SPIS TRECI

I. COTRZEBAWIEDZIEONARKOTYKACHWSZKOLEINIETYLKO? 9

II. COTOJESTPOLITYKANARKOTYKOWA? 13

III. FAKTYIMITY 23

IV. COMOESZZROBI?CZYLIJAKROZMAWIAOSUBSTANCJACHPSYCHOAKTYWNYCH 35

V. JELIPODEJRZEWASZ,EUCZECZYUCZENNICAMAPROBLEM 39

VI. REGULACJEPRAWNE 43

VII. SOWNICZEKSUBSTANCJIPSYCHOAKTYWNYCH 51

VIII. WANEADRESY 56

Autorzy: Marcin Chaupka, Justyna Drath

Wsppracamerytoryczna:Magdalena Dbkowska, Aleksandra Denst-Sadura, Karolina Karwowska, Agnieszka Sieniawska

Redakcja: Marta Konarzewska

Opracowaniegraficzneiskad:Anna Pluta

Druk: www.opolgraf.com.pl

Warszawa 2014

ISBN: 978-83-6385-594-9

Copyright 2014 Stowarzyszenie im. Stanisawa Brzozowskiego

Wydawca:

Stowarzyszenie im. Stanisawa Brzozowskiego ul. Foksal 16, II p. 00-372 Warszawa redakcja@krytykapolityczna.pl, narkopolityka@krytykapolityczna.pl

Publikacja jest dostpna do pobrania w formacie PDF ze strony internetowej www.narkopolityka.pl na podstawie licencji Creative Commons, ktra zezwala na jej kopiowanie i rozpowszechnianie w caoci, przy wskazaniu jako jej wydawcy serwisu Narkopolityka prowadzonego przez Krytyk Polityczn / Stowarzyszenie im. Stanisawa Brzozowskiego oraz wykorzystaniu wycznie do celw niekomercyjnych, edukacyjnych oraz dziaa z dziedziny polityki spoecznej i zdrowotnej.

Publikacja nie jest przeznaczona do sprzeday.

Partner: Polska Sie Polityki Narkotykowej

Publikacja ukazaa si przy wsparciu Open Society Foundations w ramach programu Global Drug Policy.

5ODAUTORWIAUTOREK

wiadomo dotyczca obecnoci narkotykw w szkoach jest w naszej ocenie wci niepokojco niska. Tymczasem ronie ska-la narkotykowych problemw, rosn take oczekiwania wobec ka-dry pedagogicznej, wystarczajco ju przecie przecionej prac i odpowiedzialnoci za uczennice i uczniw. Prace na polu pro-filaktyki naley rozpocz od podstaw. Dlatego decydujemy si opowiedzie o narkotykowych kwestiach w szerszym, take glo-balnym kontekcie, ujmujc zagadnienie z rnorodnych perspek-tyw: prawnej, zdrowotnej, spoecznej i prewencyjnej. Informator, ktry trzymacie w rkach jest inny ni te, z ktrymi mielicie do czynienia do tej pory. Oprcz sugestii konkretnych dziaa profi-laktycznych czy wskazwek, jak postpowa, sprbuje odpowie-dzie na cz teoretycznych pyta i rozwia wtpliwoci. Nasz materia moe by pocztkiem poszukiwa w gszczu przepisw i specjalistycznych informacji. Dlatego odsya te do rde, z po-moc ktrych mona pogbi jedynie zarysowan tu wiedz.

Moe by to pocztek wsplnej drogi do wypracowania w przyszoci nowego podejcia do profilaktyki w szkoach tak, aby bya ona skuteczniejsza, lepsza, bardziej praktyczna. Dlatego liczymy na Wasz odzew nie mamy co liczy na stworzenie no-wej, mdrej strategii postpowania z problemami narkotykowymi wrd modziey bez pomocy i wsppracy tych, ktrzy i ktre pra-cuj z ni na co dzie. Nasz dugofalowy cel zakada, e zesp zoony z rnorodnych specjalistw i specjalistek doprowadzi do powstania w Polsce kompleksowego, spjnego i stosowane-go programu rzetelnej profilaktyki narkotykowej, czyli takiej, ktra uczciwie przekazuje uczniom i uczennicom informacje o skutkach dziaania substancji psychoaktywnych i ich wpywie na organizm i efektywnie odwodzi modzie od podejmowania prb ich uy-wania.

6 7

Cytatysautentyczneipochodzzespotkaniaprofilaktycznegozmodziewwarszawskim

gimnazjum.

JOINTJESTZDROWSZYNIPAPIEROS

ODKOKAINYODPADAWKOCUNOS

JEDNAKRESKAIJUPOTOBIE

LEPIEJJESTZAPALI,NIWYPI

MAESTWOCHRONIPRZEDNAOGIEM

KETAMINATONARKOZADLAKONI

AMFETAMINAPOMAGAWNAUCE

PIERWSZYRAZNIEUZALENIA

MARIHUANAJESTNIESZKODLIWA

NARKOMANMOEWYLECZYSISAM,WYSTARCZYSILNAWOLA

MARIHUANAJESTPLEGALNA

ZAPALIODCZASUDOCZASU,TONICTAKIEGO

WSZYSCYPAL!

MCZYNICZCIEJBIORNARKOTYKI

NARKOTYKIPOMAGAJARTYSTOM

NARKOTYKISATWODOSTPNE

MARIHUANANIESZKODZIINIEUZALENIA

JAKWEZMRAZTONICSINIESTANIE

UZALENIAJSITYLKOSABI

UZALENIONAMUSIBRANARKOTYKICODZIENNIE

MARIHUANATONIENARKOTYK

NIKTNIEUMARODPALENIA

JAKKTOMASILNWOL,TOSINIEUZALENI

NARKOTYKIDZIELISINAMIKKIEITWARDE

NAUCZYCIELU, NAUCZYCIELKO, JAK ZAREAGUJESZ NA NASTPUJCE KONTROWERSJE GOSZONE NA LEKCJI PRZEZ UCZNIW IUCZENNICE? ZMIENISZ TEMAT? AMOE DASZ SI WCIGN WDYSKUSJ? CO ODPOWIESZ?

8I.CO TRZEBA WIEDZIE ONARKOTYKACH WSZKOLE INIE TYLKO?

10 11

psychoaktywnych, do polskiego prawa i do Twojej wasnej roli w systemie profilaktyki zaywania substancji psychoaktywnych przez mode osoby. Pomoe Ci take uporzdkowa fakty dotycz-ce tych substancji. W broszurze znajdziesz kilka wanych definicji i poj, niezbdnych, aby zrozumie zjawisko i konstruowa wa-ciwe dziaania w codziennej pracy z modzie.

Moe nawet kiedy postawiono Ci ju wsytuacji, wktrej trzeba zareagowa na zaczepki zpocztku broszury, ale nie bardzo czu-jesz si na siach, aby prowadzi takie rozmowy. Moe chcesz otym rozmawia zklas na godzinach wychowawczych, ale po-rzucasz ten pomys. Zarzucasz sobie brak kompetencji wtym obszarze tematycznym iodwagi do podejmowania dyskusji na odpowiednim irzeczowym poziomie. Problem wtym, e wiele si mwi onauczycielskiej odpowiedzialnoci za wychowanie mo-dych ludzi, ale profesjonalnych porad iszkole przeznaczonych dla kadry nauczycielskiej prowadzi si niewiele. Nie tylko takich znarkotykowej prewencji, ale jakichkolwiek, ktre dayby poy-teczn psychologiczn wiedz... Zdajemy sobie zatem spraw, e jedn niewielk broszur pewnie nie naprawimy tej luki, ale pozwolimy naby podstawowe kompetencje ipodstawy wiedzy, ktre pozwol Ci poczu si pewniej. Jednoczenie liczymy na to, e zechcesz podj ten wysiek. Twoja rola jest niezwykle wana. Modzi ludzie spdzaj zTob ogromn ilo czasu, aTy masz onich ogromn wiedz. Czsto, mimo prowokacji czy po-zornego lekcewaenia, skrywaj oni potrzeb posiadania wTobie oparcia iautorytetu. Pamitaj otym.

Justyna Drath, nauczycielka jzyka polskiego

w krakowskim liceum

Zapoznaj si z t broszur. Zostaa przygotowana, by pomc Ci odpowiedzialnie zmierzy si z problemem narkotykw w codzien-nych kontaktach z uczennicami i uczniami. Moe jeste wycho-wawczyni, a moe dyrektorem, ktry chce pogbi swoj wiedz. Moe ju kiedy zetkne si z tym tematem, ale on Ci nieco prze-raa. Moe wydaje Ci si, e nie wszystko zwizane z substancjami psychoaktywnymi jest dla Ciebie jasne.

Jedno jest pewne pracujesz z modymi ludmi i stykasz si z ich problemami. Dzielisz wic wspodpowiedzialno za to, co si z nimi dzieje, obserwujesz ich wybory i zmaganie z trudnymi problemami dorastania. Twoja obecno liczy si nie tylko w kon-tekcie egzekwowania odpowiednich zachowa i stawiania wyma-ga, ale take jest wsparciem w trudnych chwilach.

RolanauczycielaTo wanie Ty, z racji tego, jak duo czasu powicasz na kontakt i zrozumienie nastolatkw i nastolatek, moesz sta si dla ktrej z nich wanym gosem doradczym, a nawet ratunkiem. To nie jest proste. Uwiadom sobie jednak, e zamykanie oczu na problem narkotykw nie sprawi, e znikn one ze wiata. My, jako doroli, powinnimy wiedzie o substancjach psychoaktywnych i strate-giach postpowania wobec nich jak najwicej. Bo to od nas moe zalee samopoczucie i zdrowie eksperymentujcej z nimi mo-dziey. Czasem nawet ycie naszych podopiecznych.

Z drugiej strony, z wieloma dylematami czsto musisz mie-rzy si w samotnoci. Nie zawsze moesz liczy na zrozumienie w pokoju nauczycielskim, przedyskutowa z innymi pojawiajcych si wtpliwoci, czujesz, e brakuje ci wsparcia w rozwizywaniu biecych problemw. Zdajesz sobie spraw, e trzeba dziaa w obliczu trudnoci takich jak przemoc czy uywki tego oczeku-j od Ciebie wszyscy. Tymczasem nie zawsze wiesz, jak si z tym zmierzy.

