KOMENDA GŁÓWNA POLICJI ISSN 1506-5170BIURO PRAWNE

B i u l e t y n p r a w n y

Nr 6

W a r s z a w a 2 0 0 0

§

2

BIULETYN PRAWNY NR 6

KOLEGIUM REDAKCYJNEBronisław KACHNIKIEWICZ, Hanna KARASZEWSKA, Kazi-mierz KOWALSKI, Jan ŁOZIŃSKI, Anna OSZCZĘDA, KrystynaROGALSKA, Ewa RUDNICKA (sekretarz), Maciej SŁAWIŃSKI(przewodniczący), Barbara ŚWIĄTKIEWICZ (zastępca prze-wodniczącego), Danuta TRUŚ

REDAKCJA I KOREKTAEwa RUDNICKA

PROJEKT OKŁADKIDanuta CZERSKA

SKŁAD KOMPUTEROWYMałgorzata REKS-STABACH

© COPYRIGHT BY BIURO PRAWNE KOMENDY GŁÓWNEJ POLICJI

WYDAWNICTWO CENTRUM SZKOLENIA POLICJI W LEGIONOWIEZAM. NR 52/2000; NAKŁAD 1300 EGZ.

ISSN 1506-5170

3

SPIS TREŚCI

R. LEWANDOWSKI, Odpowiedzi na pytania prawnezwiązane z ustawą o ochronie osób i mienia .............. 5

S. KARWOWSKI, Prowadzenie egzekucji należnościalimentacyjnych z równoważnika pieniężnego w za-mian za umundurowanie (opinia prawna) ............ 27

S. KARWOWSKI, Wykładnia art. 83 pkt 3 ustawy oPolicji (opinia prawna) ............................................... 32

Z. CZAJOR, Przyjmowanie darowizn przez Policję wświetle ustaw reformujących administrację pu-bliczną (opinia prawna) .......................................... 35

K. ROGALSKA, Podstawy prawne udzielania przezPolicję informacji z bazy Zintegrowanego SystemuInformacji Policji na rzecz Wojskowych Służb In-formacyjnych (opinia prawna) ................................ 42

A. STOLARSKA, Tezy w sprawie podstaw prawnychudzielania informacji z bazy Zintegrowanego Sys-temu Informacji Policji na rzecz Wojskowych SłużbInformacyjnych ................................................. 46

K. RYGIEL, Wykup lokali mieszkalnych uzyskanych wwyniku działalności inwestycyjnej jednostek resortuspraw wewnętrznych .................................................. 50

4

5

Robert L E W A N D O W S K I

Odpowiedzi na pytania prawnezwiązane z ustawą o ochronie osób i mienia

Od 28 marca 1998 r. obowiązuje ustawa z dnia22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz. U. nr 114,poz. 740, z 1999 r. nr 11, poz. 95). Ustawa wypełnia, okre-ślone w art. 1 ust. 2 pkt 5 ustawy o Policji, zadanie Policjipolegające na sprawowaniu nadzoru nad specjalistycznymiuzbrojonymi formacjami ochronnymi. Niezależnie do nadzo-ru ustawa kreuje inne, liczne obowiązki Policji związane zfunkcjonowaniem wewnętrznych służb ochrony i przedsię-biorstw świadczących usługi w kwestii ochrony osób i mie-nia: uzgadnianie planów ochrony, opiniowanie pracownikówochrony i kandydatów do uzyskania licencji ochroniarskiej,zawieszanie praw wynikających z licencji i inne. Wśródobowiązków szczególną uwagę należy zwrócić na wydawaneprzez organy Policji decyzje administracyjne, zaskarżalne wadministracyjnym toku instancji i do Naczelnego Sądu Ad-ministracyjnego: odmowy uzgodnienia planów ochrony, ze-zwolenia na utworzenie wewnętrznej służby ochrony, wy-dawania licencji pracownika ochrony i opinie w sprawieudzielenia koncesji.

Weszły już także w życie wszystkie, dotyczące Policji,akty wykonawcze do ustawy.

6

Zarówno ustawa, jak i przepisy wykonawcze nasuwająw praktyce policyjnej liczne wątpliwości. Interpretacjiprawnej wymagają m.in. problemy uprawnień do ubieganiasię o licencje pracownika ochrony, zwłaszcza rodzajów szkół,których świadectwa uprawniają do uzyskania licencji bezkonieczności składania egzaminów, zagadnienia kwalifika-cji obszarów, obiektów i urządzeń podlegających obowiąz-kowej ochronie oraz kwestie związane ze szczególną ochro-ną wartości pieniężnych.

W rozwiązywaniu tych problemów uczestniczy BiuroPrawne Komendy Głównej Policji, przekazując zajęte stanowi-ska prawne Biuru Koordynacji Służby Prewencyjnej KGP,odpowiedzialnemu za nadzór nad specjalistycznymi uzbrojo-nymi formacjami ochronnymi i współdziałanie z nimi, lub De-partamentowi Prawnemu (obecnie Legislacyjnemu) MSWiA,do którego również są kierowane wskazane wyżej wątpliwości.

Publikujemy opinie prawne o istotniejszym znaczeniudla praktyki stosowania przez Policję przepisów o ochronieosób i mienia z przekonaniem, iż mogą pomóc w procesieopiniowania projektów decyzji uprawnionych organów Policji.

Jakie przesłanki muszą być spełnione, aby uznać okre-ślone świadectwo czy też dyplom za dokument potwierdzającyuzyskanie specjalistycznych kwalifikacji do fizycznej ochronyosób i mienia w świetle przepisu § 2 ust. 2 rozporządzeniaMinistra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7sierpnia 1998 r. w sprawie rodzaju dyplomów i świadectwwydawanych przez szkoły i inne placówki oświatowe, które

7

potwierdzają uzyskanie specjalistycznych kwalifikacji wzakresie ochrony osób i mienia, minimalnego zakresu pro-gramów kursów pracowników ochrony fizycznej pierwszego idrugiego stopnia oraz zakresu obowiązujących tematów eg-zaminów i trybu ich składania, składu komisji egzamina-cyjnej i sposobu przeprowadzania egzaminu (Dz. U. nr 113,poz. 731)? [pytanie zastępcy dyrektora Biura KoordynacjiSłużby Prewencyjnej KGP z dnia 3 grudnia 1998 r.].

Do uznania określonego świadectwa czy też dyplomu zadokument potwierdzający uzyskanie specjalistycznych kwali-fikacji do fizycznej ochrony osób i mienia jest niezbędne łącznespełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze musi to być świa-dectwo lub dyplom wydany przez szkołę podoficerską bądźoficerską resortu spraw wewnętrznych i administracji, po dru-gie musi to być świadectwo lub dyplom w dziedzinie prawno-administracyjnej ochrony porządku publicznego.

Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mie-nia (Dz. U. nr 114, poz. 740) w art. 26 i 27 określa wymaga-nia kwalifikacyjne, jakie musi spełniać osoba ubiegająca się owydanie licencji pracownika ochrony fizycznej. Jednym znich jest legitymowanie się dyplomem lub świadectwemszkoły bądź innej placówki oświatowej, które potwierdzająuzyskanie specjalistycznego wykształcenia, albo ukończeniekursu pracownika ochrony odpowiednio pierwszego lub dru-giego stopnia i zdanie egzaminu przed właściwą komisją. Zkolei wymienione na wstępie rozporządzenie Ministra SprawWewnętrznych i Administracji m.in. konkretyzuje rodzajedyplomów i świadectw wydawanych przez szkoły i inne pla-

8

cówki oświatowe, które potwierdzają uzyskanie specjali-stycznych kwalifikacji do ochrony osób i mienia. Zgodnie z §2 ust. 2 wymienionego rozporządzenia dokumentami tymisą również świadectwa szkół podoficerskich oraz dyplomyszkół oficerskich resortu spraw wewnętrznych i administra-cji w dziedzinie prawno-adminis-tracyjnej ochrony porządkupublicznego. Osoby, ubiegające się o licencję pracownikaochrony fizycznej pierwszego i drugiego stopnia, legitymują-ce się dokumentami, są – zgodnie z § 6 rozporządzenia –zwolnione z obowiązku zdawania egzaminu.

Poza wymienionymi aktami prawnymi duże znaczenie dlaoceny, które świadectwa lub dyplomy szkół resortu sprawwewnętrznych i administracji uprawniają do uzyskania li-cencji pracownika ochrony, mają także m.in. ustawa z dnia31 marca 1965 r. o wyższym szkolnictwie wojskowym (tekstjedn. Dz. U. z 1992 r. nr 10, poz. 40 z późn. zm.), rozporzą-dzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia13 marca 1998 r. w sprawie określenia rodzajów i wzorówdyplomów nadawanych absolwentom Wyższej Szkoły Policji(Dz. U. nr 46, poz. 292) oraz zarządzenie Ministra EdukacjiNarodowej z dnia 9 kwietnia 1992 r. w sprawie określeniarodzajów dyplomów i tytułów zawodowych oraz wzoru dy-plomu wydawanego przez uczelnie (Dz. U. nr 12, poz. 85 zpóźn. zm.). Pierwszy z tych aktów prawnych w art. 52 ust. 2wymienia, w jakich specjalistycznych dyscyplinach nauko-wych są prowadzone studia w szkołach wyższych nadzoro-wanych przez Ministra Spraw Wewnętrznych. Tymi dyscy-plinami są: bezpieczeństwo państwa, bezpieczeństwo i po-rządek publiczny, ochrona granicy państwowej i kontrola

9

ruchu granicznego oraz ochrona przeciwpożarowa. Pozanimi w szkołach tych prowadzi się także studia w innychdziedzinach nauk lub dyscyplin naukowych objętych kie-runkiem naukowym szkoły wyższej. Trzy pierwsze z powyż-szych dziedzin zostały wymienione również w § 1 rozporzą-dzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji wsprawie określenia rodzajów i wzorów dyplomów nadawa-nych absolwentom Wyższej Szkoły Policji. Przepis ów okre-śla, iż szkoła ta nadaje absolwentom dyplomy stwierdzająceukończenie wyższych studiów zawodowych na kierunkuadministracji i uzyskanie tytułu oficera dyplomowanego wjednej z trzech dziedzin, mianowicie dyplomy w dziedziniebezpieczeństwa i porządku publicznego nadaje absolwentompolicjantom, dyplomy w dziedzinie ochrony granicy państwo-wej i kontroli ruchu granicznego nadaje absolwentom funkcjo-nariuszom Straży Granicznej, a dyplomy w dziedzinie bezpie-czeństwa państwa nadaje absolwentom żołnierzom jednostekwojskowych podporządkowanych Ministrowi Spraw We-wnętrznych i Administracji oraz funkcjonariuszom UrzęduOchrony Państwa. Wzory powyższych dyplomów stanowiązałączniki do tego rozporządzenia. Z kolei ostatni z wymienio-nych aktów prawnych określa wzór dyplomu wydawanegoprzez uczelnie absolwentom wszystkich rodzajów i kierunkówstudiów wyższych. Zarówno wzory dyplomów z rozporządzeniaMinistra Spraw Wewnętrznych i Administracji, jak i wzór zzarządzenia Ministra Edukacji Narodowej określają w swejtreści kierunek oraz zakres studiów. Brak jest natomiast re-gulacji prawnych dotyczących wzorów świadectw wydawa-nych przez policyjne szkoły i ośrodki szkolenia.

