c5bcydzi Jako Rasa Fizyczna Analiza z Dziedziny Antropologii

7/29/2019 c5bcydzi Jako Rasa Fizyczna Analiza z Dziedziny Antropologii

1/208


2/208

-

i'

>.4

iSp

SJ(f.V.V-! - - V

Hii

iVi!

!^


3/208

z ZAP OMOGI K A SY POMOCY DL A OSB, P RACUJCYCH NA POL U NA UKOWEM,

IMIENIA D-ra J . MIANOWSKIEGO,

Dr . I g - n a c y M a u r y c y J i i d t .

ZYDZI

J A K O R A S A F I Z Y C Z N A .

A N A L IZ A Z DZ IE DZ IN Y A N T R OP OL OGII.

Z Z4 ry sunkami, map i tablicami graficznemi w tekcie.

*

W A R S Z A W A .

S K A D G W N Y W K S I G A R N I E. W E N D E i S- ka.

Cena W u h 50 kop.1902.


4/208

t ~ ' i f '" -.. '.5* - i f e i ^


5/208

Y D Z I J A K O R A S A F I Z Y C Z N A .


6/208

v;.^ ; ^ : - F - ;

D R UK . R U B l E S Z E W S K l W R O T N O W S K N O W Y - W I A T N i 3 ^ .


7/208

E g z . O T c h iv - a ln y I B t

z ZAPOMOGI KASY POMOCY DLA OSB, PRACUJ.^CYOH NA POLU NAUKOWEM,

IMIENIA D-ra J. MIANOWSKIEGO.

Dr . I g ^ n a o y M a u r y c y J i i d t.

ZYDZI

J A K O R A S A F I Z Y C Z N A

A NA L IZ A Z Z IK DZ IN Y A NT R OP OL OG II.

Z 2 4 ry sunkami, map i tablicami graficznemi w tekcie.

B A D ' LIT.; -b i b l i o t e k a

00-330 W a r s z a w a , ul. Nowy Swia 71

T o l . 2 6 - 6 8 - 6 3

Wa r s z a w a .

S K A D G W N Y W K S I G A R N I E. W E N D E i S- kd.

1903.


8/208

JI,03B0JieH0 H,en3ypoK).

Bapniasa, IB HBapa 1902 ro^a.


9/208

Przedmowa.

Praca niniejs za pierwotnie tworzy miaa wstpny rozdziaw rozprawie o biostatyce i rasowej patologii y dw. Gdy je dnak przy rozbiorze antropologicznych cech ludu ydowskiego nasuwasizaczy liczne i doniose zagadnienia, naleao je wyodrbnii zawrzew oddzielnej monografii.

Zresztlud ydowski w wysokim stopniu zas uguje na szerszanalizantropologicznej treci, jako grupa rasowa o stygma-tach szczeglnych. To nie jest gromada etniczna, ja k kada innaz pomidzy ludw kulturalnych, nie posiada bowiem wsplnego terenu, lecz w postaci drobnych zbiorowisk yje rozs iana po caejprawie kuli ziemskiej. Jeeli doda jedyne w swoim rodzajuprzeyte dzieje, kilkunas to wiekow tuaczk i najrnorodniejsze

wpywy rodowiska zarwno fizycznego, ja k i duchowego, to atwo

poj, e ydzi jako rasa tworz nader ciekawy przedmiot dlabadacza.

Wyty czny m punktem w analizie naszej jest zapytanie, czemsydzi jako rasa fizyczna i jakie zajmuj stanowisko w tablicyantropologiczno- rasowej. Pojmujemy przez to charakterys tyk,opartprzewanie na danych antropometrycznych.

Ale, naturalnie, sama ty lko antropometry czna charakterystyka tworzy odpowiedpoowiczn. Okrelajc jedynie ydw wsp

czesnych, nie wyjania ona, jakie cechy rasowe posiadali ydzistaroytni, i czy dugowieczne wdrwki i wpywy nowego otoczenia nie przeks ztaciy pierwiastkw fizycznych, waciwy ch he-


10/208

IV

brajskiej ludnoci z okresu azjatyckiego. Naleao wic, po rozbiorze antropometrycznym, zanalizowawpywy rodowiska i roz

patrzeszereg danych historycznych, rozpoczynajc od pierwotnych dziejw szczepw semickich.Nie jasnym szlakiem ty ch wczesnych wdrwek podylimy

do Mezopotamii, Syryi i K anaanu, a std na zachd, na teren rozproszenia, starajc siokreli pochodzenie hebrajskiej gazi rasowej i stosunek ydw do rdzennego ywiou omawianych kra

jw, oraz istoti rozmiary rasowego krzyowania.Tekst ilustrowany jest szeregiem ry sunkw, przewanie tre

ci archeologicznej i etnograficznej. Klisze wykonane zostay w zakadzie p. Wierzbickiego i sp., wedug wzorw, jak ie zebraemu rda, mianowicie w Muzeum Brytaskiem w Londynie. Prcztego czrysunkw zapoyczyem z dzie Maspero (Histoire ancienne des peuples de lOrient classique, Pary, 1895 1899), Rip-leya (T he races of Europe, Londyn, 1900), i z albumu Hutchin-sona, Gregoryego i Lydekkera (The living races of mankind,Londyn, 19001901).

Wreszcie wczone zostay dwa schematy graficzne i mapka

geograficzna, wyobraajca wdrwki pierwotno szczepw semickich. Zarwno mapka, jak i schematy opracowane sory ginalnie.

S . D K . } u d t .

War s za wa, w maju 19 02 .


11/208

SPIS RZECZY.

Sir.

P r z e dm o w a ................................................................................................ I

ROZDZIA I

y d z i ia k o r a s a w w ie t le is t n ie j c y c h p o g l d w . . . 1

ROZDZIA II.

D a n e z a n t r o p o l o g i i f i z y c z n e ] y d w .

1. Grwny ws kanik c zas zk ow y........................................................... IB2. Barw a wosw i oc z u................................ .........................................353. W z r o s t ................................................................................................. 48

ROZDZIA III.

W p y w r o d o w is k a na t y p f iz y c z n y y d w .......................55

ROZDZIA IV.

R a s o w e k r z y o w a n i e y d w w e poc e pr ze d-

c h r y s t u s o w e ]

1. Wdrwki pierwotne Hebrajczykw....................... .................... ....... 73

2. Okres samodzielnoci pastw'Owej y dw ............... ...... ............ ...... .. 87

3. Etnologia K ana anu.............................................................................. 95

ROZDZIA V.

R a s o w e k r z y o w a n i e y d w w e poc e r o z pr o s z e n ia .

1. Okres wpy ww greckich i rzymskich, (do H s tulecia nowej ery). 119

1. Pastwo Rzy mskie, pniej Bizantyjs kie (od lE wieku nowej ery). 12B

3. Hiszpania.................................................................................................129

4. P r a nc y a ................................................................................................ 135

5. K raje g e r m a s k ie ..............................................................................138

B i . ' I C ' T' El K A\

00-33U Warszawa, ul. Nowy wia 73

Tol. 26-68-63


12/208

- V I -

6. K raje sowiaskie. P o l s k a .................................................................1427. L itw a, mud, W o y .......................................................................... 1478. RuK ijo w s k a........................................................................................149

9. Pnocne wybrzea Czarnego morza i K r y m ................................ 15210. K a u k a z .................................................................................................155

R O Z D Z I A V I .

W n i o s k i .

1. O rasowem kr zy owaniu y dw w E uropie............. ............... ......... 1612. O amalg amacyi rasowej y dw staroytny cli . . . , .3. O cecliach fiz y og nomic zny c i..............................................4. O stosunku klasy fikacy i jzy kowe j do ras owej..................

5. O stanowis ku y dw ws pczesnych w tablic y antropologiczno-

rasowej ........... ............... ............... ............... ............... ............... ........... 179

165167176

L it e r a t ur a ................................................................................................. . 184

TABLICE CYFROWE.

I. G w ny ws ka nik czas zkowy w cy fraci przecitnych . . . 20 21II. Gwny wskanik czaszkowy w skali koordj- nacyjnej . . . . 22

III . Pomiary dokonane na odnalezionyc h czaszkach j^dw z okresie pomidzy I wiekiem nowej ery i X I X ............................3031

IV . Barwa w os w.............................................................................. 3839V. Barwa o c z u ............. ...................... ...................... .................. .............. 40

V I. W z r o s t ..... .................. ................... ......... ...................... ...................... .. 50


13/208

- V II

ILUSTRACYE.

Str.

Schemat gr afic zny I. Grwny ws kanik czaszkowy w zestawieniuk o o r d y n a c y j n e m .............................................................................. 27

Sc hemat graficzny I I. Wzros t ydw, wedug klas yf ikacy i T opinarda,

w porwnaniu do wzrostu ludnoci rdzennej... .............. .............. . 52

ydzi chiscy z K ai- fung - fu ................................ ............................59

Mapa pier wotnyc h wdrwek s zczepw s e mi c k ic h................................ 75T ypy y dw pnocno- palesty skich z IX wieku przed Nar. Chryst.

z paskorzeb na t. zw. Czarny m Obelisku Salmanazara . . 92 i 93

T yp yda poudnicwo- palestyskiego z X wieku przed Nar Cliryst.

z paskorzeby odnalezionej w K a r n a k u .....................................94

T ypy kobiet ydowsk ich poudniowo - palestyskich z V II I wieku

przed Nar. Chryst. z zabytku odnalezionego w Niniwii . . . . 98

Niewolnicy amory ccy ................................................................................... 100

Podobizna y da poudniowo- palestyskiego o ty pie amoryck im . . . 102

A mory ck i krl z A marou w n ie w o l i ..... .......... .............. .............. ............ 103

F il is t y no w ie .................................................................................................104

T ypy Chety dw . ...................................................................................106

T ypy C he ty dw ............................................................................................ 108

T ypy y dw poludniowo- palestyskich z V II I wieku przed Nar. Chr.

z zabytkw odnalezionyc h w N in i w i i ..........................................110

Mieszkaniec Suzy Staroytnej. T yp E la m it y ..........................................111

Typ Czeczeca z Dagie stanu o fizy ognomii y do w s k ie j....................... 157T ypy Ormian o fizyognomii y dow s k ie j...................................................1G8T ypy Kurdw o fizyognomii y do w s k ie j.............................................. 169T ypy mieszkacw Be udys tanu o fizyognomii ydowskiej . . . . 170T ypy Hindusw o fizy ognomii y dow s k ie j.............................................. 171

T ypy dziewczt z K a s z m ir u ......................................................................172T yp yda poudniowo- pales t. (patrz rys. na str. 1 0 2 )............................ 174


14/208

Iv-tiT.li ' . [

'1


15/208

R O Z D Z I A J .

Y DZ I J A K O RA S A ,

w W IE T L E IST NIEJ CY CH POG L DW.

Y DZI JA K O R A SA CZYST A. Y DZI W PODZIA LE NA DW IE

GR UP Y : POUDNIOW (SE FA R DYJS K ) I PNOCN

( A S Z K P ] N A Z Y J S K ) .- Y DZ I W P O D Z IA L E N A T R Z Y

G R U P Y R A S O W E (T E O R Y E IK O W A I LA -

G N E A U ) .- Y D ZI J A K O A G R E G A T

ROZMAIT Y CH Y W IOW

ETNICZNYCH.

y dz i jak o rasa.


16/208

t . >1 "'''y''

s tv ; i a ; ' ? v . - \ .

' ^ %, / C

- . ^.-Vr->--

, , 3

f if ^A l.": - '> !.".;

V f : ; . . ; ^ 4 W ^ . . < ,r . , ; r

'C .: . V 5 - ' T i? > ''; > .4 /:- ' _ . - * , ' > ' ?'.i >. ' '> ' ' f s

"# . - j- r.ii > i

' ' * 1 / V

t I' ' '- ' V ' ''

' - .

Ali' ^^> / f /

X'-?, '-2Vir-.ii'


17/208

Dr zy s tpajc do rozbioru zag adnienia, czem sydzi jako rasafizy czna, rozpoczynamy analizod przegldu istniejcy ch zapatr ywa. Podajemy wic poniej uklasyfikowany szereg

odpowiednich teoryi. Zes tawiamy je w sposb przedmiotowy, rzucajc rysy najbardziej charakterystyczne.

I. ydzi jako r asa czysta.

Do G-go dziesitka b. w. najwicej zwolennikw liczy pogld,e ydzi tworz ras czyst, bez obcych domieszek etnicznych.Lud, otoczony nieprzebytym murem tradycy jnych wierze, zachowamia niety lko rasowego ducha, ale i wsplne, jednolite cechyfizyczne. Znamienne rysy w t. z w. typie ydowskimodzwiercia-dlaj sijednakowo wybitnie pod kad szerokoci i dugocigeograficzni na kadym stopniu dostpnej ery historycznej. J u

Edwards (1829) akcentuje wy rane podobiestwo, jakie zachodzimidzy ydem dzisiejszym, a redniowiecznpostaciz obrazu Leonarda da V inci (Uczta) i wizerunkiem protoplasty z egipskiej mog iy Faraona. rd zwolennikw powyszego pog ldu dostrzegasidajje dnak pewne rnice.