Nasz poradnik pomoe Ci uporzdkowa wiedz pod k-tem podejcia do fenomenu legalnych i nielegalnych substancji

12

II. CO TO JEST POLITYKA NARKOTYKOWA?

Okres dojrzewania nie jest biernym oczekiwaniem na doroso. Wtej fazie ycia mode osoby s bardzo aktywne, eksperymentuj zzachowaniami, poszukuj nowych rl, nabywaj dowiadcze. Staj si ludmi onowych prawach iobowizkach, majcymi nowe potrzeby ioczekiwania. Okres dojrzewania wprowadza modych ludzi wycie dorose, ktre charakteryzuje si czasem rwnie uywaniem niektrych legalnych inielegalnych rodkw psychoaktywnych. Wane jest zatem podjcie wysikw wcelu zapobiegnicia lub odsunicia wczasie tych krokw, atake pomoc nastolatkom wprzygotowaniu do odnajdywania si wnowych sytuacjach spoecznych.

Dzieci, ktre walcz zprzeciwnociami yciowymi, nie mog osign odpornoci same. Potrzebuj opieki iwsparcia ze strony dorosych. Badania wskazuj, e kluczow rol w budowaniu odpornoci oprcz rodzicw i opiekunw prawnych odgrywaj nauczycielki inauczyciele na kadym etapie ksztacenia. Std wielkie wyzwanie dla pedagogw ipedagoek wtworzeniu wymaga adekwatnych do poziomu ich wychowanek iwychowankw, dawaniu pozytywnych informacji zwrotnych iodnajdywaniu si wroli powiernika czy powierniczki, aby budowa motywacj modych, wzmacniajc ich poczucie bezpieczestwa.

Karolina Karwowska, Komenda Stoeczna Policji

14 15

prawnegoprowadzonegoprzezPolskSiePolitykiNarkotykowej,wikszozatrzymanychstanowimczyniwwieku20-30 lat,awdrugiejkolejnocigrupanastolatkw. Czy prawo uderza w powanych handlarzy, czy tylko w okazjonalnych uytkownikw i uytkowniczki oraz osoby powanie uzalenione? To pytanie jest poddawane nieustannie debacie publicznej. Prowadzone statysty-ki wiadcz, e prokuratorzy i sdziowie ju zaczynaj stosowa nowe instrumenty prawne w kwestii umorze postpowania. Ma to miejsce niestety wci bardzo rzadko. Ze statystyk Minister-stwa Sprawiedliwoci wynika, e prokuratorzy umarzaj rednio co 11 spraw posiadania niewielkiej iloci narkotyku na wasny uytek.

NieletniinarkotykiwedugprawaPodstawowymi aktami prawnymi umoliwiajcymi podejmowanie przez placwki owiaty dziaa profilaktycznych, interwencyjnych oraz edukacyjnych majcych na celu zapobieganie narkomanii s: Konstytucja RP, Ustawa oprzeciwdziaaniu narkomanii, Ustawa opo-stpowaniu wsprawach nieletnich, Kodeks Rodzinny iOpiekuczy oraz Ustawa osystemie owiaty. Jak gosi art. 72 Konstytucji: Rzeczpospo-lita Polska zapewnia ochron praw dziecka. Kady ma prawo da od organw wadzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc, okrucie-stwem, wyzyskiem idemoralizacj. Natomiast Ustawa opostpowaniu wsprawach nieletnich nakada obywatelski obowizek na kadego, kto stwierdzi istnienie okolicznoci wiadczcych o demoraliza-cji osoby nieletniej. Spoecznym obowizkiem jest wtedy przede wszystkim zawiadomienie o tym rodzicw lub opiekunw, szkoy, w ostatecznoci sdu rodzinnego, policji lub innego waciwego or-ganu. Przeciwdziaanie uzalenieniom wedug art. 2.1. Ustawy oprze-ciwdziaaniu narkomanii realizuje si przez odpowiednie ksztatowa-nie polityki spoecznej, gospodarczej, owiatowo-wychowawczej i zdrowotnej, a w szczeglnoci poprzez dziaalno wychowawcz, edukacyjn, informacyjn i zapobiegawcz (np. wprowadzanie pro-blematyki profilaktycznej do programw jednostek owiaty).

W naszym informatorze bdziemy uywa okrelenia POLITYKANARKOTYKOWA. To nie tylko samo prawo, ktre reguluje rodzaj lub ilo dozwolonych substancji, wiek, w ktrym ich uycie jest dopuszczalne, czy regulaminy szkolne. To take szereg strategii i dziaa, ktre wykraczaj poza fantazj o istnieniu idealnego wiata, w ktrym nie ma narkotykw, albo w ktrym dziaaj tylko kary i nagrody. Zawarte tu pragmatyczne podejcie polega na re-dukowaniu negatywnego wpywu substancji psychoaktywnych na ycie ludzi.

Obowizujce Polsk prawo midzynarodowe w kwestii narko-tykw jest oparte na trzech konwencjach, w tym na najwaniejszej Jednolitej Konwencji ONZ orodkach Odurzajcych z 1961 roku (ang. Single Convention). Zawiera ona na przykad zaoenie, e w celu ograniczenia dostpu do narkotykw w cigu 25 lat uprawa konopi indyjskich zniknie z powierzchni kuli ziemskiej. Ponad 50 lat po ogoszeniu tego prawa wiatowi przywdcy ju wiedz, e te przestarzae zapisy nie s skuteczne, a same dziaania antynar-kotykowe zaszkodziy milionom ludzi na caym wiecie. Dlatego w cigu ostatniej dekady pojawiaj si gosy, wrd terapeutw i midzynarodowych ekspertek, e POLITYKANARKOTYKOWA musi by oparta na naukowych przesankach, pragmatycznym po-dejciu i redukcji szkd.

NarkotykiwPolscePolska POLITYKANARKOTYKOWA w porwnaniu do innych sys-temw prawnych jest bardzo restrykcyjna. W wyniku nowelizacji ustawy z 2000 roku surowo karze za posiadanie jakiejkolwiek iloci substancji psychoaktywnych, rwnie na wasny uytek. Oskaro-nemu czy oskaronej o ten czyn (jeli jest osob penoletni) grozi kara nawet do 3 lat pozbawienia wolnoci. W 2011 roku wprowa-dzono w nowelizacji zapis o moliwoci umorzenia przez prokura-tur postpowania, jeli mamy do czynienia z osob uzalenion lub jeli prokurator uzna karanie za niecelowe. WedugIIRapor-tuRzecznikaPrawOsbUzalenionych,spoecznegomonitora

16 17

StopnarkotykomW naszej broszurze bdziemy uywa pojcia: SUBSTANCJAPSY-CHOAKTYWNA. Dlaczego nie prociej, tak jak zwykle si mwi: narko-tyki? Dlatego, e kategoria substancje psychoaktywne jest szersza. Alkohol i niektre leki uywane do odurzania take s substancjami psychoaktywnymi. Stosowanie nazwy narkotyki automatycznie wy-klucza mwienie o innych substancjach, legalnie dostpnych dla osb penoletnich, cho rwnie gronych dla zdrowia i rozwoju modych osb. SUBSTANCJAPSYCHOAKTYWNA to kada substancja, ktra dziaa na funkcje ukadu nerwowego powodujc zmiany wiadomo-ci. Moemy je podzieli ze wzgldu na pochodzenie (naturalne albo syntetyczne) oraz drog ich przyjmowania (wziewne, doustne, doyl-ne), ale take, wedug niektrych potocznych podziaw, ze wzgldu na dziaanie (pobudzajce lub odprajce). Wane, by chroni dzieci i modzie przed negatywnym wpywem substancji psychoaktywnych na ich zdrowie i sytuacj yciow. Wszystkich substancji od niko-tyny, przez alkohol, po marihuan itd. Bo w tym okresie ich rozwoju nie moemy wartociowa, co jest mniej, a co bardziej grone. Dziki takiemu podejciu zyskujemy te wany argument, e nie ma adnej uprzywilejowanej grupy spoecznej, ktra moe pozwoli sobie na za-ywanie pewnych substancji bez konsekwencji (czy to zdrowotnych, czy to spoecznych albo prawnych). Powiedzenie, e na przykad ar-tyci mog wicej, nie jest prawdziwe. Otacza ich ta sama rzeczy-wisto, co pracownika na budowie czy profesora na uniwersytecie. Pomyl o interesujcych przykadach z kultury. O Pod mocnym anioem Jerzego Pilcha, gdzie autor autobiograficznie opisuje nag alkoholo-wy, czy o przeszukaniu domu Kory Jackowskiej z powodu podejrze o posiadanie nielegalnych substancji psychoaktywnych. Pilch i Kora to artyci. Substancje psychoaktywne byy obecne w kulturze od wielu tysicleci, rwnie w kulturze polskiej, czsto jednak jej twrcy godzili si na ponoszenie rnych negatywnych skutkw ich zaywania na przykad w celu poszukiwania inspiracji lub zaspokojenia pewnych potrzeb emocjonalnych. (Zobacz te: Kamil Sipowicz, Encyklopedia polskiej psychodelii).

Szczegowe kwestie zwizane z regulaminami i procedurami obowizujcymi kadr nauczycielsk znajdziesz w czci prawnej pod koniec broszury.

W 2013 roku NajwyszaIzbaKontroliopublikowaaraportnatematprofilaktykinarkotykowejprowadzonejwpolskich instytucjachedukacyjnych. Zaprezentowane dane byy poraajce. Martyna Dominiak, redaktorka serwisu Narkopolityka.pl tak komentowaa to wydarzenie:

Wdniu wktrym Najwysza Izba Kontroli opublikowaa raport oprzeciwdziaaniu narkomanii wszkoach, zostaam zaproszona do skomentowania sprawy waudycji radiowej. Ani ja, ani terapeuta zMONAR-u, ani dyrektorka szkoy nie bylimy zdziwieni tym, e jedna trzecia uczniw iuczennic bya wiadkami zaywania narkotykw wszkole, atyle samo nauczycieli inauczycielek prowadzcych lekcje profilaktyczne (najczciej wpostaci pogadanek na godzinie wychowawczej) nie miao adnego przygotowania do tego typu zaj. Wco trzeciej przebadanej szkole wzywano policj do ucznia lub uczennicy, przy ktrych znaleziono zakazan substancj. (...)

