Podstawy prawne

Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, jako państwowa jednostka organizacyj-na, działa na podstawie:1. ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. Nr 96, poz. 618);2. uchwały Nr 313/72 Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia Instytutu

Mechanizacji Budownictwa;3. zarządzenia Nr 51/Or Ministra Budownictwa, Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej z dnia

23 września 1986 r. w sprawie połączenia Instytutu Mechanizacji Budownictwa z Centralnym Ośrodkiem Badawczo-Rozwojowym Przemysłu Kruszyw Budowlanych;

4. uchwały Nr 29/89 Rady Ministrów z 27 lutego 1989 r. w sprawie przekształcenia Instytutu Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w jednostkę badawczo-rozwojową o między-resortowym zakresie działania;

5. rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 14 maja 2002 r. w sprawie połączenia Instytutu Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego z Instytutem Gospodarki Odpadami oraz Instytutem Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej (Dz. U. Nr 73, poz. 667 z późn. zm.);

6. rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie połączenia Instytutu Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Podstaw Technologii i Konstrukcji Maszyn TEKOMA oraz Ośrodka Badawczo-Konstrukcyjnego KOPROTECH (Dz. U. Nr 115, poz. 797);

7. aktualnie obowiązującego statutu zatwierdzonego w dniu 17 marca 2011 r. przez Ministra Gospodarki.

Instytut Mechanizacji Budownictwa

i Górnictwa Skalnego1951-2011

Wydawca: Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego Zakład Wydawnictw i Promocji 02-673 Warszawa, ul. Racjonalizacji 6/8 tel. 22 8430201, fax 22 8435981 e-mail: imb@imbigs.org.pl www.imbigs.org.pl

Opracowanie graficzne i skład: INVENTIVO, www.inventivo.pl Druk: Oficyna Poligraficzna APLA Sp. Jawna – Kielce

Spis TreściMisja .................................................................................. 7

Lokalizacja ......................................................................... 7

Uprawnienia ...................................................................... 7

Organizacja ....................................................................... 7

Kalendarium ...................................................................... 8

Dyrektorzy Instytutu w latach 1951-2011 .........................10

Rada Naukowa ................................................................12

Kadra ................................................................................14

Pracownicy IMBiGS działający w organizacjach i stowarzyszeniach ...........................................................14

Pracownicy IMBiGS działający w organach normalizacyjnych ISO, CEN, PKN ....................................17

Zakres działalności ..........................................................19

Organizacja budownictwa .............................................. 20

Mechanizacja budownictwa ........................................... 22

Mechanika, budowa i eksploatacja maszyn ................... 23

Górnictwo skalne ............................................................ 26

Ochrona środowiska ....................................................... 30

Automatyzacja produkcji ................................................ 32

Akredytacje, autoryzacje i notyfikacja ............................ 35

Laboratoria akredytowane .............................................. 36

Działalność certyfikacyjna ............................................. 38

Działalność normalizacyjna ............................................. 39

Foresight OGWK ............................................................. 40

Projekty badawcze ...........................................................41

Projekty celowe ................................................................41

Projekty międzynarodowe .............................................. 44

Współpraca międzynarodowa ........................................ 45

Działalność szkoleniowa ..................................................47

Działalność wydawnicza ................................................. 50

Konferencje ..................................................................... 52

Patenty ............................................................................ 53

Osiągnięcia...................................................................... 54

Nagrody i wyróżnienia ..................................................... 55

Rozwój ............................................................................. 58

Czy wiecie, że... ............................................................... 59

Adresy i telefony .............................................................. 63

Szanowni Państwo

Jubileusz 60-lecia Instytutu Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego – przypadający w 2011 r. – jest znaczą-cym wydarzeniem dla wszystkich, którzy kiedykolwiek swoje zaangażowanie zawodowe poświęcili naszej jednostce. Jest to bardzo ważna rocznica, nie tylko podkreślająca pozycję Instytutu wśród innych krajowych instytutów badawczych, ale również potwierdzająca fakt, że nasza dotychczasowa praca i działania miały głęboki sens i przyniosły określony pożytek.

Świadomość wywiązania się z oczekiwań, wypełnienia obo-wiązków i realizacji wyzwań, a także – jak uważam – podołania zadaniom, daje dzisiaj powody do uzasadnionej satysfakcji.

Bogata historia Instytutu oraz jego zasługi dla budownic-twa i innych działów gospodarki pozwalają z zadowoleniem spojrzeć w przeszłość. Jestem przekonany, że poczucie do-brze spełnianej misji Instytutu będzie nam towarzyszyć rów-nież podczas kolejnych lat naszej działalności. Wiele udało się już osiągnąć, lecz jeszcze więcej pozostaje do zrobienia. Pamiętajmy o słowach Jeanne Moreau, iż „…najpiękniejsze są wspomnienia, które ma się jeszcze przed sobą...”.

Zamykając ten rozdział w historii Instytutu Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, otwieramy kolejny. Wierzę, że równie pasjonujący, obfitujący w sukcesy i doniosłe wyda-rzenia.

dr Stefan Góralczyk

4

prof. dr hab. inż. Zbigniew Starczewski

Zastępca Dyrektora ds. Naukowych

Włodzimierz Koźlik

Główny Księgowy

mgr inż. Marek Gajewski

Zastępca Dyrektora ds. Technicznych

i Promocji

5

Misja

Misją Instytutu jest prowadzenie badań podstawowych i stosowanych w dziedzinie mecha-nizacji, budownictwie, górnictwie skalnym oraz ochronie środowiska przez opracowywanie nowych maszyn, technologii, projektów związanych z recyklingiem i gospodarką odpadami, z jednoczesnym wdrażaniem przy współpracy z przemysłem tych innowacyjnych rozwiązań.

Lokalizacja

Siedziba Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego znajduje się w Warszawie przy ul. Racjonalizacji. Część zakładów zlokalizowana jest przy ul. Mrówczej w Aninie. Dwa poligony badawcze znajdują się przy ul. Suwak w Warszawie oraz w Pruszkowie przy ul. Żbikowskiej. W Katowicach przy ul. Kossutha zlokalizowany jest oddział zamiejscowy Instytut – Centrum Gospodarki Odpadami i Zarządzania Środowiskowego.

Uprawnienia

Poza uprawnieniami wynikającymi z innych delegacji, Instytut posiada uprawnienia do:• nadawania stopnia doktora nauk technicznych

(w zakresie budowy i eksploatacji maszyn),• powoływania na stanowiska asystentów, adiunktów i profesorów IMBiGS.

Organizacja

W Instytucie funkcjonuje pięć pionów organizacyjnych podlegających Dyrektorowi Instytutu: • pion mechaniki, budowy i eksploatacji maszyn,• pion górnictwa skalnego i ochrony środowiska,• pion techniczny i promocji,• pion jakości i certyfikacji,• pion finansowo-księgowy.

7

Kalendarium

1951 Instytutu Organizacji i Mechanizacji BudownictwaPodstawą powstania IOMB była ustawa z dnia 8 stycznia

1951 r. o tworzeniu instytutów naukowo-badawczych dla po-trzeb gospodarki narodowej (Dz.U.R.P Nr 5, poz. 38). Instytut funkcjonował już od 1 stycznia 1951 r. Usankcjonowano to zarządzeniem Ministra Budownictwa Przemysłowego z 24 kwietnia 1951 r., które ukazało się w Monitorze Polskim Nr A-59 poz. 783. Intencją było stworzenie instytutu zajmują-cego się problematyką organizacji, mechanizacji i ekonomiki budownictwa, który mógłby uzupełnić braki rozeznania na-ukowego w rozwijającym się budownictwie polskim, a wyniki jego prac naukowo-badawczych powinny wpłynąć na zwięk-szenie wydajności pracy, skrócenie terminów realizacji bu-dów i obniżenie kosztów inwestycji. Siedziba Instytutu mie-ściła się przy ul. Filtrowej 1.

1973 Instytutu Mechanizacji BudownictwaPo wyodrębnieniu ze struktury IOMB zakładów ob-

szaru organizacji i ekonomiki budownictwa, z których stworzono Instytut Organizacji, Zarządzania i Ekonomiki Przemysłu Budowlanego – późniejszy ORGBUD, i po-łączenia pozostałych zakładów z obszaru mechaniza-cji budownictwa z pracowniami Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego ZREMB, z dniem 1 stycznia 1973 r. powstał IMB. Intencją było utworzenie silnej jed-nostki integrującej i koordynującej całą działalność na-ukowo-badawczą, rozwojową i wdrożeniową w dziedzi-nie mechanizacji procesów budowlanych oraz rozwoju maszyn i urządzeń dla budownictwa i przemysłu mate-riałów budowlanych. Siedzibą główną były zabudowania przy ul. Racjonalizacji 6/8.

8

1986 Instytutu Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa SkalnegoDo IMB przyłączono od 1 października 1986 r. Centralny

Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemysłu Kruszyw Budowlanych z Warszawy, a od 31 grudnia 1986 r. Zakład Górniczo-Technologiczny IMMB w Kielcach. Było to efektem reorganizacji tego obszaru przemysłu. Przez przyłączenie tych jednostek wzmocniono zakłady naukowe Instytutu zajmujące się badaniami kruszyw i kamienia naturalnego. Siedziba głów-na IMBiGS mieściła się przy ul. Racjonalizacji 6/8.

1989 Przekształcenie statusu IMBiGS Instytut przekształcono w jednostkę badawczo-rozwojo-

wą o międzyresortowym zakresie działania.

2002 Przyłączenie do IMBiGS jednostek IINTE i IGO14 maja 2002 r. włączono w strukturę IMBiGS Instytut

Informacji Naukowej Technicznej i Ekonomicznej z Warszawy oraz Instytut Gospodarki Odpadami z Katowic, który jako Centrum Gospodarki Odpadami staje się oddziałem zamiejscowym IMBiGS w Katowicach przy ul. Kossutha 6. Poszerza to znacznie moż-liwości naukowo-badawcze Instytutu w zakresie problematyki ochrony środowiska oraz upowszechniania informacji.

2007 Przyłączenie jednostek TEKOMa i KOPrOTEch20 czerwca 2007 r. włączono w strukturę IMBiGS Ośrodek

Badawczo-Rozwojowy Podstaw Technologii i Konstrukcji Maszyn TEKOMA oraz Ośrodek Badawczo-Konstrukcyjny KOPROTECH. Sfera działalności naukowo-badawczej Instytutu poszerzyła się o obszar automatyzacji procesów montażu i obróbki ubytkowej.

9

Bogusław Litwin (IMB) 1973-1977

Eugeniusz Budny (IMB - IMBiGS) 1977-2006

Dyrektorzy Instytutu w latach 1951-2011

Mieczysław Zajbert (IOMB)1951-1957

Witold Bielski (IOMB) 1957-1957

10

czesław Strzelecki (IOMB) 1959-1968

Edward Świrkowski (IOMB - IMB)1969-1972

Stefan Góralczyk (IMBiGS) 2006-

11

rada Naukowa

W latach 1956-1958 IOMB miał wspólną Radę Naukową z ITB i IBM. Osiągnięcia badawcze Instytutu oraz rozwój kadry naukowej zaowocowały powołaniem w IOMB odrębnej Rady Naukowej, która uzyskała uprawnienia do nadawania od 1968 roku stopnia nauko-wego doktora nauk technicznych w zakresie technologii i organiza-cji budownictwa, a od 1970 roku Instytut uzyskał uprawnienia do doktoryzowania w zakresie ekonomiki i organizacji budownictwa oraz ekonomiki przedsiębiorstw budowlanych. W związku z czę-ściową zmianą zakresu działalności Instytutu Radzie Naukowej IMBiGS w roku 1987 odnowiono uprawnienia do nadawania stop-nia naukowego doktora nauk technicznych w dziedzinie: budowa i eksploatacja maszyn (M.P. 23/1987). W tym czasie tylko IMBiGS z resortowych instytutów posiadał takie uprawnienia. Łącznie od 1968 r. obroniono czterdzieści dwie prace doktorskie.

Przewodniczący rady Naukowej w latach 1956-2011

aleksander Dyżewski (IOMB) 1956-1966

Ignacy Brach (IOMB - IMB)1967-19701973-1979

henryk Frąckiewicz (IMB - IMBiGS)1979-1990

12

Witold Gutkowski (IMBiGS)1990-2007

Krzysztof Gołoś (IMBiGS) 2007-2008

2008-

rada Naukowa Instytutu Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego wybrana w dniu 27 maja 2008 r., kadencji 2008 – 2012 r.

Prezydium Rady:Przewodniczący Rady – prof. dr hab. inż. Krzysztof GołośZastępca przewodniczącego – prof. dr hab. inż. Tadeusz KacperskiZastępca przewodniczącego – prof. dr hab. inż. Witold Gutkowski

(członek rzeczywisty PAN)

Członkowie: – mgr inż. Stanisław Araszkiewicz– dr inż. Ireneusz Baic– dr hab. Andrzej Barczuk, prof. UW– prof. dr hab. inż. Wiesław Blaschke– dr hab. inż. Zdzisław Chłopek, prof. PW– dr inż. Mirosław Chłosta– mgr inż. Janusz Kobiałka– prof. dr hab. inż. Wiesław Kozioł– dr hab. Hubert Królikowski– prof. dr hab. inż. Jerzy Łunarski– dr inż. Adam Mazela (do 1 marca 2010)– dr hab. inż. Janusz Mikuła– dr inż. Andrzej Misztela– dr inż. Zbigniew Nowicki– inż. Kazimierz Rychlik– prof. dr hab. inż. Jan Szlagowski– prof. dr hab. inż. Gustaw Tyro (do 1 marca 2010)– inż. Zbigniew Urbaś

Sekretariat Rady prowadzi dr inż. Zbigniew Nowicki.

13

Kadra

Według stanu na koniec 2010 r. w Instytucie zatrudnione były 172 osoby.W grupie pracowników naukowych, liczącej 26 osób było:• 12 profesorów i doktorów habilitowanych,• 14 adiunktów i asystentów.Pozostali pracownicy to:• 10 pracowników badawczo-technicznych,• 78 pracowników inżynieryjno-technicznych,• 39 pracowników administracyjno-ekonomicznych,• 10 pracowników zakładu obsługi badań,• 9 pracowników obsługi.

Obecnie w Instytucie otwarty jest 1 przewód doktorski. Specjalizacją zawodową legitymowało się w 2010 roku 5 pracowników. Uprawnienia „Kwalifikowanego auditora PCBC, BSI lub DQS lub kandydata na auditora PCA” posiada 19 pracowników, 14 pra-cowników jest uprawnionych do wykonywania prac związanych z certyfikacją systemów zarządzania, a 21 z certyfikacją wyrobów.