Jedni, ja k Nott (1850), stwierdzajniezmiennorasowy dw, wy prowadzajc ich od ty pu antropologicznego, ktry przed

1) Spis rde umieszczony jest w kocu pracy.


18/208

4000 lat wy wdrowa z Mezopotamii Inni (Graetz) upatr ujanalogi z ras owym typem wyzwolecw z niewoli Babiloskiej

(520 przed N. Clir.).Niektrzy wreszcie (Jacobs 1886) znajduj punkt wyjcia

w diasporze rzymskiej i mwity lko o 40,000- ej garstce, ktra ponieszczliwych walkach, z panami wczesnego wiata zmuszonzostaa do opuszczenia ojczyzny. Gromady tuacze nie ulegy rasowemu zmies zaniu. Wy odrbnia je s ilna wiara religijna, potgauczutradycyjnych, wreszcie wsplna niedola i wrota dugowiecznego ghetta (Jews are the lineal descendants of tlie Diaspora ofthe Roman Empire ). ydzi, wedug J acobsa, nie wchaniali obcychdomieszek etnicznych i w epoce palestyskiej. Otoczone rojem obcych ludw, pokolenia ydowskie czuway u stranicy czystychzwizkw krwi. Dzijeszcze pog ld powy szy jest doktryn, uznawanzwaszcza przez tego rodzaju narodowcw, ktrzy , zupenieniesusznie, w czystoci rasy znajduj jeden z atrybutw narodo

wej solidarnoci.Nie powtarzajc caego szeregu dowodw historycznych i da

nych etnologicznej natury , przytocz ory ginalnws kazwk Bu-

schana (1894), majcargumentowarzekomczystoi je dnolitorasowydw. A utor stwierdza odmienny nieco wiat patologiczny , wikszskonnolub odpornona te lub inne choroby,

jako cech, opart na odrbnoci rasowej. Znajdujc analogiu rozmaity ch odamw ludnoci ydows kiej, bez wzgldu na terengeograficzny, Buschan przypuszcza, e yd dzisiejszy jest w prostejlinii potomkiem jednego z bratnich szczepw semickich, bez nawars twionych pierwias tkw obcego pochodzenia.

W dalszych rozdziaach niniejszej pracy postaramy siwyka

za, czy istotnie ydzi wspczeni s tanowirasczyst, t. j. czyzachowali pierwotne cechy szczepu semickiego.

Teraz, nawiasowo tylko, prag niemy zauway, e pogld B uschana nie ma racyonalnej podstawy.

4 y dzi jako ras.a fizy czna.

*) From the time of Patr iarch A braham to the present the Jew islirace has preserved it blood more pnre than any other of antiquity. Original type brought by A braham from Mesopotamia 4000 years ago, has been,

substantially handed down to the descendants of the pres ent day .fTho phj'Sical history of the Jewish race).


19/208

vSwiat patologiczny u ydw rzeczywicie posiada zabarwienie szczeglne i pewne ceciy odrbne, je dnak nie sone wynikie m

tych lub innych pierwiastkw rasowych.Wiks zo odsetki cierpieumysowy ch i nerwowych, mniej

sze odsetki chorb zakanych zale, niewtpliwie, od czy nnikwzgoa innej natury, mianowicie spoecznej i kulturalnej.

Buschan wnioskuje zby t miao.

y dzi ja ko rasa, w wietle is tnie jcy cli pog ldw. 5

2. Podzia ydw na dw ie grupy: aszken azyjsk i sef ard yj sk .

Zwolna nastpowa zwrot w pogldach dotychczasowych.Nagromadzone zostay liczne spostrzeenia, s twierdzajce niejednolitorasowego ty pu rd ydw. Zwaszcza studja kraniologi-czne naday badaniom sinaukowych dogmatw.

J ustare podanie stwierdza istnienie dwch odamw ydowskiego ludu, wyprowadzajc sefardw od pokolenia Jehudy, a asz-kenazw od Benjamina. Zrniczkowani nastpnie przez odmien

ne dzieje, aszkenazowie utworzymieli przewan mas ydw,zamieszkujcych rodkowi pnocnEurop, a wic Niemcy, Polski Rosy; natomiast mniejszo ludu ydowskiego, okoo 10 ,

w odamie t. zw. sefardw, zaja poudnie Europy, gwnie Hiszpani, Portug ali. W czasach pniejs zych odamy hiszpasko-portugals kich ydw, t. zw. Spagiiuoli, wy wdroway do A nglii,Holandii i na pwysep Bakaski.

J uV ogt (1863) rzuci miahipotez dla wyjanienia omawianego podziau. Wedug V ogta, ydzi sefardyjscy to potomkowie istotnego szczepu semitw, gdy aszkenazyjscy spokrewniaryjczykom ze rde Hindusu.

Jednoczenie prawie (Bullet, del Socit danthropol. de Paris1861 i 1865) odbywaa sikry stalizacy a podobny ch poj, ale na tlezgoa odmiennem. Mwio gonych dyskusyach w modem towarzy stwie antropologicznem w Paryu. Aureola, otaczajca szkoBroca, wy prowadzia kwestyna szerokwidowni. Osizag adnienia stay sirozprawy o zmies zaniu ydw w Europie z ludamikrajw germaskich i sowiaskich, oraz Finnami i T atarami.Niemiae gosy poprzednich badaczy, np. Notta i Q- liddona


20/208

(1857) ), wy woay obfite komentarze dopiero wtedy, gdy Brocastwierdzi, e w I X stuleciu nowej ery odam ludw sowiaskich

przyj Judaizm. Poniej przytaczam cytaty odnone, kadc na nieszczeglny nacisk, jako na faszywe rdo dowodw, czsto goszonych przy obronie rozpatry wanego pogldu.

W Polsce, po tryumfie chrzecijastwa, ydzi zachowywali przez dug i okres czasu silny wpyw i, ja k naley sdzi, czsto zawierali maestwa z chrzecijankami. T rwaoto do 1092 roku, dopki chrzecijaski krl Wadysaw niezabroni podobnych zwizkw. Zakazanem byo rwnienajmowanie sug chrzecijaskich. Jednak ydzi nie utracili

swego wpywu do X III wieku.Dopiero pniej zjawiy siprzeladowania.Masy ydw zostay pozbawione swych majtk w i zmu

szone do emigracyi do krajw obcych ^).W innem miejs cu czy tamy, e Judaizm zosta rwnieprzy

jty przez wielu prozelitw midzy Rosyanami ).Tego rodzaju dane historyczne stworzyy podoe dowodowe

dla nowych pogldw. Podzia ydw na aszkenazw i sefardwznalaz wielu zwolennikw. Rzecz zaklimaty zowaa sitembardziej,e niebawem wyrosy wiadectwa antropologicznej i statystycznejnatury . Muzeum Yrolik w Amsterdamie dostarczyo czaszek holenderskich ydw, Pruner Bey (1865) ydw pnocnej A fryki, Quatro-fages i Hamy (1882)algierskich, Ikow (1884)tureckich.

Dziki temu powstaa pewna liczba pomiarowy, dokonanychna czaszkach sefardw, przyczem pomiary okazay zgoa inne wyniki, niotrzymane na ydach aszkenazyjskich.

Na zasadzie temu podobnych spostrzee ugr untowano dwa

odrbne ty py antropologiczne ydw. yd sefardyjskito jakobypotomek istotnego semity o wyduonej czaszce, kruczych wosach,czarnych oczach, niadej cerze, dugim i zgrabnym nosie zbliony,

fi y dz i jako rasa fizyczna.

The votaries of J nda is mma y be divided into tw o brad]y marke dand dis tinct types , viz: the one above mentioned (ty p s emicki), and anotherdistinguished by lank and t&ll frame, clear blue eye, very white andfreckled skin, and yellow- reddish hair.

Poland seems be the focus of this fusion of Je ws w ith the G- erman

and Saimatian races-* (Indigenous races of the Earth str. 580).2) Podug Czoe rnyego Ethnographic de Temp ire dA utriche.3) Podug Hauthausena L Empire Rus se.


21/208

do piknej postaci Araba- beduina. Jest to ty p malowany przezRe mbrandta (amsterdamscy ydzi) lub A llor iego (J udyta z gow

Ilolofernes a, Florencja, Gal.- Pitti). Natomias t yd aszkenazyjskito typ krtkogowy , z czoem nizkiem, o szatynowej, czsto jasnejbarwie wosw i bkitny ch oczach; nos gruby, due usta, szczkadolna nieco prognaty czna i wystpujce koci policzkowe.

T ak przedstawia si, w oglnych zarysach, charakterystykamniemanych dwch typw. Dzijeszcze pogld ten jest uznawany przez liczngrup antropologw. Wspomn tylko nazwiskaBlechmana (1881), Stiedy i Dybowskiego (1883), Kollmana (1885),T opinarda 1885), Herv i Hovelacquea (1887), T alkiHryncewicza(1892), Denikera (1900).

y dzi ja ko rasa, w wietle is tnie jcych pogldw. 7

3. Pod zia ydw na ir zy odamy rasow e.

Teorya Ikowa.

W skazana powyej klasyfikacya na ydw sef ardyj skich i aszke-nazyjs kich nie rozwizaa kwestyi. Stwierdzone zostay grupy y

dows kiej ludnocij ktrych nie mona byo wcieliani do sefardw,ani do askenazw. Odmienne typy rasowe ydw Europy zachodniej, Kaukazu i poudniowej Rosyi, Polski i Niemiec etc. skoniyIkowa (188tt) do innego grupowania.

Pog ld Ikow a jest tem ciekawszy, e rzuca oryginalne wiatona rozpatry wane zagadnienie. Osnuta na szerokim horyzonciedawnych wdrwek etnicznych, praca powyszego antropologa nasuwa nowe motywy dla rozbioru i, juprzez to samo, zasuguje na

baczniejszuwag.Opierajc si, midzy innemi, na materyaleczaszkowym, Ikowtworzy podzia nas tpujcy.

1. y dzi pohidniotui i ics diodni (Bakany, Hiszpania, Wochy, A lg ie r i, wogle, wybrzea rdziemnego morza). Odamistotnych semitw, z bardzo nieznaczndomies zkywiow obcych. Uderzajca analog ia z antropologicznym ty pem A rabw; du-gogowcy, bruneci.

2. y dzi Europy Zachodniejrasa pows taa przez silne skrzyowanie ydw semickiego ty pu z miejscowem spoeczestwem.


22/208

3. ydzi ruscy. Zg oa nie semickiego pochodzenia ), krt-kogowcy.

Ikow upatruje pierwotnkolebkszczepw semickich w pnocnej Afryce. Std odbya siemigracya dugoczaszkowej rasydo Zachodnio- pnocnej A zy i. Pozostae tu odamy dugogowcwydw i pniejsza emigracya z Palestyny nad morze rdziemnewy tworzy y pierwszgrupw podanej klasyfikacyi.

Drug a grupa, Zachodnio- e\ uopejska, miaa powsta przezamalgamacyydw przychodcw z ludnocimiejscow.

Wreszcie, trzeci odam (ydw ruskich) autor wy wodzi z ra

sowych ywiow rodkowej i Zachodniej A zyi, z pomidzy krt-kogowych ludw Armenii, Turkiestanu, Persyi.

Ikow opiera sinietylko na analogii w budowie czaszki, alerwniena podobiestwie fizy ognomicznem. Doprzejrzealbumantropolog icznego towarzy stwa w Moskwie, by znaletosamoty pu ydowskiego z ty pem T adikw, Uzbekw, Ormian, A fganwi innych.

A utor przytacza take szereg dowodw historycznej natury,

majcych stwierdzi, e napy w ydw do Ros yi odbywa siniez Zachodu, lecz przeciwnie ze Wschodu.

Zwykle uznawany szlak przez Hiszpani, Gralii Niemcy miaistnieledwie dla mniejszoci przybyszw, natomiat gwny strumiedy nad Zachodnie krace ziem s owiaskich, przez K aukaz,K rym, Dniepr, Litw, ado zetknicia na terenie pniejszej Pols kiz falemigracyi z Zachodu.

Dowodz tego dane ze rde chozarskich, ormiaskich, tu

reckich i arabskich, wreszcie wiadectwa archeologiczne.Napisy greckie na marmurowych tablicach, odnalezionych

w pierwszej poowie 1 . w. w K rymie ), wiadcz, e pwysepT aurycki by zamieszkiwany przez greckich ydw j u w 42 r. po

8 y7A jako rasa fizyczna.