Mona powiedzie kolejny rapor t , ktry ukazuje race nieprawidowoci, ze funkcjonowanie publicznych instytucji, brak wiedzy ibaagan prawny. Wszyscy wiemy, e jest le. () System edukacji jest odzwierciedleniem caego spoeczestwa. Zwykle wolimy udawa, e wszystko jest wporzdku, akiedy wybucha bomba (samobjstwo Stasia, dopalacze, dilerzy wszkoach) zaczynamy straszy, gani ikara. Na co dzie hipokryzja, od wita panika moralna. Inie dotyczy to jedynie rodzicw ikadry pedagogicznej Hipokryzja musi znikn przede wszystkim zMinisterstwa Edukacji Narodowej iMinisterstwa Sprawiedliwoci. Musz si zmieni regulaminy szkolne, atake prawo karne. Uczciwa profilaktyka musi by bardziej dostpna. Uczciwa, czyli taka, ktra jest oparta na zaufaniu.

Cay raport dostpny na stronie: www.nik.gov.pl

i

i

i

18 19

substancji psychoaktywnych, potrzebne jest wsparcie otoczenia. Stanowcze dziaania i radykalne rodki, kary i zakazy nie przyno-sz pozytywnych rezultatw. Co wane, jeli nastolatki sigaj po substancje psychoaktywne, moe to oznacza, e dzieje si w ich yciu co niepokojcego, mog wymaga wsparcia i pomocy rw-nie z Twojej strony.

KarynierobiwraeniaOstatni raport organizacji z Wgier Hungarian Civil Liberties Union Nie tak bardzo zbalansowane podejcie (2014, www.narkopolityka.pl) prezentujcy wyniki bada dotyczcych nowych substancji psy-choaktywnych (popularnie nazywanych dopalaczami) w Polsce, Rumunii, Serbii, Portugalii i na Wgrzech wskazuje, e gwni uytkownicy i uytkowniczki tych substancji w naszym kraju, czyli modzie lub osoby midzy 20 a 25 rokiem ycia, odpowiadajc na pytanie o swoje gwne obawy zwizane z przyjmowaniem tych substancji, wskazywali kwestie zdrowotne. Fakt, e niezna-jomo pochodzenia, skadu, jakoci danej substancji, moe le wpyn na kondycj zdrowotn by wymieniany duo czciej ni strach przed konsekwencjami prawnymi lub innym rodzajem kary. Zatem modzie obawia si o swoje zdrowie, ale wbrew temu, co czsto mylimy wcale tak bardzo nie boi si kar.

Powinnimywicpatrzenaproblemzaywaniasubstancjipsychoaktywnychnietylkojakoproblem,ktrymonarozwizazapomoczapiswwkodeksach,zapomoczakazw.Najpierwnaleysizastanowinadprzyczynamiiskutkamipsychologicz-nymi,zdrowotnymiispoecznymi.Powinnimymylepragma-tycznie:jakdziaa,abyminimalizowastratydlauytkownikaczyuytkowniczkisubstancjipsychoaktywnychiichotoczenia.

Redukcja szkd moe przybiera rne formy dziaa. Ska-daj si na ni zarwno programy profilaktyczne i edukacyjne (np. kursy pierwszej pomocy, podejmujce temat prawidowego zachowania, gdy kolega czy koleanka straci przytomno po zayciu substancji), jak i dziaania wspomagajce osoby ju uza-

Popierwsze,nieszkodziRedukcjaszkd (ang. harm reduction) to wszystkie dziaania, ktre zmierzaj do tego, eby zminimalizowa szkody zaywania i nad-uywania substancji psychoaktywnych. Chodzi o to, by zreduko-wa negatywne konsekwencje i zagroenia, ktre s dotkliwe nie tylko dla samego uytkownika czy osoby uzalenionej, ale te dla jego czy jej rodziny i ich bliskiego otoczenia.

Taka strategia mylenia zakada, e uytkownik czy uytkow-niczka substancji psychoaktywnej, a tym bardziej osoba ciko uzaleniona, nie yje w prni. Jest umieszczona w siatce spoecz-nych i ekonomicznych powiza. Zaywanie narkotykw poprzez wstrzykiwanie (heroina, pochodne amfetaminy) moe wiza si z ryzykiem zakaenia np. wirusem HIV lub HCV. Uzalenienie wi-e si nie tylko z utrat zdrowia, ale take z usuniciem ze szkoy, czy opuszczeniem przez czonkw rodziny. Dlatego, aby wspo-maga leczenie osb uywajcych szkodliwie i uzalenionych od substancji psychoaktywnych oraz ich powrt do funkcjonowania w spoeczestwie, aby walczy o zminimalizowanie negatywnych dla otoczenia konsekwencji, naley myle kompleksowo.

W polskiej rzeczywistoci, kiedy mody czowiek jest uzalenio-ny od niedozwolonych substancji, grozi mu nie tylko utrata zdrowia, ale take powane karne konsekwencje. Posiada bowiem nielegal-n substancj, ktr musi (zmusza go do tego nag!) przyjmo-wa. Czeka go nadzr kuratora, pobyt w zakadzie poprawczym lub nawet na dalszym etapie ycia w wizieniu, wci bez od-powiedniego wsparcia terapeutycznego. Nawet zapis w aktach o wyroku sdowym w zawieszeniu zablokuje takiemu uczniowi (lub uczennicy) moliwo edukacji lub pracy w niektrych obszarach. W kontekcie szkolnej odpowiedzialnoci i prawa skutki przya-pania nastolatka czy nastolatki na zaywaniu narkotykw mog wiza si z wyrzuceniem ze szkoy, stygmatyzacj, odrzuceniem przez rodowisko rwienicze. W takich warunkach nieatwo wra-ca si do zdrowia i funkcjonowania w spoeczestwie. W kadym schorzeniu, take dowiadczeniu zaywania lub uzalenieniu od

i

20 21

Uzaleniona/uytkownik/uytkownikproblematycznyIstotne jest rozrnianie tych poj. Uytkownik (uytkowniczka) to najszersze pojcie. Dotyczy kontaktu z substancjami psychoaktyw-nymi (take tego, ktry moe by okazjonalny czy jednorazowy!) z piwem, papierosami, czy substancjami nielegalnymi w polskim prawie. Moemy mwi te o uzalenieniu (i osobach uzalenio-nych), ktre jest cik chorob. W przypadku uytkownika proble-matycznego (uytkowniczki problematycznej) bierzemy pod uwa-g przede wszystkie konsekwencje i skutki zaywania substancji psychoaktywnych dla tej osoby i otoczenia: z zakresu zdrowia czy spoecznych konsekwencji.

Artur Domosawski w raporcie Polityka narkotykowa w Portugalii (Open Society Institute, czerwiec 2011) komentuje wyniki bada prowadzonych w tym kraju po przeprowadzeniu ponad 10 lat temu reform zwizanych z substancjami psychoaktywnymi: modzi wwieku szkolnym uwaaj, e dostp do narkotykw jest atwy, azarazem wikszo wyraa przekonanie, e konsumpcja narkotykw to decyzja wielkiego ryzyka jest to prawdopodobnie efekt kampanii informacyjno-edukacyjnych. () Dekryminalizacja nie wpywa na wzrost konsumpcji narkotykw. Wprost przeciwnie, pokazuje, e humanitarne ipragmatyczne strategie mog zmniejszy liczb uzalenionych, konsumpcj narkotykw, przestpczo oraz liczb zakae HIV.

lenione programy wymiany sprztu do podawania substancji, zapobiegajce rozprzestrzenianiu si HIV, czy terapie substytu-cyjne, gdzie narkotyk zostaje zastpiony lekarstwem, umoliwia-jce sprawniejszy powrt do normalnego funkcjonowania w spo-eczestwie.

Wane jest te nieustanne wskazywanie przez rne rodo-wiska zawodowe na racjonalnerozporzdzaniepienidzmipu-blicznymi.Rozsdniejjestprzeznaczajenasystemedukacji,tworzymiejscapracywszkoachdlapedagogwipsycholoek,ktrzyurdeproblemu,mogzapobiecprocesowiuzalenia-nia,zamiastfinansowapniejkosztownysystemleczenia,s-downictwaiwizienia osb skazanych za posiadanie zakazanych substancji.

Redukcja szkd zakada, e nie zawsze jestemy w stanie wy-leczy osob ciko uzalenion albo przewidzie jej powrt do uzalenienia, ale zawsze powinnimy myle o konsekwencjach zaywania substancji, ktre dotykaj nie tylko t osob i jej bli-skich oraz znajomych, ale take cae spoeczestwo. Kraje, ktre stawiaj na redukcj szkd przy jednoczesnej dekryminalizacji (zniesieniu odpowiedzialnoci karnej za posiadanie substancji zakazanych), takie jak Portugalia, notuj spadek uytkownikw i uytkowniczek nastoletnich, recydywistw, a liczba uzalenio-nych (np. od heroiny) nie wzrasta.

FAKTY IMITY

Gwne puapki naszych wyobrae oraz bazowe informacje, ktre pomog skutecznie dziaa. Wszystko zaczyna si od mylenia. To ono ksztatuje nasz aktywno.

III.

24 25

MITJedyneskutecznemetodywobchodzeniusiznar-kotykamiwszkoachtoobowizkowetesty,monito-ringikontrola

Mimo, i najnowsze techniki umoliwiaj rne metody kontroli obecnoci zakazanych substancji w organizmach nastolatkw i nastolatek, a w wielu amerykaskich szkoach stosuje si rutyno-we kontrole, nie ma adnych dostpnych bada potwierdzajcych skuteczno takich metod. W mediach coraz czciej pojawiaj si pomysy, by te praktyki upowszechnia w polskich szkoach (nad-zr kamer, kontrola wej i wyj, przeszukania z udziaem psw tropicych, testowanie moczu). Wraz ze strachem przed kar wcale nie spada jednak konsumpcja substancji wrd nastolatek i nasto-latkw. Obowizkowe testy kreuj za to atmosfer podejrzliwoci i strachu, skutkuj brakiem zaufania do instytucji szkoy. Czsto te klasyfikuj przypadkowych uytkownikw i uytkowniczki psy-choaktywnych substancji jako osoby z problemami narkotykowymi, ktre potrzebuj specjalnego traktowania. Wreszcie sprawiaj, e uczniowie i uczennice zaczynaj siga po mniej wykrywalne

tolerancji swoich organizmw na poszczeglne substancje. () Podobnie jak wprzypadku dorosych, wprzypadku modych ludzi szkody zwizane znarkotykami s determinowane przez zoone indywidualne, spoeczne istrukturalne czynniki, takie jak bieda czy wykluczenie spoeczne, ktre zwikszaj podatno jednostki na uzalenienie iuwraliwiaj na krzywd. Mimo to sposobu interwencji na rzecz redukcji szkd nie dopasowuje si do potrzeb modziey.

