowania .................................

– ROKICIŃSKI

Polityka państwa w zakresie realizacji bezpieczeństwa socjalnego

...........................................................................

–

Bezpieczeństwo jako obszar aktywności współczesnej

.......

–

Bezzałogowe statki latające jako współczesne środki

warunkujące bezpieczeństwo................................................................

–

altica w kontekście zagrożeń hybrydowych. Istota i zarys

..............................................................................................

– ŚWIĘTOCHOWSKI

Krzysztof ROKICIŃSKI– szanse i wyzwania ...........................................................

–

Piotr ROWIŃSKIWpływ infrastruktury drogowej na bezpieczeństwo mieszkańców

Koszalina ..............................................................................................

–

Józef SADOWSKIZagrożenia bezpieczeństwa państwa według kryterium

–

Jarosław BARCZEWSKITradycje i doświadczenia edukacji dla bezpieczeństwa w Polsce ………

–

368

378

387

404

421

431

442

453

468

obronnym państwa część I (lata 1918 2010) .......................................

– LIBERACKI

obronnym państwa część II (lata 2011 2017) ......................................

– ŚWIĘTOCHOWSKI

Norbert ŚWIĘTOCHOWSKIEdukacja dla bezpieczeństwa a zagrożenia dla współczesnego

człowieka ..............................................................................................

–

Aksjologiczny wymiar bezpieczeństwa w kontekście re

–

istoryczne uwarunkowania bezpieczeństwa .............

Izabela SZKURŁAT

ochrony polskiej granicy państwowej w drugiej połowie XX w. .........

–

Stanisław BUKOWSKIOrganizacja i funkcjonowanie policji w wybranych państwach

–

francuskiej współpracy

wywiadowczej w drugiej połowie lat 30. XX w.

dla bezpieczeństwa II RP .....................................................................

–

492

524

554

565

575

577

588

607

Bezpieczeństwo publiczne wczoraj i dziś

131

MARJAŃSKIBezpieczeństwa Narodowego

Społeczna Akademia Nauk w Łodzi

Rola Ochotniczych Straży Pożarnych w zapewnieniu bezpieczeństwa ludności

Wstęp

Bezpieczeństwo stanowi naczelną potrzebę człowieka w wymi

jak również grup społecznych, a jego zapewnienie st

nowi jedno z podstawowych zadań państwa, które jak wskazują doświa

czenia historyczne, jest najdoskonalszą formą jego zapewnienia1

ter współczesnych zagrożeń powoduje, że wzrasta zarówno kat

oziom zagrożeń2. Współcześnie coraz większego znaczenia nabiera

realizacja zadań w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa w przypadku

wystąpienia zagrożeń naturalnych i cywilizacyjnych, które stały się p

wszechnym elementem otaczającej człowieka przestrz

ich poznanie i tworzenie skutecznego systemu zabezpieczeń, który ma za

zadanie redukować skutki zagrożeń3. Zachodzące przeobrażenia cywil

zacyjne stanowią z jednej strony źródło postępu i rozwoju, ale z drugiej

strony tworzą nowe zagrożenia utrudniające funkcjonowanie zarówno

ostek, grup społecznych jak również państwa4.

Można uznać, że tylko państwo posiada narzędzia do zapewnienia

bezpieczeństwa ogółowi obywateli jak również jego zasobom materia

nym i możl wościom rozwoju5. Powinnością państwa jest przygotowanie

niezbędnych z sobów ludzkich, materialnych, organizacja systemu oraz

1Zarys teorii bezpieczeństwa narodowego

2System bezpieczeństwa państwa. Konteksty teoretyczne i praktyczne,

Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji, Szczytno 2013, s. 339.3

197. 4

T. Łachacz, Zagrożenia bezpieczeństwa państwa

zarządzania kryzysowego, zarys, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji, Szczytno

5B. Zdrodowski, Istota bezpieczeństwa, w: B. Zdorodowski (red.), Teoria zarządzania


132

podnoszenie sprawności jego działania, a także edukacja ludności, mają-

cych na celu zapewnienie bezpieczeństwa. Organizacja działań w tym

owania działań podmiotów administracji p

blicznej oraz sił i środków przeznaczonych do reagowania w ramach sy

temu zarządzania kryzysowego oraz optymalnego ukształtowania tego 6. Zarządzanie kryzysowe jest realizowane pod presją czasu, na

wiązywania napiętych sytuacji i ma na celu zapobieganie, prz

ciwdziałanie oraz reagowanie w razie wystąpienia zakłóceń stabilności

i przywrócenie normalnego funkcjonowania podmiotu. Celem zarządz

nia kryzysowego jest maksymalne obniżenie stopnia oddziaływ

ników sytuacji kryzysowej na podmiot poprzez minimalizację negaty

nego wpływu na wszystkie elementy podmiotu i skutków, jakie mogą

wywołać7. Najważniejszym podmiotem działania w sytuacjach kryzys

wych jest ludność poszkodowana, szczególnie w zakresie ratowania życia 8. Należy w taki sposób sprawować funkcje zarządcze, aby m

nimalizować zagrożenia życia i zdrowia ludzi oraz śro9.