O Die Juden Russlands (mit ihnen wahrscheinlich die Karaimen)mss en endgltig aus der Zahl der Semiten ausgeschlossen werden, da siekeine G- rundverwandschaft mit den letzteren haben, und zu einer g anz

anderen Rasse gehren. (Neue Beitrge zur Antropologie der Juden, Arch.fr A nthropologie. T om XV , str. 369 etc.).

W Anopie, blizko Kerczu - w T amaniw staroytny m Ochwiofolu.


23/208

N. Clir. Niektre wskazwki skaniajIkow a do mniemania, e tiiprzebywali ydzi jeszcze w 1 i I I wieku przed nower.

Inne rda stwierdzaj obecno znacznej liczby ydwwGrruzyi, A rmenii, A zy i Mniejs zej, dzielnicy staroytnej Babiloniioraz Persyi, w II wieku po N. Chr.

Std odbywasimiay gromadne wdrwki na pnoc i za*chd, do Europy wschodniej, przez Kaukaz, gdzie V II wiek znajduje liczne kolonie ydowskie.

Nastpne stulecia skieroway, wedug Ikowa, falemigracyjnz Kaukazu do poudniowej Rosyi, nad brzegi Czarnego i Kaspijskie

go morza (V III stulecie).T u nawizuje Ikow wpyw Cliozarw i przy pomina list cho-zarskiego wadcy Josipona, wysany w 960 r. do hiszpaskich y dw przez porednictwo Chasdaji- Ibn - Szapruti. Lis t ten mawiadczyo znacznej liczbie wyznawcw J udaizmu w Rosyi, okooX wieku. W X I i X II stuleciu znajdujemy ydw w Kijowie, jakdowodzima przeladowanie z 1113 roku. Z K ijowa ruch posuwasina pnoc, na L itw, o czem mwilitewsko- ydowskie monety

(1173- 1220).S tdjeszcze jeden krok bardziej na Zachd, ado zetkniciaz falydw, dcych z Europy zachodniej, midzy X II i X IV w.

W hipotezie Ikow a znajdujemy, po za bdnpodstawantropologiczn, szereg wtpliwych teoryi, sucych jako oparcie dlawy prowadzonych wnioskw. Midzy innymi, do nich policzynaley bezpodstawne upatrywanie pierwotnej kolebki s emitw w pnocnej Afryce i bardziej nihipotetyczny pogld na masowemi-

gracyydw do kraj w sowiaskich przez K aukaz, K ry m i Dniepr.Teorja Lagneau.

Odmienny podzia ydw na trzy g rup/podaje Lagneau ('1891).1. y dzi A fryki pnocnejrezultat zmieszania przebywaj

cych tu pierwotnie ydw (E gipt, K artag ina) z miejscowy mi szczepami Berberw, K optw i Fenicy an, a pniej z greckimi i rzymskimi kolonistami, wreszcie w czasach redniowiecznychz A rabami. Mieszajc siprzewanie z ludnociciemnowosi dugogo-w, yd tutejszy zachowa wy bitne cechy ty pu semickiego.

2. y dzi rzymscy z wybrzey pnocnych rdziemnegomorza, gwnie prozelici pochodzenia helleskiego i aciskiego.

y dzi jak o rasa, w wie tle istniejcych pogldw. 9


24/208

3. y dzi niemieccy, 'polscy^ rosyjscy rasa powstaa przezkrzy owanie z Grermananii, S owianami i K ozakami.

A utor nie interpretuje bliej podanej przez siebie klasyfikacyi.Nietrudno jednak dostrzedz jej bezkrytyczne zestawienie.

I jeeli wspominam o podziale Lag neau, czynito, by zwrciuwag, jak dalece spltay sipojcia w definicyi ydw, jako rasy.

JO y dzi jako rasa fizyczna.

4. ydzi jako agregat rnorodnych ywiow etnicznycii.

Nowe zdobycze etnologii jeszcze wicej zag matway zagadnienie. Ramy istniejcy ch szematw nie zmieciy wszystkich odrbnoci. Czaszkowe wymiary i szereg innych antropologicznych

ws kanikw stwierdziy bardziej silnniejednolitorasowego ty pu.

Nadomiar wy stpia etnografia, wzbogacona nowemi lubprzy-pomnianemi spostrzeeniami, zwaszcza z dziedziny t. zw. egzotycznych ydw. Abisyscy ydzi Falasze to lud o mocnej budowie ciaa, czarnych wosach i oczach i brunatnej cerze. Z wy

gldu podobni sdo rdzennych A bisyczykw (P lad 1869).

Na ws chodniem wybrzeu Madag as karu przemieszkujydzi,t. zw. Zafy- Ibrahim, to jest potomkowie Abrahama. J ak pisze podrnik Sibree (The great african island), trudno ich odrniz wejrzenia od innych wars tw miejscowej ludnoci').

Bastian^), opisujc wyprawniemieckna wybrzee Loango,ws pomina o istniejcy ch tu mieszkacach ydowskiego wy znania,t.zw. Mawambu. Majto bypotomkowie ydw wygnanych z K as ty lii (1493 r.) na wyspwitego Tomasza; jednak dziposiadajbarwi rysy negrw (Andre 1881).

Niedaleko B ombaju, na Malabarskiem wy brzeu Indos tanu,przewanie w Koszynie i T rawankore, przebywajoddawna ydziCzarni, t. zw. K ala Izrael. Misy onarz Jzef Wolf odwiedzi

w 1833 roku K os zy n i stwierdzi juwtedy wysokie ich podobie-

') But Icould not detect any difference in colour, feature or dialect betwee n them and the other people of the eastern coast. (The Greatafrican Island).

2) Die Deutsche Ex pedition and der Loangokiiste I. 43. 277.


25/208

stwo do miejs cowych Hindusw (Nott 1850. The church missio-nary Atlas 1879).

Jeszcze bardziej uderzajce zjawisko ] )rzedstawiaj t. zw.chiscy ydzi. T worzoni odrbnkolonjw Kai- fung- fu, w pro-

wincyi Honan. Pr zy bytu mieli przez Persy, po zburzeniu Jerozolimy. Podrnicy wspominajo tawej ich cerze, dugim war koczu i iizyognomicznem podobiestwie do Chiczykw. (Cordier1891. K atz 1900 etc.).

To samo twierdz badacze o dagiestaskicli ydach z K aukazu. Zrest, prcz fizyognomicznej analogii ydzi grale posiadaj

czaszki wyranie krtkogowe, ja k i miejscowi Czeczecy (Chantre1887. Erckert 1881 - 1883 1885). Mona stwierdzi rwniesilne podobiestwo ydw kaukazkich do Kabardyc w, Lezgij-czy kw, A ranw etc. Do przejrze podobizny fotograficzne,zebrane w czterech wielkich tomach pracy Chantrea.

Powysze odamy rasowe dowodzimaj, e u ydw nastpuje upodobnienie do fizycznego ty pu ludnoci rdzennej. To samo,chow mniej jaskrawych rozmiarach, daje sizauway, wedug

niektrych antropologw, i w poszczeglnych krajach Europy.Oglnikowa definicya Renana (1883): il ny a pas un type juif , ily a des types juif s zostaa doktrynznacznego odamu badaczy,Ale dzijunikt za Renanem nie twierdzi, e judasme est une religion, mais nest pas un fait ethnologique, mais un type accidentel.

Dzinikt nie upatruje w ydach przypadkowego agregaturnorodnych pierwiastkw etnicznych, o charakterze ty lko przypadkowym. Panuje, natomiast, pog ld na krzyowanie ydw

w krajach poszczeglnych. Std powstamiao pewne zblieniefizy czne ydw do ludnoci rdzennej. Przytocz, jako przy kad, sowa Krzywickiego (1891):

ydzi, mimo fanatycznego odosobnienia, majw sobiebardzo wiele krwi niesemickiej.

W Indyach Przedgangesowych s oni cery czarnej,w A ng lii jasne wosy i niebieskie oczy, w zachodnich gu-

y dzi ja ko rasa, w wie tle Istnie jcych pogldw. 11

') T heir complex ion is like that of Hindous, indeed, even at thistime many of the Hindous at Cochin become converts to J udais m. (Sowamisyonarza Wolfa z 1833 r., podug Andre 1881).


26/208

bernjach Ros ji szeroktwarz i nos sowiaski: kadorazowozgodnie do rysw fizycznycli otaczajcego spoeczestwa.

Wedug ankiety szkolnej niemieckiej, ty py czysto blon-dynowe stanowi10,32% u ydw badeskicli, 10,88^ bawar-skicli, 11,23^ pruskich, 11,77^ hesseskich, 13,53^ brunwic-kich. Be zwarunkowo sto ju wtrty obcego pochodzenia.

U ydw polskich domieszka obca jest wikszniw Niemczech. Np. w Gralicyi blondyni wy nosz14,1 . To samo musimy wy wnioskowa z obfitoci u nich krtkogowegoywiou,

yd zachodnio- ruski i polski posiada czsto szeroktwarz i nos, jasne wosy i siwe oczy, sowem oznaki, dowodzce, e w bardzo silnym stopniu przesikn tsamkrwi,ktra pynie w yach ssiedniej ludnoci wiejskiej; jeli sdzizaze staty sty ki wskanika szerokoci czaszkowej, posiadabyw budowie czaszki wicej moe polskiego lub zachodnio- rus-kiego pierwias tku rasowego, anieli prahebrajskiego.

(Ludy str. 240241).

Na dowd, wraz z rezultatami badaantropologicznych przytaczane bywajliczne fakty historyczne. Naturalnie, mowa o erzeostatnich dwudzies tu wiekw, a wic o domieszce ludw aryjskichna terenie Europy. Okres przedChrystusowy zosta zupenie pominity , jeeli nie liczywskazwek Eligiera (1879), Alsberga (1891)Luschana (1892) i Jacquesa (1893) na pewne domies zki z okresupastwowej samodzielnoci ydw.

Otwedug mniemania licznego szeregu badaczy, we wszyst

kich prawie krajach dostrzedz mona mies zanie ydw z ludnocirdzenn, ktre odbywao si drog nawracania na J udaizmi zwizkw maeskich z obcoplemiecami.

Potne za doby wpyww helleskich i rzymskich, w I stuleciu nowej ery, gdy duch proze lity zmu ydowskiego istotnie do-sign wysokiego rozkwitu, zmies zanie rasowe osty go juw stuleciu nastpnem. Natomiast amalgamacy a ta, jak twierdzi Neu-bauer, znowu powstawazacza na pwy spie Iberyjskim, w okre

sie A rjanizmu (V s tul.) i za panowania Maurw (od V III stul.).Jednoczenie i Gralia przedstawiamiaa aren amalgamacyi

rasowej ydw, i tak nawet dalece, e wedug Loeba (patrz roz

12 y dzi jako rasa fizyczna.


27/208

dzia V) ydzi gallijscy z czasw Gontranda i Chilpery ka rekrutowani by li przewanie z pogan, nawrconych na Judaizm.

To samo odbywasimiao w kraj ach germaskich i sowiaskich, wreszcie na terenie Rosyi Poudniowej i Wschodniej.

Chozary zm, karaityzm, sekta t. z w. subbotnikw to wybitnejakoby dowody, potwierdzajce podobny pogld. A maestwmieszanych byo tak wiele, e popdowi temu niejednokrotnieprzeciwdziaamusiao duchowiestwo chrzecijaskie, wytwarza

jc odnone zakazy, ja k np. na synodach kocielnych w Elwirze,Chalcedonii, Orleanie, T oledo, Rzy miemidzy IV i V III stul.

Wreszcie, spotkamona twierdzenie, e nawet obecnie, w niektrych krajach, ydzi zawierajtyle zwizkw mies zanych, e nie

wtpliwie stanowione czynnik przetwarzajcy , w mniejs zym lubwiks zym stopniu, cechy fizyczne wy znawcw Judaizmu.

Pozostawiajc do pniejszych rozdziaw analiz i kry ty krozpatrywanego pogldu, pragn zauway, e teorya upodobnienia ydw do poszczeglnych grup etnicznych s tanowi dzidoktryn, uznawanprzez wielu badaczy. Ws pomnty lko imiRipley a ),ktry w wietnej swej pracy (1900) podziela i argumentuje hipotezLoeba, Neubauera, Krzywickiego.

y dzi jako rasa, w wie tle is tnie jcych pogldw. 13

J ak wida z powyszego przegldu, w antropologii rasowejydw is tniejbiegunowo sprzeczne pojcia, a midzy kracamicay acuch porednich teoryi.

Sze maty zujc je, dla atwiejszego oryentowania si, mona zestawinas tpujctabliczk.

*) The modern Je ws are physically more ary an than Semitic, afterall. T hey have unconsciously take n on to a large e x tent the phys ical traits of the people among w hom their lot has been throw n. In Algiers theyhave re mained long- headed like their neighbours; for eve n if they inter

married, no tendency to dev iation in head form would be provoked. If ofthe other hand they settled in Piedmont, A ustria, or Russ ia, w ith theirmoderately round- headed popiilations, they became in time ass imilatedto the type of these neighbours as well.