10

W świetle niniejszych przepisów pojawiają się wątpliwo-ści interpretacyjne w sprawie zwrotu „w zakresie prawno-administracyjnej ochrony porządku publicznego”, który zo-stał użyty w § 2 ust. 1 przedmiotowego rozporządzenia. Wżadnym z przedstawionych wyżej aktów prawnych przyokreślaniu dziedzin, w jakich są prowadzone studia w szko-łach wyższych nadzorowanych przez Ministra Spraw We-wnętrznych i Administracji, nie zastosowano tegoż zwrotu.Nie można więc poprzestać na sprawdzeniu zgodności zakre-su ze świadectwa czy dyplomu z dosłownym brzmieniemzwrotu użytego w § 2 ust. 2 rozporządzenia. Zakresem odby-tych studiów w tychże szkołach administracyjnych, odpwia-dającym w pełni zwrotowi „prawno-administracyjna ochronaporządku publicznego”, jest „bezpieczeństwo i porządek pu-bliczny”. Jedynie ten zwrot zawiera się bowiem w pojęciu„bezpieczeństwo i porządek publiczny”, będąc jego istotnączęścią. Żaden z pozostałych przedmiotów, w jakich są pro-wadzone studia w szkołach wyższych nadzorowanych przezMinistra Spraw Wewnętrznych i Administracji, nie zawieraw swojej nazwie ochrony porządku publicznego, kładąc na-cisk na inne aspekty zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrz-nego państwa. Dokumenty potwierdzające uzyskanie upraw-nień oficerskich w dziedzinie bezpieczeństwa i porządku pu-blicznego są z kolei wydawane słuchaczom, którzy byli przy-gotowywani do służby w organach Policji (wcześniej MilicjiObywatelskiej). Jedynie im obszernie i szczegółowo wykła-dano zagadnienia ochrony porządku publicznego. Poza tymzgodnie z ustawą z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U.nr 30, poz. 179 z późn. zm.) jest ona umundurowaną

11

i uzbrojoną formacją służącą społeczeństwu i przeznaczonądo ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywaniabezpieczeństwa i porządku publicznego (art. 1), a ochronabezpieczeństwa i porządku publicznego stanowi jedno z jejpodstawowych zadań (art. 1 ust. 2 pkt 2). Tego rodzaju za-pisów dotyczących porządku publicznego nie ma ani wustawie z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Pań-stwa (Dz. U. nr 30, poz. 180 z późn. zm.), ani w ustawie zdnia 10 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. nr78, poz. 462 z późn. zm.), zresztą podobnie jak w innychustawach regulujących pozostałe służby mundurowe. Dlate-go należy przyjąć, iż jedynie ukończenie szkoły oficerskiej ipodoficerskiej resortu spraw wewnętrznych i administracjiw przedmiocie bezpieczeństwa i porządku publicznego –jako jedynym przygotowującym w pełni do służby w orga-nach Policji – spełnia przesłankę „prawno-administracyjnejochrony porządku publicznego”.

Nie zawsze jednak dokumenty potwierdzające ukończe-nie danej szkoły resortu spraw wewnętrznych i administracjizawierają zapis określający zakres odbytego szkolenia. Jestto w dużej mierze spowodowane brakiem regulacji prawnychdotyczących wzorów świadectw wydawanych przez policyjneszkoły i ośrodki szkolenia. I tak np. na świadectwach ukoń-czenia Studium Podyplomowego Akademii Spraw We-wnętrznych w latach 1978-1979 umieszczano jedynie zapis,iż dzięki jego ukończeniu został spełniony warunek określo-ny w art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o służbiefunkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej (Dz. U. nr 23, poz. 136z późn. zm.). W tym wypadku, mimo braku stwierdzenia w

12

świadectwie zakresu zajęć, nie ulega wątpliwości, iż absol-went, będąc przygotowywany do służby w organach MO, byłszkolony w dziedzinie bezpieczeństwa i porządku publicz-nego. Należy zatem przyjąć, iż w praktyce każdy oficer ipodoficer Policji legitymujący się dyplomem lub świadec-twem ukończenia właściwej szkoły resortu spraw we-wnętrznych i administracji, w której przygotowywano go dosłużby w organach Policji (MO), spełnia przesłankę „praw-no-administracyjnej ochrony porządku publicznego”. Niejest ona natomiast spełniona w odniesieniu do oficerów ipodoficerów innych służb mundurowych, byli oni bowiemszkoleni w dziedzinach nie odpowiadających pojęciowozwrotowi „zakres prawno-administracyjnej ochrony porząd-ku publicznego”, użytemu w § 2 ust. 2 przedmiotowego roz-porządzenia.

Czy dyplom ukończenia Wyższej Szkoły Oficerskiej MSWim. Feliksa Dzierżyńskiego potwierdza uzyskanie specjali-stycznych kwalifikacji w zakresie odpowiadającym drugie-mu stopniowi pracownika ochrony fizycznej? (pytanie za-stępcy dyrektora Biura Koordynacji Służby PrewencyjnejKGP z dnia 3 marca 1999 r.).

Wyrażenie „bezpieczeństwo i porządek publiczny” w peł-ni odpowiada zwrotowi „prawno-administracyjna ochronaporządku publicznego”, użytemu w § 2 ust. 2 rozporządzeniaMinistra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 1sierpnia 1998 r. w sprawie rodzajów dyplomów i świadectwwydawanych przez szkoły i inne placówki oświatowe, które

13

potwierdzają uzyskanie specjalistycznych kwalifikacji wzakresie ochrony osób i mienia, minimalnego zakresu pro-gramów kursów pracowników ochrony fizycznej pierwszegoi drugiego stopnia oraz zakresu obowiązujących tematówegzaminów i trybu ich składania, składu komisji egzamina-cyjnej i sposobu przeprowadzania egzaminu (Dz. U. nr 113,poz. 731). Uzyskanie świadectwa lub dyplomu wydanegoprzez konkretną szkołę resortu spraw wewnętrznych i ad-ministracji nie jest jedynym warunkiem uznania określone-go świadectwa czy też dyplomu za dokument potwierdzającyuzyskanie specjalistycznych kwalifikacji do ochrony osób imienia. Świadectwo to lub dyplom – i to jest drugi warunek– musi potwierdzać ukończenie nauki prawno-administracyjnej ochrony porządku publicznego. Nie jestzatem możliwe ustalenie, czy dana osoba legitymuje się do-kumentem potwierdzającym uzyskanie kwalifikacji na pod-stawie samego faktu ukończenia konkretnej szkoły resortuspraw wewnętrznych i administracji. Okoliczność tę po-świadcza bowiem jedynie spełnienie pierwszego warunku.Poza tym zaistnienie w konkretnym, indywidualnym wy-padku obu tych warunków podlega ocenie właściwego orga-nu Policji, rozpatrującego te kategorie spraw w admini-stracyjnym toku instancji.

Czy dyplom ukończenia Szkoły Chorążych Wojsk Ochro-ny Pogranicza potwierdza uzyskanie specjalistycznych kwa-lifikacji odpowiadających pierwszemu stopniowi licencjipracownika ochrony fizycznej? (pytanie pana Andrzeja Ja-nuły z dnia 8 stycznia 1999 r.).

14

Dyplom ukończenia Szkoły Chorążych Wojsk OchronyPogranicza nie jest równoznaczny z odbyciem szkolenia wdziedzinie prawno-administracyjnej ochrony porządku pu-blicznego. Zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia MinistraSpraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 sierpnia 1998r. w sprawie rodzajów dyplomów i świadectw wydawanychprzez szkoły i inne placówki oświatowe, które potwierdzająuzyskanie specjalistycznych kwalifikacji w zakresie ochronyosób i mienia, minimalnego zakresu programów kursówpracowników ochrony fizycznej pierwszego i drugiego stop-nia oraz zakresu obowiązujących tematów egzaminów i try-bu ich składania, składu komisji egzaminacyjnej i sposobuprzeprowadzania egzaminu dokumentami potwierdzający-mi uzyskanie specjalistycznych kwalifikacji w kwestii fi-zycznej ochrony osób i mienia są świadectwa szkół podofi-cerskich oraz dyplomy szkół oficerskich resortu spraw we-wnętrznych i administracji w zakresie prawno-adminis-tracyjnej ochrony porządku publicznego. Przepis ten określadwa podstawowe warunki, których łączne spełnienie powo-duje uznanie danego świadectwa czy też dyplomu za doku-ment potwierdzający uzyskanie specjalistycznych kwalifi-kacji w omawianej dziedzinie: po pierwsze musi to byćświadectwo lub dyplom wydany przez szkołę podoficerskąbądź oficerską resortu spraw wewnętrznych i administracji,po drugie musi to być świadectwo lub dyplom w dziedzinieprawno-administracyjnej ochrony porządku publicznego.