Cathrine Cook i Adam Fletcher, Badania nad modzie

zaywajc narkotyki ibrakujce czci ukadanki. Wjaki sposb

mona wspiera kolejn fal polityki redukcji szkd? [w:] Dzieci

wojny narkotykowej, opr. zbiorowe, pod red. Damona Barretta,

Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2013

MIT Narkotykisbardzogrone,aalkoholduomniejNajczciej w rozmowach z modzie stawiamy na wyrane roz-rnienie pomidzy substancjami, ktre nazywamy narkotykami, a alkoholem czy nikotyn, ktre s bardziej oswojone i przez to wydaj si nam mniej grone. Tymczasem wszystkie te substancje mog dziaa bardziej lub mniej szkodliwie w zalenoci od tego, jak si ich uywa. Wdka, amfetamina i papierosy mog by tak samo grone dla zdrowia w zalenoci od sposobu ich przyjmo-wania, dlatego lepiej w rozmowach z modzie uywa okrelenia substancje psychoaktywne. Demonizowanie nazwy narkotyk bagatelizuje dziaania innych substancji rozpoznawanych przez pastwo jako legalne, ktrych spoywanie jest osadzone kulturo-wo. W przypadku rozwijajcych si i dojrzewajcych organizmw niszczcy zdrowie wpyw wszystkich substancji moe by znacz-nie gorszy w skutkach ni na organizm dorosego. W rozmowach z modzie na ten temat radzimy Ci przywoywa sprawdzone fakty, jak na przykad taki, e czste palenie marihuany powoduje problemy z koncentracj i pamici. Albo e moliwe jest pora-enie ukadu nerwowego po spoyciu dopalaczy niewiadomego pochodzenia. Nie powoujmy si na nierealne fakty, jak to, e od pierwszego zaycia kokainy odpadnie nos lub e wybrany styl ycia (na przykad maestwo) chroni przed naogiem (w Polsce notu-jemy wiele przypadkw rodzin yjcych z osob uzalenion od alkoholu).

Uywanie substancji psychoaktywnych wrd modziey to powszechne zjawisko. Modzi ludzie najczciej zaywaj narkotyki wtowarzystwie, dla rozrywki. Rzadko ponosz ztego powodu konsekwencje zdrowotne, spoeczne czy ekonomiczne. Niewielka, ale liczca si grupa modych doznaje jednak szkd iproblemw zdrowotnych. Niektrzy po prostu zwiksz atwoci znosz zachowania ryzykowne, inni nie znaj

i

26 27

FAKTOsobauywajcanarkotykwtonietosamo,coosobauzalenionaKiedy rozmawiamy o czci substancji psychoaktywnych nazy-wanych narkotykami, najczciej uywamy okrelenia narkoman albo uzaleniony. Nie bierzemy pod uwag, e nie kady, co po-twierdzaj badania naukowe, uzalenia si od psychoaktywnych substancji. Ryzyko uzalenienia oczywicie istnieje, a samo uza-lenienie jest traktowane jako bardzo powana i cika choroba. Badaniapokazuj,erednioco10osobauywajcasubstancjipsychoaktywnejuzalenisiodniej. Na to, czy si uzalenimy nie ma wpywu to, jakiej jestemy pci, wagi, budowy ciaa, wytrzymao-ci psychicznej czy charakteru. Dlatego, nie dokonujc rozrnienia na uytkownika i uzalenionego, naraamy si na zarzut niekom-petencji i hipokryzji oraz chci zastraszenia, ktre nie dziaaj za-zwyczaj pozytywnie na modzie. Nie uwzgldniajc rozrnienia na uytkownika (lub uytkowniczk) i osob uzalenion, nie ak-ceptujemy faktu, e mona rekreacyjnie przyjmowa substancje psychoaktywne. Tymczasem, jak si okazuje, to wanie w tej fa-zie kontaktw z substancjami psychoaktywnymi mona udzieli najskuteczniejszej pomocy. Okazjonalne uywanie tych substancji jest problemem wrd nastolatkw i nastolatek i oczywicie moe przynosi ze konsekwencje, ale nie jest tosame z uzalenieniem. Dziaaniem, ktre wpisuje si w strategi redukcji szkd, bdzie przygotowanie modziey do tego, by miaa wiadomo, e jeli z rnych powodw jest lub zostanie uytkownikiem (lub uyt-kowniczk) psychoaktywnej substancji, bdzie staraa si zapobiec sytuacji problematycznego uywania. e na podstawie zdobytej wiedzy zdiagnozuje u siebie w odpowiednim czasie niepokoj-ce symptomy. Istotn rol odegra w tym indywidualne spotkanie z psychologiem, ktry opisze symptomy wskazujce na stopniowe zmiany zdrowotne i behawioralne oraz uwraliwi, w ktrym momen-cie moe koczy si dobra zabawa.

przez testy, groniejsze substancje. Czsto daj wyniki faszywie negatywne lub faszywie pozytywne. Faszywie pozytywne kiedy test potwierdza obecno narkotykw, chocia w rzeczywistoci ucze znajduje si pod wpywem lekw, ktre mog skutkowa podobnymi wynikami. Faszywie negatywne kiedy test wypada na korzy uczennicy, ktra podmienia prbk. Cakowite wyelimi-nowanie wspomnianych sytuacji jest niemoliwe. Kiedy bdziemy kontrolowa modzie podczas pobierania moczu, bdzie to naru-szenie prawa do intymnoci i prywatnoci.

Obecn ie n i e dyspon u jemy wied z , k t ra d awa aby wiarygodne podstawy, by sdzi, i testowanie przyczynia si do ograniczenia problemu i moe by korzystne dla zdrowia naszych dzieci. Mylc za oryzyku imoliwych konsekwencjach, warto pamita oprawdopodobiestwie wystpienia wynikw faszywie pozytywnych lub negatywnych ipowanych, praktycznych ograniczeniach wich weryfikacji. Naleaoby zatem uczciwie powiedzie rodzicom, e wwietle bada efekty testowania uczniw wszkole s co najmniej wtpliwe. Argumentowanie, e moe ono pomc wograniczaniu sigania po narkotyki, wpowyszym kontekcie wydaje si by nieetycznym naduyciem. () Wtrosce omodych ludzi, ich teraniejszo iprzyszo, stosujmy metody wiarygodne isprawdzone, oparte na dobrym kontakcie wychowawczym, otwartej komunikacji, wraliwoci na potrzeby modego czowieka, nie budzce wtpliwoci natury etycznej. Proponuj wic, aby testowanie pozostawi placwkom terapeutycznym, stosujcym t metod dla kontroli abstynencji, zgodnie ze standardami leczenia.

Bogusawa Bukowska, wicedyrektor Krajowego Biura

ds. Przeciwdziaania Narkomanii

www.narkomania.org.pli

28 29

MITTeoriabramy(ang.gateway theory)goszca,ekadyheroinistazaczynaodmarihuany,jestdobrymargumentemdowykorzystywaniaprzeciwkotzw.mikkimnar-kotykom

Co moe Ci zdziwi ta czsto wykorzystywana w rozmowach z mo-dzie teoria jest pozbawiona naukowych podstaw. Na tej samej za-sadzie moemy ostrzega piwoszy, e kady spoywajcy denaturat alkoholik zaczyna wanie od piwa, a prawdopodobnie rwnie od papierosw. Wykorzystujemy ten argument czsto, pomimo dowiad-

Nikt odpowiedzialny nie zgadza si na uywanie przez mode osoby substancji psychoaktywnych. rodki zaradcze iprofilaktyczne nie powinny zakada jako swj cel tego, jak radzi sobie zuywaniem substancji przez modzie czy dorosych, ale oczywicie bardziej oglnie, jak zapobiec sytuacji podejmowania pierwszych kontaktw lub uzalenienia. Reakcj na fakt zaywania substancji przez osoby niepenoletnie nie powinny by jednak tylko kary irozliczanie, raczej zrozumienie iszukanie przyczyn.

Rola psychologa wszkole wydaje si niezbdna. Osoba, ktra zna specyfik ito danej grupy, czsto wie sporo oyciu konkretnych uczniw iuczennic, moe unikn schematu pogadanki. Dobre i regularne relacje, rozmowy zmodzie oich motywacji do prbowania substancji psychoaktywnych, uwypuklanie kwestii wagi podjcia decyzji co do pewnego potencjalnego przyszego stylu ycia iryzykownych zachowa moe zosta wsplnie poddane refleksji. Psycholog moe pomc urealni motywacje ucznia. Czsto okazuje si, e ciekawo wkwestii kontaktu zsubstancjami psychoaktywnymi to mit. Ciekawym mona by raz, jeli kto prbuje kolejny, to chodzi oco zupenie innego. Psycholog pomoe odkry, oco chwilowy stan psychiczny, pocig do eksperymentowania ich przynalenoci do grupy, czy moe powane kopoty wdomu lub nauce.

Aleksandra Denst-Sadura, psycholoka i socjoloka,

trenerka Polskiego Towarzystwa Psychologicznego

Wedug bada US National Household Surveys on Drug Abuse po tzw. twarde narkotyki sigao 20% uytkownikw marihuany urodzonych w latach 60. XX wieku, ale ju tylko 5% uytkownikw marihuany urodzonych w 1980; 75% przebadanych uytkownikw kokainy sigao najpierw po kokain, a dopiero pniej po marihuan. Istotne jest jednak, by inicjacja zaywania jakiejkolwiek substancji psychoaktywnej miaa miejsce jak najpniej, poniewa wczesny wiek zaycia jakiej substancji i brak wiedzy o negatywnym wpywie substacji, moze prowadzi do siegnicia po inne substancje. rdo: A. Golub and B.D. Johnson, Variations in Youthful Risks of Progression from AlcoholTobacco to Marijuana and to Hard Drugs Across Generations, American Public Journal of Health 91.

Respondenci, ktrzy w danym wieku zaczli korzysta z marihuany.Prawdopodobiestwo, e uytkownik marihuany, ktry zacz korzysta z tej substancji w danym wieku, zacznie korzysta z tzw. twardych narkotykw.Respondenci, ktrzy w danym wieku zaczli korzysta z alkoholu/tytoniu.Prawdopodobiestwo, e uytkownik alkoholu lub tytoniu, ktry rozpocz korzysta z tych substancji w danym wieku, zacznie korzysta z marihuany.