(The races of Europe 1900 str. 390).


28/208

1. y dzi jako rasa czysta, jednolita:

a) prototypy dzi z epoki A brahama (Nott);

h) prototypy dzi z niewoli Babiloskiej (G- raetz);c) prototypydzi z okresu diaspory (Jacobs).

2. y dzi w podziale na poudniowych (sefardyjskicJi) i pnocnych( aszkenazyjskich):

a) teoryaVogta: sefardowiesemici, aszkenazowiearyowie;h) teory a Broca: aszkenazowie jak o re zultat zmieszania ydw

z Germanami i Sowianami.

3. y dzi w podziale na trzy grupy:

a) teory a Ikow a: ydzi Europy poudniowej, zachodnieji wschodniej.

h) teorya Lagneau: ydzi A fry ki pnocnej, Europy poudn.i Europy rodkowej.

4. ydzi jako agregat rnm odwjch ywiou) etnicznych:

a) ydzi jako rezultat krzy owania z miejscow ludnociw krajach poszczeglnych, w epoce rozproszenia (Renan

Krzywicki, Ripley).h) ydzi jako rasa, ulega zmies zaniu w epoce rozproszenia,

oraz w czasach swej samodzielnoci politycznej.(Eligier, A lsberg, Luschan, Jacuesj.

S td jas ny jest cel 2Jodj te j pracy: rozbir i krytyka istniejcychteoryiprzez amilizan ^ ropohgicznego materyalu i odpowiednich danychhistorycznych, wreszcie oilpo)vied, czem sy dzi, jako rasa fizyczna.



29/208

ROZDZIA II.

DANE z ANTROPOL()(iII FIZYCZNEJ

Y D W .

W S K A N IK C ZA S ZK OW Y G? .O WNY , B A R W A W OS OW I O C Z U ,

WZROS T . - A N A L IZ A C Y F R P OMIA R OW Y C H I J E J

W Y N IK I. - S P R Z E C Z N O C I POMIF^DZY ZA P A T R Y

W A N IA MI P A NUJ C E MI, A R E ZUL T A T A MI

POWY S ZE GO ROZB IORU.

W NIOS K I.


30/208

B P '

f : ' ^ :''" ;.'>- V- .

' - V ':^ 'fi .

*. r> v*"-

. - I v

'v

K-v :

'" ' .- ; : -:

' ".

- f:

.i-'

'V\''y ',:iS-

.. .:

. -'>i

" "

'"'\-' ".


31/208

pie rw s ze miejsce rd cecli fizy cznych w antropologii zajmuj:1) wskanik czaszkowy gwny , t. j. stosunek szerokoci

czaszki do je j dugoci, pomnoony przez 100;2) barwa skry , wosw, oczu (tczwki);

3) wzrost.Jakkolwiek trzy powysze cechy nie zamykajkoa pierwszo

rzdnych pierwiastkw w antropologii fizycznej, niemniej jednaktylko one, przy dzisiejszym stanie nauki, dostarczajstosownej liczby danych dla wnioskowania. Zreszt, porwnawcze to zadania,przeprowadzaneg o w niniejszej pracy, zmusza do przy jcia jaknaj-prostszej metodyki.

Poniej poddany bdzie rozbiorowi kady z trzech wymienio

nych pierwiastkw fizycznych.W ty m celu zgrupowane zostay prawie wszystkie rezultatyantropolog icznych bada, przeprowadzonych nad ydami.

Wyjte k stanowinieliczne prace, ktrych nie mona byoznaleani w bibliotekach, ani w ksigarskim handlu.

Pomimo to przedstawione tablice tworz najbardziej kompletne z is tniejcy ch dotychczas w pimiennictwie specyalnem. Uoone sw ten sposb, e obok cyfr, zyskanych dla ydw, znajduj

sidane, charakteryzujce ludnordzenn.Rozbiorowi poszczeglnych zag adnie towarzyszy objek-tywne zestawienie omawianych wynikw badania.

y dz i jak o rasa. 2


32/208

1. G w ny w s k a nik c za s zk ow yu y dw .

Tablica I: gwny wskanik cz. u ydw w cyfrach przecitnych.

Tablica II: wskanik w skali koordynacyjnej.

Uwagi do tabl ic. Rozbir zgrupowanych cyf r . Sp rzeczno ci po -midzy pogldami istniejcymi, a rezultatami powyszej analizy.

Bdy metodyki, jak o pr zyczyna t ej spr zeczno ci.

Kraniologia histor yczna . Tabli ca II I . Je j cel i otr zym ane wnioski.

Tablice I i I I obejmuj okoo 2^ tys icy pomiarw czaszkowych. Wy kazujone sprzecznoci z zapatrywaniami istniejcemi.Najwaniejs za cecha w antropologii fizycznej, przy najmniej w wie

tle dzisiejszych jej podstaw, gwny ws kanik czaszkowy, nie zg adza sibynajmniej z trecijakiejkolwiek z powyej przedstawionych teoryi. Jeeli uzna oglnie przyjty typ czaszki semickich

Uwagi do tablicy I. (Str. 2021).1. Cyfry , podane dla ws kanika ludnoci rdzennej, s niedostateczne

i zestawione nieodpowiednio. Naleao, dla cis oci, rozporzdzacy frami, zyskanemi przez pomiary, jednoczenie dokonane przez tegosamego badacza, na obu wars twaci ludnoci. Do takicli nalety lk o dane, podkrelone w odnonej rubry ce. Wiks za czpozos taych. jes t zapoyczona u E.ipleya (1900) i Denikera (1893).

2. A utor bada modziedo lat czternastu.3. Diebold (1886) podaje dla Ukraicw K ijows kie j gube rnii 84',53, jako

g wny ws kanik czaszkowy.4. A utorzy przy taczajcy fry w granicach 81',? 83',5. Cyfrprzecitn

82',6 podaje Ripley (1900).


33/208


34/208

T A B L I C A I .

20 y dzi jak o rasa fizy czna

Gwny wskanik czaszkowy

(Wedug klasyfikacyjnego szematu Broca)

Ilodokonanych pomia

rw

Miejscowo, w ktrejprzeprowadzono badania

Dugogowcy

niej 77'(czaszki75')Podunogowcy

77',01 79',77 (czaszki75',0177',77).

Poredniogowcy

79',7882' (czaszki77',78- 80')

Kr ikawogowcy

82',o i- 85',33

(czaszki 80',01 83',33)

Krtkog owcy

85',34 i wyej (czaszki83',34 i wyej)

36341 kobiet9G

kilkanacie kobiet

39 mcz.139

3469

200

101644

67

50 kobiet100 mcz.100125 kobiet

51120100

30 czaszek207316

53

19

L ondy n (. aszkenaz.)Petersburg

BoniaGalicya

PetersburgMobilowska gub.

WochyLitwa

Warszawa (. polscy i ruscy)Turyn

UkrainaMiska gub.

Poudniowa RosyaPoudniowa Rosya

GalicyaWarszawa (. polscy i ruscy

L ondy n (. sefard.)Rosya

Ry ga (czyd. z Litwyi Warszawy)

Krym (karaici z Czufutkale)BadenGalicya

Kaukaz (Akhalczyc)Kaukaz (Dagiestan)Kaukaz (Dagiestan)


35/208

Ws kanik czas zkowy 21

W cyfrach przecitny cli.

Gwnyczas

dla ludnoci y dowskiej

Tws kanikzkowy

dlaludnocirdzennej

r d a(U w a g a 1) 1

Dla ludnoci rdzennej cy fr y szapoyczone u Ri-pleya (1900), Denikera (1898), Majera i Koper-

nickieg o (1877 i 1885), T alki- Hryncewicza (1892),

Elkinda(1 896), dla ydw zau autor w poniszych:

80',0 76',o79',o Jacobs- Spielman (1890

80',0 Tiywus (1899) (uwaga 2)80',1 85 ',7 86',o Glck (189G)

80',3 83',o Majer i Kopernicki (1885)

80',7 Trywus (1899)

80',9 82',o Jakowenko (1898)

81',6 L iw i (1896)81',7 83',o Talko- Hryncewicz (1892) (uwaga 3)

81 ',89 80',85 E lkind (1897) 182',0 82',7 Lombroso (1994) '82',2 83',5 Talko- Hryncewicz (1892)

82',21 82',o Dybowski (Stieda) (1892) i82',4 82',9 Weissenberg (1895)

82',5 82',9 Weissenberg (1895)

82',6 83',0 Majer i Kopernicki (1885) (uwaga 4)82',92 81',35 Elkind (1898)83',o 76 ',o 79',o JacobsSpielinan (1890)83',2 82',o Ikow, podug Ripleya (1900)83,21 Blecliman (1882)

83',3 86',0 Ikow (1884)83',5 A mmon (1899)

83',6 83',o Majer i Kopernicki, (1877) (uwaga 5)85',2 gruzlni 84',0 Deniker (1898) (uwaga 6)86',7 lezgijczycy86',o Erckert (1882) (uwaga 7) |87',o czec2ecy83',o Deniker (1898) i

1


36/208

T A B L I C A II.

Gwny wskanik czaszkowy w skali koordynacyjnej.


Ilo

pomiarw

Miejscowo,w ktre j zostay

przeprowadzone badania

o ..H03 &04ii^4^ d cc

Of- 5 cari N

Odsetki (Uwaga 1)

dugo-gowc.

posre-dnio-

gowc.

krt-kogo-wcw

r d a

17czasz.

363

69

101

644

67

50 k.100 m.

100

61

100

120

303

218

Turcya (Hiw-no, Jamboli)Londy n (.

aszk.)

Litwa

Turyn

Ukraina

Miska gub.

I Po. Rosya |

Galicya

L ondy n (. sefard.)

Ry ga (czzLitwy i War

szawy)

Rosya

Galicya

Rosya

74.5

80',o

81',7

82',o

82',2

82',21

82',4

82',5

82',6

83 ,0

83',19

83',2

83',6

93,0,^ 7,0% Ikow 1884

28,3 28,3 47,4 J acobs- Spielman1890

7,2 27,5 65,5- - v _ ;t y V /

Talko - Hrynce-wicz 1892

9,0 16,0 75,0 Lombroso 1894(Uwaga 2)

4,7 20,0 75,1 Talko - Hrynce-wicz 189219,4 26,86 53,78 Dybowski (Stie-

da) 1883

1,0 18,0 81,0 Weis senberg1895 (Uwaga 3)

16,0 23,0 61,0 Majer i Kopern.1885 (Uwaga 4) .

17,0 34,0 49,0 J acobs- Spielman1890 '

3,0 11,0 86,0 Blechman 1882(Uwaga 5)

11,0 19,0 70,0 Ikow (pod.Talki-Hry nc. i Ripley a)

4,6 10,8 84,2 Majer i Koper-

nicki 187714,2 24,1 61,1 Ikow 1884 (Uwa

ga 6)


37/208

rd ydw Europy poudniowej. Nietylko, e nie mona wykazatej przewagi rd sefardw, jako domniemanych w prostej linii po-

potomkw czysto semickiego szczepu, lecz, przeciwnie, sniewtpliwe dane, ktre sprzeciwiajsipodobnemu twierdzeniu.

W Londynie pomiary czynione byy przez Spielmana i J a cobsa (1890), oddzielnie nad ydami as zkenazy js kimi i nalecymido kongregacy i sefardw. Okazuje si, wbrew utrwalonemu mniemaniu, e dugogowo przewaa rd aszkenazw 28,3%, gdyu sefardw obejmuje ledwie 17,0,

To samo daje sizauwayprzy zestawieniu cyfr, zyskanych

dla ydw Miskiej gubernii (Dybowski 1883) i sefardw londy skich. Przewag a dugogowcw znajduje sipo stronie pierwszych 19,4^. Wskanik dla ydw T ury nu (Lombroso 1894) odpowiada82',0, a wic jest mniejs zy, nidla ydw litews kich81',7, mohi-lowskich80',9, galicyjskich80',3.

Liczny szereg podobnych dowodw stwierdza, jak dalece bezzasadny jest pogld na istnienie dugogowego typu ydw na po-

Ws kanik czas zkowy. 23

TJwagi do tablicy II.1. Pr zy jmuje my klasy iikacy wedug szematu Broca, stosowan przez

wiks zoantropologw.dla gow y dla czaszki

I dugogowi poniej 77',o poniej 75',oI I podunog ow i 77',o]79',77 75',oi 77',77

I I I pore dniogowi 79',7882',o 77',7880',oIV krtkaw ogowi 82',oi8o',33 80',oi83 ',33V krtk og ow i 85 ',34 i powyej 83 ',34 i powyej.