Niewątpliwie, mimo niewymienienia w omawianymprzepisie szkół chorążych resortu spraw wewnętrznych iadministracji, należy przyjąć, iż absolwenci tych szkół także

15

spełniają pierwszy z wymienionych warunków. Skoro bo-wiem do uzyskania licencji pierwszego stopnia wystarczaposiadanie dyplomu szkoły podoficerskiej, to również wy-starczające jest legitymowanie się dyplomem szkoły chorą-żych, której ukończenie pozwala mianować funkcjonariuszana wyższy stopień. Świadectwo ukończenia szkoły podofi-cerskiej jest więc warunkiem minimalnym potwierdzeniaspecjalistycznych kwalifikacji w zakresie odpowiadającympierwszemu stopniowi pracownika ochrony. Mimo jednakspełnienia pierwszego warunku chorążowie WOP nie speł-niają warunku odbycia szkolenia w dziedzinie prawno-admi-nistracyjnej ochrony porządku publicznego, a tylko łączneich spełnienie potwierdza uzyskanie specjalistycznych kwa-lifikacji niezbędnych do fizycznej ochrony osób i mienia.

Zgodnie z art. 52 ust. 2 ustawy z dnia 31 marca 1965 r.o wyższym szkolnictwie wojskowym (tekst jedn. Dz. U. z1992 r. nr 10, poz. 40 z późn. zm.) w szkołach wyższych nad-zorowanych przez Ministra Spraw Wewnętrznych są prowa-dzone studia m.in. w dziedzinach: bezpieczeństwa państwa,bezpieczeństwa i porządku publicznego, ochrony granicypaństwowej i kontroli ruchu granicznego oraz ochrony prze-ciwpożarowej. Funkcjonariusze Wojsk Ochrony Pogranicza(następnie Straży Granicznej) zdobywali wiedzę o ochroniegranicy państwowej i kontroli ruchu granicznego, gdy tym-czasem jedynym zakresem odpowiadającym w pełni zwrotowi„prawno-administracyjna ochrona porządku publicznego”jest „bezpieczeństwo i porządek publiczny”. Zwrot ten za-wiera się bowiem w zakresie bezpieczeństwo i porządek pu-bliczny, będąc jego istotną częścią. Żaden z pozostałych za-

16

kresów, w jakich są prowadzone studia w szkołach wyż-szych nadzorowanych przez Ministra Spraw Wewnętrznych,nie zawiera w swojej nazwie ochrony porządku publicznego,kładąc nacisk na inne aspekty zapewnienia bezpieczeństwawewnętrznego państwa. Z kolei dokumenty potwierdzająceuzyskanie uprawnień oficerskich oraz podoficerskich wdziedzinie bezpieczeństwa i porządku publicznego są wyda-wane słuchaczom, którzy byli przygotowywani do służby worganach Policji (wcześniej Milicji Obywatelskiej). Jedynieim obszernie i szczegółowo wykładano zagadnienia ochronyporządku publicznego. Poza tym zgodnie z ustawą o Policji(Dz. U. nr 30, poz. 179 z późn. zm.) jest ona formacją służą-cą społeczeństwu i przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwaludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku pu-blicznego (art. 1), a ochrona bezpieczeństwa i porządku pu-blicznego stanowi jedno z jej podstawowych zadań (art. 1ust. 2 pkt 2). Zgodnie zaś z ustawą z dnia 12 października1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. nr 78, poz. 462 z późn.zm.) jest ona formacją stworzoną do ochrony granicy pań-stwowej oraz kontroli ruchu granicznego (art. 1 ust. 1); za-danie zapewnienia porządku publicznego ograniczono jedy-nie do przejść granicznych i stref nadgranicznych (art. 1 ust.2 pkt 5). Podobne zapisy znajdują się także w obowiązującymwcześniej dekrecie z dnia 23 marca 1956 r. o ochronie granicpaństwowych (Dz. U. nr 9, poz. 51 z późn. zm.). Ochronaporządku publicznego nie jest więc podstawowym zadaniemStraży Granicznej, co zresztą znajduje swój wyraz w nazwieszkoleń, jakie odbywali przyszli oficerowie i podoficerowieStraży Granicznej. Uzyskiwali oni dokumenty ukończenia

17

właściwej szkoły resortu spraw wewnętrznych i administra-cji w kwestii ochrony granicy państwowej i kontroli ruchugranicznego. W takim zakresie byli szkoleni.

Należy zatem przyjąć, iż funkcjonariusze Straży Gra-nicznej, szkoleni w zakresie nie odpowiadającym pojęciowozwrotowi „prawno-administracyjna ochrona porządku pu-blicznego”, nie mogą być zwolnieni z obowiązku zdawaniaegzaminu na pracownika ochrony fizycznej.

1) Czy zwrot „osób ubiegających się o wydanie licencji orazposiadających licencję pracownika ochrony fizycznej”,użyty w art. 34 ustawy o ochronie osób i mienia, dotyczyzarówno pracowników ochrony fizycznej, jak i zabezpie-czenia technicznego, czy też wyłącznie pracownikówochrony fizycznej?

2) Czy do uzyskania licencji pracownika ochrony fizycznejwystarcza przedłożenie przez wnioskodawcę świadectwapotwierdzającego zdanie egzaminu ze znajomości pełnie-nia służby strażniczej z bronią oraz zaświadczenia po-twierdzającego odbycie szkolenia dla kadry kierowniczejw Straży Przemysłowej? (pytania Komendanta Stołecz-nego Policji z dnia 1 lutego 1999 r.).

Zawarte w piśmie Komendanta Stołecznego Policji sta-nowisko wobec interpretacji art. 34 ustawy o ochronie osób imienia nie jest trafne. Przyjęcie, że użyty w tym przepisiezwrot „osób ubiegających się o wydanie licencji oraz posia-dających licencję pracownika ochrony fizycznej” obejmuje

18

dwa postępowania o odmiennych zakresach podmiotowych –pierwsze dotyczące osób ubiegających się o wydanie licencjipracownika ochrony fizycznej i zabezpieczenia technicznegooraz drugie dotyczące tylko osób posiadających licencję pra-cownika ochrony fizycznej – oznaczałoby, iż pracownik za-bezpieczenia technicznego musi spełniać wymagania zdro-wotne, tylko ubiegając się o licencję, gdy tymczasem pracow-nik ochrony fizycznej musi je spełniać zarówno ubiegając sięo licencję, jak i już ją posiadając. Trudno byłoby uzasadnićcelowość określenia wymagań zdrowotnych tylko na czasubiegania się o licencję, z pominięciem sytuacji, gdy danaosoba już ją posiada. Odpowiednich warunków psycho-fizycznych wymaga przecież nie ubieganie się o wydanie li-cencji, ale wykonywanie zadań ochrony osób i mienia. Pozatym o ile charakter zadań wykonywanych przez pracowni-ków ochrony fizycznej wymaga specjalnych predyspozycjizdrowotnych, o tyle istota czynności wykonywanych przezpracowników zabezpieczenia technicznego wskazuje na to, iżnie wymagają one określenia specjalnych wymagań tego ro-dzaju, a wystarczające jest uzyskanie orzeczenia lekarskiegow trybie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o za-wodzie lekarza (Dz. U. z 1997 r. nr 28, poz. 152 z późn. zm.).Z tych powodów należy w pełni podzielić stanowisko Depar-tamentu Prawnego MZiOS, iż art. 34 ustawy o ochronie osóbi mienia dotyczy tylko pracowników ochrony fizycznej. Kore-sponduje z tym stanowiskiem projekt przedmiotowego roz-porządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, który do-tyczy wyłącznie osób ubiegających się o wydanie licencji pra-cownika ochrony fizycznej oraz pracowników ochrony fizycz-

19

nej. Warto także zauważyć, iż określenie zakresu delegacjiustawowej pozostaje w kompetencji organu upoważnionegodo wydania tegoż aktu, a nie innych podmiotów.

Nie można również zgodzić się z poglądem, iż wystar-czające do uzyskania licencji pracownika ochrony fizycznejjest przedłożenie przez wnioskodawcę świadectwa potwier-dzającego zdanie egzaminu ze znajomości pełnienia służbystrażniczej z bronią oraz zaświadczenia potwierdzającegoodbycie szkolenia dla kadry kierowniczej w Straży Przemy-słowej, wydanych do dnia 27 marca 1998 r. Osoby legity-mujące się powyższymi dokumentami muszą spełniać takżewymogi określone w art. 26 ust. 3 pkt 3 lub art. 27 ust. 3pkt 2 ustawy o ochronie osób i mienia, tzn. muszą mieć dy-plom lub świadectwo szkoły bądź innej placówki oświatowej,które potwierdzają uzyskanie specjalistycznego wykształce-nia, albo muszą ukończyć specjalistyczny kurs pracownikówochrony i zdać egzamin przed właściwą komisją. Osoby te sąjedynie – zgodnie z § 2 rozporządzenia Ministra Spraw We-wnętrznych i Administracji z dnia 7 sierpnia 1998 r. wsprawie zakresu wiadomości obowiązujących na egzaminiedla pracowników specjalistycznych uzbrojonych formacjiochronnych, którzy uzyskali świadectwa potwierdzającezdanie egzaminu z zakresu znajomości pełnienia służbystrażniczej z bronią (Dz. U. nr 113, poz. 732) – uprawnionedo zdawania egzaminu na odpowiedni poziom licencji pra-cownika ochrony fizycznej w zakresie określonym w załącz-niku do tegoż rozporządzenia.

20

Czy wszystkie ujęcia wody, obiekty wodociągowe orazoczyszczalnie ścieków podlegają obowiązkowej ochronie wy-konywanej przez specjalistyczne, uzbrojone formacje ochron-ne, czy też w odniesieniu do niektórych z nich obowiązek tenmoże być spełniony jedynie przez ich odpowiednie zabezpie-czenie techniczne? (Pytanie Dyrektora Izby GospodarczejWodociągi Polskie z dnia 30 lipca 1998 r.)

Ujęcia wody, wodociągi i oczyszczalnie ścieków podle-gają obowiązkowej ochronie przez specjalistyczne, uzbrojoneformacje ochronne lub za pomocą odpowiedniego zabezpie-czenia technicznego w zależności od znaczenia konkretnegoobiektu dla bezpieczeństwa publicznego. Zgodnie z art. 5ust. 1 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. (Dz. U. nr 114,poz. 740) obszary, obiekty i urządzenia ważne dla obronno-ści, interesu gospodarczego państwa, bezpieczeństwa pu-blicznego i innych ważnych interesów państwa podlegająobowiązkowej ochronie przez specjalistyczne uzbrojone for-macje ochronne lub muszą być odpowiednio zabezpieczonetechnicznie. Z kolei art. 5 ust. 2 pkt 3 lit. a precyzuje „miej-sca” ważne dla bezpieczeństwa publicznego podlegająceobowiązkowej ochronie. Zgodnie z tym przepisem są nimizakłady, obiekty i urządzenia mające istotne znaczenie dlafunkcjonowania aglomeracji miejskich, których zniszczenielub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia i zdro-wia ludzi oraz środowiska, zwłaszcza elektrownie i ciepłow-nie, ujęcia wody, wodociągi i oczyszczalnie ścieków.