Pracownicy IMBiGS działający w organizacjach i stowarzyszeniach

Bożena Bandyra * Polskie Forum ISO 9000 – członek komisji rewizyjnej;

Eugeniusz Budny * Akademia Inżynierska w Polsce – członek; * Komitet Inżynierii Lądowej i Wodnej PAN – członek; * Komitet Naukowy Konferencji „Problemy Maszyn Roboczych” Zakopane – członek z wyboru; * IAARC – International Association for Automation and Robotics in Construction – członek kolegium

dyrektorów (Past President);

Mirosław chłosta * IAARC – International Association for Automation and Robotics in Construction – członek z wyboru, funkcja: Board of Directors Member;

* przedstawiciel IMBiGS w klubie POLLAB;

Witold Gutkowski * Polska Akademia Nauk – członek rzeczywisty, z wyboru; * European Academy of Science – członek z wyboru; * American Association for the Advancement of Science, Washington DC, USA – członek; * International Union of the Theoretical and Applied Mechanics – członek General Assembly, Brown

University, USA; * Sympozjon „Modelowanie w Mechanice” PTMS Wisła – przewodniczący Komitetu Naukowego.

14

Krzysztof Gołoś * Polska Akademia Nauk, Komitet Budowy Maszyn, Zespół Wytrzymałości Zmęczeniowej i Mechaniki Pękania – członek;

* Konferencja IPBM PW „Metody i Środki Projektowania Wspomaganego Komputerowo” Nałęczów – członek Komitetu Naukowego;

Stefan Góralczyk * Polska Akademia Nauk, Komitet Górnictwa, Sekcja Górnictwa Odkrywkowego – członek, * Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych Naczelnej Organizacji Technicznej (NOT), Wiceprezes

Zarządu – z wyboru, * Komitet Naukowo-Techniczny FSNT NOT Polityki Techniczno-Gospodarczej – przewodniczący, * American Chemical Society – członek; * European Minerals Forum, Londyn – członek, funkcja: stały uczestnik; * European Technology Platform of Sustainable Mineral Resources – Bruksela, Belgia – członek; * RILEM –Technical Committee Alkali – Reactivity and Prevention, Assessment, Specification and Diagnosis

– Bagneux, Francja – członek stały; * UEPG – Union Europeenne des Producteurs de Granulats, European Aggregates Association – Bruksela,

Belgia – członek, funkcja: polski przedstawiciel;

czesław Ilcewicz * TEST-Q, Polskie Stowarzyszenie na rzecz Badań i Atestacji, Rada Jednostek Certyfikacyjnych na znak „B” – przewodniczący Prezydium Rady.

Jacek Kowalski * TEST-Q, PSBiA, Komitet ds. Towarowego Znaku Gwarancyjnego, polskiego znaku „B” – członek;

Zdzisław Mrugalski * Polskie Towarzystwo Historii Techniki – wiceprzewodniczący Zarządu Głównego, redaktor serii wydawniczej „Inżynierowie polscy XIX i XX w.;

* „Pomiary Automatyka Robotyka” czasopismo naukowo-techniczne – redaktor działu;

Jerzy Łunarski * Akademia Inżynierska w Polsce – członek rzeczywisty; * Konferencja „Technologia i Organizacja Produkcji Seryjnej” – przewodniczący Komitetu Naukowego; * Konferencja „Połączenia Montażowe” – przewodniczący Komitetu Organizacyjnego; * Szkoła Tribologiczna – przewodniczący Komitetu Naukowego; * Konferencja „Proizwodstwo, Technologia, Ekologia – PROTEC” Rosja – członek Komitetu Naukowego; * Konferencja „International ConferenceProduction Management – Contemporary Trends and Ideas In

Management, Łódź – członek Komitetu Naukowego; * Konferencja „Technika i Technologia Montażu Maszyn – TTMM – członek Komitetu Naukowego;

Janusz Oleszczak * Komitet Naukowo-Techniczny FSNT NOT Polityki Techniczno-Gospodarczej – sekretarz;

Zbigniew Paluchiewicz * Rada Programowa ds. realizacji „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, stoso-wanych na terytorium Polski” Ministerstwo Gospodarki – członek komisji ds. odpadów;

Janusz Przastek * Polska Akademia Nauk, Komitet Termodynamiki i Spalania, Sekcja Spalania – członek z powołania

15

16

Pracownicy IMBiGS działający w organach normalizacyjnych ISO, cEN, PKN

Eugeniusz Budny Przewodniczący ISO/TC 195 ds. Maszyn i Urządzeń Budowlanych. Przewodniczący PKN/KT 14 ds. Maszyn i Urządzeń dla Budownictwa, Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz Górnictwa Skalnego. Współpraca z ISO/TC: 108, 127, 214 oraz CEN/TC 53 i CEN/TC 151;

andrzej Barszcz Ekspert ISO/TC 195;

Mirosław chłosta Członek PKN/KT 13 ds. Maszyn do Robót Ziemnych i Drogowych oraz Żurawi Samojezdnych.

andrzej Dudczak Wiceprzewodniczący PKN/KT 14 ds. Maszyn i Urządzeń dla Budownictwa, PMB oraz Górnictwa Skalnego. Przewodniczący Grup Roboczych WG 2 i WG 3 w ISO/TC 195. Przedstawiciel PKN w pracach ISO/TC 127 i CEN/TC 151;

Stefan Góralczyk Członek Rady Normalizacyjnej PKN (kadencji 2007-2011). Przedstawiciel PKN w CEN/TC 264 Kamień Naturalny. Przedstawiciel PKN w ISO/TC 71 – Grupa Robocza ds. Kruszyw oraz członek CEN/TC 154 ds. Kruszyw. Przewodniczący PKN/KT 108. ds. Kruszyw i Kamienia Budowlanego. Członek PKN/KT 274 ds. Betonu;

Zbigniew Górski Członek PKN/KT 158 ds. „Bezpieczeństwa Maszyn i Urządzeń Technicznych oraz Ergonomii;

Krzysztof Grajdek Członek PKN/KT 157 ds. Zagrożeń Fizycznych w Środowisku Pracy;

Danuta Kukielska Sekretarz PKN/KT 108 ds. Kruszyw i Kamienia Budowlanego;

ryszard Nadowski Ekspert ISO/TC 195;

Janusz Przastek Wiceprzewodniczący PKN/KT 132 ds. Silników Spalinowych;

adam rozbiewski Sekretarz ISO/TC 195 ds. Maszyn i Urządzeń Budowlanych, ekspert strony polskiej do Podkomitetu SC1 „Maszyny do robót betonowych” oraz Grup Roboczych WG1, WG5, WG7 i WG8. Członek PKN/KT 14.

Kazimierz rychlik Członek PKN/KT 50 ds. Automatyki i Robotyki Przemysłowej;

Marian Szarlik Sekretarz PKN/KT 13 ds. Maszyn do Robót Ziemnych i Drogowych oraz Żurawi Samojezdnych. Sekretarz PKN/KT 14 ds. Maszyn i Urządzeń dla Budownictwa, PM oraz Górnictwa Skalnego;

Beata Witkowska-Kita Członek PKN/KT 216 ds. Odpadów;

Wojciech Wójtowicz Członek PKN/KT 160 ds. Napędów i Sterowań Hydraulicznych

17

Zakres działalności

Przedmiotem podstawowej działalności określonej w sta-tucie Instytutu jest:

• prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych, do-świadczalnych i wdrożeniowych, związanych z mecha-nizacją i automatyzacją: – produkcji przemysłowej, – budownictwa, – górnictwa skalnego, – ochroną środowiska, w tym gospodarką odpadami;

• przystosowywanie, upowszechnianie i wdrażanie no-wych rozwiązań technologicznych, technicznych i orga-nizacyjnych w praktyce gospodarczej;

• wdrażanie wyników badań naukowych i prac rozwojo-wych w dziedzinie nauk technicznych i przyrodniczych.

19

Organizacja budownictwa

Instytut Organizacji i Mechanizacji Budownictwa (IOMB), z którego wyłonił się dzisiejszy Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, powołany został za-rządzeniem Ministra Budownictwa Przemysłowego z dnia 24 kwietnia 1951 roku. Powstał sześć lat po wojnie, której niszczycielskie ślady były powszechnie jeszcze bardzo od-czuwalne. Stąd powstała potrzeba utworzenia państwowe-go instytutu, który zajmowałby się tworzeniem podstaw roz-woju najważniejszych elementów ówczesnego budownictwa, a więc jego organizacją i mechanizacją. IOMB, pomimo trud-ności związanych z tworzeniem własnego zaplecza materia-łowo-technicznego oraz doborem odpowiedniej kadry nauko-wej, od początku uczestniczy w realizacji zadań, jakie przed nim postawiono.

W pierwszych latach działalności Instytut opracowywał i wykonywał prace naukowo-badawcze w dziedzinie orga-nizacji i mechanizacji budownictwa, mające na celu postęp techniczny i ekonomiczny.

W szczególności do zadań Instytutu należało:• prowadzenie badań technicznych i ekonomicznych w za-

kresie organizacji budownictwa oraz produkcji pomoc-niczych dla budownictwa;

• prowadzenie badań technicznych i ekonomicznych w za-kresie mechanizacji produkcji budowlano-montażowej i produkcji zakładów pomocniczych oraz konstrukcji prototypów maszyn, sprzętu i narzędzi budowlanych;

• prowadzenie badań w zakresie ekonomiki przedsiębiorstw budowlano-montażowych i produkcji pomocniczej;

• stawianie wniosków i inicjowanie wykonania nowych ty-pów maszyn budowlanych przez przemysł krajowy oraz inicjowanie typizacji elementów maszyn budowlanych.

Poza działalnością naukową prowadzono też konsulta-cje, wykonywano ekspertyzy oraz inne prace techniczne. Powstawały stacje normatywno-doświadczalne zbierające dane

z różnych budów. Powołano Specjalne Grupy Robocze IOMB, które zostały oddelegowane do wsparcia budowniczych Huty im. Lenina w Nowej Hucie i Huty im. Bieruta w Częstochowie.

Instytut współdziałał przy wznoszeniu obiektów przemysło-wych, tj.: fabryki w Ogrodzieńcu, Huty Pokój w Rudzie Śląskiej, Huty Baildon w Katowicach, Huty Stalowa Wola, Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, Elektrociepłowni na Żeraniu, Suchego Doku w Gdyni, Stadionu X-lecia w Warszawie, Hali Sportowo-Widowiskowej w Katowicach, Elektrowni w Kozienicach i w Bełchatowie oraz przy uruchomieniach nowo powstałych in-westycji, np. przy rozruchu Huty Bieruta, Rurociągu Płockiego, płuczki węglowej w Kopalni Walenty-Wawel oraz ujęcia wod-nego na Wiśle w Warszawie i Zalewu Czorsztyńskiego.

W 1961 r. IOMB zatrudniał ponad 500 osób. W skład Instytutu wchodziło: 11 zakładów naukowo-badawczych, 10 ośrod-ków naukowo-badawczych, 9 stacji naukowo-badawczych w: Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Wrocławiu, Łodzi, Poznaniu, Warszawie i Służewcu.

Tematyka prac naukowo-badawczych dotyczyła m.in.: organizacji produkcji budowlanej, gospodarki materiałowej w budownictwie, norm i wskaźników, technologii produkcji budowlanej, budownictwa wielkowymiarowego, budownictwa wiejskiego, badania rozruchu zakładów przemysłowych, me-chanizacji procesu budowlanego oraz ochrony pracy, a także łączności na budowach. W późniejszym czasie poszerzono zakres tematyki badawczej o zagadnienia związane z prze-mysłem materiałów budowlanych oraz zagadnienia organiza-cyjne i ekonomiczne procesu inwestycyjnego.

W latach sześćdziesiątych Instytut, pod względem wiel-kości udziału w pracach naukowo-badawczych z zakresu ekonomiki budownictwa, plasuje się na pierwszym miejscu wśród resortowych instytutów naukowo-badawczych. Mówi się wtedy o „szkole ekonomiki budownictwa IOMB”, jako jed-nym z głównych centrów myśli ekonomicznej w budownictwie.

20

fot.

auto

r nie

znan

y (z

arc

hiw

um In

styt

utu

Szt

uki P

AN

)

21

Mechanizacja budownictwa

Jednymi z pierwszych działań Instytutu w latach pięćdzie-siątych w dziedzinie mechanizacji budownictwa było dopro-wadzenie do właściwego użytkowania aktualnego parku ma-szyn, bardzo podówczas zróżnicowanego i przypadkowego. Chodziło przy tym o właściwą obsługę maszyny, jej napra-wy, jak również o właściwe zastosowanie maszyn do proce-su budowlanego. Dlatego opracowywano przede wszystkim instrukcje obsługi, które były wielką pomocą dla użytkowni-ków maszyn, przyczyniając się również do zwiększenia bez-pieczeństwa pracy.

Prace naukowo-badawcze prowadzone w Instytucie do-tyczące rozwoju maszyn budowlanych obejmowały przede wszystkim badania prototypów maszyn ukierunkowane na usprawnienia ich konstrukcji i ocenę przydatności dla budow-nictwa, a wykazane w trakcie badań niedomagania były nie-zwłocznie korygowane przez konstruktorów przed urucho-mieniem produkcji seryjnej. W latach 1958-1976 w Instytucie opracowano blisko 2000 analiz wynikających z tych badań.

Towarzyszyły tym działaniom opracowania metodyczne w za-kresie programowania badań maszyn, rozwoju metod badaw-czych i techniki pomiarowej oraz rozwój bazy badawczej instytu-tu. Opracowano również podstawy i zasady obsługi technicznej i napraw maszyn. Powstały m.in. instrukcje dotyczące napraw planowo-zapobiegawczych, robót zimowych, sporządzania do-kumentacji technologicznej z uwzględnieniem mechanizacji itp. Ogółem opracowano i wdrożono blisko tysiąc instrukcji.

Obecnie, w ramach mechanizacji budownictwa, prowa-dzone są w szerokim zakresie prace badawcze obejmujące:

• badania i prace konstrukcyjne w obszarze mechaniza-cji robót wykończeniowych i instalacyjnych oraz wytwa-rzania, transportu, układania i zagęszczania mieszanki betonowej,

• badania modelowe obejmujące mechanizację wybranych procesów i operacji występujących w robotach wykoń-czeniowych i instalacyjnych,

• badania własności reologicznych cieczy stosowanych w budownictwie,

• badania w zakresie formowanie elementów i konstruk-cji monolitycznych,

• badania narzędzi, maszyn i urządzeń do robót wykoń-czeniowych i instalacyjnych w zakresie charakterystyk technicznych i eksploatacyjnych,

• badania wózków jezdniowych napędzanych w zakresie charakterystyk technicznych i eksploatacyjnych.