W tablicy I I podunogowi szaliczeni do dugogowcw, a krtk awog owido krtkogowcw. Kracowe grupy (iyperdolichoceplial i ultra-brachycepliab, jak o formy nader rzadkie, nie brane sw rachub.

2. Wos ki autor podaje nas tpujc tabliczk: dugogowcw 25 o/qkr tkogowc w71 %, wy ranie krtkogowcw (ultrabrachycephal)4/q, zestawiajc odsetki we dug poniszej skali:na 101 y dw w T urynie2% ze ws kanikie m 70',o 75',o

70/0 75',i - 77'.716% 77',8 - 80',o71 % 80',i - 8 8 ',9

40/0 89',o - - 92',4Lombroso trzy pierwsze grupy zalicza do dugogowcw, gdy wskaniki 77',8 80 ',0 nale do pore dniogowy ch. Dlate go poprawiamyliczbdugog ow cw z 25 Vo


38/208


39/208

Wobec odmiennych warunkw i innego ta spoecznego, nie-wolno utosamiadwch niejednorodnych grup etnicznych. Na

ley zwrciuwag, e ydzi kaukas cy juod niepamitny ch czasw podlegali rasowemu krzyowaniu i dlatego, w budowie fizycznej , sbardzo zblieni do Czeczecw, Gruzinw i inny ch ludw tejkrainy.

Jeeli rozpatrywapozostaskalcy fr wskanikowych, nieznajdziemy by najmniej ydw dugogowych na poudniu Europy,poredniogowych na Zachodzie, wreszcie krtkogowych wycznie na Wschodzie.

Nie znajdziemy rwnie dowodw dla rozpowszechnionejobecnie teoryi o upodobnianiu fizycznych cech ydw do rdzennejludnoci krajw poszczeglnych. K aukaz zajmuje stanowiskoodrbne. W inny ch miejscowociach bynajmniej nie mona stwierdziistotnej analogii.

Zapewne, trudno na caej linii czynizestawienia ze wskanikiem rdzennego spoeczestwa, dla braku pomiarw rwnolegych,niemniej jednak jest dostateczna ilodowodw.

Najbardziej wysoki wskanik, w kierunku dugogowoci (tablica I), rwna si80',o u aszkenazw londyskich, i tyle prawie,bo 80,1, u ydw boniackich. Natomiast rdzenna ludno

w Londynie ma wskanik w granicach 76,O 79,o, gdy Boniacy8 5 ,7 86,0. Znajduje my wic ty p poredniogowy ydw w dwchmiejscowociach, z ktrych jedna, dla rdzennej masy, daje wskanik dugogowy , a druga wy ranie krtkogowy. Wprawdzie se-fardowie boniaccy przy byli tu z Pirenejskiego pwyspu ledwie

przed 5 6 wiekami i dlatego mogli uledz zaledwie sabszej metamorfozie, niemniej jednak piwiekw to dostatecznie duga eradla czciowego chociaby osabienia kontr as tu.

T ak naleaoby sizapatrywa z punktu widzenia Loebai Re nana. T rudno rwniepoj, dlaczego sefardowie londyscy,otoczeni przez ludnowysoce dugog ow, odznaczajsimniejszym stopniem dugogowoci, ni ydzi miscy , ktrzy przemies zkujrd krtkawogowcw.

J ak wykaza T rywus (1899) dla dziewczt ydwek w Petersburgu, przecitna omawianego wskanika odpowiada cy frze80',o,a wic tej samej, jaka charakteryzuje, wedug Jacobsa i Spielmana(1890), ydw londyskich.

Ws kanik czas zkowy. 25


40/208

Tego rodzaju przykadw jest duo. Naley wic uzna, eniema istotnej analog ii w hudoicie czaszki pomidzy ydami i lu

dnocirdzenn, przy najmnie j dla przewaajcej iloci krajw.Swy jtki (Kaukaz), czy jednak tutaj przy czyna kryje si

w rasowem mies zaniu, naley wtpi.Drog podobnej analizy dochodzimy do wnioskw powanych.

Stwierdzamy, e pod wzgldem gwnego wskanika czaszki adenz istniejcych pogldw na ydw, jako rasfizy czn, nie odpowiada istocie rzeczy. F akt ten wy stpuje w sposb bardzo dobitny,i tylko dziwisimona, e do dzidnia istnie jtak faszywe za

patr ywania w antropologii ydw.Zdaje si, przyczy na chaosu zaley przewanie od niewaci

wy ch badanibardziej jeszczeod bezkry tycznego wnioskowania.Poniej postaram siwy kazaniektre z bdw metodyki

kraniologicznej.

Bdy metodyki kraniologicznej.

Rozpatrujc poszczeglne prace antropologw, atw o dostrzedzbdy w metodyce bada. Brak jednolitego szematu dla pomiarw, s ubjektywizm, indywidualne wahania, odrbne sys tematyw grupowaniu,wszystko to wy twarzao mylne wnioski przy ocenie porwnawczej zebranego materyau, o ile nie zwracanouwag i na waciwe poprawki. Ikow (1884) okreli omawiany

wskanik dla y dw tureckich, jako 74,5 (dla czaszki), przyczem

Uiuagi do schematu graficznego I.

S upki kreskowane oznaczajodsetki dugogowcw, biae porednio-gowcw, czarnekrtkogowcw.

S upek pierws zy (domniemani ydzi tureccy z Hiwna i Jamboli), j a ko oparty na badaniach wtpliwej wartoci (patrz str. 28), naley w y kluczy .

Pozostae s upki wy ranie wy kazujznaczne cy fry czaszek krtko-gowy ch, natomiast nieznaczne odsetki dugogowcw, t. j. typu jak obycharaktery stycznego dla ydw-

Stosunek ten. mianowicie og romna przewaga ydw krtkog owcwnad dugogow cami, wystpuje na caym obszarze Europy, przyte m w g ra

nicach tak mayc h waha dla krajw poszczeglnych, e wy kazuje w tensposb nie wtpliw jednolitoczaszkowej budowy rd og u ydw.

Zaznaczamy te n fakt jaknajdobitniej, g dy wy pyw aj std uwa g i bardzo powane.

Szczegy w rozdziaach dalszych.

26 ydzi jako rasa fizyczna.


41/208

m

90

80

60

50

AO

30

QO

01trg-Fspy:S

o


42/208

dugogowcw miao by93,0 , a ledwie 7% krtkogowcw. AleIkow czyni pomiary tylko na 17 czaszkach, odnalezionych na

cmentarzach w Hiwnie i Jamboli. Pomijamy bezkry tycznwartotak nieznacznej iloci pomiarw, jednak waniejs zjeszcze

jest wtpliwo zrodzona, czy wzmiankowane czaszki sistotniepochodzenia ydowskiego. (Brockhaus- Efron, Ency klopedya, art.ydzi).

Zdaje si, cy fry Ikowa naledo tych, ktremi argumentowano mniemandugogowoydw poudniowych.

Lombroso (1894) otrzyma dla ydw T ury nu 25?^ dugo

gowcw. Okazuje sije dnak, e wos ki autor niesusznie do tejgrupy zaliczy poredniogowcw (patrz uwag i do tablicy II). Podokonaniu poprawki, wedug zasad Broca, zostaje dugogowcwledwie 9 . Czem jes t indyw idualizm w badaniu, i do jakiego stopnia naley si liczyz moliwemi zmykami, wiadczy przy kadz pracy Majera i Kopernickiego.

W jednej i tej samej miejscowoci, przy stosowaniu jednychi tych samych zasad badania, dla ty ch e samych wars tw ludnoci,ale w dwch epokach odmiennych, zyskane zostay cy fry nastpujce:

Ws kanik czaszki gw ny dugog. krtk og.

W 1877 r. - 8B',6 4,6^ 84,2^w 1885 r. 82',6 16,0, 61,0^

Jes t wreszcie kategorya bdw, wystpujca wycznie przykoor dynacyjnem zestawieniu odsetek wskanikowych.

Blechman (1882) zbada 100 ydw ry skich, litewskich i in.


Zebrane cy fry zyskay jednak rozmaite owietlenie w rny ch

pracach.dugog. poredniog. krtkog.

Podug autora wypado. . . 3% 86^

Podug Talki- Hryniewieckiego . . 13^ mPodug Weissenberga . . . . . 1% 18^ Sl%

Mnstwo tego rodzaju sprzecznoci i rnic wywoao niewaciwinterpretacynagromadzonego matery au.

B dy poszczeglne, o ile mona byo je wykry, zaznaczy

em w uwagach do tablic.Dopiero korekta cyfr i grupowanie wedug metody jednolitejupowaniajdo wnioskw.


43/208

Otokazuje si, e przecitna gwnego wskanika czaszkizawarta jest w granicach stosunkowo nieznacznych, pomidzy 80',o(poredniogowi aszkenazowie Londy nu) i 83',6 (krtkogowi ydzi galicyjscy ). Nie liczc, z okrelonego juwyej powodu, cyfrzyskanych na K aukazie,otrzymujemy rnicnie o wiele wikszod waha miejscowych w jednym kraju, rd ludnoci jednolitej.

Tak, naprzykad, dla Polakw galicyjskich odpowiednia cyfrawynosi, wedug Majera i Kopernickiego (1885) 83',0, gdy dlaPolakw warszawskich Elkind (1896) zyska80',85.

Maa ta rnica wiadczy o pewnej jednolitoci omawianegowskanika u wszystkich ydw Europy.

Najlepiej wy kazuje jednolito czaszkowego typu tablica II,koordynacyjna, oraz schemat graficzny I (patrz str. 27).

Cy fr Ikowa w rachubnie bierzemy. Pozatem wszdzie przewaa ty p krtkog owy , bez wzgldu na kraj. Nie moe bywcalemowy o dugogowoci, jako charakterystycznej dla ydw.

Przeciwnie Icrtlwglowojest objaiuem staym tak dalece, ewystpuje przetuanie iv stosunku 60 80%.

Dane z kraniologii ydw historycznej.

Motywem dla mudnych poszukiwa, niezbdnych przy ukadaniu tablicy III, jest czynnik nastpujcy.

Jeeli uznatak czsto argumentowane krzy owanie ydwz rdzennludnocikrajw poszczeglnych, bdzie nader ciekawemstwierdzipowyszzalenow jej przebiegu epokowym.

Przypumy, e na nowe siedziby powdrowali is totnie ydzi-dugogowcy. Jeli tak byo, transformizm wskanika przebywamusia pewne stopniowanie. Odsetki szerokogowcw musiayby

wzrastaz biegiem czasu.Niestety jednak, nie moe bymowy o przeprowadzeniu po

dobnej analizy w caej rozcigoci zadania.Na przeszkodzie stoi kracowy brak materyau kraniologiczne-

go. Epoka przed- Chrystusowa jest zupenie wykluczona, gdynie

odnaleziono dotychczas czaszek ydowskich w Pales tynie, z owegookresu. Prawdopodobnie, nigdy nie zostanodkopane, g dy fizyczne warunki miejscowego gruntu i klimat, zdaje si, nie sprzy

ja jzachowaniu koca.

Ws kanik czaszkowy. 29


44/208

T A B L I C A in.

Ilo Miejs cowo, gdzie Ws ka nik czas zkowyczaszki zostay r d a |

czaszek odnalezione gwny 1

Wiek X IX 3 M. Pnoc. A fryka 75',0 podunogowe . Pruner- Bey 1865 (Mm. de2 K . n n 77',o poredniogowe . laSoc. de 1A nthr. II) R

sultats de craniomtriestr. 417 (Uwaga 1).

1 M. A lgier 74',44 podunogow a . Quatrefages i Hamy 18823 K . 76 '19 pore dniogowe . Crania et linica str. 513.

5 Holandya 72',2 dngog owa . . w Muzeum V rolik w A m

11 75',4 podunog owa . sterdamie (podug Weis-79',8 pore dniogowa . senberga 1895).80'o i 80',0 krtkogow.

2 Holandya 73',3 dugog owa . . f Davis 1867 Thesaurus

n 80',o krtkawogowa . \ craniorum (Uwaga 2).2 Krl. Polskie 74',o dugog owa . .

84',o krtkog owa . .

1 Davis 1867 Thesaurus

[ craniorum (Uwaga 3).15 Krl. Polskie przec itnie 78',4 pore

dniogowe ...................

t

AVelcker 1866 (Arch. f.A nthr.) Kr aniologisc heMittheilungen str. 154(Uwaga 4).

N-


45/208

Wie k X I IIX IV 12 Bazylea

Wiek X I

Wie k II

Wie k I

11 Pary

Rzym (katakumby di s. Carlisto)

Rzym (cmentarzprzy Porta Ca-

pena)

76',8 podunogow a .79',6 poredniogowa .8 1 ',4 - 82 ' , i - 82 ',8 krt-

kawogowe...................pozostae krtko i wy

ranie krtkog owe . .