Z tego samego przepisu wynika w sposób jednoznaczny,iż przedmiotowe obiekty (urządzenia) powinny być zakwali-

21

fikowane do grupy miejsc objętych obowiązkową ochroną. Wart. 5 ust. 1 zaś zostały określone dwa sposoby wykonywa-nia obowiązkowej ochrony, a mianowicie przez specjali-styczne uzbrojone formacje ochrony oraz za pomocą odpo-wiednich zabezpieczeń technicznych. Ustawa nie wymaga,aby wszystkie ujęcia wody, wodociągi czy też oczyszczalnieścieków były chronione przez uzbrojone formacje ochronne.Do tego typu ochrony powinny być zakwalifikowane przedewszystkim te obiekty (urządzenia), w których obecnie jestuzbrojona ochrona (Straż Przemysłowa lub firmy ochroniar-skie). Chodzi tu zwłaszcza o te ujęcia wody i obiekty wodo-ciągowe, których ewentualne zatrucie lub zniszczenie (np. wwyniku sabotażu bądź aktu terrorystycznego) mogłoby spo-wodować zagrożenie zdrowia lub życia dużej liczby ludzi, aw wypadku oczyszczalni ścieków zatrucie środowiska natu-ralnego w dużych rozmiarach. Byłyby to więc obiekty o stra-tegicznym znaczeniu dla obronności czy gospodarki pań-stwa. Jednocześnie należy zaznaczyć, iż proponowane planyochrony nie wykluczają ograniczenia zabezpieczenia tylkodo urządzeń technicznych wspartych służbą dozoru bądźstałym dozorem sygnałów alarmowych (tzw. monitoring).

Przedmiotowe obiekty mogą być umieszczone w wyka-zach sporządzanych m.in. przez ministrów, kierownikówurzędów centralnych i wojewodów w stosunku do podległych,podporządkowanych lub nadzorowanych jednostek organiza-cyjnych oraz w ewidencji obszarów, obiektów i urządzeń pod-legających obowiązkowej ochronie (o których mowa w art. 5ust. 3-5 ustawy) sukcesywnie, w zależności od stopnia zagro-żenia bezpieczeństwa publicznego i możliwości finansowych.

22

1) Czy Komendant Główny Policji musi sam wydawaćprzepustki specjalne „W” oraz zawierać umowy, o którychmowa w § 4 ust. 4 i § 10 rozporządzenia Ministra SprawWewnętrznych i Administracji z dnia 14 października1998 r. w sprawie szczegółowych zasad i wymagań, ja-kim powinna odpowiadać ochrona wartości pieniężnychprzechowywanych i transportowanych przez przedsię-biorców i inne jednostki organizacyjne (Dz. U. nr 129,poz. 858), czy też może to wykonywać w jego imieniuupoważniony pracownik Komendy Głównej Policji?

2) Czy na podstawie przepisów wymienionego wyżej rozpo-rządzenia jest możliwe wydanie przez KomendantaGłównego Policji aktu prawnego określającego wzórprzepustki specjalnej „W”? (pytania zastępcy dyrektoraBiura Koordynacji Służby Prewencyjnej z dnia 30 listo-pada 1998 r.)

Na podstawie § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra SprawWewnętrznych i Administracji, przywołanego w pytaniu, prze-pustki specjalne „W” wydaje Komendant Główny Policji na wnio-sek uprawnionego podmiotu. Może on, zgodnie z art. 268a k.p.a.upoważnić w formie pisemnej pracowników kierowanej jednostkiorganizacyjnej do załatwiania spraw w jego imieniu, w ustalo-nym zakresie. Możliwość udzielenia upoważnienia do wykony-wania kompetencji organu administracji przez większą liczbęosób jest celowa ze względów organizacyjnych, aby nie hamowaćwydawania aktów administracyjnych i podejmowania niektórychczynności materialno-technicznych. Wybór upoważnionego pra-cownika – na co wskazuje Komentarz do k.p.a. autorstwa Barbary

23

ADAMIAK i Janusza BORKOWSKIEGO (WydawnictwoC.H. BECK, Warszawa 1996, str. 910-911) – należy do or-ganu i nie jest związany żadnymi wymaganiami prawnymiw tym względzie, zwłaszcza zaś nie jest uzależniony od sta-nowisk i funkcji, a jedynie od merytorycznych przesłanekprawidłowego wykonywania kompetencji organu przez kon-kretną osobę. Nie ma także jakichkolwiek przeszkód praw-nych, aby przy negocjowaniu i zawieraniu umów, o którychmowa w § 4 ust. 4 i § 10, Komendant Główny Policji był re-prezentowany przez uprawnionego do działania w jegoimieniu pełnomocnika.

W świetle przepisów przedmiotowego rozporządzenianie istnieje formalnoprawna konieczność wydania za pomo-cą aktu prawnego Komendanta Głównego Policji wzoruprzepustki specjalnej „W”. Jest to bowiem wyłącznie kwe-stia techniczno-organizacyjna, nie wymagająca uregulowańprawnych, a żaden z przepisów rozporządzenia nie możestanowić podstawy prawnej do wydania aktu prawnego wtej kwestii. Dopuszczalne jest jedynie wydanie przez Ko-mendanta Głównego Policji decyzji ustalającej wzór tejżeprzepustki. Byłaby to jednak tzw. decyzja organizacyjnaKomendanta, w której nie powołuje się podstawy prawnejdo jej wydania. Można jedynie zaznaczyć na wstępie, iż zo-stała ona wydana w związku z § 12 przedmiotowego rozpo-rządzenia.

1) Czy uprawnienie do posiadania przepustki specjalnej „W”dotyczy firm ochroniarskich działających na podstawieustawy o działalności gospodarczej, czy też tylko tych, którzy

24

uzyskali koncesję na zasadach określonych w ustawie oochronie osób i mienia?

2) Czy § 12 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych iAdministracji z dnia 14 października 1998 r. w sprawieszczegółowych zasad i wymagań, jakim powinna odpowiadaćochrona wartości pieniężnych przechowywanych i transpor-towanych przez przedsiębiorców i inne jednostki organizacyj-ne (Dz. U. nr 129, poz. 858) dotyczy wyłącznie samochodów,które spełniają wymogi określone w załączniku nr 4 do niegooraz czy jest to jedyny warunek, od którego spełnienia jestuzależnione wydanie przepustki specjalnej „W”?

3) Jakie wartości pieniężne powinny być obligatoryjniechronione przez co najmniej jednego konwojenta? (pyta-nia zastępcy dyrektora Biura Koordynacji Służby Pre-wencyjnej KGP z dnia 26 stycznia 1999 r.)

Przepis § 12 rozporządzenia powołanego w pytaniu re-guluje wydawanie przepustki specjalnej „W”, która stanowidokument umożliwiający zwolnienie od kontroli drogowejwyposażonych w nią samochodów specjalnych przewożącychwartości pieniężne. Przepustkę tą wydaje Komendant Głów-ny Policji na wniosek kierownika jednostki organizacyjnejchronionej przez wewnętrzną służbę ochrony, lub przedsię-biorcy, który uzyskał koncesję na prowadzenie działalnościgospodarczej w zakresie ochrony osób i mienia w formiekonwojowania wartości pieniężnych. Jak wynika z brzmienia§ 12 ust. 2, przepustki te mogą być wydawane zarówno we-wnętrznym służbom ochrony, jak i przedsiębiorcom, którzyuzyskali koncesję powyższego rodzaju. Wewnętrzne służby

25

ochrony nie muszą uzyskać koncesji na prowadzenie dzia-łalności gospodarczej w zakresie ochrony osób i mienia, abymóc ubiegać się o wydanie im przepustki specjalnej „W”.Należy przyjąć, iż wykładnia gramatyczna (językowa) nie jestjednak w pełni wystarczająca w odniesieniu do tego przepisu.Artykuł 55 ust. 2 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronieosób i mienia (Dz. U. nr 114, poz. 740) daje zainteresowanymuzyskaniem koncesji przedsiębiorcom termin 2 lat od dnia jejwejścia w życie na spełnienie wymagań w niej określonych.Przez ten okres firmy ochroniarskie mogą prowadzić działal-ność usługową ochrony osób i mienia bez wymaganej koncesji.Z formalnoprawnego punktu widzenia muszą być też trakto-wane na równi z firmami ochrony osób i mienia, które już jąuzyskały. Do dnia 27 marca 2000 r. firmy ochroniarskie nieposiadające koncesji mają więc formalną legitymację do wy-stępowania o wydanie im przepustki specjalnej „W”.

Z kolei w § 12 ust. 1 przedmiotowego rozporządzeniaprawodawca ograniczył wydawanie tychże przepustek dosamochodów przewożących wartości pieniężne. Minimalnewarunki techniczne, jakim powinny odpowiadać te pojazdy,określa załącznik nr 4. Ich spełnienie w praktyce decyduje ouznaniu danego samochodu za samochód specjalny. Paragraf12 rozporządzenia nie określa żadnych innych wymagań, odktórych spełnienia byłoby uzależnione wydanie przepustkispecjalnej „W”. Należy więc uznać, iż prawodawca pozostawiłdecyzję w tym względzie swobodnej ocenie KomendantaGłównego Policji. To on jako organ uprawniony do wydawa-nia tychże przepustek jest bowiem również upoważniony dooceny zasadności i celowości ich wydania w konkretnych

26

przypadkach. Każdy wniosek musi być oceniany indywidu-alnie, w zależności od okoliczności występujących w danejsprawie. Przepustka specjalna „W” jest bowiem swego ro-dzaju dodatkowym uprawnieniem, które może – ale wcale niemusi – być przyznane danej firmie ochrony osób i mienia.