Przygotowanie struktur państwa w zakresie zarządzania kryzys

wego musi mieć charakter planowy i opierać się o wypracowane proced

ry, wyszkolony personel i przygotowaną infrastrukturę. Musi być proc

sem ciągłym obejmującym działania zarówno w czasie względnego braku

zagrożeń, jak również w przypadku ich wystąpienia. Jednak zasad

rozwiązania organizacyjne muszą zostać zrealizowane zanim zagrożenia

się zmaterializują10

. Jedną z kluczowych funkcji państwa jest z

zagrożeniami. Zadania te w większości przypadków pozostają w

organów administracji publicznej, służb, inspekcji i straży oraz organiz

cji pozarządowych i wolontariatu11

.

Jednakże w systemie zarządzania kryzysowego w wielu obsz

występują dysproporcje pomiędzy możliwościami służb państwo

a skalą występujących zagrożeń oraz oczekiwaniami społeczeństwa

w zakresie niesienia pomocy w przypadku wystąpienia sytuacji kryzys

wej. W takich przypadkach niezbędny jest udział w działaniach społec

6,

x7

B. Zdorodowski, Zarządzanie kryzysowe, w: B. Zdorodowski (red.), Teoria zarządz

8J. Struniawski, o

zarządzania kryz 80.9

Zarządzanie kryzysowe w sytuacjach zagrożeń niemilita

Wałbrzych 2012, s. 215.10

Zarządzanie kryzysowe w systemie kierowania be

pieczeństwem narodowym, „Bezpieczeństwo Narodowe”, I, 17 2011, s. 45 60. 11

Wsparcie logistyczne działań służb ratowniczych przez organy

PIB, Józefów 2014, s. 9 10.


133

nego podmiotu ratowniczego, jakim są Ochotnicze Straże Pożarn

Szczególną rolę z zapewnieniu bezpieczeństwa ludności odgrywają OSP

włączone do Krajowego Sytemu Ratowniczo Gaśniczego. Istotą społ

czeństw demo

zaangażowanie w szereg sfer działalności państwowej i

Ochrona ludności i ratownictwo jest jedną ze sfer, w których aktywność

obywateli jak i organizacji samorządowych powinna być najbardziej ro

winięta. Cel ten można osiągnąć prowadząc szeroko rozumianą edukację

wśród społeczeństwa oraz wspomagając organizacje pozarządowe zajm

jące się problematyką bezpieczeństwa. Jest to na pewno proces dług

trwały, ale prawidłowo zrealizowany przyniesie pozytywne efekty

w przyszłości.

W artykule ukazano istotę Ochotniczych Straży Pożarnych i ich

rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa ludności oraz wskazano

determinujące funkcjonowanie OSP. Przedstawiono również wyniki b

dań jakościowych przeprowadzonych w roku 2016 przydatną w bad

niach społecznych metodą badań etnograficznych Ochotniczych Straży

Pożarnych w powiecie brzezińskim (województwo łódzkie) oraz wskaz

no na kluczowe w opiniach strażaków ochotników czynniki determinują-

ce możliwości funkcjonowania Ochotniczych Strażach Pożarnych w z

pewnieniu bezpieczeństwa ludności.

Charakterystyka i cele funk

Ochotniczych Straży Poża

Wśród podmiotów ratowniczych w polskim systemie z rządzania

kryzysowego na pierwszy plan wysuwają się straże pożarne mające na

więcej zadań związanych z rozpoznawaniem zagrożeń, prow

pożarów, likwidacją skutków klęsk żywiołowych i innych

miejscowych zagrożeń. W Polsce Państwowa Straż Pożarna została p

wołana przez państwo, natomiast Ochotnicze Straże Pożarne są powoł

wane przez miejscowe społeczności12

. OSP są umundurowanymi organ

ami społecznymi, wyposażonymi w specjalistyczny sprzęt, a głó

nym celemich działalności jest realizacja zadań z zakresu bezpi czeństwa

ludności, ochrony przeciwpożarowej oraz walka z zagrożeniami natura

nymi i cywilizacyjnymi. OSP stanowią swego rodzaju fenomen społec

ny, są organizacjami, w których strażacy ochotnicy działają społecznie

i są gotowi w każdej chwili i w każdych warunkach nieść pomoc potrz

12B. Zdrodowski, Reagowanie państwa na sytuacje kryzysowe, w: B. Zdorodowski

(red.), Teoria zarządzania kryzysowego, zarys, Szcytno 2014, s. 64.


134

bującym. Narażanie życia i zdrowia strażaków schodzi na plan da

choć wymogi bezpieczeństwa są bard13

.

Geneza OSP wskazuje, że należą do najstarszych organizacji sp

łecznych działających na terenie naszego kraju. Pierwsze początki p

czych Straży Ogniowych, bo taka była ich pierwotna

nazwa, datowane są na początek XIX wiek

czątek XX wieku to czas powszechnego ich powstawania. Powołanie

straży zawsze było związane z uświadomieniem przez miejscową lu

ność, że nie jest w stanie pojedynczo poradzić sobie w przypadku wystą-

u kimi w tamtym okresie najczęściej były

pożary. Uświadamiano, że ratowanie życia i zdrowia ludzi oraz mienia

wymaga zespołowego działania i stworzenia niezbędnych struktur organ

zacyjnych. Za tworzeniem OSP przemawiał podmiotowy charakter be

pieczeństwa wskazujący, że każda jednostka, a szczególnie grupy sp

łeczne, mogą zabezpieczać własne interesy w zakresie bezpieczeństwa

indywidualnego jak i grupowego. Wymiar podmiotowy został zdefini

wany przez pryzmat występujących zagrożeń i źródeł ich powstawania,

które ówcześnie głównie miały związek z zagrożeniami pożarowymi14

.