Mechanika, budowa i eksploatacja maszyn

Od wielu lat wykonywane w Instytucie prace badawcze z za-kresu mechaniki, budowy i eksploatacji maszyn koncentrowały się na tematyce związanej z maszynami roboczymi stosowa-nymi w budownictwie i górnictwie skalnym. W Instytucie jest zatrudniona doświadczona kadra, zajmująca się mechaniza-cją przemysłu, budownictwa, transportu drogowego i gospo-darki komunalnej.

Maszyny i urządzenia budowlaneWraz ze zmianami organizacyjnymi, tj. wyłączeniem ze

struktur Instytutu działalności związanej z organizacją i eko-nomiką budownictwa i stworzeniem dla tego obszaru nowej struktury badawczej, pozostała działalność związana z me-chanizacją budownictwa i maszynami budowlanymi realizowa-na jest od 1973 r. przez Instytut Mechanizacji Budownictwa.

IMB prowadził głównie prace naukowo-badawcze oraz ba-dania stosowane w dziedzinach:

• mechanizacja procesów technologicznych budownictwa

• budowa maszyn i urządzeń budowlanych• eksploatacja techniczna maszyn budowlanych

IMBiGS był generalnym wykonawcą Centralnego Programu Badawczo-Rozwojowego 4.3 „Nowoczesne maszyny budowlane dla potrzeb krajowych i eksportu” oraz programu resortowego RPBR-503 „Automatyzacja i robotyzacja w przemyśle stolarki budowlanej oraz elementów wyposażenia budownictwa”. Był realizatorem drugiego stopnia w CPBR 13.2 „Doskonalenie eksploatacji środków trwałych - maszyn i urządzeń”.

Prowadzone obecnie w IMBiGS prace związane z maszy-nami dotyczą podstaw konstrukcji maszyn, badań ekspery-mentalnych, badań maszyn i urządzeń – w tym na potrzeby certyfikacji, zgodnie z zakresem posiadanej akredytacji.

Ponadto, wykonywane są usługi w zakresie konstruowa-nia maszyn ziemnych, przeróbczych górnictwa skalnego i do przeróbki odpadów oraz projektowania podzespołów i urzą-dzeń. Eksperci Instytutu zajmują się opiniowaniem projektów Polskich Norm, obliczeniami do prac naukowo-badawczych (teoretycznych i odnoszących się do opracowania wyników po-miarów), wykorzystując nowoczesne oprogramowanie inżynier-skie, badaniami drgań wykorzystywanymi w procesach tech-nologicznych maszyn budowlanych, górniczych i do recyklingu.

Opracowywane są ekspertyzy i opinie z zakresu doboru ma-szyn w technologiach górnictwa skalnego, badania maszyn prze-róbczych stosowanych w górnictwie skalnym, górnictwie węgla oraz w procesach recyklingu materiałów budowlanych i drogo-wych. Prowadzone są modernizacje procesów technologicz-nych zakładów przeróbczych, m.in. dotyczące podwyższenia jakości produktu.

Działalność Instytutu w obszarze bezpieczeństwa maszyn i urządzeń, w tym na potrzeby certyfikacji, obejmuje:

• badania ergonomiczne wykonywane w zakresie dotyczącym

23

wymiarów geometrycznych oraz obciążeń oddziałują-cych na operatora lub użytkownika,

• badania drgań i hałasu działających na ludzi obsługują-cych maszyny budowlane oraz ocenę ich oddziaływania ze względu na zagrożenie zdrowia ludzi,

• pomiary obciążeń maszyn, • pomiary przemieszczeń kątowych i liniowych, • badania konstrukcji ochronnych operatorów maszyn bu-

dowlanych typu ROPS/FOPS/TOPS.

Wykonywane są także badania wytrzymałości konstrukcji nośnych z jednoczesnym pomiarem obciążenia i odkształcenia.

Instytut jest odpowiednio przygotowany do badania obcią-żeń maszyn metodą tensometrii elektrooporowej, a w szcze-gólności do badania:

• naprężeń w konstrukcjach maszyn w warunkach pracy eksploatacyjnej,

• nacisków i stateczności maszyn,• sił uciągu, nacisków na elementy sterownicze itp., • widm obciążeń maszyn z ciągłą rejestracją położenia

poszczególnych elementów osprzętu.

Konstrukcje tymczasoweW latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ubiegłego

stulecia przedmiotem prac badawczych były także rusztowa-nia o konstrukcji rurowo-złączkowej. Systemowe rusztowania o konstrukcji ramowej i modułowej, montowane z gotowych elementów, zaczęto sprowadzać do Polski na początku lat dziewięćdziesiątych. Pierwsze kryteria oceny bezpieczeń-stwa rusztowań systemowych w ramach dobrowolnej certyfi-kacji na znak bezpieczeństwa ”B” powstały w 1994 r. na bazie

standardów europejskich. Są one modyfikowane stosownie do wymagań aktualnie obowiązującego prawa.

Wieloletnie doświadczenie IMBiGS pozwala na prowa-dzenie działalności naukowo-badawczej w szerokim zakre-sie problematyki konstrukcji tymczasowych, w szczególności rusztowań, obejmującej badania wytrzymałościowe i eksplo-atacyjne, bezpieczeństwo konstrukcji, bezpieczeństwo mon-tażu i demontażu oraz eksploatacji.

W Instytucie prowadzone są:• badania eksperymentalne i teoretyczne dotyczące kon-

strukcji prętowych – ze szczególnym uwzględnieniem konstrukcji z połączeniami podatnymi i z luzami,

• badania eksperymentalne i teoretyczne dotyczące kon-strukcji rusztowań systemowych, rurowo- złączkowych i in-nych konstrukcji tymczasowych stosowanych w budownic-twie oraz związane z bezpieczeństwem ich użytkowania,

• badania rusztowań i innych konstrukcji tymczasowych w zakresie konstrukcji i bezpieczeństwa montażu, eks-ploatacji na potrzeby certyfikacji, zgodnie z zakresem akredytacji,

• obliczenia statyczne konstrukcji tymczasowych przy za-stosowaniu elektronicznej techniki obliczeniowej,

• prace związane z opracowaniem opinii dla producen-tów rusztowań.

W szczególności, w zakresie działania znajdują się nastę-pujące konstrukcje:

• rusztowania systemowe robocze (systemy ramowe, sys-temy modułowe, systemy rusztowań przejezdnych,

• rusztowania rurowo-złączkowe,• rusztowania podporowe, • podpory stropowe,• deskowania,• regały magazynowe,• tymczasowe systemy trybun i zadaszeń.

IMBiGS uczestniczy w tworzeniu „Nowego systemu zapew-nienia bezpieczeństwa eksploatacji rusztowań budowlanych w Polsce”. Opracowywany jest projekt rozporządzenia doty-czący bezpieczeństwa użytkowania; propozycji zmian w sys-temie szkoleń montażystów rusztowań, jak również osób nad-zorujących montaż oraz użytkowników rusztowań; aktualizacji kryteriów certyfikacyjnych rusztowań oraz zakresu i sposobu przeprowadzania badań na potrzeby certyfikacji.

Górnictwo skalne

Od roku 1973 w IMB funkcjonował Zakład Maszyn do Produkcji Kruszyw Mineralnych, a od 1977 r. – Zakład Maszyn do Produkcji Kruszyw i Materiałów Wiążących. W następnych latach stworzono laboratorium umożliwiające badanie pro-cesów kruszenia i przesiewania, dzięki czemu było możliwe opracowanie: jednolitych metodyk badań tych urządzeń, wy-znaczania stałych materiałowych, uogólnionej hipotezy roz-drabniania oraz oprogramowania do wyznaczania trajektorii drgań dowolnego punktu rzeszota przesiewacza eliptycznego.

Z dniem 1 października 1986 r., po połączeniu IMB z Centralnym Ośrodkiem Badawczo-Rozwojowym Przemysłu Kruszyw, w strukturze organizacyjnej IMBiGS powstaje nowy pion ds. górnictwa skalnego.

Instytut od połowy lat siedemdziesiątych zajmuje się pra-cami związanymi z maszynami do wydobycia i przeróbki su-rowców skalnych, wykorzystaniem surowców skalnych, pro-gramowaniem rozwoju górnictwa skalnego, maszynami do wydobycia i obróbki skał blocznych, przeróbką górniczą, nor-malizacją oraz badaniami kruszyw.

W latach 1986-1990 IMBiGS był głównym wykonawcą Central-nego Projektu Badawczo-Rozwojowego 1.6 „Racjonalizacja wydobycia, przeróbki i wykorzystania surowców skalnych”, w którym brało udział wiele jednostek: naukowo-badawczych, konstrukcyjnych, wydobywczych i przemysłowych. W ramach tego projektu kontynuowano prace rozpoczęte w ramach Problemu Węzłowego 01.7 „Wydobywanie, przeróbka i wy-korzystywanie surowców skalnych” realizowanego do 1985 r.

Wdrożenia Instytutu w obszarze górnictwa skalnego to m.in.:• uruchomienie zakładów kruszyw – opracowanie techno-

logii produkcji i przeróbki – zleceniodawcy różni,• kruszarka udarowa o wydajności 4-70 t/h – Makrum,

26

• samojezdny kosz zasypowy – Makrum, • przesiewacze o eliptycznym torze drgań z różną liczbą

pokładów – ŁZG,• urządzenie płucząco-przesiewające pod lustrem wody

UPP-50– ŁZG,• prototyp samojezdnego gąsienicowego zestawu prze-

róbki wstępnej SGZPW – Bumar Łabędy• przejezdny kołowy zestaw PKZR do recyklingu materia-

łów odpadowych górnictwa skalnego – MIFAMA,• zestaw krusząco-sortujący Grys – IMBiGS,• kruszarka K-20 – Niwka,• kruszarka udarowa U70 – Montomet.

Prowadzone badania w ramach działalności statutowej dotyczące kruszyw:

• badania zjawisk zachodzących w kruszywach:– zjawisko reaktywności alkalicznej,– zjawisko zgorzeli bazaltowej,

• badania wpływu pyłów krzemionkowych na użytkowe właściwości wyrobów,

• badania dotyczące wykorzystania odpadowych pia-sków do wytwarzania betonów drobnokruszywowych,

• opracowanie technologii i uruchomienie produkcji kru-szyw sztucznych (glinoporyt, keramzyt),

• opracowanie możliwości produkcji materiałów filtra-cyjnych,

• opracowanie i wdrożenie technologii hydroklasyfikacji,• opracowanie technologii produkcji grysów do tynków

i faktur strukturalnych.

W zakresie górnictwa skalnego oraz wyrobów budow-lanych produkowanych na bazie surowców mineralnych Instytut ma stabilną, wysoką pozycję na rynku. Jest je-dynym pozauczelnianym instytutem zajmującym się tą problematyką. Posiada stosowne uprawnienia: jednostki certyfikującej, jednostki notyfikowanej oraz laboratorium akredytowanego.

fot.

OK

SM

Ols

ztyn

27

Laboratorium Zakładu Górnictwa Skalnego jako jedno z nielicznych w Polsce jest w stanie wykonywać pełny za-kres badań kruszyw i kamieni naturalnych zgodnie z norma-mi PN-EN. W zakresie tych wyrobów Instytut współpracuje ze wszystkimi liczącymi się w Europie jednostkami badaw-czymi. Uczestniczył w prestiżowych europejskich projektach badawczych dotyczących kruszyw – PARTNER oraz kamie-nia naturalnego – TEAM.

Przedstawiciele Instytutu są członkami międzynarodo-wych komitetów naukowych z zakresu budownictwa RILEM TC ARP, jak również reprezentują przemysł w komitetach tech-nicznych działających na rzecz producentów zrzeszonych w Europejskim Związku Producentów Kruszyw. Współpracują z Europejską Platformą Technologiczną Zrównoważonego Rozwoju Zasobów Mineralnych.

Przedstawiciele Instytutu są umieszczeni na liście krajowej ekspertów powołanej przez Ministra Infrastruktury.

Obecnie, w ramach działalności naukowej w obszarze gór-nictwa skalnego Instytut prowadzi:

• prace naukowo-badawcze i rozwojowe w zakresie wła-ściwości, przeróbki i zastosowań kruszyw, kamieni bu-dowlanych, betonów, cementu, wapna, gipsu i innych wyrobów budowlanych;

• prace badawcze dotyczące modernizacji procesów tech-nologicznych zakładów przeróbczych, w celu podwyż-szenia jakości produktu.

Ponadto, wykonywane są:• prace projektowe dotyczące technologii przeróbki surow-

ców skalnych, odpadów górnictwa skalnego i węglowego;• prace dotyczące oceny złóż surowców skalnych w aspek-

cie ich przyszłego zastosowania;• ekspertyzy i opinie dotyczące surowców i wyrobów bu-

dowlanych oraz ich zastosowania;

• ekspertyzy i opinie z zakresu doboru maszyn w techno-logiach górnictwa skalnego;

• prace związane z opracowywaniem norm dotyczących wyrobów budowlanych;

• badania surowców i materiałów budowlanych w pełnym zakresie wymagań norm i przepisów krajowych i Unii Europejskiej, w tym na potrzeby ich oceny i certyfikacji zakładowej kontroli produkcji;

• badania maszyn przeróbczych stosowanych w górnic-twie skalnym, górnictwie węgla oraz stosowanych w pro-cesie recyklingu materiałów budowlanych i drogowych.

Zrealizowane projekty w ramach prac badawczych z za-kresu górnictwa skalnego:

• Badania wpływu odpadowych pyłów krzemionkowych na własności betonu.

• Optymalizacja metody rozpuszczania odpadowego chal-cedonitu w wodnych roztworach wodorotlenku sodu.

• Badania procesu wytwarzania sztucznych kruszyw z osa-dów ściekowych i odpadów mineralnych metodą termiczną.

• Badania zoli krzemionkowych wytwarzanych z chalcedo-nitu i ich wpływu na parametry fizykochemiczne i struk-turę materiałów budowlanych.

• Badania metod identyfikacji zgorzeli słonecznej w skałach bazaltowych i jej wpływu na jakość kruszyw bazaltowych.

• Opracowanie nowych metod badań wyrobów, w tym do-tyczących reaktywności alkalicznej.

• Badanie zjawisk nad zachowaniem się kruszyw w beto-nach w różnych warunkach środowiskowych.

• Badania nad produkcją nowych materiałów – materia-łów krzemionkowych – do stosowania w budownictwie.

• Opracowanie technologii mającej na celu wzrost wytrzy-małości i innych parametrów wyrobów budowlanych.

• Badania nad technologiami przeróbki surowców oraz produkcji wyrobów budowlanych.

• Badania dotyczące ośrodków ziarnistych.• Opracowanie i wdrożenie maszyn krusząco-sortujących.