100%

90%

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%

0-11 12-14 15-17 18-20 21-25LAT LAT LAT LAT LAT

30 31

FAKTPodejcieopartenawiedzynaukowej sisprawdzaWystarczy spojrze na polityk narkotykow w Czechach, wzorco-wo wrcz opart na badaniach ekspertw, czy wskazwkach te-rapeutek. Czeskie prawo postawio na redukcj szkd rzeteln prewencj wrd dzieci i modziey, lepszy dostp do usug me-dycznych i terapeutycznych, programw wymiany instrumentw do przyjmowania substancji, jednoczenie zmieniajc przepisy prawa karnego a take innych regulacji zmieniajcych m.in. odpowiedzial-no i pozycj pracownikw i pracownic owiaty. Sprawio to, e

cze i przykadw wielu osb, ktre pijc czasem piwo, czy palc cza-sem marihuan, wcale nie signy po bardziej szkodliwe substancje i nie uzaleniy si od nich. Nastolatki znakomicie wyczuwaj hipokry-zj i ch zastraszenia, ktre kryj si w tej teorii.

MIT NarkotykidzielsinamikkieitwardeKlasyfikacja narkotykw jest bardzo rnorodna. Podzia na nar-kotyki mikkie i twarde jest przestarzay. Sugeruje zazwyczaj stop-niowalno prawdopodobiestwa uzalenienia lub szkodliwoci substancji dla zdrowia (czsto w oparciu o mylne przekonania, bo najnowsze badania biochemiczne pokazuj, e na przykad kokaina potrafi by tak samo szkodliwa dla czowieka jak niektre leki na depresj). Bardziej zasadne jest mwienie o podziale na narkotyki naturalne (oparte na substancjach obecnych w przyrodzie) i syn-tetyczne (wyprodukowane przez czowieka), bd te o podziale substancji ze wzgldu na drogi ich przyjmowania (wziewne, doust-ne, doylne). Nienaukowym podziaem jest te podzia rodkw ze wzgldu na oddziaywanie na organizm (uspokajaj lub pobudza-j). To ostatnie rozrnienie powoduje te, e wok niektrych sub-stancji narastaj mity. Amfetamina moe rzeczywicie sprawi, e przez ca noc ucze nie zanie, bdzie tak pobudzony, e powtrzy cay materia na klaswk. Ostatecznie z tej wiedzy nie pozosta-nie jednak nic trwaego, a czste praktykowanie takiego zwyczaju doprowadzi do zwikszenia tolerancji, koniecznoci przyjmowania czciej wikszych dawek (potrzebnych, by si pobudzi), co bar-dziej wyniszczy organizm. Marihuana sama w sobie rzeczywicie ma dziaanie odprajce i nie powoduje przypadkw agresji. Cz-sto jednak moe by spoywana w poczeniu z innymi substan-cjami, na przykad du iloci alkoholu, co moe prowadzi do nieprzewidzianych i niekontrolowanych zachowa.

rdo: Europejski Raport Narkotykowy 2013. Polska znalaza si na 3. miejscu wEuropie

wrd pastw, wktrych najwikszy procent modych dorosych (16-24 lat) siga po

marihuan (www.emcdda.europa.eu).

Uywanie konopi w cigu ostatniego roku wrd modych dorosych.

Uwaga: tendencje

w dziesiciu krajach

o najwyszym

wskaniku uycia, w

ktrych

przeprowadzono trzy

lub wicej badania.

i

32 33

FAKTSamozaleceniedzikuj,niebiorniepo-wstrzymamodzieyprzedsiganiemposub-stancjepsychoaktywne

udzimy si, e w rozmowach z nastolatkami o substancjach psychoaktywnych naley podkrela dwie moliwe drogi wyboru: cakowit abstynencj albo narkotykowe czy alkoholowe bagno. Skupianie si tylko i wycznie na sposobach odmawiania oddzie-la nas od innych problemw kwestii bezpieczestwa, informa-cji dotyczcych uywania i naduywania oraz konsekwencji, jakie przynosi zaywanie niektrych substancji. Skoro zakadamy, e uywanie substancji psychoaktywnych przez nastolatki nie istnieje (nie zaistnieje, jeli go zabronimy), to skazujemy samych siebie na brak moliwoci reagowania. Zamykamy drog do informowania o konkretnych zagroeniach i, co waniejsze, sposobach ich roz-wizywania i miejscach, w ktrych mona uzyska pomoc.

MITStanwojnyznarkotykamijestjedynymmoliwymrozwizaniemWiara w skuteczno hase, ktre gosz moliwo wyeliminowa-nia niebezpiecznych substancji z naszego ycia, jest zudna. Poka-zuj to badania i statystyki. Dlatego warunkiem skutecznoci dzia-a w kwestiach narkotykowych jest pragmatycznepodejcie ile mog zrobi, eby zminimalizowa koszty uywania i naduywania substancji psychoaktywnych. Coraz trudniej kontrolowa i chroni modzie przed dostpem do wielu rodzajw substancji psychoak-tywnych, ktre mog pozyska przez internet albo nawet od kolegi czy koleanki. Najwaniejsze zatem bdzie wyposaenie uczniw i uczennic w niezbdne i prawdziwe informacje na temat tego, co moe si wydarzy w przyszoci, jeli po te substancje sign. Ta strategia to wanie przywoana redukcjaszkd.

organy cigania maj wicej czasu na zajmowanie si powanymi przestpstwami, na przykad rozpracowywaniem zorganizowanych grup narkotykowych i powanych dostawcw substancji.

Program profilaktyczny, ktry bdziesz realizowa w swojej szkole, powinien spenia takie warunki: korygowanie bdnych przekona na temat rozpowszechnienia uywania substancji psy choaktywnych oraz jego pozornej akceptacji wrd rwieni-kw; edukacja na temat konsekwencji uywania; ksztatowanie tzw. umiejtnoci yciowych uczniw, czyli na przykad radzenia sobie ze stresem lub wyszukania miejsc, w ktrych mona uzyska rzeteln pomoc.

Istotne jest, by podczas rozmw o substancjach psychoaktyw-nych z modzie trzyma si faktw, e na przykad w wikszoci przypadkw pierwsze zaycie substancji nie uzaleni, ale mog si zdarzy przypadki, e po drugim lub trzecim razie odczuje si ju wiksz konieczno kontynuowania jej przyjmowania. Nie-koniecznie przyjmowania codziennie, ale niemoc powstrzymania si przed zayciem substancji moe ju wskazywa na powany problem. Ponadto niektre z nich, jak heroina, szybciej powoduj nag. Gdy modzie o to dopytuje, warto podkrela negatywny wpyw wszystkich substancji psychoaktywnych na zdrowie, rw-nie marihuany, piwa, tytoniu, czy nawet kawy.

Nigdy nie zdarzyo si, aby zaycie takiej substancji jak marihu-ana bezporednio spowodowao mier. Jednak inne substancje, jak heroina, mog by przedawkowane, albo zadziaa le w po-czeniu z innymi zwizkami chemicznymi. Podkrelaj zawsze, e lepiej nie przyjmowa substancji z kilku powodw: nie znamy r-da jej pochodzenia, nie wiemy, jaka jest moc dziaania i jaka ilo okae si za dua.

Nauczycielu,nauczycielko!Bardzowanejest,abyplacwkaowiatowa,wktrejpracujesz,wybraaadekwatnyprogrampro-filaktyki,ktrymaudowodnionnaukowoskuteczno.PomocywtejkwestiiudzielcipracownicyKrajowegoBiuraPrzeciwdzia-aniaNarkomanii.

34

CO MOESZ ZROBI? CZYLI JAK ROZMAWIA OSUBSTANCJACH PSYCHO-AKTYWNYCH

IV. COWZAKRESIEPROFILAKTYKIROBIMEN?

Ministerstwo Edukacji Narodowej, we wsppracy zOrodkiem Rozwoju Edukacji wspiera dyrektorw szk, rodzicw, nauczycieli oraz przedstawicieli samorzdu lokalnego w realizacji zada pro f i lak tycznych p op rzez up ows zechn ian i e p ro gramw profilaktycznych iwychowawczych oraz strategii, ktre su promocji zdrowego stylu ycia iprofilaktyki, wtym rwnie profilaktyki narkomanii. Programy profilaktyczne obejmujce problematyk uywania rodkw psychoaktywnych, zarwno legalnych (tyto, alkohol, leki), jak inielegalnych (narkotyki) s opracowywane przez placwki doskonalenia nauczycieli, placwki naukowo-badawcze, organizacje pozarzdowe i instytucje owiatowe, np. poradnie psychologiczno-pedagogiczne i orodki metodyczne. W celu podniesienia efektywnoci szkolnej profilaktyki resort edukacji upowszechnia standardy jakoci dziaa profilaktycznych oraz przykady dobrej praktyki wpostaci profesjonalnych programw profilaktycznych. Na stronie internetowej Orodka Rozwoju Edukacji prowadzony jest Bank Programw Profilaktycznych, wktrym zamieszczane s informacje owartociowych, oglnopolskich programach adresowanych do uczniw, nauczycieli irodzicw.

Poniewa system owiaty wPolsce przyznaje duy zakres autonomii szkoom wzakresie doprecyzowania potrzeb danego rodowiska szkolnego idostosowania programu wychowawczego szkoy iprogramu profilaktyki, resort edukacji nie prowadzi monitoringu poziomu restrykcyjnoci podejcia do kwestii narkotykw wposzczeglnych szkoach. Przedmiotem nadzoru pedagogicznego kuratorw w tym zakresie moe by zgodno dziaa szkoy zpodstaw programow izprzepisami prawa.

Informacja Ministerstwa Edukacji Narodowej

36 37

DBAJPRZEDEWSZYSTKIMOBEZPIECZESTWONASTOLATKACZYNASTOLATKICzyli o stan ich wiedzy, podpartej badaniami dotyczcymi nie tylko substancji, ale i spoecznych konsekwencji ich zaywania. Pamie-taj o odpowiedzialnoci za zdrowie swoje i innych.

DBAJODOBRRELACJZNIMITo truizm, ale tylko dziki relacji, ktra opiera si na zaufaniu by moe bdziesz w stanie wesprze, pomc albo zainterweniowa w odpowiednim momencie. Tylko dziki szczerym rozmowom i obustronnym szacunku dasz rad co zdziaa. Relacja, ktra opiera si wycznie na straszeniu czy karaniu nie jest w stanie zbudowa atmosfery, w ktrej znajdzie si przestrze na przy-znanie si do saboci czy do bdw. Staraj si rwnie zwrci szczegln uwag na osobist sytuacj uczennicy lub ucznia, na jej czy jego relacje z rodzicami lub opiekunami prawnymi, rodo-wisko, w ktrym przebywa, zainteresowania. Te informacje mog okaza si kluczowe w sytuacji, gdy moda osoba bdzie potrze-bowa Twojej pomocy.