Postęp cywilizacyjny i stosowanie nowych rozwiązań technol

gicznych powodujących nowe zagrożenia spowodowały, że działalność

ratownicza OSP zaczęła obejmować również inne obszary zagrożeń p

tywne zjawiska powodujące prawdopodobieństwo

powstania sytuacji kryzysowej i niebezpieczeństwo prowadzące do kr15

.

Ochotnicze Straże Pożarne z reguły działają na poziomie loka

nym, gdzie bezpieczeństwo zawsze wiąże się z kwestią komfortu życia

ożeń dla wartości preferowanych przez mieszkańców.

Poczucie bezpieczeństwa wywiera wpływ na kształtowanie się więzi

i tożsamości, które powodują, że dana społeczność miejscowa jest organ

zmem spójnym, solidarnym i zdolnym do tworzenia i ochrony wspólnych

wartości i dóbr16

onad 16 tysięcy Ochotniczych

Straży Pożarnych, zrzeszających ponad 690 tysięcy członków będących

głównie mieszkańcami wsi i małych miast17

organizacji pozarządowych mogą poszczycić się długim rodowodem h

storycznym. Ponad połowa OSP powstała przed rokiem 1945, z czego

13L. Berliński, Zarządzanie i dowodzenie Ochotniczą Strażą Pożarną

14Zarys teorii bezpieczeństwa narodowego 2011,

15Tamże op. cit., s. 38.

16Bezpieczeństwo społeczności lokalnych

17


135

wiele straży liczy sobie ponad 100 lat działalności. Kolejne 40% powstało

okiem 1989, a tylko 10% powstało już w III RP.

Główny obszar aktywności OSP stanowią tereny wiejskie, a ich

działalność z reguły ma wymiar lokalny i stanowi formę samoorganiz

wania się ludności obejmującą zarówno ratownictwo i ochronę przeci

pożarową, jak i szereg dziedzin aktywności społecznej m.in. w obszarach

sportu, edukacji i pielęgnowania lokalnych tradycji. Ważnym

czynnikiem kształtującym działanie Ochotniczych Straży Pożarnych jest

ich kultura organizacyjna kształtowana przez dziesiątki lat służby dla l

kalnej społeczności. Bycie strażakiem ochotnikiem najczęściej ma ch

kter rodzinny i wielopokoleniowy. Długi okres funkcjonowania pozw

lił na wypracowanie wysokiego poziomu podmiotowości i niezależności

w działaniu.

Podstawowym aktem prawnym regulującym funkcjonowanie OSP

h18

, która normuje zasady funkcj

nowania organizacji. OSP jest dobrowolnym stowarzyszeniem społec

nym tworzonym przez jej członków posiadającym samodzielność organ

zacyjną i decyzyjną oraz osobowość prawną. Kluczową sprawą dla ro

est możliwość posiadania własnego mają

ku, który jest wykorzystywany do realiz cji celów statutowych.

Jak pokazują badania, przeciętna Ochotnicza Straż Pożarna liczy

33 członków, z czego 92% stanowią mężczyźni. Blisko połowa (44%)

liczy mniej niż 30 członków, 1/3 OSP liczy od 31 do 50, a 20% zrzesza

od 50 do 100 osób. Tylko 25 OSP ma więcej niż 100 członków. Nat

miast roczny budżet przeciętnej Ochotniczej Straży Pożarnej wynosi z

ysiąca złotych i składa się ze składek członkowskich, środków

po

OSP ma dochody nieprzekraczające 1 tys. złotych, 26% ma budżet p

między 1 a 10 tys. zł., jedna trzecia ma budżet pomiędzy 10 a 100 tys. zł.,

a jedynie 7% OSP ma budżet większy od 100 tys. zł. Ponad połowa

Ochotniczych Straży Pożarnych jest właścicielami nieruchomości, w któ-

rych są zlokalizowane remizy oraz wyposażenie i sprzętu. Pozostałe k

rzystają z nieruchomości i sprzętu będącego własnością gmin, a OSP p

onentem tych zasobów. Wartość majątku OSP jest znaczna

i w przypadku ok. 1/3 OSP przekracza wartość 100 tys. złotych19

.

W wielu strażach wartość majątku, szczególnie w tych, które p

siadają własne nieruchomości oraz nowy sprzęt jest liczona w milionach

złotych. Jest to efektem wysokiego poziomu zaangażowania członków

straży w pozyskiwanie nowego sprzętu i wyposażenia. To strażacy ocho

18oz. 104 z późn. zm.).

19P. Adamiak, Ochotnicze Straże Pożarne w Polsce –

6, 30 34.


136

nicy są najczęściej inicjatorami zakupu nowego samochodu pożarniczego lub innego sprzętu ratowniczego i poświęcają swój czas na pozyskanie z różnych źródeł środków finansowych niezbędnych do zrealizowania

Zasady funkcjonowania OSP w systemie zarządzania kryzysowgo normuje ustawa o ochronie przeciwpożarowej20, która określa i nakłda na samorząd gminny obowiązek finansowania działalności OSP

sie utrzymania ich gotowości do prowadzenia działań ratowniczogaśniczych. W założeniach zapis ten miał zapewnić stabilność finans

yposażenia na poziomie podstawowym i specjalistycznym. Jednak sytuacja ta wiąże OSP z ą-dem terytorialnym i stanowi podstawowe źródło finansowania ich dziłalności w zakresie utrzymania sprzętu i gotowości bojostrony często stanowi negatywną formę wpływania na ich funkcjonownie. W wielu przypadkach samorządy gminne nie wywiązują się ze swich obowiązków i nie zawsze ponoszą wystarczające nakłady na Ochotncze Straże Pożarne. Natomiast pozostała działalność OSP jest finansowna z trudem pozyskiwanych własnych środków. Ustawa o ochronie przciwpoż duje możliwość finansowania Ochotniczych Straży Poża nych w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa również ze środków: budżetu państwa (środki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Państwowej Straży Pożarnej), Funduszu Ochrony Środo dnostek samorządu terytorialnego

21

środków jest trudne i wymaga dużego nakładu społecznej pracy strażków ocho ników.