Przepisy zawarte od § 6 do § 9 pkt 1 rozporządzeniaokreślają jednoznacznie i jasno sposób transportu wartościpieniężnych. Dokonując podstawowej wykładni językowejnależy stwierdzić, iż jeśli przewożone wartości pieniężneprzekraczają 0,3 jednostki obliczeniowej, a nie przekraczają1 jednostki obliczeniowej, osoba je transportująca powinnabyć chroniona przez co najmniej jednego pracownika, którymoże być nieuzbrojony (§ 6 ust. 2 w zw. z § 7 ust. 1 i § 8 ust.1). Wartości pieniężne przekraczające 1 jednostkę oblicze-niową są obligatoryjnie chronione przez konwojentów (§ 7ust. 1 w zw. z § 8 ust. 1), a wiec pracowników ochrony wy-posażonych w broń palną (§ 1 pkt 8). Wyrażenie „co naj-mniej przez jednego pracownika ochrony” użyte w § 6 ust. 2oznacza, iż także wartości pieniężne nie przekraczające 1jednostki obliczeniowej mogą – choć nie muszą – być chro-nione przez konwojenta. Z uwagi na treść § 7 ust. 1 oraz § 8ust. 1 zbędne było z punktu widzenia techniki legislacyjnejokreślenie w § 9 ust. 1 pkt 1 minimalnej wysokości jedno-stek obliczeniowych, których przewóz powinien być chro-niony przez co najmniej jednego konwojenta. Wynika tobowiem jednoznacznie z przepisów wymienionych przezemnie na początku poprzedniego zdania.

27

Stanisław K A R W O W S K I

Prowadzenie egzekucji należnościalimentacyjnych z równoważnika pieniężnego

w zamian za umundurowanie(opinia prawna)

Komendant jednostki Policji zwrócił się do Biura Praw-nego Komendy Głównej Policji z prośbą „o zajęcie stanowi-ska w przedmiocie prowadzenia egzekucji należności ali-mentacyjnych z równoważnika pieniężnego w zamian zaumundurowanie”. Do pisma załączono kopię wyroku SąduWojewódzkiego w S. z dnia 30 marca 1999 r. sygn. akt I-RC460/96 w sprawie z powództwa P. Ś. przeciwko U. Ś. o roz-wód. W piśmie, które wpłynęło do jednostki Policji 19 lipca1999 r., U. Ś. zwróciła się o wypłacenie jej części równoważ-nika w zamian za umundurowanie, do którego jest upraw-niony jej były mąż, policjant, na poczet zasądzonych alimen-tów. Do swojego wniosku załączyła postanowienie SąduOkręgowego w S. z dnia 25 marca 1999 r. stanowiące wy-kładnię pkt 3 wyroku z dnia 30 marca 1998 r. w sprawiesygn. akt I-RC 460/96. W postanowieniu tym sąd wyjaśnia,iż zawarte w sentencji wyroku pkt 3 z dnia 30 marca 1998 r.w sprawie sygn. akt I-RC 460/96 rozstrzygnięcie „wynagro-dzenie za pracę wraz ze wszystkimi dodatkami netto” doty-

28

czy wynagrodzenia za pracę wraz ze wszystkimi jego skład-nikami, a więc oprócz pensji zasadniczej obejmuje dodateksłużbowy, dodatek za stopień, wysługę lat, pobory z tytułutrzynastej pensji, wszystkie nagrody, fundusze na zakupsortów mundurowych oraz dodatki za urlop, za przejazdyi za tzw. malowanie, po uprzednim odliczeniu zaliczki napoczet podatku dochodowego.

Dokonując oceny należy stwierdzić, iż problem sprowa-dza się do niewłaściwego określenia przez sąd orzekający oobowiązku alimentacyjnym podstawy alimentów, tj. uposa-żenia osiąganego przez zobowiązanego oraz potrąceń pro-wadzonych na jego wniosek, w tym ze składników uposaże-nia innych niż określone w art. 127 ustawy z dnia 6 kwiet-nia 1990 r. o Policji (Dz. U. nr 30, poz. 179 z późn. zm.).Trzeba zatem wskazać przepisy zawierające rozwiązaniaprawne w tym zakresie: art. art. 833 § 1, 834, 882, 1081 i1083 Kodeksu postępowania cywilnego, art. 87 § 1 i 5 Ko-deksu pracy, art. art. 100, 104, 117 ust. 1 i 127 ustawy zdnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, Wytyczne wymiaru spra-wiedliwości i praktyki sądowej z dnia 16 grudnia 1987 r. wsprawach o alimenty (III CZP 91/86), przepisy zarządzenianr 43 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 maja 1991 r.w sprawie właściwości i trybu dokonywania potrąceń z upo-sażenia policjantów i funkcjonariuszy UOP oraz terminówwypłaty uposażeń (z późn. zm.).

Powołany art. 127 ust. 1 ustawy o Policji stanowi, że „zuposażenia policjanta mogą być dokonywane potrącenia napodstawie sądowych i administracyjnych tytułów wykonaw-czych oraz na podstawie przepisów szczególnych na zasadach

29

określonych w przepisach o egzekucji sądowej lub postępo-waniu egzekucyjnym w administracji albo w innych przepi-sach szczególnych, jeżeli dalsze przepisy niniejszej ustawynie stanowią inaczej”. Z kolei ust. 2 tego artykułu określa,co rozumie się przez „uposażenie”; jest nim:– uposażenie zasadnicze,– dodatki do uposażenia (art. 104 ustawy o Policji),– odprawa pieniężna (art. 114 ust. 1 pkt 1),– wynagrodzenie dodatkowe za wykonywanie zadań wy-

kraczających poza obowiązki służbowe (art. 112 ust. 1),– wynagrodzenie za wynalazki i udoskonalenia techniczne

(art. 112 ust. 2),– świadczenia pieniężne wypłacane przez okres 1 roku po

zwolnieniu ze służby (art. 117 ust. 1).Dyspozycja art. 127 ust. 1 odsyła do przepisów kodeksu

postępowania cywilnego w części dotyczącej egzekucji. Mawięc zastosowanie rozwiązanie przyjęte w art. 833 k.p.c.,poddające wynagrodzenie za pracę egzekucji na warunkachokreślonych w art. 87 i następnych Kodeksu pracy, zuwzględnieniem zasad wynikających z art. 87 § 3 i 4 k.p.,określających granice dopuszczalnych potrąceń i kolejnośćzaspokajania roszczeń z wynagrodzeniem za pracę. Powołaneprzepisy art. 87 § 1-4 Kodeksu pracy są przepisami procedu-ralnymi, zapewniającymi prawidłowość dokonywania potrą-ceń zasądzonych należności pieniężnych. Biorąc pod uwagęto oraz treść art. 127 ust. 1 ustawy o Policji (jako lex specia-lis) należy wysnuć wniosek, iż prowadzenie egzekucji świad-czeń alimentacyjnych ogranicza się wyłącznie do uposażeniaw rozumieniu ust. 2 powołanego przepisu, który definiuje

30

i szczegółowo określa co należy rozumieć przez „uposażenie”określone w ust. 1. Przepis ten nie zalicza do uposażeniaświadczenia przewidzianego w art. 70 ust. 2 ustawy o Poli-cji. Zasadą jest, że policjant otrzymuje bezpłatne umundu-rowanie (art. 70 ust. 1). Umundurowanie niezbędne do peł-nienia służby nie podlega egzekucji w myśl art. 829 pkt 1Kodeksu postępowania cywilnego.

Zastępczą formą wykonania obowiązku dostarczeniabezpłatnego umundurowania w naturze jest równoważnikpieniężny. Stanowi o tym § 1 rozporządzenia MinistraSpraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 lipca 1998 r.w sprawie wysokości i warunków przyznawania policjantomrównoważnika w zamian za umundurowanie (Dz. U. nr 100,poz. 643). Jest to więc świadczenie celowe, mająceumożliwić policjantom nabycie składników umundurowa-nia, które są niedostępne w magazynach jednostek Policji,a powinny być wydane w naturze. Ustawa o Policji w art. 60ust. 1 nakłada na policjantów w czasie służby obowiązeknoszenia przepisowego munduru i wyposażenia. Zapewne ztych względów ustawodawca w przepisie szczególnym, ja-kim jest ustawa o Policji, nie poddał egzekucji tego świad-czenia. Ponadto należy zaznaczyć, że równoważnik pienięż-ny za umundurowanie jest zwolniony także od podatku do-chodowego od osób fizycznych na mocy art. 21 pkt 10 usta-wy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osóbfizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 1999 r. nr 90, poz. 416 zpóźn. zm.). Inne rozwiązania uniemożliwiałyby policjantomwykonywanie obowiązków służbowych zgodnie z obowiązu-jącymi w tej materii przepisami rangi ustawowej.

31

Zgodnie z zasadą lex specialis derogat legi generalipierwszeństwo ma stosowanie ustawy o Policji w stosunkudo osób pełniących w niej służbę. Powołane przepisy k.p.c.i k.p. mają więc jedynie zastosowanie pomocnicze w zakresieprowadzenia egzekucji nie unormowanym przez tę ustawę.

Odrębnym zagadnieniem jest realizacja wyroku złożo-nego przez dłużnika i jego wniosku o przekazywanie przezjednostkę Policji należności bezpośrednio wierzycielce. Na-leży zwrócić uwagę, że przy zachowaniu zasad określonychw art. 87 k.p. potrąceń na zaspokojenie świadczeniaalimentacyjnego pracodawca może dokonywać nawniosek wierzyciela na podstawie przedłożonegoprzez niego tytułu wykonawczego również bez postę-powania egzekucyjnego (art. 88 k.p.). W niniejszej sprawiejedyną możliwością prawną wyłączenia spod egzekucji rów-noważnika pieniężnego w zamian za umundurowanie jestwystąpienie dłużnika do właściwego Sądu Rejono-wego z wnioskiem o umorzenie egzekucji w części(art. 758 k.p.c.) dotyczącej tego równoważnika. Pod-stawą do złożenia takiego wniosku jest art. 824 § 1 pkt 2k.p.c., gdyż egzekucja ze względu na jej przedmiot jest nie-dopuszczalna. Na postanowienie sądu w tej kwestii przy-sługuje zażalenie (art. 828 k.p.c.).

Należy zaznaczyć, że zainteresowani powinni wyczer-pać wszystkie możliwości prawne, łącznie z zaskarżeniemwyroków, a w tym wypadku postanowienia stanowiącegoniekorzystną dla policjanta i sprzeczną z prawem wykładnięwyroku (art. 394 § 1 pkt 8 k.p.c.), z czego nie skorzystanowe właściwym terminie.