NIECZEKAJNASPECJALNOKAZJRozmowy na trudne tematy powinny by codziennoci. Cz nie-pokojcych informacji o substancjach psychoaktywnych ucznio-wie i uczennice przeka Ci w komunikatach dotyczcych innych spraw. Zorganizowane rozmowy na temat nie zawsze przynosz oczekiwany skutek. Postaw na otwarto i bezporednio.

SUCHAJDRUGIEJSTRONYJeli rozmawiasz z nastolatkami na lekcji wychowawczej czy w innych okolicznociach o kwestiach narkotykowych, musisz si przygotowa na trudne pytania, na ich wasne historie, opowieci czy przykady. Cz z nich moe mie charakter prowokacji. Nie warto si tym denerwowa, gdy jest to swoisty test na zaufanie, szczero intencji i otwarto nauczyciela czy nauczycielki.

PAMITAJ:LICZYSISZCZERO!Nastolatki reprezentuj zazwyczaj racjonalne podejcie do pro-blemu i mwienie o wiecie bez narkotykw, o Twojej postawie moralnej z nastoletnich czasw, czy straszenie skutkami spoy-cia rnych substancji bez odwoywania si do faktw lub danych odsania Twoj bezradno i niekompetencj. Uczennice i ucznio-wie strac do Ciebie zaufanie i mog wytkn Ci hipokryzj. Nie obawiaj przyzna si do niewiedzy. Masz prawo do uzupeniania informacji, a nawet dopytywania.

TRZYMAJSIFAKTWOdwouj si do danych naukowych, pokazujc wpyw i skutki da-nych substancji na organizm. Informuj o konsekwencjach, ale te rozwizaniach, ktre mog pomc w razie problemw np. orod-kach pomocowych czy sposobach redukcji szkd.

ZROZUM,EPOUCZENIEPOWIEDZNIENIGDYNIEWYSTARCZANie rozwizuje wszystkich problemw i jest tylko yczeniowe. Wi-e si z wiar, e zakaz rozwie kwestie sigania po zakazane substancje, a mody czowiek znajdzie w sobie zawsze i w kadej sytuacji wystarczajco duo siy, eby nie postpi zgodnie z za-chowaniem wikszoci.

38

JELI PODEJRZEWASZ, E UCZE CZY UCZENNICA MA PROBLEM

V.

40 41

DOSTRZEGAJPRZEDEWSZYSTKIMPRZYCZYNY,ANIETYLKOSKUTKIPROBLEMU.Wsppracuj z rodzicami, psychologiem. Oceniaj realne skutki tego, co si dzieje z uczniem/uczennic. Informuj o zagroeniach, ale take o miejscach/instytucjach, w ktrych mona szuka pomocy.

OKRELSWOJEZADANIECzasem przed podjciem jakiegokolwiek dziaania moe zniech-ca obawa, e ponosisz odpowiedzialno za doprowadzenie spra-wy do koca. Twoja rola jest inna. Dziki codziennemu kontaktowi z modzie moesz zauway problem, nagoni jego istnienie. Pozwl innym (psychologom, terapeutkom) wzi odpowiedzial-no za kolejne etapy dziaania.

NIERBNICZAPLECAMINASTOLATKACZYNA-STOLATKIJeli o problemie z uywkami dowiedziae si od swojej uczennicy, to poinformuj j o kolejnych krokach, ktre chcesz w jej sprawie uczyni. Transparentno w podejmowanych dziaaniach pozwoli zachowa kontakt z mod osob.

PRZEDEWSZYSTKIM:NIEPANIKUJ!Zacznij od rozmowy. Nie rzucaj oskare. Zastanw si, co mo-esz realnie zrobi, np. skierowa tak osob na rozmow z psy-chologiem, porozmawia z rodzicami. Istotne jest to, aby nie bya to kolejna typowa pogadanka lub od razu kara, bez wysuchania wyjanie.

NIEZAMYKAJTEOCZUNAPROBLEMTo wanie od Ciebie moe zalee czyje zdrowie lub ycie. Uda-wanie, e go nie ma, niczego nie zmieni, tylko pogorszy spraw.

NIEUFAJLEPOPORADOM,KTREZWRACAJUWAGTYLKONAFIZYCZNYASPEKTPROBLEMURozszerzone renice, podkrone oczy, charakterystyczny ubir (dredy, bluza z kapturem), bo bardzo szybko okae si, e si my-lisz. Fizyczne objawy mog by wynikiem rnych przyczyn, np. za-ywania niektrych lekw, niewyspania, czy stresu. Z drugiej strony, ich brak wcale nie musi oznacza braku kopotw. Natomiast ste-reotypy zwizane z wygldem rzadko si sprawdzaj, a przyczy-niaj si najczciej do stygmatyzacji i ujawniaj Twoje schema-tyczne mylenie. Przede wszystkim zwracaj uwag na zachowanie uczennicy czy ucznia, jego samopoczucie, wyniki w nauce, sytu-acj rodzinn. Postaraj si dostrzega problemy zwizane z sub-stancjami psychoaktywnymi w szerszym kontekcie jego stanu psychicznego, przey, kopotw w szkole i relacji z rwienikami i rwieniczkami.

NAJWANIEJSZE USTAWY,

na podstawie ktrych regulowane s czynnoci kadry nauczycielskiej i dyrekcji placwek owiatowych w zakresie przeciwdziaania narkomanii.

VI.

44 45

Zarzdzenie Nr 590 Komendanta Gwnego Policji z dnia 24 padziernika 2003 r. wsprawie metod iform wykonywania za-da przez policjantw wzakresie przeciwdziaania demoralizacji iprzestpczoci nieletnich.

Zadania resortu owiaty w zakresie udzielania uczniom i uczen-nicom wsparcia psychologiczno-pedagogicznego okrela rwnie rozporzdzenie z dnia 17listopada2010r.wsprawie zasad udzielania iorganizacji pomocy psychologiczno-peda-gogicznej wpublicznych przedszkolach, szkoach iplacwkach (Dz. U. Nr 228, poz. 1487).

InterpretacjeprawaPrzepisy prawa s bardzo kategoryczne. Istotne jest to, aby kada szkoa staraa si przygotowa odpowiedni regulamin, ktry nie b-dzie przewidywa na przykad przymusowych przeszuka lub testw na obecno substancji psychoaktywnych, tym bardziej relegowania ze szkoy. Lepiej jest wprowadza zapisy o dobrych praktykach w za-kresie profilaktyki i postpowania w zakresie zagroenia uzalenie-niami, wsppracowa z organizacjami pozarzdowymi, rnorodny-mi terapeutami, poradniami pedagogicznymi.

Wzorcowe procedury, jak postpowa, gdy zetkniesz si z pro-blemem substancji psychoaktywnych w swojej pracy, znajdziesz na stronie internetowej: www.narkomania.org.pl. Obowizuj one we wszystkich szkoach i dotycz nastpujcych aspektw:

Oglnej obserwacji przypadku, kiedy podejrzewasz demora-lizacj ucznia (w tym m.in. uywanie psychoaktywnych sub-stancji).

Konkretnych sytuacji kiedy zauwaasz, e uczennica na tere-nie szkoy znajduje si pod wpywem alkoholu czy substancji nielegalnych.

Sytuacji zaobserwowania posiadania czy handlowania sub-stancjami na terenie szkoy (nawet w przypadku podejrzenia, e ucze posiada zakazan substancj, niedopuszczalne jest przeszukiwanie jego rzeczy).

Poniej znajdziesz przepisy, ktre reguluj rne kwestie zwizane z obecnoci substancji psychoaktywnych w szkole. W naszym od-czuciu s one przede wszystkim niewystarczajce. Nie reguluj naj-bardziej istotnych kwestii: prewencji, edukacji modziey i kadry pe-dagogicznej, informacji o zagroeniach i bezpieczestwie. Odnosz si gwnie do odpowiedzialnoci prawnej modziey. Prawo zatem reaguje tylko na same skutki, nie zajmuje si przyczynami. Mona powiedzie nie odnosi si do ycia.

Przepisy wskazuj na to, jakie mog by konsekwencje zako-czonej ju historii kontaktw z substancjami. Trzeba te popatrze na jej pocztek. Owiata,wktrejpracujesztomiejsce,gdzieprzedewszystkimpowinnimyzajmowasiprofilaktykimonitorowaniemzmian,anietylkoefektamikocowymi.

AktyprawneDyrekcja szkoy ma obowizek przygotowania procedur w przypad-ku stwierdzenia posiadania przez ucznia czy uczennic substancji psychoaktywnych. Podstawdowprowadzaniaprocedurjestroz-porzdzenieMinistraEdukacjiNarodowejzdnia31stycznia2003r.wsprawie szczegowych form dziaalnoci wychowawczej izapobie-gawczej wrd dzieci imodziey zagroonych uzalenieniom(Dz.U.Nr26,poz.226). Z kolei czynnoci opiekunw i nauczycielek regu-luje te ustawa z 26padziernika1982r.opostpowaniu wsprawach nieletnich(Dz.U.z2010r.Nr33,poz.178,zpn.zm.).Natomiast w zakresie zada zwizanych z zapewnieniem modziey bezpie-czestwa 7 wrzenia 1991 r. osystemie owiaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z pn. zm.). Dodatkowe akty prawne:

Ustawa z dnia 26 padziernika 1982 r. owychowaniu wtrze-woci iprzeciwdziaaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz. 230 z pn. zm.)

Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. oprzeciwdziaaniu narkomanii (Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 198).

Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. oPolicji (Dz. U. Nr 30 poz. 179 z pn. zm.)

i

46 47

lub innym odpowiednim zakadzie leczniczym. Wedug przepisw prawa wkadym przypadku popenienia czynu karalnego przez ucznia lub uczennic, ktra ukoczya 17 rok ycia, naley zawiadomi prokuratora lub policj.

Gdy nauczyciel stwierdzi, e ucze, ktry nie ukoczy 18roku ycia zaywa rodki psychoaktywne wcelu odurzenia si, powinien niezwocznie przekaza tak informacj wychowawcy klasy. Wychowawczyni jest zobowizana poinformowa otym fakcie opiekunw prawnych ucznia lub rodzicw. Jeeli rodzice odmawiaj wsppracy lub nie stawiaj si do szkoy, za do wychowawczyni nadal docieraj niepokojce sygnay dotyczce problemw ucznia zsubstancjami psychoaktywnymi, dyrektor szkoy powinien powiadomi otej sytuacji odpowiednie instytucje, wtym przypadku sd rodzinny lub specjalist ds. nieletnich organ funkcjonujcy przy komendach policji.

