Konferencja „Bud żet partycypacyjny w Warszawie”

Warszawa, 10.09.2013r.

Budżet partycypacyjny - dla Warszawy?

Kuba Wygnański, Ewa StokłuskaPracownia Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia”

2

Jaki los czeka nowe idee?

1. Wyśmianie

2. Opór

3. Uznanie za oczywistość

Artur Schopenhauer

3

Wymiary obywatelstwa – warunki konieczne funkcjonowania demokracji partycypacyjnej

Różne wymiary obywatelstwa i zależność między nimi:

�Horyzontalny (civil) – zaufanie, umiejętności kooperacji, zanurzenie we wspólnocie, „dobrosąsiedztwo”�Wertykalny (civic) – odnoszący się do hierarchii i relacji władzy, aktywna postawa obywatelska

�Okazuje się, że funkcjonowanie demokracji nie zależy wyłącznie od instytucji (check and balance), ale także od praktyk obywatelskich -wymaga minimalnego choćby poziomu praktykowania cnót obywatelskich i elementarnych form politycznego altruizmu.

�Cnoty obywatelskie: • społeczne (niezależność, tolerancja), • gospodarcze (etyka pracy, adaptacyjność), • polityczne (roztropność, respektowanie innych, umiar w roszczeniach,

umiejętność oceny rządzących, gotowość do debaty).

U1

Slajd 3

U1 to na pewno treściowo warto by zostało - pytanie czy potrzebujesz całego slajdu? User1; 2013-01-15

4

Kontekst „zwrotu partycypacyjnego”Zmiana reguł rządzenia

5

Dlaczego partycypacja staje się tak istotna? (moda czy konieczność?)� Government -> Governance (Samorząd –> Samorządność)

� Renesans „demokracji miejskich” - większe zainteresowanie komunitarianskimi modelami organizacji wspólnoty, wyczerpywanie się prostych menadżerskich modeli w rodzaju New Public Managment

� Demokracja agregatywna -> demokracja deliberatywna

� Problem tzw. demokratycznego deficytu / obywatelska apatia / osłabienia poziomu legitymizacji

� Ograniczenia zasobów, deficyt finansów publicznych – konieczność wspólnego formułowania (uzgadniania) priorytetów

� Niewystarczające dotychczasowe mechanizmy reprezentacji interesów (komisje / rady / komitety etc.). Pojawienie się nowych aktorów.

� Konieczność mobilizacji zasobów społecznych opartych o dobrowolne działania obywateli i ich wspólnot (np. „gra” o PIT, samoopodatkowanie się, współuczestnictwo w kosztach)

� Przeciwdziałanie silnym (szczególnie w Polsce) nawykom społecznego veto i

vetokracji jako podstawowego „skryptu kooperacji”– konieczność perswazji – umów społecznych.

6

7

Ambiwalentny stosunek do własnego Państwa. Niepokojące szerokie przyzwolenie na działania (nie)obywatelskie

(Diagnoza Społeczna)

8

Napięcia – wyzwania – zagrożenia � Niedocenianie i przecenianie partycypacji. Konieczność zarządzania oczekiwaniami.

� Manipulacja / pozorność / moda

� Oportunizm / populizm / PR-yzm / unikanie odpowiedzialności za trud rządzenia i odpowiedzialność która z tym się wiąże

� Marginalizacja - organizowanie „zabawy w kojcu” (poza nurtem tego co ważne)

� Rozpuszczanie, ignorowanie, pudrowanie obiektywnie istniejących konfliktów interesów i sporów wartości, z którymi trzeba się mierzyć.

� Tyranie mniejszości - samoselekcja uczestników – „przechwycenie demokracji” -brak troski o dobro wspólne „mnogość egoizmów”, tryania „idiotów” i ich plemion kosztem tych, którzy wybrali „niepartycpacje” a jednak są obywatelami i wyborcami.

� Tyrania większości (w szczególności większości niemądrej, pazernej, nieroztropnej).

� Partycypacja pozorna i źle urządzona może być gorsza niż jej brak. Zastosowanie partycypacji jako „lekarstwa” wymaga dobrych intencji, stworzenia reguł, konsekwencji i refleksyjności. Szczęśliwie jest sporo pomysłów na to jak to zrobić.

9

„Chmura partycypacyjna”

10

BUDŻET PARTYCYPACYJNY – co to takiego?