32

Stanisław K A R W O W S K I

Wykładnia art. 83 pkt 3 ustawy o Policji(opinia prawna)

Ustawa o Policji w art. 89 pkt 3 określa, iż członkamirodziny policjanta, których uwzględnia się przy podzialelokalu mieszkalnego, są pozostający we wspólnym gospo-darstwie domowym rodzice policjanta i jego małżonka będą-cy na jego wyłącznym utrzymaniu lub – jeżeli ze względuna wiek albo inwalidztwo, albo inne okoliczności są nie-zdolni do wykonywania zatrudnienia (...). Przepis tenprzewiduje uwzględnienie członków rodziny policjanta –rodziców lub teściów, ojczyma i macochę oraz osoby przy-sposabiające – pozostających z policjantem we wspólnymgospodarstwie domowym, którzy:1) są na jego wyłącznym utrzymaniu

lub2) ze względu na wiek albo inwalidztwo, albo inne okolicz-

ności są niezdolni do wykonywania zatrudnienia.Nie powinno sprawiać trudności zakwalifikowanie i

określenie „pozostawania na wyłącznym utrzymaniu poli-cjanta”. Takie trudności może natomiast spowodować okre-ślenie osób, które ze względu na wiek albo inwalidztwo, alboinne okoliczności są niezdolne do wykonywania zatrudnie-

33

nia. Aby usunąć występujące wątpliwości należy wyjaśnićfunkcję spójników „lub”, „albo” użytych w art. 89 pkt 3ustawy o Policji.

Wykazy „lub” i „albo” w języku polskim oznaczają al-ternatywę w rozumieniu pojęć logiki. „Lub” jest to spójnikwyrażający możliwą wymienność albo wzajemne wyłączeniesię części, albo zdań równorzędnych – Słownik Języka Pol-skiego PWN, Warszawa 1963, str. 207. „Albo” jest to spójnik:a) wyrażający możliwą wymienność części zdań bądź zdań

równorzędnych,b) wyrażający wzajemne wyłączenie się części zdania lub

zdań równorzędnych – Słownik Języka Polskiego ...,wyd. cyt., str. 73-74.W nauce logiki przyjęto, że słowa „lub” używa się jako

przybliżonego równoważnika alternatywy nierozłącznej,natomiast słowa „albo” – dla alternatywy rozłącznej. Po-sługując się spójnikami „lub”, „albo”, nie orzeka się o war-tości logicznej tego czy innego ze zdań składowych, lecz opewnym związku, jaki zachodzi między wartościami logicz-nymi zdań składowych. Słowo „lub” może być użyte nietylko jako funktor zdaniotwórczy od argumentów zdanio-wych, lecz także jako funktor nazwotwórczy od argumentównazwowych, służący do zbudowania nazwy złożonej, np.„rybak lub marynarz”. Zakres tej nazwy to klasa złożona zewszystkich tych przedmiotów, które przynależą przynajm-niej do jednej z dwóch klas: klasy marynarzy oraz klasyrybaków. Utworzoną w ten sposób klasę nazywamy sumąklas składowych – por. Zygmunt ZIEMBIŃSKI „Logika

34

praktyczna”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa1993, str. 22 i nast., str. 75 i nast.

Zgodnie z powyższym należy wysnuć wniosek, że usta-wodawca w wypadku art. 89 pkt 3 wyrazu „lub” użył dookreślenia „klasy” osób będących członkami rodziny poli-cjanta, uwzględnianych przy podziale lokalu mieszkalnego.W stosunku do wszystkich tych osób, aby je uwzględniaćprzy podziale lokalu mieszkalnego, musi być spełniony wa-runek pozostawania z policjantem we wspólnym gospodar-stwie domowym i jeden z następujących warunków:– będący na jego wyłącznym utrzymaniu,– jeżeli ze względu na wiek albo inwalidztwo są niezdolni

do wykonywania zatrudnienia,– jeżeli ze względu na inne okoliczności są niezdolni do

wykonywania zatrudnienia.Przy odczytywaniu przepisu, jeżeli wywołuje on wąt-

pliwości, należy przyjmować zasady „racjonalności ustawo-dawcy” i założenie konsekwencji ocen pracodawcy.

Jeżeli art. 87 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego sta-nowi, że rodzice i dzieci są obowiązani wspierać się wzajem-nie – to znajdują uzasadnienie aksjologiczne uprawnieniarodziców do wspólnego zamieszkania z policjantem, jeżeli zewzględu na wiek albo inwalidztwo, albo na inne okolicznościsą niezdolni do wykonywania pracy – por. Z. ZIEMBIŃSKI,wyd. cyt., str. 222 i nast., str. 231 i nast.

Podkreślenia wymaga wprowadzenie przez ustawodaw-cę jako warunku „niezdolności do wykonywania zatrudnie-nia”, a nie np. istnienia obowiązku alimentacyjnego poli-cjanta lub jego małżonka wobec rodziców.

35

Zbigniew C Z A J O R

Przyjmowanie darowizn przez Policjęw świetle ustaw reformujących

administrację publiczną(opinia prawna)

Kwestie związane z przyjmowaniem przez jednostki re-sortu spraw wewnętrznych darowizn w formie finansowej irzeczowej oraz sprzętu i wyposażenia do testowania i badańzostały uregulowane w decyzji nr 46 Ministra Spraw We-wnętrznych z dnia 19 kwietnia 1994 r., zmienionej decyzjąnr 204 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 1 sierpnia1994 r., decyzją nr 149 Ministra Spraw Wewnętrznych zdnia 14 kwietnia 1995 r. i decyzją nr 128 Ministra SprawWewnętrznych i Administracji z dnia 9 kwietnia 1997 r.Funkcjonuje także decyzja nr 27 Komendanta GłównegoPolicji z dnia 4 maja 1994 r. dotycząca wykonania decyzjinr 46 Ministra Spraw Wewnętrznych. Wymienione aktyprawne, stosownie do przepisów obecnie obowiązującej Kon-stytucji RP, nie są źródłami powszechnie obowiązującegoprawa. Należy zatem kwalifikować je do aktów prawnych ocharakterze wewnętrznym, obowiązujących tylko w ramachokreślonych w nich strukturach organizacyjnych regulują-cych zasady postępowania z darowiznami w tych jednost-

36

kach. Postanowienia tych aktów nie mogą stać w sprzeczno-ści z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa regu-lującymi daną materię.

Tak więc przepisami prawa, na gruncie których należyrozstrzygać interesujący nas problem, są:1) Kodeks cywilny, w tym jego przepisy art. 888-902 doty-

czące darowizny,2) ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. nr 30,

poz. 179 z późn. zm.),3) ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicz-

nych (Dz. U. nr 155, poz. 1014 z późn. zm.),4) przepisy ustaw reformujące administrację publiczną,

zwłaszcza ustawa z dnia 13 października 1998 r. –Przepisy wprowadzające ustawy reformujące admini-strację publiczną (Dz. U. nr 133, poz. 872 z późn. zm.).Darowizna, zgodnie z postanowieniami art. 888 k.c.,

jest zobowiązaniem darczyńcy do bezpłatnego świadczeniana rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Przepisykodeksu cywilnego nie określają zakresu bezpłatnegoświadczenia ani tego, w jakiej postaci zostaje ono dokonane.Na nasze potrzeby przyjmujemy, że darowizna dotyczy pie-niędzy oraz rzeczy, w tym nieruchomości. Kodeks cywilnynie zawiera także postanowień wyłączających lub ograni-czających podmiotowo i przedmiotowo przyjęcie darowizny.Zapisów takich nie zawiera również ustawa o Policji orazinne akty normatywne w odniesieniu do Policji. Oznacza to,że nie ma przeszkód prawnych, aby przez darowiznę jed-nostki organizacyjne Policji uzyskiwały pewne przysporze-nia majątkowe.

37

Istnieją natomiast przepisy prawa regulujące sposóbpostępowania z darowizną. Jednym z nich jest ustawa ofinansach publicznych. Reguluje ona wyłącznie gospodaro-wanie środkami publicznymi, w tym dochodami i przycho-dami publicznymi w sensie gospodarowania pieniądzemprzez jednostki sektora finansów publicznych. Do sektoratego zalicza się m.in. organy władzy publicznej i podległe imjednostki organizacyjne. Nie obejmuje ona swym zasięgiemgospodarowania środkami rzeczowymi. Ta problematykajest domeną takich regulacji prawnych, jak przepisy podat-kowe i o rachunkowości, oraz prawa materialnego o charak-terze ustrojowym dla danej jednostki organizacyjnej.

W świetle przepisów ustawy o finansach publicznychjednostki sektora finansów publicznych funkcjonują w for-mach organizacyjno-prawnych określonych w rozdziale 3art. 17 do 23, tj.:1) jednostki budżetowej,2) zakładu budżetowego,3) gospodarstwa pomocniczego,4) środka specjalnego,5) funduszu celowego.

Jednostkami budżetowymi w rozumieniu przepisówustawy o finansach publicznych są takie jednostki organiza-cyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swojewydatki bezpośrednio z budżetu państwa, a pobrane docho-dy odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów tegobudżetu. Uzasadniony w tej sytuacji jest pogląd, że komen-dy: główna, wojewódzkie, powiatowe, miejskie i komisariatysą jednostkami budżetowymi w rozumieniu przepisów

38

ustawy o finansach publicznych. Środkami publicznymi,jakimi dysponują te jednostki, są m.in. dochody publiczne,do których zalicza się także zapisy i darowizny w postacipieniężnej (art. 3 ust. 2 pkt 2 lit. e ustawy o finansach pu-blicznych).

Jak wspomniano, ustawa traktuje o darowiznach w po-staci pieniężnej jako jednym z rodzajów dochodów jednostkiorganizacyjnej sektora finansów publicznych. Gromadzenietego rodzaju dochodów przez jednostki budżetowe następujena wyodrębnionych rachunkach bankowych w postaci środ-ków specjalnych. Przeznacza się je na cele wskazane przezdarczyńcę (art. 22 ust. 2 pkt 2 ustawy o finansach publicz-nych).