Szkoa nie powinna by miejscem, gdzie funkcjonuje mikrosystem pastwa policyjnego, lecz stwarza szeroki wachlarz moliwoci dla dziaa profilaktyczno-edukacyjnych.

Wiele nauczycielek czy pedagogw odpowiedzialnych za profilaktyk iprzeciwdziaanie narkomanii wci posuguje si pewnym katalogiem mitw na temat narkotykw. Zaufanie uczniw iuczennic do dziaa podejmowanych przez posugujcych si oczywistymi dla faszami maleje do zera. Wane jest, aby kadra dysponowaa zestawem chocia podstawowych informacji na temat narkotykw czy zagadnie polityki narkotykowej.

Agnieszka Sieniawska, prawniczka, przewodniczca

Polskiej Sieci Polityki Narkotykowej

Rozpoczynajc jakiekolwiek dziaania wobec modziey sigajcej po narkotyki powinnimy kierowa si imperatywem unikania ich stygmatyzacji, przede wszystkim w grupie rwieniczej, oraz minimalizacji szkodliwoci sigania po substancje na wczesnym etapie rozwoju (informowanie ozagroeniach zdrowotnych ipraca zuczniami iuczennicami zagroonymi lub majcymi problem znarkotykami).

Akty prawne regulujce zasady obowizujce wplacwkach owiatowych, dotyczce m.in. uywania nielegalnych ilegalnych substancji psychoaktywnych, nakadaj na szkoy obowizek podejmowania dziaa profilaktycznych (zapobiegawczych), wychowawczych iinterwencyjnych. Dziaalno edukacyjna szkoy jest okrelona przez: szkolny zestaw programw nauczania, program wychowawczy szkoy iprogram profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniw iuczennic oraz potrzeb danego rodowiska.

Przepisy opostpowaniu wsprawach nieletnich oraz kodeks karny przewiduj rozrnienie sytuacji sprawcy czynu zabronionego, biorc pod uwag kryterium wiekowe. Gdy osoba nieletnia nie ukoczya 13 roku ycia, popenia czyn zabroniony, sd traktuje popenienie takiego czynu wycznie jako przejaw demoralizacji osoby nieletniej. Gdy osoba nieletnia midzy 13 a17 rokiem ycia popenia czyn zabroniony, sd stosuje rodki przewidziane wustawie opostpowaniu wsprawach nieletnich. Gdy osoba midzy 17 a18 rokiem ycia popenia czyn zabroniony, sd stosuje przepisy kodeksu karnego.

Wprzypadku popenienia przez osob nieletni przestpstwa sd rodzinny moe take zobowiza rodzicw lub opiekunw do poprawy jej warunkw wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych, atake do cisej wsppracy ze szko, poradni, zakadem pracy, lekarzem lub zakadem leczniczym. Jeli stwierdzono naogowe uywanie rodkw psychoaktywnych wcelu wprowadzania si wstan odurzenia, sd rodzinny moe orzec umieszczenie nieletniej osoby wszpitalu psychiatrycznym

48 49

COROBI,EBYNIEZASZKODZIJESZCZEBARDZIEJ:

Warto podkreli, e nawet do sztywne ramy tych szkolnych przepisw okrelaj, e policj (ew. sd rodzinny) trzeba zawiadomi dopiero, gdy zostay wy-czerpane inne rodki: m. in. rozmowa z pedagogiem, psycholok, dyrekcj, rodzicami, skierowanie do od-powiedniej placwki profilaktycznej. Nie dotyczy to rzecz jasna kwestii stwierdzenia faktu posiadania za-kazanych substancji przez ucznia czy uczennic, po-niewa jest to karalne wg polskiego prawa, ale oglnej obserwacji zmian zachowania ucznia i uczennicy oraz ich ewentualnych kopotw. Procedury nie sugeruj usuwania tych osb ze szkoy.

SOWNICZEK SUBSTANCJI PSYCHO-AKTYWNYCH

VII. A

52 53

K etamina substancja psychoaktywna klasyfikowana jako dysocjant psy-chodeliczny. Stosowana w medycynie jako lek. Oprcz wywoywania narkozy ma

take dziaanie przeciwblowe. Obecnie ketamina uywana jest gwnie w we-

terynarii do znieczulania przedoperacyjnego maych zwierzt. Efekty dziaania

ketaminy na stan wiadomoci obejmuj uczucie depersonalizacji, odrealnie-

nia, oderwania od ciaa, zaburzenia w odczuwaniu upywu czasu, barwne wizje

i efekty wizualne przypominajce marzenia senne, a w wikszych dawkach take

utrat kontaktu ze wiatem zewntrznym. Na zachodzie ketamina jest popularn

uywk klubow.

K okainawywouje poczucie euforii i oywienia, ma posta biaego proszku produkowanego z lici roliny o nazwie koka. W Polsce mao

popularna midzy innymi ze wzgldu na wysok cen. Grozniejsza

jest jej pochodna - crack - tanszy, w postaci krysztalkow, przezna-

czony do palenia.

K onopieindyjskie rolina, ktra moe suy do produkcji marihu-any i haszyszu.Zawiera zwizek THC (tetrahydrokanabidol), ktry jest odpowie-

dzialny za wpyw na psychik, myli i emocje.

Wedug raportu Krajowego Biura ds. Przeciwdziaania Narkomanii

z 2014 roku Konsumpcja substancji psychoaktywnych przez mlodzie szkoln Modzi 2013 marihuana jest najczciej uywa n nielegaln sub-

stancj psychoaktywn (40,2% badanej mlodziezy kiedykolwiek jej

uzywalo). THC jest przenoszone wraz z krwi przez puca.

Efekt po spoyciu jest trudny do przewidzenia, zaley od

indywidualnych czynnikw zazwyczaj jest to rado i od-

prenie, utrata zdolnoci koncentracji czy zapamitywania

nowych informacji. Dugofalowe dziaanie konopi na centralny

orodek nerwowy w przypadku regularnego zaywania moe si

wiza z zaburzeniami niektrych funkcji poznawczych. Naley pamita, e

lady THC mona wykry w organizmie nawet kilka tygodni po jej zayciu.

A lkohol etanol lub alkohol etylowy spowalnia reakcje central-nego ukadu nerwowego, dociera do organw ciaa poprzez krew.

Poziom alkoholu jest mierzony w promilach. Sposb dziaania jest

dwuetapowy: najpierw substancja wywouje stany rozlunienia

i odprenia, drugi etap to reakcja, ktra moe objawia si ner-

wowoci czy ospaoci, a take zym samopoczuciem. To po t

substancj (podobnie jak po wyroby tytoniowe) najczciej siga

modzie. Prawdopodobnie ze wzgldu na fakt, e s one po prostu

dostpne w sprzeday.

A mfetamina ma dziaanie pobudzajce, wystpuje najczciej w formie biaego proszku, przeznaczonego do wcigania, czasem stosowana doylnie. Co-

raz popularniejsz substancj jest rwnie metamfetamina podobna w dzia-

aniu, bardziej toksyczna. Amfetamina jest drug po marihuanie najczciej uy-

wan przez modzie nielegaln substancj psychoaktywn w Polsce (Raport

ESPAD 2011).

D opalacze(smart drugs, legal hights)- nowe substancje psychoaktywne, uywki tworzone tak, aby omin prawo zakazujce pewnych substancji. Mog

skada si ze rodkw pochodzenia rolinnego (i s wtedy sprzedawane w for-

mie do palenia lub zaywania doustnego) bd syntetycznego (najczciej w for-

mie piguek). Gwnym niebezpieczestwem zwizanym z ich uywaniem jest

brak penej wiedzy na temat skadu chemicznego substancji, przez co trudno

przewidzie reakcje organizmu i trudno dobra leczenie w razie przedawkowania.

H eroinajest sztucznym derywatem morfiny z grupy opiatw. Ma dziaanie znieczulajce, zmniejsza lk i napicie, dziaa bardzo szybko,

spowalnia oddech. Powoduje silne uzalenienie i efekt tolerancji czyli

potrzeby zaywania wikszej iloci substancji. Moze byc wstrzykiwa-

na lub palona (brown sugar).

54 55

alko

ho

l

her

oin

a

crac

k

met

aam

fita

min

a

koka

ina

tyto

amfe

tam

ina

kon

op

ie

GH

B

ben

zod

iaze

pin

y

keta

min

a

met

ado

n

mef

edro

n

bu

tan

khat

ster

ydy

anab

olic

zne

ecst

asy

LSD

bu

pre

no

rfin

a

grz

yby

hal

ucy

no

gen

ne

80

70

60

50

40

30

20

10

0

Ranking szkodliwoci substancji psychoaktywnych

wedug prof. Dawida Nutta

Drogiprzyjmowaniasubstancjipsychoaktyw-

nychs zrnicowane: zaywanie substancji

psychoaktywnych moe si odbywa drog

iniekcji (doylnej, dominiowej, podskrnej),

co wie si z ryzykiem zakaenia HIV, HCV

lub grulic. Najczciej s to substancje takie

jak heroina, ale take coraz czciej metamfe-

tamina czy amfetamina. Narkotyki mog by

przyjmowane rwnie drog doustn (ecstasy,

LSD), ale take wziewn - poprzez inhalacje

albo palenie (marihuana, opium, heroina, koka-

ina). Niektre rodki mog by aplikowane tak-

e poprzez wciganie do nosa (amfetamina czy

kokaina).

Wykres obok. Zestawienie szkodliwoci substancji wedug prof. Davida Nutta opublikowany w 2010 roku w ma-gazynie medycznym Lancet. Zesp naukowcw zbada 20 substancji pod wzgldem szkodliwoci spoecznych, zdrowotnych, a take potencjau uza-lenieniowego. Kryteria szkodliwoci dotyczyy m.in. miertelnoci, wystpowania zaburze psychicz-nych, przestpczoci czy szkd rodzinnych i eko-nomicznych powodowanych zaywaniem danej substancji. Cytujc dr n. med. Bogusawa Habrata, w odniesieniu do tego zestawienia statystycznego, zpowodu chorb odtytoniowych wPolsce umiera rocz-nie ok 60-70 tys. osb. Zgonw zwizanych zalkoholem jest 12-24 tys. rocznie, tymczasem wzwizku zzay-waniem narkotykw wcigu roku umiera ok. 200-300 osb. Jeli za chodzi otzwdopalacze, to w2012 roku odnotowano tylko dwa przypadki zgonw.