28

Działania rozwojowe podejmowane przez Instytut, zwią-zane z wysokimi wymaganiami jakościowymi stawianymi kru-szywom, dotyczą:

• nowych technologii i maszyn do przeróbki,• nowoczesnych metod badań i atestacji wyrobów,• przygotowywania zakładów do produkcji zgodnie z wy-

maganiami europejskimi,• badań i certyfikacji wyrobów,• badań nad nowymi materiałami i wyrobami otrzymywa-

nymi z eksploatowanych surowców lub surowców wstęp-nie przekształconych,

• badań nad zjawiskami zachodzącymi w stosowanych wyrobach budowlanych np. w wyniku ujemnego oddzia-ływania czynników środowiskowych,

• badań dotyczących określenia nowych kierunków wy-korzystania surowców i wyrobów.

Instytut od kilku lat intensyfikuje swoje działania dotyczą-ce badań nad zjawiskami zachodzącymi w kruszywach pod wpływem różnych czynników, a także w betonach kruszywo-wych, w celu przeciwdziałania ich występowaniu.

fot.

Kop

alni

a O

gorz

elec

29

Ochrona środowiska

Od 2002 r. prace dotyczące problematyki odpadów prowa-dzone są przez Centrum Gospodarki Odpadami oraz przez za-kłady merytoryczne, które do tego czasu zajmowały się tą te-matyką, aczkolwiek w mniejszej skali.

Ostatnie osiągnięcia w zakresie gospodarki odpadami to: • opracowanie maszyn rozdrabniających, • technologia utylizacji kineskopów, unieszkodliwiania od-

padów niebezpiecznych i odzysk metali ziem rzadkich – wdrożenie przemysłowe, opracowanie technologii zesta-lania odpadów i maszyn do realizacji,

• technologia zagospodarowania stłuczki szklanej, opon samochodowych, szkła zbrojonego,

• technologia produkcji i przeróbki odpadów na paliwo al-ternatywne.

Instytut realizował projekty rozwojowe, celowe i badawcze zamawiane:

• Opracowanie technologii przetwarzania i odzysku uciążli-wych dla środowiska odpadów opakowaniowych na ma-teriały budowlane i wyroby użytkowe (PBR R14 026 03).

• Opracowanie założeń krajowego systemu zbiórki złomu baterii i akumulatorów wraz z sugestiami zmian legislacyj-nych oraz działań edukacyjnych (PBZ-KBN-125/509/2005).

• Opracowanie zagospodarowania szlamów i pyłów z pro-cesów surowcowych hutnictwa żelaza w celu dostosowa-nia branży do standardów ekologicznych Unii Europejskie (PCZ-001-19).

• Krajowy system zbiórki i utylizacji wycofywanych z eksplo-atacji urządzeń elektrycznych i elektronicznych (PCZ-013-26).

• Analiza i wybór efektywnych metod utylizacji mineral-nych surowców odpadowych z górnictwa i energetyki (PBZ-25-03).

• Metody i środki minimalizacji oddziaływania na środowi-sko składowisk odpadów niebezpiecznych (PBZ-005-14).

Mając odpowiednie kompetencje, IMBiGS włączył się w opracowywanie projektów planów gospodarki odpadami na poziomie krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gmin-nym. Efektem tego było opracowanie ponad 70 tego typu dokumentów planistycznych. Do najważniejszych z nich na-leży zaliczyć:

• Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2002, w zakresie od-padów niebezpiecznych;

• Plany Gospodarki odpadami dla województw śląskiego, małopolskiego i podkarpackiego;

• Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010, w zakresie od-padów niebezpiecznych.

Ponadto, brał udział w opracowywaniu projektów rozporzą-dzeń wykonawczych do Ustawy o Odpadach Wydobywczych (z 2008 r.).

Instytut prowadzi obecnie w obszarze ochrony środowiska działalność naukową, badawczo-wdrożeniową, projektową i kon-sultingową w zakresie systemowych rozwiązań w gospodarce odpadami, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień ekolo-gicznych i ekonomicznych.

Specjaliści IMBiGS opracowują:• plany gospodarki odpadami i programy ochrony środowiska, • studia wykonalności i koncepcje przedprojektowe, • raporty o oddziaływaniu inwestycji na środowisko, • projekty rekultywacji składowisk odpadów,• raporty z prowadzonych badań rozprzestrzeniania się za-

nieczyszczeń w środowisku wodno-gruntowym, • opinie o innowacyjności technologii i urządzeń, • projekty monitoringu obiektów gospodarki odpadami, • programy usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest.

Po wejściu w życie ustawy o odpadach wydobywczych, w 2008 r. w rozszerzono współpracę Instytutu z przemysłem wydobywczym, oferując:

• opracowywanie programów gospodarowania odpada-mi wydobywczymi,

• sporządzanie ocen ryzyka obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych,

• opracowywanie innowacyjnych technologii zagospoda-rowania odpadów wydobywczych.

Prowadzone są również prace dotyczące:• opracowania metody prognozowania parametrów jako-

ściowych odpadów powstających w wyniku grawitacyj-nego wzbogacania energetycznego węgla,

• wpływu zanieczyszczenia pozapokładowego uzyskiwane-go w procesie urabiania węgla w przodkach ścianowych na koszt węgla handlowego oraz jego udział w kosztach środowiskowych, w kontekście nowej ustawy o odpa-dach wydobywczych.

IMBiGS opracowuje i wdraża nowe technologie utylizacji i zagospodarowania odpadów, mając w swoim dorobku także znaczące osiągnięcia dotyczące nowych maszyn i urządzeń oraz metod badań odpadów, które uzyskały wiele nagród pol-skich i zagranicznych. Dotyczy to m.in.:

• technologii wykonywania kompozytowych płyt dla bu-downictwa z odpadów opakowaniowych,

• termicznej metody przekształcania osadów ściekowych w lekkie kruszywa dla budownictwa,

• sposobu odzyskiwania związków itru i europu z lumino-forów otrzymanych z usuniętej warstwy luminescencyj-nej kineskopów i monitorów,

• linii utylizacji sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz kineskopów.

31

automatyzacja produkcji

W 2007 roku obszar realizowanych przez Instytut prac badawczych znacznie się poszerzył w wyniku włącze-nia do Instytutu OBR Podstaw Technologii i Konstrukcji Maszyn TEKOMA oraz Ośrodka Badawczo-Konstrukcyjnego KOPROTECH. Kadra IMBiGS wzbogaciła się o zespół do-świadczonych specjalistów z zakresu automatyzacji monta-żu i obróbki skrawaniem.

Prace związane z automatyzacją produkcji wykonywane są dla dużych i małych odbiorców z przemysłu: maszynowe-go, motoryzacyjnego, farmaceutycznego i opakowaniowego; m.in. dla firm: Alstom Power, Swedwood, Faurecja, Kartpol, Polfa Lublin, Wkręt Met, Suwary, Metalplas, Altrat-Mostostal, Bosch, Mera Bellows, FOS Polmo.

automatyzacja montażuW ostatnim okresie zaprojektowano i wykonano szereg ma-

szyn i urządzeń, które posłużą w procesach montażu do auto-matyzacji czynności podawania i orientacji elementów o róż-nych kształtach i wielkościach, montażu elementów, kontroli poprawności wykonania montażu, eliminowania braków, licze-nia elementów i pakowania. W 2010 r. wykonano:

• adaptacyjną głowicę dwustemplową do nitownic o zło-żonym ruchu stempla,

• automat do zamykania wkładów do zniczy,• automat do montażu elementów kołków rozporowych

z ich konfekcjonowaniem,• automat do odcinania nadmiaru technologicznego w ma-

łych mieszkach mosiężnych,• automatyczne urządzenie do zgrzewania filtrów,• urządzenie do wciskania listew z tworzywa sztucznego

w rowki półek drewnianych,• urządzenie podające i wciskające małe, rurkowe kołki

sprężyste do wałka układu kierowniczego samochodu.Produkowane są całe stanowiska montażowe oraz pod-

zespoły do linii montażowych, takie jak: nitownice radialne, podajniki wibracyjne cylindryczne, oraz wizyjne systemy kon-trolno-pomiarowe.

automatyzacja obróbki skrawaniemProwadzone w Instytucie prace badawczo-rozwojowe zwią-

zane z obróbką skrawaniem dotyczą elastycznej automaty-zacji wytwarzania, a szczególnie małogabarytowych obrabia-rek zadaniowych i specjalnych obrabiarek przenośnych oraz zespołów obróbkowych do budowy i rekonfiguracji obrabia-rek zadaniowych, a także stanowisk kontrolno-pomiarowych i diagnostycznych.

Zaprojektowane i wykonywane elastyczne jednostki ob-róbkowe budowane są na bazie własnych, specjalistycznych zespołów posuwowych, wrzecienników oraz wiertarskich jed-nostek pinolowych.

W ostatnim czasie zaprojektowano i wykonano:• trzywrzecionową obrabiarkę do wiercenia otworów osio-

wych w elementach stalowych układu kierowniczego samochodu,

• trzywrzecionową obrabiarkę do wiercenia głębokich otworów w wałach korbowych,

• precyzyjną wytaczarkę do półpanewek,• przyrządy do obróbki tarcz hamulcowych pojazdów.

32

akredytacje, autoryzacje i notyfikacja

Notyfikacja IMBiGS jako jednostki oceny zgodności – Komisji Europejskiej i państwom członkowskim Unii Europejskiej – do-konana była przez Ministra Gospodarki po uzyskaniu akredy-tacji Polskiego Centrum Akredytacji (PCA) i autoryzacji przez ministra właściwego ze względu na przedmiot oceny zgodności.

Instytut działa jako jednostka notyfikowana Unii Europejskiej nr 1454 w ramach dyrektyw:

• 2006/42/WE „Maszyny”,• 2006/95/WE „Sprzęt elektryczny”• 2004/108/WE „Kompatybilność elektromagnetyczna”• 2000/14/WE „Hałas zewnętrzny”• 89/106/EWG „Wyroby budowlane”

Wcześniejsze, jak i obecne działania IMBiGS w ramach akredytowanych badań i certyfikacji oraz jego kompetencje są nadzorowane przez Polskie Centrum Akredytacji. Historia tych działań jest przedstawiona poniżej:

1993 – Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego został zakwalifikowany do krajowego systemu badań i certyfikacji. Utworzono w IMBiGS jednostkę certyfikującą wy-roby w postaci Działu Certyfikacji Wyrobów, która 22 grudnia 1993 r. uzyskała, jako druga jednostka certyfikująca w Polsce i jako jedyna w obszarze maszyn i urządzeń dla budownictwa, akredytację nr 02/2/93 Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji, aktualnie Polskiego Centrum Akredytacji nr AC 002.

1996 – Utworzono na bazie laboratoriów Instytutu Laboratorium Badań Maszyn Roboczych i Górniczych – LBMRiG, które uzyskało akredytację PCBC nr L49/1/96, ak-tualnie Polskiego Centrum Akredytacji nr AB 049.

2002 – Rozszerzenie działalności o certyfikację systemów jakości na zgodność z normą ISO 9001. Uzyskano akredyta-cję Polskiego Centrum Akredytacji nr AC 092. W wyniku tego

został utworzony w Instytucie Ośrodek Certyfikacji z dwoma działami: dotychczasowym – Działem Certyfikacji Wyrobów i Działem Certyfikacji Systemów Jakości, przemianowanym w związku ze zmianą normy na Dział Certyfikacji Systemów Zarządzania.

2003 – Ośrodek Certyfikacji IMBiGS uzyskał autoryzację Ministra Gospodarki w ramach Dyrektywy 98/37/WE.

2004 – Ośrodek Certyfikacji IMBiGS wpisano do rejestru jednostek notyfikowanych Unii Europejskiej pod numerem 1454.

2004 – Ośrodek Certyfikacji IMBiGS uzyskał autoryzację odpowiednich ministrów w ramach Dyrektyw: niskonapięcio-wej 73/23/EWG, hałasu zewnętrznego 2000/14/WE, kompa-tybilności elektromagnetycznej 89/336/EWG, wyrobów bu-dowlanych 89/106/WE.

2005, 2007, 2008 – Rozszerzenie zakresu autoryzacji Ośrodka Certyfikacji IMBiGS dotyczące Dyrektywy 89/106/WE.

2009 – Rozszerzenie zakresu autoryzacji Ośrodka Certyfikacji IMBiGS dotyczące nowych Dyrektyw: kompatybilności ma-gnetycznej 2004/108/WE, maszynowej 2006/42/WE oraz ni-skonapięciowej 2006/95/WE.

Wszystkie rozszerzenia zakresu autoryzacji IMBiGS zo-stały odnotowane w rejestrze jednostek notyfikowanych Unii Europejskiej.

35

Laboratoria akredytowane

Od momentu swego powstania Instytut, jako pierwsza i dłu-go jako jedyna jednostka naukowo-badawcza w Polsce, reali-zował tematykę oceny i doskonalenia maszyn budowlanych wg wypracowanych własnymi siłami metod i procedur badawczych.

Swoją działalnością Instytut stymulował rozwój polskiego przemysłu maszyn budowlanych, zwłaszcza w początkowym okresie jego powstania. Współpracując z biurami konstruk-cyjnymi oraz z przemysłem, wyspecjalizowane zespoły pra-cowników Instytutu prowadziły badania prototypów maszyn i zajmowały się doskonaleniem ich konstrukcji.

W tym czasie laboratoria Instytutu wyspecjalizowały się m.in. w prowadzeniu badań: tensometrycznych, poziomu hałasu, drgań na stanowisku operatora oraz ergonomii. Powstało Centralne Laboratorium, a następnie Zakład Badań Instrumentalnych, który był inicjatorem zastosowania ETO w badaniach maszyn.

Od roku 1994 laboratoria Instytutu w wyniku zmian organiza-cyjnych działają jako Laboratorium Badań Maszyn Roboczych i Górniczych posiadające aktualnie akredytację nr 049 Polskiego Centrum Akredytacji. Stosowany w Laboratorium system jakości zapewnia bezstronność i rzetelność badań, gwarantuje klientom ochronę ich interesów oraz poufność dotyczących ich informacji.

Laboratorium Badań Maszyn Roboczych i Górniczych IMBiGS prowadzi następujące rodzaje badań:

• badania rozwojowe maszyn roboczych i górnictwa skal-nego oraz zespołów maszyn,

• badania ww. maszyn, urządzeń, surowców oraz wyro-bów budowlanych na potrzeby wyspecyfikowane przez klientów,

• badania zgodności, w tym na potrzeby certyfikacji wy-robów,

• ekspertyzy.

Laboratorium specjalizuje się w szczególności w badaniach konstrukcji chroniących operatorów maszyn ROPS/FOPS oraz badaniach maszyn i urządzeń budowlanych: do robót ziem-nych, wykończeniowych i instalacyjnych; maszyn drogowych i transportowych; do przeróbki kruszyw; do produkcji, trans-portu i układania mieszanki betonowej; do produkcji drobno-wymiarowych elementów budowlanych.