� Czym BP jest…:

- demokratycznym procesem, w który powierza się mieszkańcom prawo alokowania części środków z budżetu miejskiego

- mechanizmem „współwymyślania” i współodpowiedzialności za miasto

- zestawem zasad, które można przełożyć na konkretne działania z zastosowaniem różnych technik, dopasowanych do lokalnych warunków

- zaawansowaną, trudną formą partycypacji -> najwyższy szczebel drabiny: WSPÓŁDECYDOWANIE

- efekty: wskazanie preferencji, wybór rozwiązań, podjęcie decyzji

� … a czym nie jest:

- jedynie „narzędziem” lub „techniką”

- badaniem opinii, „zwykłymi” konsultacjami

- plebiscytem, incydentalną „zabawką partycypacyjną”

- antidotum na wszystkie problemy

11

W 2010r. na świecie

Źródło: Learning from the South, 2010, GIZ- Bonn

12

W 2013r. w Polsce - czyli lawina jużruszyła…

Ok. 25 lokalizacji

Różne poziomy:

�instytucje, np. DKŚ

�jednostki pomocnicze, np. Olsztyn, Dąbrowa, Gdańsk

�ogólnomiejski, np. Poznań, Płock, Elbląg

�model łączony (jednostki pomocnicze i projekty ogólnomiejskie), np. Sopot, Łódź

Ramy prawne:

-formalnie: konsultacje w rozumieniu ustawy o samorządzie gminnym

-de facto: umowa społeczna pomiędzy mieszkańcami a władzami gminy, sankcjonowana np. w formie uchwały rady gminy i zarządzenia prezydenta

13

Budżet obywatelski w Poznaniu

14

„Geografia polityczna” BP

� Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji

https://mac.gov.pl/budzet-partycypacyjny-1

� Kongres Ruchów Miejskich (warunki brzegowe dla BP)

� Zespół Parlamentarny ds. Polityki Miejskiej

� Organizacje pozarządowe i nieformalne grupy obywateli w różnych miastach i gminach w całej Polsce

� CLLD (Rozwój lokalny kierowany przez społeczność) - nowa perspektywa finansowa UE

� „Prezydencki” projekt ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego

15

Kluczowe elementy BP

� Wiążący charakter procedury (nie tylko konsultacje)

� Cykliczność procesu i jego rozciągnięcie w czasie

� Refleksja nad procesem i dobre przygotowanie, m.in. w sposób transparentny i przy zaangażowaniu mieszkańców

� Akcja informacyjna i działania edukacyjne – nt. samej procedury, ale i szerzej – sposobu konstruowania lokalnego budżetu

� Przestrzeń do debaty, deliberacji (nie tylko plebiscyt!)

� Jawność i transparentność reguł

� Element bezpośredniej decyzji – głosowanie (np. wybór projektów/zadańprzez mieszkańców)

� Wdrożenie wybranych projektów – monitoring i ewaluacja procesu

� Odpowiedzialność instytucjonalna władz i wola polityczna

� Zdolność do „uczenia się” korekt / skalowania

16

Elementy i warianty BP

� Etapy procesu:

- wypracowanie zasad procesu

- działania informacyjno-edukacyjne (nt. BP i całego budżetu)

- zgłaszanie projektów, selekcja projektów pod głosowanie

- publiczna dyskusja nad projektami

- wybór projektów do realizacji

� Zmienne w różnych modelach BP:

- poziom realizacji (zakres administracyjny, grupa docelowa, instytucja)

- zakres tematyczny projektów (np. infrastruktura, kultura, rozwiązania w ramach typu usług publicznych)

- zasady głosowania (okręgi, czas trwania, offline/online, ordynacja)

- kwoty środków alokowanych w ramach BP (w PL: od 36.tys. do 20 mln zł)

17

Kilka przykładów

� Nowy Jork (od 2011r.), www.pbnyc.org

- Za pierwszym razem: 4 dystrykty, 6,000 osób głosujących, 27 projektów za 5.6 mln $ (0.008% wydatków miasta, 1% środków elastycznych)

- W 2013r.: 8 dystryktów, ok. 10mln $

- Fora sąsiedzkie, delegaci dystryktów

- Projekty za min. 35 000 a max. 1 mln$

� Chicago (od 2010r.), www.pbchicago.org

- Za pierwszym razem: 1 okręg, 1,3 mln $

- W 2013r.: 4 okręgi, min. 4 mln $

- Fora sąsiedzkie, delegaci

� Dąbrowa Górnicza (od 2012r.), www.twojadabrowa.pl

- 27 dzielnic, 5 mln zł (algorytm puli środków na dzielnice)

- Fora mieszkańców, punkty konsultacyjne, głosowanie od 16 lat (w tym elektronicznie)

18

Co to oznacza i dlaczego warto?

� Wzbogacenie a nie unieważnienie demokracji przedstawicielskiej

� Poszukiwanie odpowiedzi na strukturalny „impossibilizm władzy”(konieczne zaangażowanie obywateli – skorzystanie z ich wiedzy, zaangażowanie ich, uniknięcie społecznego veta)

� Współodpowiedzialność za decyzje

� Potencjalne długofalowe efekty: racjonalizacja publicznych wydatków, budowa lokalnych partnerstw międzysektorowych, urealistycznienie oczekiwań

� Proces obywatelskiej refleksji: szeroka dyskusja o budżecie, okazja do edukacji

* narzędzia wspomagające, np. symulatory budżetowe, narzędzia wizualizacyjne

www.officeofstrategicinfluence.com/budget/

www.gothamgazette.com/budgetgame/budgetgame.html

www.naszakasa.org.pl

19

20

Więcej o BP m.in. na:

www.partycypacjaobywatelska.pl

www.mac.gov.pl

Dziękujemy za uwagę

estokluska@stocznia.org.pl

kwygnanski@stocznia.org.pl