.

Ochotnicze Straże Pożarne

nieniu bezpieczeństwa ludności

System zarządzania kryzysowego, który realizuje także zadania w zakresie bezpieczeństwa ludności stanowi skomplikowaną strukturę skł dająca się z wielu podmiotów, w skład których wchodzą zarówno

państwowej, administracja rządowa i samrządowa, straże, inspekcje i inne podmioty, w tym także Ochotnicze Strże Pożarne. Działalność systemu reguluje ustawa o zarządzaniu kryzyswym

22. Samo pojęcie ratownictwa należy traktować jako ogół stosow

20 Ustawa z dnia 24.08.1991 o ochronie przeciwpożarowej, (Dz. U. 1991 nr 81, poz. 351 z późn. zm.).

21 Tamże.22 Ustawa z dnia 24.08.1991 o ochronie przeciwpożarowej, (Dz. U. 1991 r 81, poz. 351

z późn. zm.).


137

nych środków i metod ratowania życia ludzkiego i niesienia pomocy

w warunkach zagrożenia. Natomiast działania ratownicze i niesienie p

mocy stanowią szczególny rodzaj celowego i świadomego zaang żowania

czynnościowego mającego na celu udzielanie pomocy w niebezpiec ń-23

. Struktura systemu ma zapewnić trwałą zdolność do reakcji

w przypadku powstania sytuacji kryzysowych zarówno w stanie norma

nego funkcjonowania państwa jak i w czasie stanów nadzwyczajnych.

zacja systemu jest oparta o zasadniczy podział te

i funkcjonuje na poziomach: gminnym, powiatowym, wojewódzkim

i podsystem wykonawczy. B. Kogut wskazuje, że prawdziwym wyzw

t zachowanie ciągłości

działania, niezmienności działań oraz dostosowanie ich do specyfiki każ-24

.

W wielu przypadkach występują dysproporcje pomiędzy możl

wościami służb państwowych a potrzebami i oczekiwaniami społeczeń-

eczeństwa. W takich przypadkach z pomocą prz

chodzą Ochotnicze Straże Pożarne25

. Kluczową rolę odgrywają OSP włą-

Gaśniczego. Trzeba podkreślić,

że włączenie do KRSG oznacza oddanie do dyspozycji sytemu posiad

nych sił i środków, które posiada OSP, a także konieczność zapewnienia

właściwego wyszkolenia jej członków. Udział w systemie jest niewątpl

wie wyróżnieniem i docenieniem walorów dotychczasowego funkcjon

wania straży, bo do systemu są włączane najlepsze straże pod względem

organizacji, wyszkolenia i wyposażenia. Wszystkie formy działania straży

ochotniczych są efektem dużego zaangażowania ich członków oraz umi

jętności radzenia sobie często w bardzo trudnych sytuacjach26

. O właśc

wym wykonywaniu przez OSP zadań na rzecz lokalnych społeczności

w zakresie zabezpieczenia przeciwpożarowego świadczy fakt, że żadna

gmina w Polsce nie wprowadziła innego rozwiązania w wykonaniu ust

wy o samorządzie gminnym jak wykorzystanie stowarzyszeń, jakimi są

Ochotnicze Straże Pożarne we współdziałaniu i pomocą Państwowej

Straży Pożarnej27

.

23R. Radkowski, Działania ratownicze i ratowniczo gaśnicze. Problematyka terminol

24B. Kogut, Gaśniczego o

Współczesność oraz perspektywy Krajowego Systemu Ratowniczo śniczego, Tom I,

Wydawnictwo Szkoły Aspirantów PSP, Kraków 2014, s. 104,111.25

Tamże, s. 5.26

27A. Marjański, Zarządzanie bezpieczeństwem lokalnym na przykładzie Ochotniczej

Straży Pożarnej w Jeżowie, w: Ł. Sułkowski, A. Marjański (red.), Zarządzanie bezpi

czeństwem narodowym, SWSPiZ, Łódź 2008, 132.


138

Krajowy System Ratowniczo Gaśniczy jest jednym z trzech sy

temowych filarów łącznie z Państwowym Ratownictwem Medycznym

i Systemem Powiadamiana Ratunkowego, które w stałej gotowości są

gotowe do podjęcia działań mających zapewnić obywatelom najwyższy

poziom bezpieczeństwa. Ich współdziałanie ma za zadanie umoż

powiadomienia służb ratowniczych o zagrożeniach, zapewnienie pomocy

medycznej oraz udzielenie doraźnej, bieżącej pomocy ratowniczej28

.