Badane są również rusztowania systemowe, deskowania, zawiesia, układy hydrauliczne maszyn i urządzeń, ustroje no-śne, części maszyn i urządzeń, elementy sterujące na sta-nowiskach pracy oraz instalacje elektryczne w maszynach i urządzeniach.

Bardzo istotną grupą badań są badania właściwości kru-szyw, kamienia budowlanego oraz wyrobów z kamieni bu-dowlanych i betonu.

Obecnie tworzone jest w IMBiGS drugie laboratorium – Laboratorium Surowców i Wyrobów Budowlanych, które po uzyskaniu akredytacji PCA przejmie badania dotyczące su-rowców i wyrobów budowlanych realizowane dotychczas przez LBMRiG.

W latach 2006-2010 Laboratorium zrealizowało ponad 800 umów na badania, w ramach akredytacji i poza nią. Każda umo-wa przewidywała sprawdzenie kilku cech badanego obiektu. Przeprowadzono łącznie kilka tysięcy badań.

36

Działalność certyfikacyjna

W latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia Instytut pro-wadził ocenę i kwalifikację oraz stopień przystosowania ma-szyn i urządzeń dla budownictwa. Instytut w ramach upraw-nień państwowych był upoważniony do:

• nadawania zezwolenia upoważniającego do oznacza-nia określonych wyrobów państwowymi znakami jako-ści „Q” i „1”,

• nadawania zezwolenia upoważniającego do oznaczania wyrobów znakiem bezpieczeństwa „B”,

• wydawania określonym wyrobom świadectw kwalifikacji jakości (SKJ) upoważniających do produkcji i obrotu to-warowego,

• od 1993 do 2004 r. – wydawania certyfikatów bezpieczeń-stwa „B”,

• od 2004 r. – wydawania m.in. ocen zgodności wyrobów, jako jednostka notyfikowana UE.

W okresie od 1973 do 1993 roku w Instytucie wydano:• 2570 świadectw SKJ,• ponad 1400 świadectw dotyczących państwowych znaków

jakości „Q” i „1”,• ponad 1100 świadectw dotyczących dobrowolnego znaku

bezpieczeństwa „B”.

Ośrodek Certyfikacji Wyrobów, w ramach obligatoryjnej certyfikacji na znak bezpieczeństwa „B”, która funkcjonowała w okresie od 1993 do 2004 r., wydał ponad 2500 certyfikatów.

Prowadzone w Instytucie badania maszyn i wyrobów, jego kompetencje oraz stałe podnoszenie kwalifikacji pracowników pozwoliło uzyskać akredytacje PCA dla IMBiGS, jako jednostki certyfikującej wyroby i usługi oraz systemy zarządzania.

Podstawą certyfikacji są odpowiednie normy, dyrektywy oraz inne dokumenty odniesienia, które określają, jakie proce-dury zostaną uruchomione w danym procesie certyfikacyjnym.

Instytut zapewnia równe traktowanie wszystkich klientów, bezstronne postępowanie, a także zachowanie poufności in-formacji uzyskanych w trakcie procesu certyfikacji i nadzoru realizowanego przez Ośrodek Certyfikacji.

Instytutu Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego jest uznaną jednostką certyfikacyjną, która w obszarach zde-finiowanych w akredytacji PCA prowadzi:

• certyfikację zgodności z dyrektywami UE,• certyfikację dobrowolną maszyn i urządzeń na znak bez-

pieczeństwa „B”, • certyfikację dobrowolną maszyn używanych,• certyfikację dobrowolną z wymaganiami dokumentów

odniesienia uzgodnionymi z klientem,• certyfikację systemów zarządzania jakością.

Działalność IMBiGS w obszarze certyfikacji wspomagają: • Komitet Techniczny ds. Certyfikacji Wyrobów, • Komitet Techniczny ds. Certyfikacji Systemów Zarządzania,• Rada ds. Certyfikacji.

W latach 2004-2010 Instytut wydał łącznie 725 certy-fikatów i aneksów do certyfikatów.

Działalność normalizacyjna

Wieloletnie doświadczenie związane z badaniami maszyn, urządzeń i surowców mineralnych oraz opracowywaniem no-wych stanowisk badawczych przez pracowników naukowo--technicznych Instytutu wykorzystywane jest w prowadzonej działalności normalizacyjnej. IMBiGS uczestniczy w pracach normalizacyjnych na szczeblu krajowym i międzynarodowym. Przedstawiciele Instytutu biorą udział w pracach wielu komite-tów technicznych oraz grup roboczych PKN, CEN i ISO, jako: przewodniczący, zastępcy, sekretarze, eksperci, członkowie lub przedstawiciele z upoważnienia PKN.

W Instytucie działają sekretariaty czterech normalizacyj-nych komitetów technicznych ISO i PKN:

• ISO/TC 195 ds. Maszyn i Urządzeń Budowlanych• PKN/KT 13 ds. Maszyn do Robót Ziemnych i Drogowych

oraz Żurawi Samojezdnych• PKN/KT 14 ds. Maszyn i Urządzeń dla Budownictwa,

Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz Górnictwa Skalnego

• PKN/KT 108 ds. Kruszyw i Kamienia Budowlanego

Dyrektor Instytutu dr Stefan Góralczyk jest członkiem Rady Normalizacyjnej PKN (kadencji 2007-2011). Jest także przed-stawicielem PKN w CEN/TC 264 „Kamień Naturalny” oraz w Grupie Roboczej ds. Kruszyw komitetu technicznego ISO/TC 71. Sprawuje funkcję przewodniczącego komitetu tech-nicznego PKN/KT 108. ds. Kruszyw i Kamienia Budowlanego. Jako członek uczestniczy w pracach PKN/KT 274 ds. Betonu oraz CEN/TC 154 ds. Kruszyw.

39

Foresight OGWK

Projekt POIG 1.1. „Foresight w zakresie priorytetowych i innowacyjnych technologii zagospodarowywania odpadów pochodzących z górnictwa węgla kamiennego” jest od kwiet-nia 2009 r. realizowany przez Instytut wspólnie z Politechniką Śląską oraz Akademią Górniczo-Hutniczą.

Głównym celem projektu jest identyfikacja wiodących technologii zagospodarowania odpadów górniczych o zna-czeniu strategicznym, których rozwój w następnych 20 latach będzie priorytetowy dla Polski, oraz opracowanie scenariu-szy ich rozwoju przez zastosowanie usystematyzowanej me-todyki badawczej. Projekt obejmuje trzy obszary prioryteto-we (działania w każdym obszarze koordynuje inna jednostka):

• technologie odpadowe wydobywcze węgle kamienne-go (IMBiGS),

• technologie odpadowe przeróbcze węgla kamiennego (PŚl.),• technologie odpadowe z udostępniania węgla kamien-

nego (AGH).

Głównym efektem projektu będzie wskazanie scenariuszy rozwoju priorytetowych i innowacyjnych technologii w branży zagospodarowywania odpadów z górnictwa węgla kamien-nego oraz wypracowanie spójnej strategii rozwoju tej branży.

Honorowy patronat nad projektem sprawują: Minister Gospodarki, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Minister Środowiska.

Koordynatorem projektu jest dr Stefan Góralczyk – dyrektor IMBiGS.

40

Projekty badawcze

W okresie 2006-2010 w Instytucie są realizowane lub zo-stały zrealizowane następujące projekty badawcze typu grant:

• Nr 4 T07 C 04627 „Analiza niskoenergochłonnych pro-cesów mechanicznego niszczenia materiałów wielokom-ponentowych”

• Nr 4 T07 C 07228 „Układ sterowania koparką wspoma-gający operatora”

• Nr 4 T12 D 02430 „Ocena skuteczności zasilania silnika spalinowego gazem ziemnym w celu ograniczenia zanie-czyszczeń w warunkach użytkowania silnika w maszynie do robót ziemnych – ciągniku gąsienicowym”

• Nr N N502 360137 „Konstrukcje chroniące typu ROPS dla małych pojazdów o masie do 1000 kg”

projekt zamawiany:• Projekt PBZ-KBN-125/509/2005 „Opracowanie założeń

krajowego systemu zbiórki złomu baterii i akumulato-rów wraz z sugestiami zmian legislacyjnych oraz dzia-łań edukacyjnych”

oraz projekty rozwojowe:• Projekt N R09 0006 06 „Identyfikacja potencjału ener-

getycznego depozytów mułów węglowych w bilansie pa-liwowym kraju oraz strategia rozwoju technologicznego w zakresie ich wykorzystania”

• Projekt R14 026 03 „Opracowanie technologii przetwa-rzania i odzysku uciążliwych dla środowiska odpadów opakowaniowych na materiały budowlane i wyroby użyt-kowe „

• Projekt R03 019 01 „Metodyka dostosowywania łado-warek kołowych do aktualnych wymagań UE w zakresie drgań i emisji hałasu na przykładzie ładowarki 534E.”

• Projekt N R03 0009 04 „Metody pomiaru energii ude-rzenia ubijaków wibracyjnych do zagęszczania gruntu

oraz budowa doświadczalnego stanowiska badawcze-go jako urządzenia normowego”

• Projekt N R03 0025 06 „Technologia produkcji oraz ze-staw maszyn i urządzeń do perforacji płyt styropiano-wych przeznaczonych do stosowania w kompleksowych systemach ociepleń”

Projekty celowe

Projekty celowe realizowane są w IMBiGS od 1992 r. i obej-mują wszystkie sfery działalności b+r. Od 2002 r. Instytut ak-tywnie włączył się w program FSNT NOT dotyczący projek-tów celowych dla MŚP, finansowanych z funduszy MNiSW. Udział w pracach na projektami celowymi dotyczył zwykle prac projektowo-konstrukcyjnych oraz wszystkich badań: modelu, prototypu, stanowiskowych, bezpieczeństwa, cer-tyfikacyjnych.

W latach 1992 – 2010 r. Instytut wziął udział w realizacji po-nad 130 projektów celowych różnego typu. Oto niektóre z nich:

• Obróbkowe stanowisko numeryczne dla technologicz-no-informatycznej realizacji wysokowydajnych i złożo-nych procesów obróbkowych

• „Driller” program do wytyczania trasy przewiertu ste-rowanego

• Opracowanie i wykonanie maszyny nowej generacji do przecisków

• Opracowanie i wykonanie nowej generacji przycisku sen-sorowego dla pieszych

• Hydrostatyczny napęd mostu przedniego równiarki dro-gowej RD165

• Opracowanie i wykonanie nowej generacji głowicy do przewiertów ze śledzeniem teleoptycznym

• Ciężka zagęszczarka nawrotna nowej generacji o masie

41

ok. 500 kg i sile wymuszającej 60 kN, z różnymi układami napędowymi oraz hydrauliczną zmianą kierunku posuwu

• Nowej generacji pojazdy elektryczne towarowe o dopusz-czalnej ładowności 1250 kg oraz pojazd osobowy w układzie 2+2, przeznaczone do transportu bliskiego ładunków i ludzi

• Nowa rodzina pojazdów elektrycznych wielomiejsco-wych w odmianach 6-i 8-osobowych oraz pojazd spe-cjalistyczny, z innowacyjnymi bateriami trakcyjnymi lito-wo-jonowymi oraz silnikami bezszczotkowymi

• Typoszereg nowej generacji aktywnych głowic posze-rzających z innowacyjnym sterowaniem teleoptycznym, przeznaczonych do wykonywania przewiertów w grun-tach zwięzłych za pomocą wiertnic poziomych

• Typoszereg mobilnych urządzeń do recyklingu płuczek wiertniczych przeznaczonych do współpracy z wiertni-cami pionowymi oraz horyzontalnymi o małych i śred-nich wydajnościach

• Linia technologiczna do produkcji rur betonowych o pre-cyzyjnie odwzorowanych kształtach kołnierzy uszczel-niających

• Betoniarka turbinowa o zmiennej prędkości obrotowej układu mieszającego i pojemności zasypowej 2250 dm3

• Węzeł tnący półproduktu w postaci wyprasek polime-rowo-wiórowych na gotowe wsporniki palet płaskich, stosowany w linii technologicznej do produkcji wspor-ników palet

• Nowa rodzina elektrycznych pojazdów miejskich katego-rii NEV, z innowacyjnymi układami jezdnymi – obejmują-ca osobowe oraz towarowe odmiany pojazdów

• Wiertnica ciężka z udarem dolnym do prac na gruntach zwięzłych i skalistych, zabudowana na podwoziu samo-chodowym

• Specjalistyczna maszyna o budowie modułowej do roz-drabniania biomasy z roślin energetycznych w postać handlową dla energetyki i użytkowników indywidualnych

• Nowej generacji instalacje elektryczne do pojazdów akumu-latorowych, obejmujące jednostki napędowe prądu prze-

miennego i stałego oraz energooszczędny system oświe-tlenia z wykorzystanie diod elektroluminescencyjnych LED

• Uniwersalne osprzęty robocze nowej generacji z napę-dami hydraulicznymi, mocowane z zastosowaniem szyb-kozłączy do maszyn roboczych

• Małogabarytowa uniwersalna wiertnica pionowa na pod-woziu gąsienicowym do zadań inżynieryjnych i geotech-nicznych

• Typoszereg nowoczesnych pomp płuczkowo-iniekcyj-nych o napędzie hydraulicznym do tłoczenia zawiesin cementowych i bentonitowych

• Betoniarka korytowa dwuwałowa o pojemności zasy-powej 750 dm3 do produkcji wysokiej jakości miesza-nek betonowych

42

• Typoszereg wielofunkcyjnych, przejezdnych agregatów hydraulicznych nowej generacji z napędem spalinowym

• Wiertnica pozioma nowej generacji z laserowym pozy-cjonowaniem głowicy roboczej i bezpłuczkowym odpro-wadzeniem urobku z obszaru przewiertu

• Typoszereg nowoczesnych wózków użytkowych o er-gonomicznej budowie modułowej z energooszczędnym napędem elektrycznym

• Typoszereg wózków ze stabilizacją prędkości jazdy i in-teligentnymi układami doładowania baterii z wykorzysta-niem alternatywnych źródeł energii elektrycznej

• System nowej generacji do odwadniania osadów, ze ste-rowaną automatycznie niskociśnieniową pneumatyczną prasą przeponową o trzech typowielkościach

• Energooszczędna linia technologiczna do bezodpado-wej produkcji gotowych mas tynkarskich przeznaczo-nych na strukturalne powłoki dekoracyjne

• Wielokomorowy zespół ważąco-podający do pre-cyzyjnego dozowania poszczególnych frakcji kruszywa w wytwórniach mieszanki betonowej

• Betoniarka samochodowa o pojemności mieszalnika 12 m3 na naczepie wieloosiowej

• Zespół do podawania mieszanki betonowej z obroto-wym wysięgnikiem rozdzielczym o konstrukcji cienko-ściennej - dla pomp do betonów ciężkich, stosowanych w konstrukcjach budowlanych o wysokiej wytrzymałości

43

Projekty międzynarodowe

Koordynacją i realizacją projektów międzynarodowych zajmu-je się w Instytucie Zakład Europejskiego Obszaru Badawczego (CTT) oraz Współpracy Międzynarodowej wraz z zakładami merytorycznymi odpowiednimi dla danego projektu. W ostat-nim czasie realizowano projekty:

EEN central Poland – wspieranie innowacyjności przed-siębiorstw i międzynarodowej współpracy technologicznej.