Na tle powyższych regulacji powstaje pytanie, czy do-puszczalne jest przyjmowanie przez jednostki budżetowedarowizn w postaci rzeczowej. Uważam, że zarówno przepi-sy kodeksu cywilnego, ustawy o Policji, jak i ustawy o fi-nansach publicznych nie wprowadzają zakazu przyjmowa-nia przez jednostki budżetowe darowizn w postaci rzeczo-wej. Zakazu takiego nie można wyprowadzić z przepisu art.2 ust. 2 pkt 2 lit. e ustawy o finansach publicznych. Jakwcześniej wskazałem, ustawa ta reguluje kwestie gospoda-rowania środkami publicznymi rozumianymi jako zasobypieniężne. Zasoby te mogą pochodzić z różnych źródeł, za-równo podmiotowych, jak i przedmiotowych. Zawsze jednakte dochody będą przybierać postać pieniężną.

Darowiznę rzeczy nie można uznać za dochód jednostkibudżetowej w rozumieniu ustawy o finansach publicznych,przynajmniej w momencie jej przyjęcia. W przyszłości da-

39

rowizna rzeczy może przekształcić się w postać pieniężną,po zbyciu odpłatnym tej rzeczy, jeżeli akt darowizny nieprzewiduje zakazu jej zbycia. Po zbyciu darowizny rzeczymaterializuje się ona w postaci pieniężnej, stanowiącej do-chód jednostki budżetowej.

Skoro zatem brak jest przepisu prawa zakazującegoprzyjmowania przez jednostkę budżetową darowizny w po-staci rzeczowej, to jednostki te mogą takie darowiznyprzyjmować. Tak jak ustawa o finansach publicznych precy-zuje sposób postępowania z darowizną pieniężną, tak samoinne przepisy prawa regulują zasady ewidencji darowiznyrzeczowej. Są to np. przepisy prawa podatkowego oraz orachunkowości.

Jak zatem ocenić regulacje w sprawach przyjmowaniadarowizn przez jednostki resortu spraw wewnętrznych, wtym Policji? Regulacje te dotyczą dwóch stanów:1) przyjmowania darowizn,2) przyjmowania sprzętu i wyposażenia do testowania i

badań.Przedmiot tych regulacji i zasady przyjmowania daro-

wizn oraz sprzętu i wyposażenia do testowania wskazują napotrzebę ich utrzymania. Regulacje te nie mogą jednak na-ruszać obowiązujących norm prawnych o charakterze nad-rzędnym, m.in. tej, o której była mowa wyżej. Należy zatemte regulacje dostosować do tych norm prawnych.

Zarówno decyzja nr 46 Ministra Spraw Wewnętrznych zdnia 19 kwietnia 1994 r., jak i decyzja nr 27 KomendantaGłównego Policji z dnia 4 maja 1994 r. posługują się termi-nem „darowizna w formie finansowej”, w sytuacji gdy usta-

40

wa o finansach publicznych używa terminu „darowizna wpostaci pieniężnej”. Należy więc dostosować terminologiętych decyzji do przepisów ustawy.

Przyjmowanie darowizn w formie finansowej jest ogra-niczone zarówno po stronie darczyńcy, jak i obdarowanego.Po stronie darczyńcy krąg podmiotów uprawnionych do do-konania darowizny finansowej bez ograniczeń kwotowychzostał zawężony do jednostek administracji rządowej, samo-rządowej, fundacji i instytucji ubezpieczeniowych. I takierozwiązanie jest do zaakceptowania, choć nie ma przeszkódformalnych, aby grupę darczyńców poszerzyć. Należy takżeużyte w tych decyzjach nazwy jednostek dostosować doobowiązujących od 1 stycznia 1999 r.

Z kolei przepisy decyzji nr 46, ograniczające krąg pod-miotów uprawnionych do przyjęcia darowizny oraz wyso-kość kwoty darowizny, są sprzeczne z przepisami ustawy ofinansach publicznych, które to przepisy nie wprowadzająograniczeń zarówno co do podmiotu przyjmującego darowi-znę w postaci pieniężnej, jak też co do jej wysokości. Wydajesię, że w ramach nadzoru Minister Spraw Wewnętrznych iAdministracji lub Komendant Główny Policji mógłby uza-leżnić przyjęcie darowizny w postaci pieniężnej od podmio-tów innych niż wymienione w § 1 ust. 1 decyzji nr 46, lub wokreślonej wysokości – od zgody właściwego komendantaPolicji bądź ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

Sadzę, iż te same zasady powinny obowiązywać przydarowiznach rzeczowych, z tym wszakże zastrzeżeniem, żeprzepis § 2 ust. 2 decyzji nr 46 w części „ujęcia wartościdarowizny rzeczowej w ewidencji finansowo-księgowej w

41

działalności środka specjalnego p.n. «Darowizny»” jest nie-właściwy. Wartość darowizny rzeczowej powinna być okre-ślona. Nie może ona jednak (wartość wyrażona w pieniądzu)zostać zaewidencjonowana jako środek specjalny, ponieważdarowizna rzeczowa nie jest darowizną w postaci pieniężnej,a tylko taka jest przyjmowana na środek specjalny. Osza-cowanie wartości darowizny rzeczowej decyduje – moimzdaniem – czy darowana rzecz będzie stanowić środektrwały jednostki, czy nie. Zawsze jednak darowana rzeczpowinna być wpisana do ewidencji finansowo-księgowej albojako środek trwały, albo jako wyposażenie.

Uważam, że za wadliwą należy uznać konstrukcjęprzyjętą w § 3 ust. 1 decyzji nr 46, chyba że wprowadzenietakiego rozwiązania było zamysłem projektodawcy tego ak-tu normatywnego. Chodzi o to, że przepis ten określając, iżumowę użyczenia zawiera właściwa w tej kwestii komórkaorganizacyjna, w rzeczywistości nie wskazuje, o jaki pod-miot tu chodzi. Powstaje zatem pytanie kto ze stronyprzyjmującego sprzęt – jaki organ, jakiej jednostki, czy ko-mórka organizacyjna tej jednostki – jest uprawniony do za-wierania i podpisywania umów użyczenia. Decyzja nr 27podlega podobnej weryfikacji, jak decyzja nr 46 MinistraSpraw Wewnętrznych, ponieważ dotyczy jej wykonania.

42

Krystyna R O G A L S K A

Podstawy prawne udzielaniaprzez Policję informacji z bazy

Zintegrowanego Systemu Informacji Policjina rzecz Wojskowych Służb Informacyjnych

(opinia prawna)

Problematykę udzielania przez Policję informacji z bazyZintegrowanego Systemu Informacji Policji WojskowymSłużbom Informacyjnym należy rozpatrywać, uwzględniajączarówno przepisy regulujące uprawnienia funkcjonariuszyww. służby do żądania od organów państwowych – w tymPolicji – udzielania określonych informacji, jak i rodzajudzielanej informacji.

Kwestię uprawnień funkcjonariuszy WSI normujeprzepis art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r.o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej(Dz. U. z 1992 r. nr 4, poz. 16 z późn. zm.). Na jego mocy żoł-nierze WSI – w zakresie wykonywanych przez nich zadań –mają odpowiednie obowiązki i uprawnienia funkcjonariuszyUOP, przysługujące im w związku z wykonywaniem czyn-ności służbowych. O tym czy owe uprawnienia i obowiązkiżołnierzy WSI są odpowiednie, rozstrzyga porównanie za-kresów zadań wykonywanych przez WSI z zadaniami

43

Urzędu Ochrony Państwa. Zgodnie z art. 15 ust. 1 cytowanejustawy Wojskowe Służby Informacyjne wykonują zadaniazwiązane z rozpoznawaniem i przeciwdziałaniem zagrożeniomgodzącym w obronność państwa oraz naruszeniom tajemnicypaństwowej w kwestii obronności i przygotowują dla organówpaństwowych informacje i analizy istotne dla obronności pań-stwa. Zakres zadań WSI odpowiada zatem zadaniom UrzęduOchrony Państwa określonym w art. 1 ust. 2 pkt 1, 5, i 6ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa(Dz. U. nr 30, poz. 180 z późn. zm.). Wojskowe Służby Infor-macyjne nie wykonują zadań polegających na zapobieganiu iwykrywaniu przestępstw oraz ściganiu ich sprawców; te za-dania wykonuje UOP. W tej sytuacji żołnierzom WSI nie przy-sługują uprawnienia procesowe funkcjonariuszy UOP wyni-kające z przepisu art. 6 ust. 3 powołanej ustawy o UrzędzieOchrony Państwa. Zakres zadań WSI ogranicza się bowiem dowykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych. W kon-sekwencji organy Policji nie mają obowiązku udzielania żoł-nierzom WSI informacji o osobach i zdarzeniach, w tym proce-sowych określonych zarządzeniem nr 40 pf/96 KomendantaGłównego Policji z dnia 18 grudnia 1996 r.

Uwzględniając ponadto, iż Wojskowym Służbom Infor-macyjnym nie przysługuje ustawowo określone uprawnieniedo korzystania z informacji o osobie uzyskanych przez Poli-cję i Straż Graniczną w czasie wykonywania czynności ope-racyjno-rozpoznawczych na zasadach określonych w art. 6austawy o Urzędzie Ochrony Państwa oraz przepisachwykonawczych (rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów zdnia 25 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowego zakresu, wa-

44

runków i trybu współdziałania organów, służb i innych pań-stwowych jednostek organizacyjnych ze służbami ochronypaństwa w toku prowadzonych postępowań sprawdzających– Dz. U. nr 18, poz. 159), nie mają one zagwarantowanychuprawnień do żądania przekazywania im ww. informacjiprzez organy Policji. Zasadę tę potwierdza również treść art.21 ust. 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji. Przepisten zezwala na udzielenie informacji o osobieuzyskanych w czasie wykonywania czynności operacyjno--rozpoznawczych organom innym niż sąd i prokurator tylkowówczas, gdy obowiązek udzielenia tych informacji wynikaz ustawy, umowy lub porozumienia międzynarodowego,albo gdy zatajenie takiej informacji prowadziłoby do zagro-żenia życia lub zdrowia innych osób. Ewentualnie więc wtym ostatnim wypadku (zagrożenie życia lub zdrowia innychosób) WSI mogłyby zwrócić się o udostępnienie przez Policjęwymienionych informacji, jeżeli wiążą się one z zadaniamiwynikającymi z art. 15 ust. 1 ustawy o powszechnym obo-wiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Również porozumie-nie z dnia 10 kwietnia 1999 r. w sprawie współdziałania Poli-cji i Wojskowych Służb Informacyjnych, zawarte między Ko-mendantem Głównym Policji i Szefem Wojskowych Służb In-formacyjnych w kwestii wzajemnego korzystania z informacjiuzyskanych w trakcie czynności operacyjno-rozpoznawczychodsyła w § 3 do zasad określonych w odrębnych ustawach iprzepisach wykonawczych do nich.