Włączone do systemu Ochotnicze Straże Pożarne, stanowią jego integra

ną część i wspólnie z Państwową Strażą Pożarną tworzą jego trzon rato29

Gaśniczy funkcjonuje od 1 stycznia

1995 roku. Jego powołanie stanowiło nowatorskie rozwiązanie, jako o

powiedź na rosnącą potrzebę skoordynowania i określenia ram współpr

cy służb i formacji ratowniczych współdziałających w czasie zd rzeń

zagrażających życiu i zdrowiu obywateli. Działanie KSRG ma na celu

ochronę życia, zdrowia i mienia lub ś

� walkę z pożarami lub innymi klęskami żywioło

�

�

�

�

� współpracę z jednostkami Państwowego Ratownictwa M30

.

Do KSRG jest włączonych ponad 4 tysiące Ochotniczych Straży

Poża nych, a ich potencjał stanowi 120 tys. druhów w wieku od 18 do

60 lat oraz około 7300 samochodów ratowniczo gaśniczych wraz z wyp

sażeniem31

. Siły i środki tych OSP są przewidziane do użycia w powi

towych lub wojewódzkich planach ratowniczych i mogą być wykorz

stywane poza terenem gminy, w której mają swoją siedzibę. Straże

cze włączone do systemu muszą spełniać szereg standardów

yposażenia oraz stałego pozost

wania w gotowości do podejmowania działań ratowniczych32

nia obejmują posiadanie:

28R. Radkowski, Gaśniczy jako element organizacji

ratownictwa i ochrony ludności w Polsce

49. 29

Biuletyn Informacyjny Państwowej Straży Pożarnej za rok 2015, Komenda Główna

30Ustawa z dnia 24.08.1991 o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2009 nr 178, poz.,

1380 z poźń. zm.) 31

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, www.mswia.gov.pl (16.05.2017)32

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 15.09. 2014, w sprawie zakresu

szczegółowych warunków i trybu włączania jednostek ochrony przeciwpożarowej do

gaśniczego, (Dz.U. z 2014, poz. 1317).


139

� co najmniej jednego średniego lub ciężkiego samochodu r

gaśniczego,

� 12 wyszkolonych ratowników,

�

� urządzeń łączności w sieci radiowej systemu na potrzeby dzi

łań ratowniczych.

Straże włączone do KSRG są obowiązane do rozwijania ratowni

go, wysokościowego, wodne

łań poszukiwawczo

W roku 2015 jednostki ochrony przeciwpożarowej interweniow ły

podczas 489881 zdarzeń, w których działaniach ratowniczych brało

udział 1695 tys. druhów (1260 tys. członków OSP włączonych do syst

mu i ponad 425 tys. strażaków ochotników spoza systemu. Jest to wie

kość porównywalna z liczbą 1767 tys. strażaków PSP uczestniczących

w akcjach ratowniczych. W skali Polski do zdarzenia wymagającego po

jęcia działań ratowniczych dochodziło co 1 minutę i 6 sekund33

udziału strażaków OSP ma stałą tendencję rosnącą. W roku 2014 w dzi

łaniach ratowniczo gaśniczych brało udział prawie 1318 tys. ochotn

ków34

, zatem aż o 28% wzrosła w roku 2015 ilość druhów z OSP biorą-

cych udział w działaniach ratowniczych. Wydaje się, że te dane dobitnie

obrazują istotną rolę Ochotniczych Straży Pożarnych w systemie zape

nieniu bezpieczeństwa ludności oraz fakt, iż w wielu przypadkach Pań-

stwowa Straż Pożarna nie była by w stanie efektywnie prowadzić działań

Analiza udziału Ochotniczych Straży Pożarnych

ń

Powiat brzeziński jest najmniejszym z 24 powiatów województwa

łód35

. Graniczy z powiatami ziemskimi: łowickim,

łódzkim w

głość od centrum Łodzi wynosi tylko 15 km. Powierzchnia powiatu

obejmuje 358,5 km² i zamieszkuje go 31 tysięcy mieszkańców, co stan

wi 1,23% ogółu mieszkańców województwa. Powiat tworzy miasto

33Biuletyn Informacyjny Państwowej Straży Pożarnej za rok 2015, Komenda Główna

34Biuletyn Informacyjny Państwowej Straży Pożarnej za rok 2014, Komenda Główna

35– powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2015 r., „Informacje

wania statystyczne”, Warszawa 2015, s. 20.


140

ziny i gminy wiejskie: Brzeziny, Dmosin, Jeżów i Rogów36

terytorium powiatu przebiegają ważne komunikacyjne szlaki drogowe

o dużym natężeniu ruchu z możliwością transportu materiałów niebe

– wódzkie

704, 705, 708 i 715. Przez powiat przebiega także ważny szlak kolejowy

Łódź Warszawa. Następstwem tych połączeń jest zwiększone ryzyko

wystąpienia zagrożenia życia i zdrowia ich użytkowników. Na terenie

ny jest również odcinek rurociągu PERN „Przyjaźń”.

Na terenie powiatu występują zakłady o zwiększonym ryzyku w

stąpi nia poważnej awarii przemysłowej np. rozlewnia gazu propan

butan. Zabudowa miasta Brzeziny powoduje zagrożenia pożarowe,

a z powodu swojego położenia jest narażone także na zagrożenia pow

dziowe, związane z nagłymi ulewami deszczu. Na terenie miasta znajduje

się wiele obiektów zaliczonych do kategorii zagrożenia ludzi ZL III i ZL

dużych kubaturowo oraz wiele obiektów ZL I i ZL II. Możliwość ro

przestrzeniania się ognia powoduje również zwarta zabudowa w centrum

miasta Brzeziny, gdzie zlokalizowane są kompleksy kamienic w znac

części o palnych konstrukcjach dachów, stropów i innych elementów37

.

Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Brzezinach

m i najważniejszym elementem Krajowego Systemu Rato

Gaśniczego na poziomie interwencyjnym. Swym obszarem dzi

łania obejmuje teren powiatu oraz obszary chronione znajdujące się na

terenie powiatów łódzkiego wschodniego i skierniewickiego38

.

strukturze działa jedna Jednostka Ratowniczo Gaśnicza. Obsada osobowa

Komedy obejmuje 43 funkcjonariuszy i 2 pracowników cywilnych.

Gaśniczej służba strażaków odbywa się w sy

temie trzymianowym, co oznacza, że do działań ratowniczych może w

jechać jednorazowo jedynie od 4 do 6 strażaków PSP. Ograniczona o

sada osobowa strażaków JRG pokazuje, że występują dysproporcje p

między możliwościami JRG a potrzebami i oczekiwaniami społecznymi

w zakresie niesienia pomocy ludności w stanach zagrożeń. Kolejnym

zińskiego zastęp JRG jest w stanie dotrzeć z czasie do 8 minut.

W większości przypadków jako pierwsi działania ratownicze podejmują

strażacy ochotnicy, którzy mają bliżej do miejsca zdarzenia. Ma to o

brzymie znaczenie szczególnie dla ratowania życia i zdrowia poszkod

Sytuacja taka w poważny sposób utrudnia prowadzenie, a czas

uniemożliwia prowadzenie działań ratowniczo gaśniczych tylko przy w

36

37KP PSP Brzeziny, Ocena Zagrożenia Powiatu Brzezińskiego, Brzeziny 2014, s. 38.

38Analiza Gotowości Operacyjnej, KP PSP w Brzezinach, B


141

ystaniu sil i środków Państwowej Straży Pożarnej. Niezbędny stsię udział Ochotniczych Straży Pożarnych, szczególnie włączonych do KSRG, aby wspólnie z pozostałymi służbami działającymi na terenie pwiatu system mógł reagować zgodnie z procedurami na powstałe zagrżenia. Tabela 1 obrazuje liczby zdarzeń, które wystąpiły na terenie powitu brzezińskiego w latach 2011 łania ratownicze podczas zdarzeń w obszarach chronionywiatu brzezińskiego.

Tabela 1. Liczba zdarzeń na terenie powiatu brzezińskiego w l 2015

2011 2012 2013 2014 2015

ożary 148 173 90 126 179

ożenia 392 511 527 392 555

larmy fałszyw 16 23 44 35 43

556 707 661 553 777

Źródło: Informacja o działalności Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej

Na terenie powiatu brzezińskiego funkcjonuje 26 Ochotniczych Straży Pożarnyc Gaśniczym jest włączonych 8 OSP. W roku 2015 19 OSP brało udział w 625 dział niach ratowniczych, z tego włączone do KSRG 536 razy, często wystawiając do działań ratowniczych po dwa lub więcej zastępy straż ków. Np. OSP w Jeżowie w czasie pożaru lasu w Rewicy wystawiła jednocześnie do działań ratowniczych 4 pojazdy pożarnicze oraz 20 strżaków ochotniczych. Oznacza to, że OSP uczestniczyły w ponad 80% wszystkich działań ratowniczo gaśniczych jakie miały miejsce na

ńskiego w 2015 roku. Do najczęściej biorących udział w działaniach rato niczych należą 39 – 130 wyjazdów, OSP Jeżów – – 95 wyjazdów, OSP Rogów – 90 wyjazdów, OSP Jordanów – ów –jazdów.

Istotnym zadaniem związanym z funkcjonowaniem OSP w systrządzania powiatu jest zapewnienie gotowości operacyjnej straży

włączonych do KSRG. W roku 2015 przeprowadzono siedem inspekcji, które wykazały, że wszystkie straże funkcjonujące w KSRG spełniają

39 Informacja o działalności Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Brz


142

ymagane standardy oraz posiadają niezbędny sprzęt i wyposażenie. Na poziom gotowości operacyjnej wpływają również przeprowadzane cklicznie ćwiczenia obiektowe z udziałem OSP I JRG Brzeziny, których

otną kwestią jest zachowanie odpwiedniego poziomu wyszkolenia strażaków ochotników. Komenda Pwiatowa przeszkoliła 93 ratowników OSP. Dzięki systematycznie prowdzonym szkoleniom udaje się zapewnić we wszystkich strażach włącz

rdy wyszkolenia. Dzięki prowadzonym niom udaje się zapewnić we wszystkich strażach włączonych do

Z przeprowadzonych badań można wnioskować, że kluczowe czynniki dla efektywności i sprawności działania Ochotniczych Straży

ożarnych powiatu brzezińskiego w systemie zarządzania kryzysowego są spełnione. Niestety, występuje szereg negatywnych aspektów w relcjach z samorządami gminnymi oraz Komendą Powiatową PSP, które utrudniają strażakom ochotnikom wypełnianie ich zadań w systemie zrządzania kryzysowego i zapewnieniu bezpi czeństwa ludności.

W zakresie działalności operacyjnej badani wskazywali na nispójności w systemie alarmowania do działań ratowniczych. Zdarza się, że pierwszej kolejności alarmowana jest Jednos Gaśnicza w Brzezinach, a dopiero po kilku minutach lokalna OSP, na której obszrze działania wystąpiło zagrożenie. Wskazywano, że adamiają nas

o zdarzeniu, kiedy są tuż za miedzą –

j strony opóźnia podjęcie działań ra z drugiej ma wymiar społeczny, powoduje ośmieszenie strażaków

ków w oczach lokalnej społeczności oraz stwarza wątpliwości, co do możliwości niesienia skutecznej pomocy przez OSP.