Działająca w Instytucie placówka EEN Central Poland jest częścią europejskiej sieci Enterprise Europe Network wspie-rającej innowacyjność przedsiębiorstw i międzynarodową współpracę technologiczną. Sieć EEN oferuje małym i śred-nim przedsiębiorcom usługi w zakresie:

• informacji nt. prawa, polityk i programów Unii Europejskiej,• rozwijania współpracy podmiotów gospodarczych, ze szcze-

gólnym uwzględnieniem współpracy międzynarodowej,• stymulowania potencjału innowacyjnego przedsiębiorstw

oraz transferu technologii i wiedzy,• ułatwienia udziału w programach ramowych UE na rzecz

badań i rozwoju.

WasteTrans – wsparcie transferu technologii związanych z gospodarką odpadami.

Realizowany przez Instytut przy wsparciu Norweskiego Mechanizmu Finansowego projekt WasteTrans jest skierowa-ny do wszystkich podmiotów związanych z gospodarowaniem odpadami i oferuje profesjonalną pomoc firmom oraz instytu-cjom poszukującym innowacyjnych rozwiązań niedostępnych na polskim rynku, a także organizacjom szukającym za grani-cą odbiorców dla swoich technologii lub know-how.

WEEEZO – transfer wiedzy w zakresie zagospodarowy-wania odpadów elektrycznych i elektronicznych.

Realizowany przez Instytut przy wsparciu Norweskiego Mechanizmu Finansowego projekt WEEEZO koncentruje się na

upowszechnianiu oraz transferze wiedzy i dobrych praktyk w ob-szarze zagospodarowywania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. W ramach projektu jest realizowany program edukacyjny oraz działania wspierające współpracę biznesową.

coachBioEnergy – sieć wiedzy w zakresie produkcji i wy-korzystania biomasy do celów energetycznych.

Instytut bierze udział w realizowanym w Polsce projekcie CoachBioEnergy, którego celem jest promowanie zrównowa-żonego wykorzystania energii z biomasy w regionie Europy Centralnej. W ramach tego projektu 18 różnych organizacji z Czech, Słowacji, Polski, Węgier, Niemiec i Austrii – wspo-maganych przez dwie instytucje z Ukrainy – działa w celu wy-pracowania i rozwinięcia najlepszych rozwiązań dotyczących środowiskowych, ekonomicznych i socjologicznych aspektów wykorzystania biomasy.

MediaTrans – nowe technologie w branży medialnej.Głównym celem projektu był rozwój i zastosowanie nowych

metod stymulowania międzynarodowej współpracy sektora badawczo-rozwojowego i małych i średnich przedsiębiorstw w sektorze przemysłu medialnego. Instytut był koordynatorem tego projektu w Polsce. Oprócz IMBiGS w projekcie uczest-niczyły instytucje z Niemiec, Wielkiej Brytanii, Bułgarii i Indii.

EUWaS – Europejski Asystent w Sektorze Odpadów.Projekt realizowany w ramach programu e-Content –

European Digital Content for the Global Networks. Instytut jest koordynatorem działań w obszarze projektu na kraje Europy Wschodniej (Litwa, Łotwa, Ukraina).

44

Współpraca międzynarodowa

Instytut od wielu lat współpracuje z szeregiem międzyna-rodowych organizacji, stowarzyszeń oraz sieci naukowych oraz z wieloma instytucjami zagranicznymi.

Organizacje międzynarodowe• ISO Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna• cEN Europejski Komitet Normalizacyjny• UNEScO Organizacja Narodów Zjednoczonych

ds. Oświaty Nauki i Kultury

Stowarzyszenia• Iaarc International Association for Automation

and Robotics in Construction (Międzynarodowe Stowarzyszenie Automatyzacji i Robotyzacji w Budownictwie)

• rILEM Réunion Internationale des Laboratoires et Experts des Matériaux, systèmes de construction et ouvrages (Międzynarodowy Związek Laboratoriów i Ekspertów ds. Materiałów, Systemów i Konstrukcji Budowlanych)

• UEPG Union Européenne des Producteurs de Granulats (Europejski Związek Producentów Kruszyw)

• VDc Verein Deutsche Zementindustrie (Związek Niemieckiego Przemysłu Cementowego)

Sieci naukowe i platformy technologiczne Loga • INcrEaSE International Cooperation on Research in

Environmental Protection, Process Safety and Energy Technology (Polsko-Niemiecka Sieć Naukowa ds. Ochrony Środowiska, Bezpieczeństwa Procesowego i Inżynierii Energetycznej)

• ENVITEch-Net Międzynarodowa Sieć Naukowa ds.Tech-nologii Ochrony Środowiska

• EEN Enterprise Europe Network (Europejska Sieć Przedsiębiorczości)

• ETPSMr European Technology Platform of Sustainable Mineral Resources (Europejska Platforma Technologiczna Zrównoważonego Rozwoju Zasobów Mineralnych)

Instytucje (wybrane)• TÜV Technischer Überwachungs Verein (Urząd Dozoru

Technicznego), Niemcy• SINTEF Fundacja na Rzecz Nauki i Badań Przemysłowych,

Norwegia• VUSTah Výzkumný ústav stavebních hmot (Instytut

Badawczy Materiałów Budowlanych), Czechy

45

• TZUS Technický a zkušební ústav stavební Praha (Instytut Badawczy Budownictwa), Czechy

• UMSIchT Fraunhofer-Institut für Umwelt-, Sicherheits- und Energietechnik (Instytut Fraunhofera ds. Ochrony Środowiska i Bezpieczeństwa Energetycznego), Niemcy

• aIDIcO Instituto Tecnológico de la Construcción (Instytut Techniki Budowlanej), Hiszpania

• raMBOLL Rambøll Group A/S, Dania• SP Technical Research Institute of Sweden (Szwedzki

Naukowo-Badawczy Instytut Techniczny)

Współpraca z uczelniamiInstytut współpracuje również z kilkoma zagranicznymi uczel-

niami technicznymi w Niemczech (Uniwersytety Techniczne w Magdeburgu, Dreźnie i Monachium) i Czechach (Uniwersytet Techniczny w Ostrawie) oraz na Słowacji (Uniwersytet Techniczny w Zwoleniu), Litwie (Uniwersytet Techniczny w Kownie) i Ukrainie (Ukraiński Uniwersytet Leśniczy w Lwowie).

Europejskie Konsorcjum EuroTest IMBiGS, jako członek założyciel Europejskiego Konsorcjum

EuroTest, współpracuje też z instytucjami zagranicznymi, m.in. z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Włoch, Szwecji, Czech, Słowacji i Rumunii. Celem tego porozumienia jest utrzymanie jedna-kowego, wysokiego standardu bezpieczeństwa maszyn we wszystkich krajach stowarzyszonych. Jednostki badawcze na-leżące do „EURO TESTU” zobowiązują się do oceny maszyn i urządzeń budowlanych według ujednoliconych zasad i list kontrolnych. Otwiera to drogę do europejskiej marki ujedno-liconych badań jakości.

Komisja ds. Polsko-chińskiej Współpracy Naukowo-Technicznej

Instytut jest także stałym członkiem Polsko-Chińskiej Komisji ds. Współpracy Naukowo-Technicznej. Współpraca dotyczy tematu nr 272-13 „Mechanizacja budownictwa mieszkanio-wego oraz badanie małych i średnich maszyn budowlanych”.

46

Działalność szkoleniowa

Szkolenie w zakresie uprawnień do obsługi maszyn robo-czych funkcjonuje w Polsce od około 60 lat. W pierwszych la-tach funkcjonowania były to m.in. kursy doszkalające dla osób obsługujących maszyny i urządzenia, związane z eksploata-cją i BHP oraz podnoszeniem kwalifikacji specjalistów różne-go szczebla. W późniejszych latach szkolono pracowników w celu zwiększenia wydajności pracy i odpowiedniego wyko-rzystania maszyn na budowach. Instytut początkowo współ-pracował z ZRZ, a potem ze jednoczeniem ZREMB, zajmu-jąc się wybraną tematyką merytoryczną i tworząc podstawy do kursowego szkolenia maszynistów. W 1982 roku Minister Budownictwa i PMB powierzył dyrektorowi Instytutu nadzór nad czterema Centralnymi Ośrodkami Szkolenia Maszynistów: we Wrocławiu, Radomiu, Mińsku Mazowieckim i Włocławku.

W 1983 r. Instytut przejął nadzór nad procesem szkolenia i kwalifikowania maszynistów ciężkich maszyn budowlanych i drogowych, aktualnie operatorów maszyn roboczych, które re-alizowane było w ponad 60 jednostkach zlokalizowanym w ca-łym kraju. W 1997 r. cztery centralne ośrodki wróciły w struktury ministerialne, jednakże programowo nadal podlegały nadzorowi IMB, który odpowiedzialny był m.in. za programy szkolenia oraz przeprowadzanie egzaminów, po zdaniu których kursanci uzy-skiwali uprawnienia państwowe do obsługi maszyn. Do 2004 r. szkolenia w kraju prowadziło ponad 100 ośrodków.

Od 1985 r. instytut koordynuje szkolenie i kwalifikowanie spawaczy, w tym pracowników nadzoru, dla resortu budow-nictwa.

Obecnie IMBiGS zajmuje się szkoleniem i podnoszeniem kwalifikacji zawodowych kadr zatrudnionych w szeroko rozu-mianej branży budowlanej. W ostatnich latach poszerzono za-kres działalności szkoleniowej o obszary związane z górnic-twem skalnym, ochroną środowiska i przepisami UE.

47

Instytut, na podstawie przyznanych uprawnień, koordynu-je cały proces szkolenia operatorów maszyn roboczych i in-nych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych w Polsce.

centrum Koordynacji Szkolenia Operatorów MaszynRealizacją zadań nałożonych na Instytut przez rozporzą-

dzenia Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i hi-gieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych oraz uznawania kwalifikacji zawodowych zajmuje się działające w IMBiGS Centrum Koordynacji Szkolenia Operatorów Maszyn.

Koncentruje ono swoją działalność na: • koordynacji szkolenia i kwalifikowania operatorów ma-

szyn roboczych w Polsce, • uznawaniu kwalifikacji zawodowych nabytych w pań-

stwach członkowskich UE, EFTA i w Szwajcarii.

Centrum opracowuje i aktualizuje programy szkolenia, pla-ny i dokumentacje programowe, procedury egzaminacyjne dla kursowego szkolenia operatorów. Upoważnia, po spełnie-niu określonych wymagań, jednostki do prowadzenia szkoleń w określonych specjalnościach oraz ewidencjonuje i nadzo-ruje kursy przez nie prowadzone. Prowadzi rejestr wydanych uprawnień dla operatorów oraz uprawnień zatrzymanych przez organa kontroli i ścigania.

W latach 1990-2010 we wszystkich ośrodkach szkolenia w Polsce przeszkolono łącznie ponad 550 tys. osób w róż-nych specjalnościach i klasach uprawnień.

Zakład Kształcenia Ustawicznego, który funkcjonuje w strukturze Instytutu, jest niepubliczną placówką kształce-nia ustawicznego w rozumieniu ustawy o systemie oświaty. Jest wpisany pod numerem 971K do ewidencji szkół i pla-cówek niepublicznych prowadzonej przez m.st. Warszawa.

Zatrudnia profesjonalną kadrę dydaktyczną do prowadzenia zajęć. Realizując zadania szkoleniowe, współpracuje z zakła-dami merytorycznymi Instytutu. Po ukończeniu kursu każdy uczestnik otrzymuje zaświadczenie na druku zatwierdzonym przez MEN.

Zakład prowadzi kształcenie, dokształcanie i doskonale-nie zawodowe osób dorosłych w zakresie:

• górnictwa skalnego, • gospodarki odpadami, • obsługi maszyn i urządzeń do robót ziemnych, drogo-

wych i budowlanych, • obsługi maszyn eksploatowanych w odkrywkowym

górnictwie skalnym, • systemów jakości, • technik informatycznych, • procesów zarządzania • szkoleń BHP,• pozostałej tematyki opracowanej zgodnie z sugestia-

mi klienta.

Ośrodek Szkolenia Operatorów MaszynOśrodek wchodzi w skład Zakładu Kształcenia Ustawicznego.

Jest to placówka upoważniona do szkolenia operatorów ma-szyn ziemnych, budowlanych i drogowych oraz innych urządzeń technicznych we wszystkich specjalnościach i kategoriach. Prowadzi też szkolenia montażystów rusztowań budowlano--montażowych metalowych, m.in. na zaprojektowanych spe-cjalnie do tego celu ścianach treningowych – przy współpra-cy z firmą PERI.

W rankingu ośrodków szkolenia operatorów maszyn pod względem liczby przeszkolonych osób OSOM plasuje się w pierwszej szóstce tego typu ośrodków w Polsce.

W dniu 29 lipca 2004 r. Ośrodek uzyskał certyfikat potwier-dzający wdrożenie systemu zarządzania jakością ISO 9001.

48

Tychy

Katowice

Kraków

Ostrołęka

Częstochowa

Starachowice

ZamośćStalowa Wola

Warszawa

OSOM IMBiGS

Ma to zasadniczy wpływ na proces szkolenia oraz organi-zację kursów.

W latach 2003-2010 Ośrodek przeszkolił łącznie ponad 21 000 osób, w tym blisko 2 tys. bezrobotnych, skierowa-nych przez urzędy pracy.

Ośrodek szkoli operatorów w swojej siedzibie w Warszawie oraz w 9 filiach zlokalizowanych w Starachowicach, Ostrołęce, Zamościu, Stalowej Woli (2 filie), Katowicach, Częstochowie, Tychach i Krakowie.

49

Działalność wydawnicza

W Instytucie za wydawnictwa w różnym okresie czasu od-powiadały: Ośrodek Wydawniczy IOMB, Komitet Redakcyjny Wydawnictw Instytutu IMB, Oficyna Wydawnicza IMBiGS, Zakład Wydawnictw i Promocji IMBiGS. Wydawały one, opracowane przez zakłady merytoryczne, informacje w postaci artykułów, biu-letynów, wkładek tematycznych do czasopism i czasopism spe-cjalistycznych. Opracowywały i przygotowały do druku instrukcje, wytyczne, broszury lub publikacje zwarte, także w ramach biblio-teki naukowej Instytutu. Niektóre publikacje były kierowane do wy-dawnictw zewnętrznych, takich jak Arkady, PWN, PWE czy Sigma.