2 czaszki podunogow e.2 czaszki poredniogowe.9 czaszek krtkawo- i krt-

k o g o w y c h...................75',1 i 76',i poduno

gowe .............................78',O pore dniogowa .

80',0 krtkawog owa .

83',4 krtkogowa .

71',o podunogowa .

78',o poredniogowa .

80',o -- krtkawogowa .

Kollman i Kahnt 1885

(Verh. der Naturforsch.

Ges. in Basel) Schdel

und Skeletreste aus einem

Judenfriedhof des X II I

und X IV Jahrhunderts zu

Bas elsstr. 648 (waga 5).

Quatrefages i Hamy 1882

1. C. (waga 6}.

Lombroso 1894 L antise-

mitismo e le scienze mo

derne Appendice III

(Studi SU crani antichi

Ebrei eEenic) (waga 7).

Bull. DellInstituto 1861

str. 99 Cimitero degli an

tichi Ebrei scoperto recen-

tamente, illustrato per R.

Garrucci (Uwaga 8).

(*rp


46/208

Niewielki zbir czaszek z doby pniejszej wyczerpuje zesta

wiona tablica III.Pomijamy w tablicy ty lko te, ktre szbadane niedostatecznie,lub pochodzz niewiadomego okresu i miejsca.^)

A le nie moemy korzy stanawet ze wszystkich wyszczegl- .nionych na tablicy I I I czaszek, gdynie przypisujemy jakiejkolwiekwagi caej rubryce, objtej wiekiem X IX .


Utvagi do tablicy III.

1. Dane niepewne. A utor nie oznacza bliej miejscowoci.2. Dav is pisze, e muzeum V rolik posiada 6 czaszek y dw dugo-gowcw. Jednoczenie autor ten ws kazuje, e bardziej poprawnepomiary znajdujty lko trzy czaszki dugogowe, za trzy pozostaenaledo kate gory i kr tkogowy ch.Dav is dodaje, e nale y uzna wiksz rnorodno ydowskichczaszek, anieli przypuszcza sioglnie. Zg adzajc sinajzupeniejz Davisem, notuje my ten pog ld jedy nie dlatego, aeby ws kaza, e

ju przed 40 prawie laty zjawiay siwtpliw oci w stos unku do pojustalonych w danej kwesty i.

3. ISlie wiem, dlaczego Dav is zalicza do grupy czaszek, pochodzcy ch ody dw polskich, czaszko ws kaniku 74',o . Ws zak , jak sam twier dzi,czaszka ta pochodzi od byego sapera armii francuskiej.

4. Skd pochodzczaszki, Welcke r nie ws kazuje; Weiss enberg (1895)zarzuca przytem, e Welc ke r czyni pomiary w sposb niedokadny,gdy mier zy przestrze midzy guzami ciemieniowy mi (tubera pa-rie talia). Naley doda, jako poprawk, cyfr2. Wte dy , zamiastporedniogowego ws kanika 78',4 , zy skamy ws kanik krtkawogo-wy 80',4 .

5. A utor klas yfikuje nieco inaczej. Rnice je dnak sdrobne ty lko.

G. Quatrefages i Hamy w y ra aj si w sposb charaktery sty czny.wiadczy on, j a k zakorzenione jes t pojcie o dugogowym typieczaszki u ydw, jak o o ks ztacie ras owym:Seulement deux crnes (dugog owe) re ntrent dans le ty pe de la race .

7. Stos ujc inny podzia, Lombros o otrzy muje trzy czaszki dugogowei dwie krtkogowe (patrz tabl. II).

8. Waciwie, odnalezione zos tay 4 czaszki, lecz jednej z nich nie monabyo poddapomiarom.

') 1. Jos eph A kade mie we Wie dniu posiada ma kolekcy czaszek(skd? ile?), z przecitn cyfr g, ws kanika=81',o (krtkogowe).Patrz Weisbacli (1877).

2. Dla 30 czaszek karaickieg o pochodzenia, odkopanych w 1880 r. w Czu-fut- Kale (K rym) przez Merekows kiego, nie posiadani bliszych cyfr_


47/208


48/208

Jeeli doda, e ludnoniemieckiej Szwaj caryi, od ery w-

drw ek narodw, zyskaa w znacznym stopniu pierwias tki rasowedugogowycli szczepw germaskich, to jeszcze trudniej uwierzyw metamorfozydowskiej czaszki.

Podobne uwag i nasuwajsirwnieprzy rozpatrywaniu y dowskich czaszek z cmentarza redniowiecznego w Paryu, przyobecnym bulwarze St.- Michel, gdzie teraz znajduje simuzeumCluny. rd 13 czaszek ty lko dwie naledo ty pu podunogo-

wego. Quatrefages i Hamy (1882) wyjaniajkrtkogowotych

czaszek przez zmieszanie z ludnocimiejscow.A wic domieszki rasowe, jeszcze przed X I wiekiem, miaywy tworzyodmienny typ czaszki rd ydw francuskich.

Dane history czne sprzeciwiaj si podobnemu pogldowi.Szczegy w rozdziale V, 4 o krzy owaniu rasowem we Francy i .

Pozostajwreszcie czaszki rzy mskich ydw z I i I I wieku poN. Chr. T rudno je dnak cokolwiek wy snuwaz kracowo maejliczby tych czaszek. Zreszt, mamy do czy nienia z okresem, ktremu nie byy obce maestwa mieszane i prozelityzm. (Patrz

rozdzia V, 1 o wpywach greckich i rzy mskich).Wogle, nie przeceniamy rezultatw, zyskanych przez analiz

kraniologiczn w zestawieniu z biegiem czasu. Sdzimy tylko, erozbir taki dla przyszych pracownikw, przy wikszej obfitocimateryau czaszkowego, stanowipowinien jeden z wanych pos tulatw badania.

Dzimamy ledwie trochwskazwek, o tyle dla nas ciekawych,e jeeli mwicokolwiek, to ty lko na korzyprzypuszczenia, e

typ krtkogowy juprzed stuleciami tworzy postacharakterystyczndla ydw.

34 y dzi jako rasa fizyczna


49/208

2. Barwa wosw i oczu.Tabli ca IV: barwa w osw u ydw. Tabl i ca V: barwa o czu

(t czw ki ) u ydw. Uwagi do tab li c.

Bdy metodyki. Sp r zeczno ci pomi dzy pogldami i stn iejcym i,

a r ezul ta ta m i przeprow adzonego rozbior u. Dane z etnogr af i i i history i .

Rudowosi.

Badania, czynione nad barwwosw i oczu ), dosigajstosunkowo duej cyfry spostrzee. Zwaszcza ankieta szkolna,przeprowadzona w Niemczech pod redakcyVirchova (1885), obja materya ogromny, tembardziej wany, e zebrany na caymobszarze pastwa zwizkowego.

Przedstawione, tablice IV i V okrelaj pochodzenie i rodzajbada. Dla porwnania zestawione zostay, o ile byo mona, odpowiednie dane, dotyczce ludnoci rdzennej. W tym wzgldzieanaliza porwnawcza znajduje bardziej szerokie ramy, anieli dla

ws kanika czaszkowego. Niestety, nie moemy korzystaw caejrozcigoci z nagromadzonego mate ryau.

Metoda bada porwnawczy ch wy maga przede wszy stkiemjednolitej metodyki w podstawowych ankietach.

*) Barw skry wy kluczamy z zakresu naszy ch bada, ze wzg lduna niedos tatecznliczb spostrzee. Zi- eszt, brak dotychczas pewnej metody, ktra mogaby niweczy wpy w subjektyw izmu przy rozpoznawaniusubtelnych odcieni barw.


50/208

Warunek ten nie znajduje je dnak adnego zgoa uwzgldnie

nia. Panuje tu zamt gorszy, niw kraniologii, tak dalece, eukadanie stosownych tablic napotykao ogromne trudnoci. S dzimy nawet, e pomimo korekty nie mona by o osignpodanej cisoci.

Z jednej strony przejawia si wpyw subjektywizmu przyocenie subtelnych odcieni w zabarwieniu wosw i oczu, z drugiej

wystpuje niejednakowe klasyfikowanie szerokiej skali wzorwposzczeglnych. Do przytoczy sys tematy kilk u badaczy, by

zrozumiewynik ajcy std chaos.Beddoe szematyzuje barwy wosw na jasne (fair), brunatne(brown), ciemne (dark) i czarne (black) ). Blechman dzieli nablondynw, jas nobrunatnych (hellbraun), ciemnobrunatnych (dun-kelbraun) i czarnowosych (schwarz).

U Majera i Kopernickiego znajdujemy podzia na blondynw^,szatynw, brunetw i czarnowosych. Jacobs podaje grupblondynw (blond), brunetw (brown) i czarnowosych (black).

Weissenberg odrnia blondynw, brunetw (brow n) i barwyporednie (gemischt).

Podajemy jedynie nomenklatur. Zres ztprzypuszczamy, epewien odam nieporozumie daje siatwo usun przez dok adniejsze przetomaczenie nazw.

Angielskie brown i niemieckie braun utosamione s,zdaje si, z pojciem barwy szatynowe j, a black i schwarz ~ tobruneci w naszem przedstawieniu.

Co jednak uczyniz systemem Majera i Kopernickiego i jak

segregowabrunetw, wobec specyalnej klasy czarnowosych?J ak pojgrapciemnobrunatny ch (dunkelbraun) u Blech-

mana?Czy zaliczyich wraz z jasnobrunatnymi do szatynw?To samo wystpuje przy badaniu barwy oczu, raczej tczw

ki. Dowolnoklasyfikacyjna panuje i tu w caej peni. J ednakdla bar w tczwki atwiej jest o waciwe poprawki. Moemypodcignistniejce cyfry pod rubryki przyjtego dzipodziau

B6 ydzi jako rasa fizyczna.

Grup wos w i'udyclx wykluczamy, nadajc je j tre odrbni maoznaczc.


51/208

na trzy katogorye: oczy bkitne (jasne), brunatne (ciemne) i siwe(szare, formy mieszane).

T ak, np. Majer i Kopernicki (1885) rozpatruj oddzielniebarwy bkitn, zielon, siw, piw ni czarn. Dwie pierwsze mona zaliczydo grupy oczu jasnych, dwie ostatnie do ciemnych.Ujemnie rwnieprzejawia siwpyw subjektywizmu przy ocenie barw tczwki.

Niema dokadnej skali chromatycznej dla danego dziau antropologicznych poszukiwa. Istnieje przytem zmienno odcienitczwki w zalenoci od pooenia oka, odblas ku rog wki i odle

goci od badajcego.Nie ulega wtpliwoci, e w powyszem rdle metodologicz

nych bdw naley upatr ywaogromnskalrnic, osignity chprzy badaniu jednej i tej samej wars twy ludnoci, w jednej prawieepoce, ale przez rozmaitych antropologw.

Gdy Beddoe (186J) wrd sefardw londyskich znalaz G%blondynw, a wrd aszkenazw 3^, Jacobs (1890) podaje odpowiednie cy fry = 11,9 ' i 25,5 .

Jas nookich aszkenazw, wedug Beddoe, jes t w L ondy nie 23^, a wedug Jacobsa 11,1^.rd chrzecijaskiej ludnoci T urynu (Lombroso 1894) Otto-

lengui stwierdzi 4^ jasnowosych, natomiast Marro a30^.Znaczne rnice spotykamy nawet u jednego i tego samego

badacza. Wy mowny jest przykad z prac Majera i Kopernickiego.AV wy kazach z 1877 roku cyfra blondynw ydw w Galicyi

podana jest na 23,2^, a w 1885 r. tylko 13,7^.Wreszcie, nie naley zapominao wpywie wieku na barw

wosw i oczu, ktra ciemnieje przy dojrzewaniu osobnika. Powszechnie spostrzegano zjawisko znalazo jui cyfrowe poparcie.

Weissenberg (1895) dla ydw poudniowej Rosyi uoy tabliczk, z ktrej poniej przedstawiam wycigi.

Odsetka Uondyntc wynosia:

l^arwa wosw i oczu. 37

u mczyzn u liobietdo 1- go roku ycia . . . 25,8^ 29,0$midzy 2 5, . . . . 18,2% 19,4$

6 - 1 0 , . . 17,7% 19,6$ 1 1 - 2 0 , . . . . 12,7^ 10,5$

wyej 21 . . . . . . 10,5$ 4,9$.


52/208

T A B L I C A IV.

B a r w a w o s w .

0)Ki-g

S(-H^HHcfl001

Miejs cowo, gdzie

zostay pi- zeprowadzone

badania

Stos unek w odse tkach (Uwaga i)

u y d w

blond. I brun, miesz. rud.

u ludnoci rdzennej

blond. brun. miesz. rud

r d a

5019

233

100100101

50

W ie de ...................

Modawia, Wgr y iKrlestwo Polskie .

Konstantynopol,Smyrna i t. p, . .

Londy n (. as zken.).P r a g a ...................T u r y n ...................