56

WANE ADRESY, GDZIE MOESZ UZYSKA WICEJ INFORMACJI IROZWIA NURTUJCE CI WTPLIWOCI

VIII. Narkopolityka www.narkopolityka.plinformacje o najnowszych wydarzeniach w midzynaro-dowej polityce narkotykowej, materiay edukacyjne i raporty prezentujce wyniki najnow-szych bada / zakadki Eduka-cja i Biblioteka

BiuroRzecznikaPrawOsbUzalenionych www.politykanarkotykowa.pl

porady prawne

KrajoweBiurods.Prze-ciwdziaaniaNarkomanii www.kbpn.gov.plinformacje o aktualnej sytuacji prawnej, raporty z zakresu poziomu spoycia substancji w Polsce, aktualne kampanie rzdowe, adresy instytucji po-mocowych.

Na stronie www.kbpn.gov.pl znajdziesz wyszukiwark re-komendowanych programw profilaktycznych, dostosowa-nych do wieku odbiorcw

SpoecznyKomitetAIDSwww.skaids.orgwsparcie z zakresu wiedzy o chorobach zakanych oraz edukacji seksualnej

FundacjaRedukcjiSzkdwww.redukcjaszkod.plinformacje i wsparcie z zakresu wiedzy o polskiej redukcji szkd wrd uytkownikw substancji psychoaktywnych

www.narkomania.org.plinternetowa poradnia; bezpat-na i anonimowa porada lekar-ska, psychologiczna lub natury prawnej

HelsiskaFundacjaPrawCzowieka www.hfhr.plInformacje o naruszeniach przestrzegania praw czo-wieka, opinie o planowanych zmianach prawa, raporty z monitoringu instytucji pu-blicznych

i

i

i

i

i

i

i

i

POLITYKA NARKOTYKOWA. PRZEWODNIK KRYTYKI POLITYCZNEJ Opracowanie zbiorowe

Leczy czy kara? zwykle do tego pytania sprowadza si w Polsce dyskusja o narkomanii. Najczciej pada odpowied: kara i przymu-sowo leczy.

Dowiadczenia wielu krajw pokazuj jednak, e kryminalizacja pro-blemu narkomanii wcale go nie rozwizuje. Kryminalizacja nie zmniej-sza znaczco liczby uzalenie, zwiksza za ich koszty spoeczne: marginalizacj, przestpczo, wykluczenie i degeneracj, wreszcie miertelno wrd narkomanw. Duo lepsze efekty przynosi za-sada redukcji szkd wywiedziona z idei praw czowieka, wiadcz o tym liczne przykady.

W ksice Polityka narkotykowa. Przewodnik Krytyki Politycznej pr-bujemy odpowiedzie na najwaniejsze pytania: czy uzalenienia to problem czysto medyczny, czy raczej kryminalny i spoeczny, jakie formy pomocy i terapii s najbardziej skuteczne, co fenomen narko-manii mwi nam o spoeczestwie? O tym zoonym zjawisku pisz socjologowie i reporterzy, lekarze i publicyci, terapeuci i sami uzale-nieni. Obok krtkiej historii narkomanii w Polsce czytelnik znajdzie tu m. in. przegld metod i instrumentw polityki antynarkotykowej sto-sowanych w Europie, diagnoz czarnego rynku w naszym kraju, ana-liz obowizujcych regulacji prawnych i krytyczny zarys klasowych uwarunkowa problemu. Przedstawiamy te konkretne propozycje dziaa dla polskich politykw i terapeutw.

KTO WPOLSCE MA HIV? JAKUB JANISZEWSKI

Mamy sukces mwi Ministerstwo Zdrowia, gdy przychodzi do rozmowy o polskiej epidemii HIV/AIDS. Stworzylimy skuteczne instytucje, dobre systemowe rozwizania, gst sie organizacji pozarzdowych. Radzimy sobie - dodaje i idzie spa. Ksika Jakuba Janiszewskiego jest prb interpretacji tego sen-nego marzenia. Bo to nie jest zwyky sen. To sen kogo, kto amie prawa reprodukcyjne, lekceway mniejszoci seksualne, ciga uyt-kownikw narkotykw, nie prowadzi sensownej edukacji seksual-nej, zapomnia o dziaaniach prewencyjnych, ma saby trzeci sektor i mao przyjazn sub zdrowia. A jednak pi, jakby problem nie by jego. A jeli nie jego to czyj? Kto w Polsce ma HIV?

DZIECI WOJNY NARKOTYKOWEJ Opracowanie zbiorowe pod red. Damona Barretta

Gdy w 1971 roku Richard Nixon ogasza wojn z narkotykami, robi to w imi bezpie-czestwa naszych dzieci. Po ponad czterdziestu latach autorzy Dzieci wojny narkoty-kowej celnie punktuj przeraajce, uderzajce w najmodszych konsekwencje takiej polityki. To ksika pokazujca jak wojna o dobro dzieci, zamienia si w wojn przeciw-ko dzieciom. Kiedy polityk rzdzi strach, brakuje krytycznego mylenia i debaty nad koniecznymi zmianami.

W Afganistanie dzieci rolnikw uprawiajcych opium s sprzedawane w ramach spaty dugw wobec przemytnikw. W Meksyku dziesitki tysicy dzieci zostao osieroco-nych w wyniku dziaa wojsk skierowanych przeciwko wielkim kartelom. W Kambody w izbach zatrzyma dla narkomanw ponad jedna czwarta osadzonych nie skoczya osiemnastu lat, a wielu z nich jest poddawanych torturom.Ksika pod redakcj Damona Barretta jest nie tylko wietn dokumentacj lat zanie-dba, ale i zbiorem konkretnych propozycji rozwiza. Dojmujco udowadnia take, e w pewnym sensie wszyscy jestemy dziemi wojny narkotykowej.

WOJNY NARKOTYKOWE. DONIESIENIA ZPOLA WALKI Opracowanie zbiorowe

Czarne getta Nowego Jorku i afgaskie pola makowe, masowe imprezy techno w Ber-linie i kolumbijskie plantacje koki to najczstsze skojarzenia z globalnym biznesem narkotykowym. Medialne newsy zbudoway mit przestpczej sieci, w ktrej rda za le w egzotycznych jdrach ciemnoci. Narkomania, wojny gangw i demoralizacja modziey to plagi Kolumbii, Meksyku, Afganistanie, Tajlandii czy Rosji.

Artur Domosawski, Wojciech Jagielski, Adam Leszczyski, Jan Smoleski, Wiktor Osiatyski, Rubm Cesar Fernandes, Joanne Csete pokazuj spoeczne i polityczne konteksty globalnego narkobiznesu. Opowiadaj o tym, jak brutalna represja zast-puje rozsdn terapi, a ciganie widm walk z realnym problemem.

Fronty morderczej wojny z narkotykami to obszary nieopisanej nierwnoci, wy-kluczenia, biedy i przemocy. Wojny narkotykowe to opowie reporterw, ekspertw, pisarzy i dziaaczy spoecznych z rnych stron wiata o tym, jak w imi politycznych i mafijnych interesw ginie podmiotowo ofiar, dobro uzalenionych i spoeczna racjonalno.

Wydanie: ISkad: TwoywoOprawa: mikkaFormat: 118 x 165Liczba stron: 256ISBN: 978-83-61006-60-2

Wydanie: ISkad: Katarzyna Bahuta

Oprawa: mikkaFormat: 132 x 210Liczba stron: 384

ISBN: 978-83-62467-92-1Premiera: 2013-05-01

Tytu oryginalny: Children of the Drug WarWydanie: ISkad: Katarzyna BahutaProjekt okadki: Katarzyna BahutaOprawa: mikkaFormat: 132 x 210Liczba stron: 332ISBN: 978-83-62467-93-8

Wydanie: ISkad: rzeczyobrazkowe.pl

Oprawa: mikka ze skrzydekamiFormat: 145 x 205Liczba stron: 240

ISBN: 978-83-61006-79-4

Wojny narkotykoweDoniesienia z pola walki

W Y D A W N I C T W O K R Y T Y K I P O L I T Y C Z N E J

PolecamyksikiwydawnictwaKrytykiPolitycznej: www.krytykapolityczna.pl/wydawnictwo

i

60 61

Informacjeornychinstytucjachimiejscach,gdziemoeszuzyskapomocdotyczcwsparciapsycho-logicznegolubterapeutycznegodlaTwojejuczennicylubTwojegouczniaznajdziesznastronieKrajowegoBiu-rads.PrzeciwdziaaniaNarkomanii(www.kbpn.gov.pl)lubpodnumeremTelefonu Zaufania 801 199 990. Do-wieszsitamm.in.jakirodzajterapiijestodpowiedniwprzypadkuuywa-niadanychsubstancjiikonkretnegosposobujejnaduywania(np.progra-myFredGoesNetlubCandisdlaosbuywajcychmarihuany,terapiasub-stytucyjnadlauzalenionychodhero-iny,terapiastacjonarna).

www.kbpn.gov.pl

TELEFONZAUFANIA

801199990

i

i

62

Czsto stawiamy na wyrane rozrnienie pomidzy substancjami, ktre

nazywamy narkotykami, a alkoholem czy nikotyn, ktre s bardziej

oswojone. Wdka, amfetamina i papierosy mog by tak samo grone

dla zdrowia w zalenoci od sposobu ich przyjmowania, dlatego lepiej

uywa okrelenia substancje psychoaktywne. Demonizowanie nazwy

narkotyk bagatelizuje dziaania innych substancji rozpoznawanych przez

pastwo jako legalne. Pamitajmy, e w przypadku osb niepenoletnich

spoywanie substancji psychoaktywnych jest zawsze nielegalne, lecz to diler

w przeciwiestwie do pani w sklepie monopolowym nie zapyta nastolatka,

czy ukoczy 18 rok ycia.

Czy czste palenie marihuany powoduje problemy z koncentracj i pamici?

Czy moliwe jest poraenie ukadu nerwowego po spoyciu dopalaczy

niewiadomego pochodzenia? Czy od pierwszego zaycia kokainy odpadnie

nos? A maestwo chroni przed naogiem?

Nauczycielko i nauczycielu, zayjcie dawk wiedzy, poniewa w rozmowach

z modzie warto przywoywa tylko i wycznie sprawdzone fakty.

ISBN: 978-83-6385-594-9