Przez ostatnie 60 lat wydawano w Instytucie, w różnych okresach, łącznie 18 czasopism specjalistycznych. Oto kilka przykładowych:

• „Informator Postępu Techniczno-Ekonomicznego w Budow- nictwie”

• „Problemy Inwestowania i Rozwoju”• „Express Informacja o Postępie Technicznym i Ekonomicznym

w Budownictwie i Przemyśle Materiałów Budowlanych”• „Problemy Mechanizacji Budownictwa”• „Mechanizacja Budownictwa: czasopismo techniczno-

-ekonomiczne”• „Prace Instytutu. Instytut Mechanizacji Budownictwa”• „Prace Instytutu. Problemy Mechanizacji Budownictwa”• Biuletyn Techniczny „Informacja”

W pewnym okresie redagowano wkładkę „Problemy Mechanizacji Budownictwa-Instytut Mechanizacji Budownictwa” w „Przeglądzie Budowlanym” oraz w ramach wkładek „Wiadomości techniczne ZREMB” i „Wiadomości techniczne BUMAR”, pu-blikowano artykuły pracowników IMBiGS w „Przeglądzie Mechanicznym”.

Publikacje pracowników naukowych i badawczo-technicznych są oceniane przez działający w Instytucie Komitet Redakcyjny

Wydawnictw IMBiGS i kierowane do wydawnictw zewnętrznych lub po pozytywnej recenzji są wydawane drukiem przez Zakład Wydawnictw i Promocji.

W latach 1973-2011 wydano drukiem 409 publikacji zwar-tych – książek. Opublikowano 814 artykułów w czasopismach specjalistycznych oraz 517 referatów publikowanych w mate-riałach konferencyjnych.

Obecnie Instytut jest wydawcą dwóch czasopism nauko-wo-technicznych:

• miesięcznika „Przegląd Mechaniczny” – istniejącego od 1935 r. (9 pkt. MNiSW), wydawanego od 2001 r.

50

• kwartalnika „Technologia i Automatyzacja Montażu” – istnie-jącego od 1935 r. (6 pkt. MNiSW), wydawanego od 2007 r.

oraz • serii wydawniczej „Informacja Naukowa” – istniejącego

od 1991 r., wcześniej Prace IINTE, wydawanej od 2002 r.,• rocznika „Działalność (IMB) IMBiGS” wydawanego

od 1973 r.

W lutym 2010 r. odbyła się w Warszawie specjalna sesja jubi-leuszowa z okazji 75-lecia „Przeglądu Mechanicznego”. Więcej informacji na temat czasopism, a także artykuły opublikowa-ne w latach 2001-2010 można znaleźć na witrynach interneto-wych PM i TiAM.

51

Konferencje

W ramach statutowego upowszechniania wyników pro-wadzonych badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych Instytut, poza organizowanymi cotygodniowo seminariami oraz udziałem w specjalistycznych targach, a także wysta-wach krajowych i zagranicznych dotyczących m.in. działal-ności innowacyjnej i wynalazczej, organizuje konferencje te-matyczne. Oto niektóre z nich.

Konferencja Naukowa Mechanizacji BudownictwaInstytut zorganizował pierwszą taką konferencję w roku

1981 r. Zajmowano się problematyką naukowo-badawczą do-tyczącą technologii zmechanizowanej produkcji budowlanej, eksploatacją i doskonaleniem konstrukcji maszyn stosowa-nych w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych. Stanowiło to podstawę do dyskusji nad kierunkami dalszego rozwoju mechanizacji budownictwa w Polsce.

Międzynarodowa Konferencja „Odpady i Środowisko”IMBiGS wraz z trzema placówkami naukowymi z Republiki

Czeskiej zorganizował w Krakowie w dniach 21-22 paździer-

nika 2010 roku konferencję dotyczącą zagospodarowania od-padów i ochrony środowiska. Konferencja ta jest organizowa-na naprzemiennie w Polsce i Republice Czeskiej. Konferencja krakowska byłą jedną z imprez zrealizowanych w ramach pro-jektu WasteTrans zajmującego sie transferem technologii zwią-zanych z gospodarką odpadami, który Instytut wykonuje przy wsparciu Norweskiego Mechanizmu Finansowego.

Konferencję inaugurującą projekt Foresight OGWK2 czerwca 2009 r. w Warszawie została zorganizowana przez

Instytut konferencja inaugurującą projekt „Foresight w zakre-sie priorytetowych i innowacyjnych technologii zagospodaro-wywania odpadów pochodzących z górnictwa węgla kamien-nego”, nad którą patronat honorowy objął Minister Gospodarki p. Waldemar Pawlak. W konferencji udział wzięli przedsta-wiciele Ministerstwa Gospodarki, Ministerstwa Środowiska, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Wyższego Urzędu Górniczego, Związku Gmin Górniczych oraz podmiotów zwią-zanych z branżą wydobywczą.

Konferencja „Ekologiczne innowacje w obszarze go-spodarki odpadami – szansą dla rozwoju regionalnego”

Konferencja została zorganizowana przez Instytut w dniu 17 listopada 2008 r. w Warszawie, również przy wsparciu Norweskiego Mechanizmu Finansowego. W ramach konferencji zorganizowano trzy sesje tematyczne poświęcone finansowa-niu przedsięwzięć ekologicznych, systemom zarządzania od-padami i innowacyjnym technologiom gospodarki odpadami.

Forum Producentów KruszywInstytut wraz z Polskim Związkiem Producentów Kruszyw

organizuje corocznie Forum Producentów Kruszyw. Pierwsze odbyło się w listopadzie 2009 roku w Warszawie. Patronat honorowy nad tą imprezą sprawował Minister Gospodarki p. Waldemar Pawlak. Głównymi celami Forum było przedstawienie i przedyskutowanie sytuacji w zmieniających się warunkach ze-wnętrznych oraz w związku z nową unijną polityką surowcową.

52

Drugie Forum, zorganizowane na jesieni 2010 r., dotyczy-ło bezpieczeństwa kruszywowego Polski.

Poza Ministrem Gospodarki swoim patronatem objęli Forum Główny Geolog Kraju p. Henryk Jacek Jezierski oraz Ministerstwo Infrastruktury.

Coraz większy udział przedstawicieli zagranicznych producen-tów oraz dobra współpraca z Europejskim Stowarzyszeniem Pro- ducentów Kruszyw UEPG, a także Europejskim Stowarzyszeniem Przemysłu Górniczego EUROMINES spowodowała nada-nie, kolejnemu – trzeciemu Forum wymiaru międzynarodo-wego. Zajmować się ono będzie głównie problematyką jako-ści kruszyw. Jest to m.in. związane z wprowadzeniem nowego Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące-go wyrobów budowlanych. 3. Forum odbędzie się w 23-24 li-stopada 2011 r. w Sosnowcu.

Spotkania te to zalążek wspólnych działań branży na rzecz nie tylko środowiska, ale i uporządkowania spraw związanych z gospodarką surowcami mineralnymi w Polsce. To także oka-zja do nawiązania współpracy merytorycznej z przedstawicie-lami podobnych organizacji z państw ościennych.

Patenty

W latach 2006-2010 w ramach prowadzonej dzielności statutowej oraz w trakcie realizacji projektów badawczych opracowano 29 innowacyjnych metod i rozwiązań technicz-nych, które zgłoszono do Urzędu Patentowego RP w ramach ochrony własności intelektualnej. Część z nich uzyskała już taką ochronę.

Przyznane prawa wyłączne:• P-200095 „ Sposób utylizacji kineskopów lub monito-

rów oraz odzyskiwania związków itru i eu-ropu z luminoforów otrzymanych z usunię-tej warstwy luminescencyjnej utylizowanych kineskopów lub monitorów”

• P-204855 „Głowica do nitowania»• P-205919 „ Urządzenie do precyzyjnego osadzania fil-

trów w końcówkach pipet»

W tym okresie 9 wzorów przemysłowych uzyskało ochro-nę praw wyłącznych. Został też zgłoszony jeden wynalazek do Europejskiego Urzędu Patentowego: EPO 9460001 „Method for the manufacture of thermal insulation boards”.

Osiągnięcia

Mechanizacja sprawiła, że w ciągu ostatnich kilkudzie-sięciu lat budownictwo z rzemiosła przekształciło się w wiel-ki przemysł. Istniejący od 1951 r. Instytut, obecnie Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, ma w tym procesie poważny udział zarówno poprzez działalność nauko-wo-badawczą, jak systematyczne wdrażanie wyników prac oraz współpracę z przemysłem.

Przez lata działalności Instytut stworzył polską szkołę mecha-nizacji budownictwa. Wykształcił liczną, wysoko kwalifikowaną kadrę pracowników naukowych i technicznych. Wraz z ośrodka-

mi badawczo-projektowymi organizacji przemysłowych BUMAR i ZREMB opracowano i wdrożono wszystkie stosowane w kraju zestawy maszyn budowlanych do różnych technologii i rodzajów budownictwa. Do 2004 r. zbadano w IMBiGS większość zagra-nicznych maszyn i urządzeń, dopuszczając je do obrotu w Polsce.

W dziedzinie górnictwa skalnego Instytut jako jedyny w kraju kompleksowo zajmuje się tą tematyką. Dużą wagę przykłada do realizowanych prac z zakresu ochrony środo-wiska i gospodarki odpadami, w tym powstających w gór-nictwie węglowym. Realizuje też zadania w obszarze au-tomatyzacji procesów produkcyjnych, koncentrując się na montażu elementów i zadaniowej obróbce skrawaniem.

Liczące się w skali kraju, a także na forum międzynarodo-wym osiągnięcia Instytutu, to:

• dominujący udział w stworzeniu i rozwoju podstaw teo-retycznych i praktycznego wdrożenia zasad i metod pro-jektowania technologii i organizacji zmechanizowanej produkcji budowlanej,

• opracowanie i wdrożenie metodyki kompleksowej me-chanizacji w budownictwie polskim na bazie optymal-nych zestawów maszynowych,

• uczestniczenie we wszystkich etapach odbudowy i two-rzenia polskiego przemysłu maszyn budowlanych,

• udział w rozwoju eksportu polskich maszyn i technolo-gii mechanizacji budownictwa,

• współtworzenie najważniejszych projektów produkcyj-nych w obszarze maszyn budowlanych, maszyn i urzą-dzeń oraz nowych technologii w górnictwie skalnym, a ostatnio w gospodarce odpadami,

• nowatorskie opracowania oryginalnych metodyk bada-nia i oceny maszyn oraz samych zespołów maszyn bu-dowlanych z wykorzystaniem ETO,

• opracowane przez pracowników naukowo-technicznych instytutu nowoczesne stanowiska badawcze.

Nagrody i wyróżnienia

Od początku działalności Instytutu wyrazem uznania za pro-wadzone i wdrożone prace naukowo-badawcze oraz za ich war-tość i przydatność dla gospodarki narodowej były różnego stop-nia nagrody państwowe, jak również resortowe. Pracownikom Instytutu wręczano też odznaczenia i medale. Tylko w latach 1973-1979 pracownicy Instytutu otrzymali ponad 50 nagród Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych różnych stopni oraz nagród Dyrektorów Zjednoczeń. Nie spo-sób wymienić wszystkich.

Oto kilka tytułów nagrodzonych opracowań:• „Przygotowanie i wprowadzenie mechanizacji komplek-

sowej do realizacji obiektów w systemach budownictwa mieszkalnego ŚLIZG-ROW oraz WK-70, jak również bu-downictwa przemysłowego P-70” „Współudział w opra-cowaniu konstrukcji typoszeregu koparek hydraulicznych jednonaczyniowych”

• „Opracowanie kompleksowego programu szkolenia opera-torów ciężkich maszyn budowlanych i drogowych”

• „Opracowanie i wdrożenie przedsięwzięć mających na celu uzyskanie oszczędności paliw płynnych w budownictwie”

W ostatnim okresie działalności, tj. w latach 2006-2011, Instytut otrzymał wiele nagród i wyróżnień za działalność wy-nalazczą i innowacyjną, m.in.:

• Nominację do Godła „Teraz Polska” – 2011;• Puchar Marszałka Województwa Śląskiego p. Adama

Matusiewicza za aktywność w Konkursie „Lider Innowacji” i prezentowane do konkursu innowacje;

• Tytuł „Super-Lider Innowacji” za pięciokrotne zdobycie ty-tułu „Lider Innowacji” – Katowice, 2010 r.;

• Krzyż Oficerski Orderu Wynalazczości nadany przez Najwyższą Komisję Odznaczeń Królestwa Belgii na 58. Światowej Wystawie Innowacji, Badań i Nowych Technologii EUREKA’2009 w Brukseli za działalność innowacyjną i pro-mowanie polskich wynalazków i innowacji za granicą – Bruksela, 2009 r.;

55

• W Europejskim Konkursie Promocyjnym – dyplomy EuroLider 2010, 2009 i 2008 w zakresie prowadzenia badań nauko-wych i prac badawczo-rozwojowych;

• W konkursach promocyjnych Lider Rynku 2010, 2009 i 2008 Instytut został uznany za najlepszą w Polsce firmę w zakresie prowadzenia badań naukowych i prac ba-dawczo-rozwojowych;

• Nagrody Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, na Krajowej Wystawie – Giełdzie Wynalazków, za promocję wynalaz-ków za granicą, Warszawa – 2006-2010.

Dyrektor Instytutu dr Stefan Góralczyk otrzymał:• Odznaczenia nadane przez Najwyższą Komisję Odznaczeń

Królestwa Belgii na Światowej Wystawie Innowacji, Badań i Nowych Technologii EUREKA w Brukseli:– Krzyż Oficerski Orderu Wynalazczości, 2008 r.– Krzyż Komandorski Orderu Wynalazczości, 2010 r.

• Honorowy Medal im. Adama Graczyńskiego za szczególne osiągnięcia w zakresie wdrożeń nowych technologii oraz działalność innowacyjną na rzecz gospodarki narodowej – Katowice, 2010 r.

Najwyższa Komisja Odznaczeń Królestwa Belgii uhonorowała także Krzyżami Kawalerskimi i Oficerskimi Orderu Wynalazczości

trzech pracowników IMBiGS za działalność w obszarze wynalaz-ków i wdrażania innowacji do praktyki gospodarczej.