Lond y n (. sefard.) .C z e c h y ...................Dolna A ustrya .

Baden ...................Bawarya . . . .Poudniowa Rosya

(wy ej 21 r. ). . .P r u s y ...................

3

344,8

G8,298,69

10,32

28

3()

422932

4846,8746,16

72

58,3

555664

4644,8444,15

41,95 47,7310,35 i 39,45

10,511,23

27,942,34

50,17

58,145,43

15,7:

3,7

11

3 ,0

430

2939

6727

21,37 22,2 56,43

24,34! 21,18 o4,3o

20,36 21,1 58

31,8 : 14,05 46,15

Beddoe 1861(Uwaga 2)Weisbach 1877

(Uwaga 3)

Beddoe 1861

Beddoe 1861Beddoe 1861Lombroso 1894dla ydw. Ottolen-gui (900 spostrz.)iMarr o 95 spostrz.)dla wochw.

Beddoe 1861Schimmer 1884Schimmer 1884

V irchow 1885(Uwaga 4)

Virchow' 1885Weiss enberg

1895V irchow 1885

(Uwaga 5)

N-P-


53/208

Londy n (. s efard.)245 Moiilowska gub. (pO'

' wiat Roliaczewski)

' Alzacya- Lotaryngia ' Bukowina .100 I Galicya . .

644 i Ukraina

69 Litwa

Budapeszt .326 j Gralicya .

! Londy n (. aszken.)7054 i Bawarya . . .

ws plnie j

47 i Hamburg (chopcyI midzy 11 13r. .)

1195 i Wirtemberg . . .wsplniej

700 I Ry g a (czz L itwyi i Warszawy). . .

11,9

12.7

13,5113,5513.7

15

15

2323,2

25.530

3031.5

36

26.5 61,6

57,14 I 30,16

34,59 51,935,21 51,2430.8 I 52,1

35.8 49,3

42 i 42

19.3 i 5713,1 63,7

21.3 i 52,520 i 50

32 ! 3410.6 57

j

1 i 60

3,4

4,45

0,7

0,9

24

18,4418,7638,7

| 50,7155,445

54

61,8

28

25,2126,810

45.438,915.5

1,6

46

00,3554,4461,6

19,3 (d3,7 (d49,5

41

36

1,1

Jacobs 1890Jakowenko 1898

dla ydw. Eicholcdla biaorusinw.

V ircliow 1885Schimmer 1884

IMaj er i Kopernicki 1885 (Uwaga 6)

i Talko- Hryncewicz 1892

T alko- Hryncewicz 1892

:Koeroesil877

1,15 IMaj er i Koper nicki 1877

Jacobs 1890 Mayr 1875

i Deckert 18770,6 Fraas (Centra Iblatt

! f Anthrop. 1876) j; podug Jacobsa

Blechman 1882(Uwaga 7)


54/208

T A B L I C A V.B a r w a o c z u.

oN-O O: 1

Miejscowo, gdziezostay przeprowadzone

Stosunek w ods

LI ydw

setkacl (Uwaga 1)

u ludnoci rdzennej r d aM g

OhMbadania oczy

jasneoczyszare

oczyciemne

oczyjasne

oczyszare

oczyciemne

245 Mohilowska gub. (powiat Roliaczewsk i . 4,9

1

25,3 69 Jakowenko 1898 (Uwaga 2) i100 % g a ................... 10 33 57 Blec hman 1882 | Londyn (. as zken.) . 11,1 30,1 58,8 Jacobs 1890

47 Hamburg (chopcymidzy 11 13 r. .) 13,1 28,9 57,8 Deckert 1877

Budapeszt . . . . 18,3 24,2 57,5

29

29,3

25,9

30,6

45.1(wegrzy)

40.1 Koeroesi 1877 |

__ P r u s y ................... 18,7 28,8 53,5 43 32,7(iemcy)24,3 V irchow 1885 i

233 Kons tantynopol,Smyrna i t. p. . . 19,7 10,3 69,9 __ Beddoe 1861 (Uwaga 3)

50 B r i s t o l................... 20 14 64 - Beddoe 1861 | Bawarya . . . . 20 31 49 29 37 49 V irchow 1885 Wir temberg . . . 20 28 52 32 33 35 Fraas 1876 (wed. Jacobsa)

Londy n (. Se fard.) . 21,3 11,9 ! 66,8

Jacobs 1890 |50 Londyn (. Sefard.) . 22 14 ^ 62 Beddoe 1861100 Londy n (. aszk.). . 23 14 63 - Beddoe 1861326 G a l i c y a................... 23 24,1 52,9 34 46,9 29,1 Majer i Kopernicki 1877 i

A us tr y a ................... 23,5 30,6 45,9 34,3 33,4 32,3(Uwaga 1

Schimmer 1884100 Galicya.... .. .. .. .. .. .. .. .. 24,6 16,9 58,5 Majer i Kopernicki 1885 i100 Praga ................... 25 12 63 Beddoe 1861

50 W ie de ................... 30 20 50 Beddoe 1861

!S3-

O


55/208

Jeeli wic spostrzegamy due rnice cyfrowe, to przede-wszystkiem naley ocenistosunek wieku.

Jednak wszys tkie moliwe poprawki nie wyjaniaj niektry ch rnic. T ak naprzy kad, May r (1875) rd y dw bawarskichznalaz 30^ jas nowosych, gdy V irchow dla szkolnej modzieyydowskiej, w tej e miejscowoci, podaje zaledwie 10,35^.

Czynic odpowiednikorekt, zyskujemy jeszcze znaczniejszrniccyfr. Jes t to wymowne wiadectwo panujcego zamtu.

Nie mogc cakowicie zestawiastosunkowo duego materya

u, korzy stamy jednak z poszczeglnych badajednego i tego samego autora, by kusisio wyjanienie niektrych zagadnie.

Barwa wosw i oczu. 41

Uwar/i do tablicy IV .

1. W tablicy tej zastosowany jest ukad, jak i znajdujemy w ankiecieV irchowa,podzia na blondynw, cie mnowos ych i formy mieszane.Jest to system, uznany rwnieprzez francuzw (Patrz Topinard 1895).Wobec tak iego grupowanianaleao poczy niszereg poprawek, poniej wyszczeglnionyc h.

Zastrzegamy, e mona byo otrzyma korekt ty lko do pewnegostopnia.

2. Beddoe podaje, prcz rudych, grupy nastpujce: wos w jas nych(fairi, brunatnych (brown), ciemnych (dark) i czarnych (black)Zdaje si, e czarnowosi stanowik las brunetw (podug sy stemu

Yirchowa i T opinarda), a cie mnowos ych i brunatnych naley zaliczydo form mieszanych (szatynw).By moe, czciemnowosych naleaoby przeniedo grupy br unetw

3. Inny ch cyfr nie przytaczam: sone bez wartoci, zarwno ja k cyfra15,7^, otrzy mana z oglnej liczby lic zby 19 spostrzee, na zasadzietrzech jednostek rudych.

4. Z bada, przeprowadzonych drog ankie ty , na modziey szkolnej,w cay ch Niemczech.

5. Cy fry , dla ogu ludnoci, obe jmujniety lko Prus y, ale i Bawary ,ks. Hesskie, ks. Badeskie, oraz Alzacyi Lotary ngi.

6. Majer i K opernicki gr upujwe dug blondynw, szatynw, brunetwi czarnowosych. Z tego wzgldu w powyszej tablicy zes tawieni srazem bruneci i szatyni. I tutaj, naturalnie, pows taje rdo zamieszania i omyek.

7. Ble chman dzieli na: blond, hellbr aun, dunkelbraun, Schwarz, roth.W tablicy IV hellbr aun* i dunke lbraun, zestawieni srazem jakoszatyni. Naturalnie, i tutaj kr acowe formy (blond i schwarz)tracpewnodsetkbarw przejciowy ch.


56/208

W ty m celu naleao zgrupowadano istniejce, wedug szo-matw jaknajprostszycli. W podanycli tablicach (IV i V) przyjtyzosta podzia na trzy gwne odmiany barw, a wic na blondy nw, szaty nw i brunetw.

Dla oczu zastosowany jest rwniesystem trzech grup, mianowicie oczy jasne, szare i ciemne.

Naturpoprawek wskazujodpowiednie uwagi do tablic.Uwzgldniajc przeto zasad metodologicznej tosamoci,

przechodzimy przedewszystkiem do kwestyi sefardw i aszkenazw.Nie trudno wykaza, e i w barwie wosw i oczu wcale niema

mniemanego zrniczkowania ludu ydowskiego na dwie grupy.

Nizkie odsetki blondynw rd ydw poudnia podajje dy nie Beddoe (1861), mianowicie dla Konstanty nopolu, Bruzy,Smyrny i t. p., oraz Q>% dla sefardw londyskich, i Lombroso(1894)5,8^ dla T urynu. Natomiast bardziej na pnocy znajdu

je my cy fry w granicach 10 30^ blondynw.

Ale, okazuje si, e stosunek brunetw rd sefardw wcalenie je st wiks zy, nird ydw aszkenazy jskich,

Beddoe i Lombroso podajdla sefardw 36^48^32^ brunetw, gdy dla aszkenazw przytacza Virchow 42,34^ (Prusy),Schimmer 46,87^ (Czechy), Jakowenko nawet 57,14^ (Rohaczewskipowiat Mohilowskiej gubernii). Rwnieodsetka sefardw jasno-okich zgoa nie jes t mniejsz, nird aszkenazw. Beddoe s twierdza stosunek powyszej kategoryi,' objty s kal19,7^ 30 . Jestto cy fra wcale nie mniejsza, nidla wszystkich krajw rodkoweji pnocnej Europy,


Uiuagi do tablicy V.1. P rzy jmuje my podzia na barwy jas ne (bkitne, zielonawe), ciemne

(czarne, brunatne, piwne) i mieszane f ormy (szare, siwe), wedug systemu Yirchowa (1885).

2. Jalcowe nko rwniezalicza oczy szare do jas nych.3. Beddoe podaje inny szemat r ac hunkowy cy fry absolutne, na tabli

cy V obliczone wedug %.4. Maje r i K opernicki okre lili nas tpujcy stosunek jas nych oczu do

ciemnych, obliczonych na 100

w roku 1877 - y dz i: polacy i rusini 58 : 235 : 1351885 : ^ 71 :253:215.

Jes t to dowd metodologicznej nieje dnolitoci.


57/208


58/208

Podobn, sprzecznoznajduje my i w szeregu innych spostrzee.

Wedug Schimmera (1884) zestawimoemy ponisztabliczk.% blondynw

y dzi chrzecijanie

Czechy . . . 8,29 21,37Bukowina . . 13,55 18,76

T alko- Hryncewicz (1892) podaje jednakowe cyfry blondynwdla ydw L itwy i Ukrainy , oraz wiks zodsetk brunetw dlaLitw y, jakkolw iek rdzenna ludnoUkrainy naley do ty pu bardziejciemnego.

Nie bdziemy podawali innych jeszcze przykadw tej treci.Wystarczy uwane przejrzenie IV i V tablic. Zwrcimy uwagtylko na jeden szczeg.

Dla poudnia, ja k np., dla T urynu, posiadamy cyfry, istotniewiadczce o maej cyfrze blondy nw i jas nookich. Odpowiada to,

w pierwszej chwili, hipotezie o krzyowaniu ydw z miejscowludnoci. Jednak w Rohaczewskim powiecie Mohilowskiej gu-bernii jest znacznie wicej y dw brunetw, a57,14 , niw T u

rynie, gdzie brunetw znalaz Lombroso ty lko 32$, chow Mohilowskiej gub., pord ludnoci biaorusiskiej, panuje przewaga ty pu jasnego.

Jest tu rwnie69$ ciemnookich ydw, jakkolwiek sefardowie londyscy licz ich 66,8^ (Jacobs 1890), a Konstantynopol,Smyrna i t. p. 69,9^ (Beddoe 1860).

Sowem, nie mona sizgodzirwniez pogldem Renana,Loeba, Neubauera.

Przechodzc, z kolei rzeczy, do wnioskw pozy tywnych,stwierdzamy u ydw wszdzie prawie przewag ty pu ciemnegonad jasnym. A le nie moe byzgoa mowy o analogii ze szczepami czysto s emickimi. Jeeli, np. rd beduinw ty p blondyna stanowi rzadko, to $ jasnowos ych i jasnookich ydw dosiga cy fr y 30.

Brunetw jest przewanie 3 040$, a ciemnookich nieco wi

cej, okoo 60$.

Cy fry te wiadczo znacznej sumie blondynowosych i jas no

okich ywiow w szeregu pierwias tkw ras owych, jak ie sformoway lud ydowski.

44 ydzi jak o rasa fizy czna


59/208

Panuje przytem, do pewnego stopnia, jednolitoty pu na cay m terenie przeprowadzonych bada. Jeeli zaistniej rnice,

to nie mona ich objanina zasadzie pogldw istniejcych w antropologii ydw.