Kolejne zastrzeżenia w niektórych przypadkach budziła kolejność dysponowania do działań. Zwracano uwagę, że dysponowanie jako pierwszej OSP spoza terenu gminy czy miejscowości, w której działa OSP, powoduje duże wątpliwości społeczeństwa, co do prawidłowego

k anej straży. Tego typu zdarzenia często są dyskutowane, np. na forum samorządu gminnego i w negatywnym świetle stawiają strżaków ochotników. Zwracano także uwagę, że w nielicznych na szczę-ście przypadkach, gdy prowadzenie działań ratowniczych wymagało dżego zaangażowania fizycznego, z działań wyłączali się strażacy PSP.

ono się również do problemów w komunikacji interpersonalnej występujących w czasie działań ratowniczych. Postulowano o dopreczowanie zasad prowadzenia działań ratowniczych na teren ą-cych ze sobą powiatów, ponieważ lepiej dzielić szybszej pomocy z terenu sąsiedniej gminy, ale będącej w innym powiecie niż długo oczekiwać na


143

Kolejnym problemem jest system powiadamiania, który pomimo

ych kosztów na nowoczesne terminale ala

ysyła jest

oniczną informację o treści „Alarm pożarowy”, bez podania

miejsca i charakteru zagrożenia. Przy dzisiejszych możliwościach Syst

ydaje się

W kwestiach organizacyjnych zwracano uwagę, że nie uwzględ

się specyfiki działalności społecznej i nie szanuje się czasu strażaków

ochotników. Jako przykłady podawano, że

towej PSP są organ zowane z reguły w godzinach pracy, co powoduje, że

aby wziąć udział w zebraniu, trzeba brać urlop w pracy. Problemy istnieją

z systemem funkcjonowania dotacji dla OSP z KSRG, często trzeba prz

gotowywać plany zakupów „z dnia na dzień”. Wskazywano, że przez

ponad pól roku nic się nie dzieje, a później w ciągu kró

przekazaniu środków finansowych trzeba dokonać zakupów i złożyć ro

liczenie. Zwracano uwagę, że wysokość dotacji z KSRG w zbyt małym

stopniu pozwala na pokrycie kosztów pozyskiwania i utrzymania wzrast

jącej ilości sprzętu wymaganego przez standardy ratownictwa specjaln

ściowego. Bolączką jest również nieskorelowanie terminów uruchamiania

środków przez samorządy gminne, które swoje budżety uchwalają na p

czątku roku ze środkami z KSRG uruchamianymi w drugiej połowie r

ku. Uniemożliwia to uzyskanie efektu synergicznego związanego z połą-

czeniem źródeł finanso

W obszarze współpracy z gminnym samorządem terytor

rzecz którego OSP realizują zadania z zakresu zarządzania kryzysow go

wskazywano na niejasne kryteria finansowania i nieuzasadnioną n

chęć ograniczenia kosztów utrzymania OSP poprzez np. ogranicz

kosztów ogrzewania i oświetlenia. Urzędniczka gminna miała zastrzeż

nia, że strażacy przebywają w rem zie OSP. W gminie Jeżów strażaków

zbulwersowało zarządzenie wójta gminy w sprawie gospodarki paliw

wej, w którym bez żadnego uzasadnienia zmniejszono normy zużycia

ta oraz nakazano dokonywać zakupu p

liwa w obecności pracownika urzędu gminy w godzinach jego pracy.

Osoby odpowiedzialne za gospodarkę wskazywały, ze traktuje się je jak

ncjalnych złodziei. Nie wskazano jednocześnie w formalny sposób

której mają być dokonywane zakupy, ani nazwiska i sp

sobów kontaktu z pracownikiem w obecności, którego ma być zakup d

Trzeba podkreślić, że na zakupy paliwa przeznaczane jest ok.

10 tys. zł) z ogółu wydatków ponoszonych przez gminę Jeżów

ochronę przeciwpożarową. W gminie Brzeziny jednej ze straży odmó-

wiono zwrotu pieniędzy za zakupione w nocy czasie powrotu z działań


144

ratowniczych paliwo, ponieważ było zakupione na innej niż wy

a ta była w tym czasie zamknię ie Rogów, wójt nie

przyznał ryczałtu dla kierowcy

mu nie odpowiadała.

Ochotnicze Straże Pożarne muszą rozwiązywać szereg problemów

wewnętrznych związanych z ich działalnością, np. z pozyskiwaniem n

wych członków gotowych bezinteresownie angażować się w działalność

straży, trudnościami w pozyskiwaniu i utrzymaniu sprzętu oraz pozysk

waniem środków na działalność statutową nie związaną bezpośrednio

z ratownictwem. Ponadto muszą także rozwiązywać trudne problemy

związane z ich niejasnymi regułami współpracy z administracją samorzą-

dową, nadmiernie rozbudowaną biurokr cją administracji publicznej.

Istnieje również pilna potrzeba doskonalenia zasad współpracy z Pań-

stwową Strażą Pożarną.

zorganizowania ochotniczego pożarnictwa

jest wynikiem ciągłego rozwoju i dostosowywania do nowych wyzwań

i zmieniającej się skali zagrożeń. Nie ulega wątpliwości że ponad 16 t

sięcy Ochotniczych Straży Pożarnych, w tym ponad 4000 tys. włącz

mającym za priorytet organizację ratownictwa i niesienie

pomocy ludności w sytuacjach zagrożeń, stanowi bardzo ważny element

systemu zarządzania kryzysowego Polski. Jest to także przykład, kiedy

suwerenna organizacja, jaką jest OSP, oddaje się z pełnym zau

rozkazy profesjonalnych służb.