Wiele innowacyjnych rozwiązań opracowanych przez pracow-ników Instytutu, prezentowanych na targach i wystawach wyna-lazków, uzyskało blisko 50 medali, nagród i wyróżnień, w tym:

• 7 nagród Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, z czego 4 za międzynarodowe osiągnięcia wynalazcze;

• 6 złotych i 2 srebrne medale na Światowej Wystawie Innowacji, Badań i Nowych Technologii EUREKA w Brukseli;

56

• 2 złote, 2 srebrne i 1 brązowy medal na Międzynarodowym Salonie Wynalazczości „Concours Lepine” w Paryżu;

• 2 złote, 2 srebrne i 2 brązowe medale targów wynalazczo-ści w : Norymberdze, Genewie, Seulu i Szanghaju;

• 13 medali uzyskanych na targach: Poleko, ITM – salon Nauka dla Gospodarki, IWIS, INTARG;

• 6 tytułów Lider Innowacji. Nagrodzone opracowania (wybrane):• Termiczna metoda przekształcania osadów ściekowych

w lekkie kruszywa dla budownictwa • Technologia wykonywania kompozytowych płyt dla bu-

downictwa z odpadów opakowaniowych • Sposób unieszkodliwiania pyłów stalowniczych • Ekologiczne modułowe wózki użytkowe z napędem elek-

trycznym • Innowacyjna technologia produkcji ekoimpregnatu z odpa-

dów chalcedonitowych • Innowacyjna linia technologiczna formowania wsporników

europalet z wykorzystaniem odpadów przemysłu drzewnego • Innowacyjna hydrauliczna pionowa wiertnica wielozada-

niowa H30G do robót hydrogeologicznych i inżynieryjnych• Adaptacyjna głowica dwustemplowa do nitownic o złożo-

nym ruchu stempla

• Innowacyjna linia technologiczna do produkcji kręgów be-tonowych

• Sposób utylizacji kineskopów lub monitorów oraz odzyski-wania związków itru i europu z luminoforów otrzymanych z usuniętej warstwy luminescencyjnej utylizowanych kine-skopów lub monitorów

• Linia utylizacji sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz kineskopów

• Technologia utylizacji kineskopów

Część opracowań prezentowano wspólnie z firmami: WAMET, MELEX A&D Tyszkiewicz, Jumarpol oraz Prefabet Kurzętnik.

57

rozwój

Podejmowanie w najbliższych latach nowych zadań ba-dawczych i działań rozwojowych Instytutu wynikać będzie z celów zawartych w strategicznych dokumentach krajowych i europejskich, takich jak: „Plan strategiczny MG”, „Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki”, „Krajowy Program Badań Naukowych i Prac Rozwojowych”, czy też „Strategia UE 2020”.

Prace te będą ukierunkowane na:• poszukiwanie nowych obszarów działalności meryto-

rycznej, związanych zarówno z dotychczasowym profi-lem prac jednostki, jak również wykorzystujących nowe dla Instytutu dziedziny i potrzeby gospodarki,

• doskonalenie działań rozwojowych w już ugrunto-wanych merytorycznie obszarach działalności.

Priorytetowe obszary badawcze i rozwojowe to:• poprawa efektywności energetycznej

i wzrost wykorzystania energii ze źró-deł odnawialnych, w tym wykorzysta-nie odpadów jako alternatywnych źró-deł energii,

• wzrost efektywności funkcjonowa-nia krajowego górnictwa węgla ka-miennego oraz górnictwa skalne-go – technologie bezodpadowe,

• zaawansowane systemy napędo-we i kontrolne maszyn roboczych,

• zaawansowane technologie ma-teriałowe z zakresu materiałów budowlanych i wykończeniowych,

• zawansowane technologie metod recyklingu i utylizacji produktów i wyrobów oraz surowców wtór-nych – technologie i maszyny,

• doskonalenie procesów technologicznych automaty-zacji obróbki i montażu oraz pomiarowo-kontrolnych,

• tworzenie nowego i doskonalenie istniejącego krajowe-go i europejskiego prawa technicznego,

• rozwój działalności edukacyjnej w zakresie zdobywania i podnoszenia kwalifikacji zawodowych w obszarach funkcjonowania Instytutu.

58

czy wiecie, że...

Przesunięcie kościoła na Lesznie w WarszawieW 1962 r. pracownicy Instytutu (wówczas Instytutu Organizacji

i Mechanizacji Budownictwa) uczestniczyli w przesuwaniu ko-ścioła pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny na Lesznie w Warszawie (obecnie ul. Solidarności 80). Zespół, który z projektantem mgr. inż. Władysławem Makowieckim two-rzyli naukowcy z różnych dziedzin oraz fachowcy z firm budow-lanych, śmiałą operację budowlaną przygotowywał przez rok.

Barokową świątynię przesunięto o 21 m od osi ulicy, po-szerzanej w związku z przebudową Trasy W-Z. Ze względu na wagę i specyficzną konstrukcję obiektu było to przedsięwzię-cie techniczne na skalę światową. Przemieszczenie murowa-nego obiektu zabytkowego bez jego rozbiórki czy częściowe-go choćby demontażu wymagało ogromnej precyzji i wiedzy inżynierskiej.

Do przesunięcia kościoła posłużył żelbetowy ruszt umiesz-czony na wałkach ulokowanych na szynach. Cały czas trze-ba było koordynować siłę uciągu każdej z pięciu ręcznych wciągarek, gdyż rozkład obciążeń budynku na poszczególne tory był nierównomierny. Podczas akcji zespół Laboratorium Instytutu, który przeprowadzał pomiary tensometryczne, reje-strował także wielkości przesunięcia. Prace zakończyły się suk-cesem, w którym znaczący udział mieli pracownicy Instytutu.

Kościół przesunięto nocą z 30 listopada na 1 grudnia 1962 r. w ciągu zaledwie 226 minut.

59

Przyczyny zniszczenia masztu radiowego h=645 m rcN Konstantynów

Ekspertyza wykonana została przez zespół z Instytutu Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego oraz Instytutu Podstawowych Problemów Techniki PAN na zlecenie Centrum Radiotelekomunikacji i Telekomunikacji w Warszawie.

Maszt runął 8 sierpnia 1991 r. o godz. 19:10 w trakcie prac konserwatorskich, w godzinach wieczornych, gdy na miejscu nie było już pracowników, zajmujących się wymianą jedne-go z trzech, najwyższych odciągów, które były w złym sta-nie technicznym.

Opracowana dokumentacja techniczna miejsca katastrofy oraz przeprowadzone badania i symulacje komputerowe sze-

ściu hipotetycznych wariantów tego zdarzenia, pozwoliły określić przyczynę upadku masztu. Jak się okazało były to głównie zaniedbania ekipy remontowej. Użyto jednej

wciągarki do lin zamiast dwóch. Konsekwencją tego była zmiana technologii prac, innej niż przewidziana w projekcie. Dwie liny pomocnicze zamocowano na

konstrukcji masztu w miejscach do tego nie prze-widzianych. Napinano je kolejno zamiast równo-

cześnie. Doprowadziło to do przegięcia masztu w jego górnej części i zmianę układu naprężeń w konstrukcji. Obciążenie ciężarem własnym

wychylającej się części spowodowało złama-nie i runięcie masztu. Złamanie to nastąpiło nad poziomem 4-tym (segment 67) w miej-

scu zmiany grubości ścianki rury krawęż-ników z 16 na 8 mm. Padająca wierz-

chołkowa część masztu pociągnęła za sobą linę montażową i obciążyła dy-namicznie trawersę, co spowodo-

wało jej zniszczenie, oraz wyrwała dolną linę montażową z zacisków połączenia jej z fundamentem.

Płyty IOMBWielootworowe płyty żelbetowe zostały zaprojektowane

w Instytucie Mechanizacji i Organizacji Budownictwa – IOMB, stąd pochodzi ich nazwa, która używana jest do dnia dzisiej-szego. Cechą charakterystyczną płyt jest to, że są ażurowe. Podłużne otwory są tak zaprojektowane, że ich liczba oraz ukośne ścianki zwiększają powierzchnię styku płyta-grunt, przez co płyta pod wpływem dużego nacisku nie zapada się i jest stabilnie związana z podłożem. Wykonuje się je z be-tonu z podwójnym zbrojeniem przy użyciu prętów zbrojenio-wych bądź siatki zbrojeniowej.

W latach 60-tych płyty IOMB produkowane były przez za-kłady prefabrykacji elementów budowlanych w dwóch rozmia-rach: 175x100x15 cm – płyta ciężka oraz 75x100x12,5 cm – płyta lekka. Ta ostatnia ze wzglądu na swoją funkcjonalność produkowana jest do dnia dzisiejszego.

Płyty IOMB wytrzymują obciążenia samo-chodów półciężarowych. Stosuje się je do wykonywania wszelkiej infrastruktu-ry drogowej (tymczasowe dojazdy, pla-ce manewrowe, składowiska, parkingi). Układa się je na odpowiednio przygo-towanym podłożu, wolnym od kamieni.

W ostatnich latach nastąpił rozwój produk-cji płyt IOMB. Forma ażurowa zapewnia odpowiednią przepuszczalność wody do gruntu co czyni ją teraz eko-logiczną, a nowe technologie umożliwiają wykonywanie płyt o mniejszych rozmiarach i kształtach otworów, a to wpływa na ich nowe zastosowanie. Są układane m.in. na wszelkiego rodzaju skarpach. Dzięki swojej konstrukcji zapobiegają osu-waniu się gruntu. Puste otwory można wypełnić żwirem lub zasiać w nich trawę.

61

Logo InstytutuPowstały w 1951 r. Instytut Organizacji i Mechanizacji

Budownictwa używał oznaczenia graficznego bazującego na pierwszych literach nazwy tj. IOMB. Po pewnym czasie, trudno jest teraz ustalić kiedy, nadano temu pewną formę graficzną. Zachowały się publikacje i opracowania z 1963 r. z literami ułożonymi w pionie. Na wydawanych w latach sie-demdziesiątych czasopismach naukowych pojawia się znak w formie prostokąta.

Od momentu powstania IMB (od 1 stycznia 1973 r.) zaczę-to używać nowego znaku graficznego. Zostało ono stworzo-ne przez art. grafika p. Ryszarda Bojara – wykładowcę ASP w Warszawie, który był twórcą ogólnie znanego znaku graficz-nego Centrali Produktów Naftowych (CPN). W różnym okre-sie czasu kolorystyka znaku zmieniała się. Stosowano kolor niebieski, zielony i określonych przypadkach czarny i biały.

Zmieniona od 1 października 1986 r. nazwa – Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego (IMBiGS) – determinuje kierownictwo do wprowadzenia pewnych zmian dobrze rozpoznawalnego przez lata loga IMB. Podjęto próby rozszerzenia znaku o dodanie liter „igs” lub „gs” w tej samej konwencji plastycznej, jednakże powstała forma graficzna była zbyt skomplikowana i mało czytelna. Zdecydowano ostatecznie o dodaniu kupli – godła górniczego – dając w ten sposób infor-mację o powiązaniu z górnictwem skalnym. Kolor pomarańczo-wy symbolizował jednostkę związaną z resortem budownictwa.

Do 1996 r. podejmowano próby modyfikacji – rozszerzenia znaku graficznego – o litery IMBiGS. Spowodowane to było trudnością używania pełnej nazwy Instytutu, który w potocz-nych rozmowach identyfikowany był jako IMBiGS. Ostatecznie ustalono, że podstawowym logo firmy jest wersja pierwotna – znak słowno-graficzny IMB z kuplą, który w zależności od po-trzeb łączono z pełnymi lub skróconymi nazwami firmy w za-leżności od formy oraz miejsca jego umieszczenia.

Wniosek o rejestracje znaku towarowego słowno-graficz-nego złożono do Urzędu Patentowego RP w dniu 30 września 1996 r. Otrzymano decyzję nr 115801 z dnia 3 grudnia 1999 r. o zarejestrowaniu znaku towarowego. Wersja rejestrowa zna-ku była w kolorze czarnym.

Do dnia dzisiejszego obowiązuje zasada doboru układu graficznego: znak + pełna nazwa + skrót w zależności od po-trzeb i układu plastycznego danego opracowania, publikacji lub nośnika reklamowego. Kolorem podstawowym jest oranż, a dodatkowymi – do różnych zastosowań – czerń i biel.

62

adresy i telefony

Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnegoul. Racjonalizacji 6/8, 02-673 Warszawa tel. : +22 843 02 01 fax : +22 843 59 81 e-mail: imb@imbigs.org.pl

Sekretariat Dyrektora Instytutu tel.: +22 843 11 94; 843 02 01 w. 202 fax: +22 853 21 80

Sekretariat Zastępców Dyrektoratel. / fax: +22 843 19 44Z-ca Dyrektora ds. Technicznych i Promocjitel.: +22 843 02 01 w. 400Z-ca Dyrektora ds. Naukowychtel.: +22 843 02 01 w. 223

Główny Księgowy tel.: +22 843 19 48; 843 02 01 w. 430

Laboratorium Badań Maszyn roboczych i Górniczych tel./fax: +22 843 19 44 tel.: +22 843 02 01 w. 223

centrum Gospodarki Odpadami i Zarządzania Środowiskowego – Oddział Zamiejscowy w Katowicachul. Kosshuta 6, 40-844 Katowice tel.: +32 251 74 54 fax: +32 251 75 91

centrum Koordynacji Szkolenia Operatorów Maszyn tel./fax: +22 853 81 15

63

rejestr Uprawnień Operatorów Maszyn (wydaje duplikaty książeczek operatorskich) tel.: +22 853 81 14; 843 02 01 w. 410, 270, 415

Ośrodek certyfikacji tel./fax: +22 843 27 03 – kierownik tel./fax: +22 853 21 76 – wyroby tel.: +22 843 02 01 w. 418, 258 – systemy ZKP

Główny Inżynier ds. rozwoju tel.: +22 843 02 01 w. 315

Zakład Kształcenia Ustawicznego Ośrodek Szkolenia Operatorów Maszyn tel.: +22 843 89 72; 843 02 01 w. 275, 403

Zakład Mechanizacji Budownictwa tel.: +22 843 52 10; 843 02 01 w. 267, 227, 229

Zakład Górnictwa Skalnego tel.: +22 843 02 01 w. 362, 460

Zakład Mechaniki i Budowy Maszyn tel.: +22 843 65 61; 843 02 01 w. 232

Zakład Obrabiarek i Technologii Montażu ul. Mrówcza 243, 04-697 Warszawa (Anin) tel: +22 843 99 41; 812 00 81 w. 238 fax +22 812 03 46

Pracownia Badań Konstrukcji Tymczasowych tel: +22 843 02 01 w. 341

Zakład Europejskiego Obszaru Badawczego (cTT) i Współpracy Międzynarodowejtel.: +22 847 53 68; 843 02 01 w. 326, 328

Zakład Wydawnictw i Promocjitel.: +22 853 69 57; 843 02 01 w. 355 – kierowniktel.: +22 843 02 01 w. 368 – promocja tel.: +22 843 02 01 w. 442 – wydawnictwa

„Przegląd Mechaniczny” – redakcja tel./fax: +22 853 81 13 tel.: +22 843 02 01 w. 255

„Technologia i automatyzacja Montażu” – redakcjaul. Mrówcza 243, 04-697 Warszawa (Anin) tel. +22 815 44 35fax +22 812 03 46

64