Barw a wos w i oczu. ' 45

Dane etnograficzne i historyczne.

Jeeli skorzystaz tego rodzaju dany ch, znalemona jeszczejedno wiadectwo dla uzasadnienia nasuwajcych siwnioskw.

Zakorzenione pojcie o ciemnym typie y dabruneta na poudniu nie zgadza siz zyskanemi spostrzeeniami.

Liczni podrnicy stwierdzaj w obecnej Pales tynie znacznodsetkydw jasnowos ych i jas nookich. T ak kae sdzi dugoletni misyonarz Hodges (Beddoe 1861) o ludnoci ydowskiejz niszej doliny Jordanu, w Ghor, nad jeziorem Gennes areth. Szukajc potwierdzenia dla sw Hodges a, Beddoe sam czyni odpowiednie poszukiwania i doszed do tegowniosku.

Jeszcze dobitnie j pisze Curzon (1865), twierdzc, e ydzi J e rozolimy naledo ty pu bardziej jas nego, nieuropejscy ich bracia- ).

Pruner Bey (1861) wspomina rwnie o niebieskookich y dach blondynach w Syry i i Kurdystanie. To samo stwierdzajGliddon i Nott (1857) na Rodosie, w S myrnie i innyc h miejscowociach poudnia, dalej Pritsch (1874 Deckert) w Adenie,Berbrugger, Blakesley i inni (Beddoe 1861) Konstantynopolu,Algierze, T unisie i t. p.

Z nowszych spostrzeeprzytoczJoe s fa (1895), ktry rdszkolnych dzieci ydowskich w T etuanie (Maroko) znalaz prze

wanie blondynw ). Joest potwierdza w ten sposb sowa Lem-pierrea, ktry jeszcze przed stu laty zauway w Maroku kobietyprzewanie o siwej barwie tczwki i dziwnej jasnej cerze .

') Some of them are quite fair .2) It is re marquable that the Jews who a born in Jer usalem are

of a totally different caste from tliose we see in Europe.Here they are a fair race, very lightly made.,..

(Visit to Monasteries in the Levant, 1865 str. 170).Die grosste Mehrzahl blond waren.


60/208

Zapewne, lune uwagi nie zastpicisej metody antropologicznych poszukiwa, niemniej jednak stanowirdo wiarogodne,

o ile subjektywizm jednostek jest kontrolowany przez szereg innychbadaczy.

Dlate go, 'sdzimoemy z duym s topniem prawdopodobiestwa, e rd t. zw. ydw sefardyjs kich z nad morza rdziemnego istnieje znacznie wicej jasnookich i blondynw, niprzypuszczasioglnie.

Uznajc i tutaj przewagciemnego typu, zarwno ja k w E uropie rodkowej i pnocnej, twierdzimy je dnak, e niema zasadni

czej, jaskrawej rnicy w barwie wos w i oczu pomidzy odamami ydw poudniowych i pnocnych.

Wobec podobnego wniosku wy ras ta pytanie, czy ty p jasno-okiego yda blondyna nie pochodzi juz Jude i staroytnej.

Pozostawiajc szczegowy rozbir tego zagadnienia do pniejszych rozdziaw, wspomntylko o kilku jeszcze wskazwkach,

jakie nasuwajpodobny pogld.

Badania caego szeregu uczonych (Perrot, Sayce, Conder,Wrig ht, Puchstein i inni) wykazay rd rdzennej ludnoci Syryiduodsetky wiow rasowych o jasnej barwie wosw i oczu.

Archeologia dowodzi, e w zachodnio poudniowym kcie A zy iistniay staroytne ludy tego ty pu, np. A moryci (patrz rozdzia IV).

Wreszcie i legendy biblijne dostarczajodpowiednich ws kazwek. Np. blondynami byli Chrystus i Dawid.

ydzi rudowos i.

Jeeli dzia rudych wykluczony zosta przy rozbiorze barwywosw, uczynilimy to z dwch powodw.

Odsetki rudowosych stanowic y i r ^ nieznaczne, a uchwytnety lko przy bardzo duej liczbie spostrzee. Przy tem, istota rudego barwnika naley do zagadniespornych. Nie wiemy, czy rozpatr ywanbarwnale y odniedo grupy ciemnowosych, czy tedo

jasnowosych. Nie rozbierajc tego pytania, przy pomnimy ty lko,e prawdopodobniej jest upatry wawery tryzmie zwyrodniabarw jasn (pogld T opinarda). T ak przynajmniej ka sdzi

46 ydzi jak o rasa fizyczna.


61/208

dane najnowsze. Pog ld taki pozwoli krytycznie ocenipewien

szczeg, na ktry pragnzwrciuwag.Jest hipoteza o nabyciu rudowosego pierwias tku przez y dw w Hiszpanii, drogmieszania z Grotami (Basnage, Blakesley,Beddoe 1861). Dzijeszcze jakoby pomidzy ydami hiszpaskimi duo jest rudj ch. Sdzimy je dnak, e rzecz ma siinaczej, gdynie byo gromadnej amalgamacyi rasowej ydw hiszpaskich z Gotami (patrz rozdzia V , 3, o rasowem krzyowaniu ydww Hiszpanii), ani tenie mamy adny ch danych, by stwierdzi

wikszodsetkrudowosych ydw na pwy spie Pirenejskim.A le przy puszczamy, e genez dzisiejszego ery tryzmu u y

dw naley wy prowadzize staroytnej Palestyny. Rudowos ymibyli, wedug legendy, Ezaw, Saul, Absalon, Judas z Iskariota, Mary a Magdalena.

Kanaaneyczy cy na zabytkach egipskich wyobraani sz wosami czerwonymi i czerwonbrod. Edomici, jak wskazuje nazwaedom, rwnieprzedstawiali typ rudy.

Dzijeszcze etnografia znajduje znacznliczb rudowosychwrd ydw, ktrzy adnego zwizku nie maj z hiszpaskimiws pwy znawcami, jak np, w Syryi i Egipcie (Gardner Wilkinson- ).

Jeeli wic powiemy dane powysze z dowodami o jasnowosym typie y da staroytnego, to, w wietle pogldu T opinardana istoterytryzmu, naley wnioskowa, e i ruda barwa woswu ydw powstaa nie w Europie, ale dawniej jeszcze, w azyatyc-kiej siedzibie tego ludu.

Baiwa wosw i oczu. 47

*) It is not witliout interest, especially in its bearing upon our"future contention that the S candinavian peoples are of the same race as theLithuanians and Finns across the B altic on the east, to note that thehlondness o f these pu rest Teutons very often assumes a red dish cast. In oneplace, Aamlid, Arbo found the remarquable proportion of nineteen per centof red hair, for example, a freqency unequalled elsewhere in Europe, eitherin Finland or Lithuania.

A mong the Scotch, notable for this rufous characteris tic, thepropor-tion is seldom above half of this . It seems as if T opinards law that therufous shades are but varieties of the blond type were again verif iedinNor way , as it apparently has also been in G- ermany and Ita ly (R ipley1900, str. 206)

2) Here I may mention a remarquable circumstance, that the Jewsof the Eas t to this day often have red hair and blue eyes (podug Glid-dona i Notta 1857).


62/208

3 . W z r o s t .

Tablica //. Uwagi do niej. Stanowisko ydw pod wzgldem

wzrosu rd ludw Europy, Wzrost w poszczeglnych odamach ludno-

ci ydowskiej. Wysoka skala waha. Je j znaczenie.

Przy stpujemy do rozbioru poniszego z pewnem zdziwieniem. Zdawasimoe, e wzrost, tak atwo podlegajcy badaniu,

powinien dostarczyznaczniejszej s umy spostrzee, nitablica V I.Paroty siczna ledwie cyfra pomiarw nie dosiga iloci obserwacyi,dokonanych przez jednego tylko 8chimmera lub Virchowa nadbarwwosw i oczu.

Istotnie, metodyka w badaniu wzrostu, nie napotyka zgoatak licznych przeszkd i powika, jakie utrudniaj prac w innych rozdziaach antropologii fizycznej.

Do korekty i pewnej ostronoci w zestawieniu cy fr zmusza

jeden ty lko czynnik, mianowicie wiek.J ak wiadomo, okres wzrastania fizyologicznego nie zamykasiw granicach lat poborowych.

Wedug Weis senberga, przecitna wzrostu dla 21 25 rokuycia wy nosi 164,8 ctm., gdy midzy 26 30 r. dosiga 165,9 ctm.Pniej cy fra ta spada, jak zresztdowodztego i badania innyc hautorw (Quetelet, Sack, Majer i Kopernicki, Zakrzewski).

Jest to zjawisko za bardzo charakterystyczne, by akcentowa

jeg o wag przy analizie porwnawczej. Naley ty lko aowa, epomiary czynione by y prawie wy cznie na rekrutach. S td kracowy brak dany ch dla pci eskiej.


63/208

T ablica V I zawiera, obok cy fr dla ydw, odpowiednie dane

dla spoeczestwa rdzennego, Niestety, musielimy czerpaz postronnych rde, gdy przewanie badania nie byy prowadzonew sposb rwnolegy. Zapewne, wypywajz tego rda niewtpliwe bdy, zwas zcza, e cyfry porwnawcze, zapoyczone u Rip-leya i innych, okrelajprzecitnwzrostu dla terenw znaczniejszych, niodnone cyfry dla ydw.

W dzisiejszych warunkach trudno o lepszy materya staty styczny. Moemy jednak, na podstawie posiadanego zapasu da

nych, wytworzyistotne pojcie o wzrocie ydw wspczesnych.W wykazie, uoony m dla wszystkich ludw Europy, ydzi

pod wzgldem wzrostu zajmuj jedno z miejsc kracowych.Przecitna cyfra oznaczona jest dla ydw, jako 162 ctm. (Jacques).

A wic, wedug podziau T opinarda, ydzi nale do klasywzrostu podredniego.

Istotnie, wszdzie prawie ydzi dosigajmniejszego wzros tu,

niludnootaczajca. Wy jte k stanowi Wgrzy i mieszkacyOdesy (tablica V I), a. w tabeli Zakrzewskiego (1896), jako nisi odydw, podani sjeszcze Wos i (162 ctm.), Finnowie (161,7 ctm.)i Lapoczycy (153,6 ctm.).

Ale szczegowy przegld tablicy V I i schematu I I wystarcza,by zauwayprzesad, lub conajmniej niedokadno, w pogldziepowy szym. Wskatylko cyfry 163,4 ctm. dla ydw bukowiskich, 169,9 ctm. dla odeskich, 170 ctm. dla londyskich (wzrostponadredni).

Is tniejodamy ydw bardziej rosych, nisdzi monaz klasyfikacyjnych schematw.

Natomiast bardziej nizkiego wzrostu s ydzi z Krlestw aPolskiego, Litwy i Pnocnozachodniej Rosyi, ado 161 ctm.(wzrost podredni).

Stwierdzamy wic skal przecitnej wzrostu dla ydw eu

ropejskich w granicy cyfr 170 161 ctm.Jest to rwnieskala dla najwyszego i najniszego wzros tu

ludw europejskich (nie liczc Lapoczy kw), jak i posiadajSzkoci (170 ctm.) i Finnowie (161 ctm.).

Jeeli cyfry nie przedstawiajzbyt obszernych skokw, o ilebierzemy pod uwag znaczne rnice rasowe dla ludnoci konty-

ydzi juko rasa. 4.

w z r o s t. 49


64/208

T A B L I C A VI.W z r o s t . (Uw ag a 1).

Ilo

pomiarw

Mie js cowo,Izie zostay przeprowadzone

badania

Wz ro s t w ce ntymetrac h

f, , . ludnordzenua

r d a

w nawias ac hdla ludnoci rdzennej)

100

100

61132

62100

1688693

297

2476942291971

200 m.125 k.

Londy n (West- End)O d e s a ...................

Bukowina.

Poudniowa Ros y a. .(midzy 21- 25 r. ycia)

B onia ........................ydzi Austr. na Wgrz .

W g r y........................T ury n (wyej 21 r.) .% g a ........................U k r a i n a ...................War szaw a popis, z 1888r.Galicy a (midzy 20 i 25 r

y c ia ........................B a w a r y a ...................

K uba, K utais . . .L i t w a ................... ....Kr lestwo Polskie . .Pnocno- Zach. Rosy a

(rekruci z 1875 r.)/Wars zawa (ydzi polsc y/\ i r us c y ) ........................ \

170.0 170,8 Jacques 1894 (i Zakrze ws ki 1896)169,9 ' 166,1 Pantiuchow 1889 (wed. Zakrzews

c5bcydzi Jako Rasa Fizyczna Analiza z Dziedziny Antropologii

Documents

Transcript of c5bcydzi Jako Rasa Fizyczna Analiza z Dziedziny Antropologii