Gaśniczy, bez dobrze wyposaż

nych, wyszkolonych i sprawnie działających Ochotniczych Straży Poża

nych nie jest w stanie zapewnić bezpieczeństwa. OSP mają dominujące

w których nie ma zlokalizowanych Jednostek R

Gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej. Przykład powiatu

brzezińskiego pokazuje, że Ochotnicze Straże Pożarne uczestniczą w p

nad 80% ogółu działań ratowniczych, dysponując do ich prowadzenia

e więcej sił i środków niż Jednostka Ratown Gaśnicza

Należy zdawać sobie sprawę, że występujące braki legislacyjne,

rozbieżności i niespójności interpretacyjne unormowań prawnych oraz

brak zrozumienia specyfiki działalności społecznej powodują coraz wię

sze ograniczenia w funkcjonowaniu i rozwoju OSP. Społeczna działa

ność ochotniczych straży powoduje, że są bardzo odporne w czasie pr

wadzonych działań ratowniczych, ale bardzo wrażliwie na próby ingere


145

cji w ich życie wewnętrze, próby ograniczania ich suwerenności oraz p

niżania godności osobistej ich członków.

Co prawda badania dotyczyły jedynie jednego powiatu i nie mogą

być traktowane jako reprezentatywne dla Polski, ale można z dużym

prawdopodobieństwem wnioskować, że persp

nowania Ochotniczych Straży Pożarnych na rzecz zapewnienia bezpi

czeństwa ludności nie są pomyślne. Niepokojące efekty już są w

postępuje coraz większe zniechęcenie do podejmowania się peł

funkcji w zarządach straży oraz trudności w pozyskiwaniu nowych czło

ków. Coraz powszechniej wyrażana jest obawa, że w perspektywie

10 15 lat nie będzie chętnych do ochotniczej służby na rzecz poszkod

wanej ludności.

1. Wsparcie logistyczne działań służb ratowni

przez organy zarzą PIB, Józ fów 2014.

2. Ochotnicze Straże Pożarne w Polsce – a ,

3. Analiza Gotowości Operacyjnej, KP PSP w Brzezinach, Brzeziny 2015.

4. erliński L., Zarządzanie i dowodzenie Ochotniczą Strażą Poża ną

5. Biuletyn Informacyjny Państwowej Straży Pożarnej za rok 2014, Komenda

Główna PSP, Warszawa 2015.

6. Biuletyn Informacyjny Państwowej Straży Pożarnej za rok 2015, Komend

Główna PSP, Warszawa 2016.

7.

8. – powierzchnia i ludność w pr , „I

formacje i opracowania statystyczne”, Warszawa.

9. ,

10. Informacja o działalności Komendy Powiatowej Państwowej Straży Poża

016.

11. Gaśniczego,

w: Kogut B. (red.), Współczesność oraz perspektywy Krajowego Systemu

Gaśniczego, Wydawnictwo Szkoły Asp rantów, Kraków 2014.

12. KP PSP Brzeziny, Ocena Zagrożenia Powiatu Brzezińskiego, Brzez ny

2014.

13. Łachacz T., Zagrożenia bezpieczeństwa państwa o

Teoria zarządzania kryzysowego, zarys, Wydawnictwo Wyższej Szkoły P

146

, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji, Szczytno 2013.

30. Zdorodowski B., Zarządzanie kryzysowe

zarządzania kryzysowego, zarys, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji,

31. ZdrodowskiB., Istota bezpieczeństwa

zarządzania kryzysowego, zarys, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji,

no 2014.

32. ZdrodowskiB., Reagowanie państwa na sytuacje kryzysowe

ski B. (red.), Teoria zarządzania kryzysowego, zarys, Wydawnictwo Wyż-

szej Szkoły Policji, Szczytno 2014.


147

rządzania kryzysowego, który realizuje zadania

związane z zapewnieniem bezpieczeństwa ludności istnieją w wielu o

cje pomiędzy możliwościami służb państwowych

ludności. W wielu przypadkach służby

ń ierają Ochotnicze Straże Pożarne, z których szczególną

rolę odgrywają włączone do Krajowego Sytemu Ratowniczo Gaśniczego.

Ochotnicze Straże Pożarne są umundurowanymi organizacjami

społecznymi, wyposażonymi w specjalistycznym sprzęt, których głó

est realizacja zadań z zakresu bezpieczeństwa ludności,

ochrony przeciwpożarowej i walka z zagrożeniami naturalnymi i cywil

zacyjnymi. OSP stanowią fenomen społeczny, są organizacjami, w któ-

rych strażacy ochotnicy działają społecznie i są gotowi w każdej c

i w każdych warunkach nieść pomoc potrzebującym, a narażanie swoj go

życia i zdro

Słowa kluczowe: system bezpieczeństwa ludności, zarządzanie kryzys

we, Ochotnicze Straże Pożarne.

Role of Voluntary Fire Brigadesin Ensuring Civil Security

n

n

o

CENTRUM SZKOLENIA SIŁ POWIETRZNYCH im. Romualda...

Documents

Transcript of CENTRUM SZKOLENIA SIŁ POWIETRZNYCH im. Romualda...