Odrębnym zagadnieniem jest udostępnianie WSI infor-macji niejawnych. Zakres udzielania tych informacji określaart. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie

45

informacji niejawnych (Dz. U. nr 11, poz. 95). Szczegółowewarunki i tryb udzielania tych informacji określa rozporzą-dzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 lutego 1999 r. wsprawie szczegółowego zakresu warunków i trybu współdzia-łania organów, służb i innych państwowych jednostek organi-zacyjnych ze służbami ochrony państwa w toku prowadzonychpostępowań sprawdzających (Dz. U. nr 18, poz. 159). Przywo-łane akty prawne upoważniają Wojskowe Służby Informacyj-ne – na pisemny wniosek lub do wglądu przez upoważnionegożołnierza – do uzyskiwania od Policji informacji o osobach, wstosunku do których prowadzą postępowanie sprawdzające, wzakresie rękojmi zachowania przez te osoby tajemnicy.

Również przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.o ochronie danych osobowych (Dz. U. nr 133, poz. 883) nieprzyznają WSI szczególnych uprawnień do uzyskiwania da-nych osobowych od organów Policji (z wyłączeniem wymienio-nych postępowań sprawdzających). Ewentualne udostępnianiedanych osobowych Wojskowym Służbom Informacyjnym od-bywa się na zasadach określonych przepisem art. 29 ust. 1 i2 cytowanej ustawy o ochronie danych osobowych.

W obowiązującym stanie prawnym Policja jest zobo-wiązana udzielać informacji WSI wyłącznie w zakresiewynikającym z art. 14 ust. 1 ustawy o ochronie informacjiniejawnych. W pozostałych kwestiach Wojskowe SłużbyInformacyjne nie mają obecnie ustawowo określonych kom-petencji upoważniających tę służbę do żądania przekazywa-nia im ze zbiorów Policji innych informacji. Policja możenatomiast przekazywać WSI informacje nie objęte zakazamiustawowymi, o których mowa w opinii.

46

Alicja S T O L A R S K A

Tezy w sprawie podstaw prawnychudzielania informacji z bazy

Zintegrowanego Systemu Informacji Policjina rzecz Wojskowych Służb Informacyjnych

Podstawy prawne wymiany informacji między Policją aWojskowymi Służbami Informacyjnymi są następujące:

1. Ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacjiniejawnych:a) ustanawia Wojskowe Służby Informacyjne służbą

ochrony państwa – art. 2 ust. 3;b) daje służbom ochrony państwa możliwość korzysta-

nia z informacji niejawnych uzyskanych (m.in.) przezPolicję:– w celu ochrony informacji niejawnych koniecznych

do wykonania ustawowych zadań służb ochronypaństwa – art. 14 ust. 2,

– po przedstawieniu przez funkcjonariusza służbyochrony państwa pisemnego upoważnienia –art. 14 ust. 3;

c) w art. 14 ust. 4 zawarła delegację ustawową, na pod-stawie której Prezes Rady Ministrów wydałrozporządzenie z dnia 25 lutego 1999 r. w sprawieszczegółowego zakresu warunków i trybu współdzia-

47

łania organów, służb i innych państwowych jednostekorganizacyjnych ze służbami ochrony państwa w tokuprowadzonych postępowań sprawdzających – normu-jąc zakres, warunki i tryb przekazywania służbomochrony państwa informacji i dokumentów niezbęd-nych do stwierdzenia, czy osoba objęta postępowaniemsprawdzającym daje rękojmię zachowania tajemnicy.

2. Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnymobowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej w art. 15ust. 1 stanowi, że Wojskowe Służby Informacyjne wy-konują zadania związane z rozpoznawaniem i przeciw-działaniem zagrożeniom godzącym w obronność Pań-stwa (...). W art. 15 ust. 2 zapisano, że żołnierze WSI wzakresie wykonywanych przez nich zadań mają obo-wiązki i uprawnienia związane z wykonywaniem czyn-ności służbowych przez funkcjonariuszy UOP.

Poza oczywistymi uprawnieniami do: legitymowa-nia, zatrzymywania osób, przeszukiwania osób i po-mieszczeń, dokonywania kontroli osobistej, bagaży isprawdzania ładunku, korzystania z instytucji pomocywynikających z art. 7 ust. 1 ustawy o UOP-ie, na pod-stawie art. 6 ust. 3 tej ustawy – stanowiącego, że funk-cjonariusze UOP wykonują czynności tylko w zakresiewłaściwości tego urzędu i w tej materii przysługują imuprawnienia procesowe policjantów wynikające z Ko-deksu postępowania karnego – żołnierze WSI mająuprawnienia policjantów wynikające z k.p.k.

48

3. Ustawa o Policji w art. 1 ust. 1 pkt 3 daje podstawę dowspółdziałania z Wojskowymi Służbami Informacyjny-mi (organ państwowy) w zakresie organizowania dzia-łań mających na celu zapobieganie popełnianiu prze-stępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym.

4. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danychosobowych nakazuje:a) przetwarzanie danych osobowych jedynie w zakresie

i trybie określonym ustawą art. 1 ust. 2;b) udostępnianie danych osobowych w celach innych niż

włączenie do zbioru:– jedynie podmiotom uprawnionym do ich otrzyma-

nia na mocy przepisów prawa – art. 29 ust. 1,– innym podmiotom, jeżeli wiarygodnie uzasadnią

potrzebę posiadania tych danych – art. 29 ust. 2,– udostępnianie danych osobowych na pisemny,

umotywowany wniosek, chyba że przepis innejustawy stanowi inaczej.

5. Porozumienie Komendanta Głównego Policji i SzefaWojskowych Służb Informacyjnych z dnia 10 marca1999 r. w sprawie współdziałania Policji i WojskowychSłużb Informacyjnych wskazuje tryb prowadzeniaprzedsięwzięć w ramach współdziałania oraz związanejz nimi wymiany informacji:a) w sprawach uregulowanych Porozumieniem – § 1

ust. 2 i 4 za zgodą komendantów wojewódzkich Poli-cji i szefów terenowych jednostek organizacyjnych

49

WSI, z powiadomieniem właściwych kierowników iszefów – odpowiednio Komendy Głównej Policji i In-spektoratu WSI;

b) w sprawach nie uregulowanych Porozumieniem –§ 7 ust. 1 – współdziałanie może zostać podjęte poprzeprowadzeniu uzgodnień przez właściwych kie-rowników jednostek organizacyjnych KGP orazwłaściwych szefów jednostek organizacyjnych In-spektoratu WSI – za zgodą Komendanta GłównegoPolicji i Szefa Wojskowych Służb Informacyjnych, zzastrzeżeniem wyjątkowego trybu w przypadkachnie cierpiących zwłoki – § 7 ust. 2.

W n i o s k i1. Można udzielać funkcjonariuszom WSI procesowych

informacji o osobie oraz informacji o rzeczach i zdarze-niach w trybie przewidzianym dla policjantów na pod-stawie zarządzenia nr 40 pf/96 Komendanta GłównegoPolicji z dnia 18 grudnia 1996 r.

2. Tryb wymiany informacji w powyższym zakresie opierasię na odpowiednich unormowaniach zarządzenia nr 40pf/96 Komendanta Głównego Policji z dnia 18 grudnia1996 r. oraz Porozumienia Komendanta Głównego Poli-cji i Szefa Wojskowych Służb Informacyjnych z dnia10 marca 1999 r. w sprawie współdziałania Policji iWojskowych Służb Informacyjnych.

21 lipca 1999 r.

50

Kazimierz R Y G I E L

Wykup lokali mieszkalnych uzyskanychw wyniku działalności inwestycyjnej

jednostek resortu spraw wewnętrznych

Reformy ustrojowe i związane z nimi procesy uwłasz-czeniowe spowodowały, że większość lokali mieszkalnychwybudowanych przed 1990 r. za środki budżetowe b. MSWnie jest już obecnie własnością Skarbu Państwa. Lokale testanową własność gmin, państwowych osób prawnych(np. uwłaszczonych przedsiębiorstw państwowych) lub wła-sność prywatną (m.in. spółek powstałych w wyniku komer-cjalizacji przedsiębiorstw państwowych). Gdy znajdują sięnatomiast na nieruchomościach Skarbu Państwa, nie będą-cych jednak w trwałym zarządzie jednostek Policji, częstomają wobec nich zastosowanie przepisy szczególne, odrębnieregulujące zasady gospodarki lokalowej. Nie oznacza to, iżorgany Policji utraciły prawo dysponowania ww. mieszka-niami, tj. kierowania kolejnych najemców w wypadkuopróżnienia lokali oraz wyrażania zgody na wykup lokali nawłasność. Przepisy art. 90 ust. 1 ustawy o Policji jedno-znacznie stanowią, iż lokalami mieszkalnymi dla policjan-tów są m.in. lokale uzyskane w wyniku działalności inwe-stycyjnej jednostek podległych Ministrowi Spraw We-wnętrznych, stanowiące własność gmin lub zakładów pracy.

51

Fakt zamieszkiwania w lokalach wybudowanych zaśrodki budżetu państwa powinien także chronić najemców –osoby posiadające uprawnienia do lokali mieszkalnych dlapolicjantów – przed niekorzystnymi dla nich rozstrzygnię-ciami prawnymi dotyczącymi warunków sprzedaży lokalilub warunków najmu. Nadmieniam, iż obowiązujące przepi-sy stawiają najemców mieszkań zwykle w uprzywilejowanejsytuacji w dokonywanym procesie uwłaszczeniowym, pozo-stają one jednakże często nieznane osobom, które w stosu-nek najmu wstąpiły na skutek skierowania z b. KWMO,b. WUSW lub KWP.

Aby umożliwić najemcom zaznajomienie się z odpo-wiednimi przepisami, uważam za celowe dokładne pozna-nie liczby i lokalizacji mieszkań, będących w dyspozycji or-ganów Policji na terenie województwa (w jego obecnychgranicach), oraz zbadanie obowiązującego stanu praw-nego nieruchomości, na których znajdują się wymienionelo- kale mieszkalne. Chciałbym również poddać pod rozwagęszefom logistyki komend wojewódzkich Policji poinformo-wanie osób uprawnionych, będących najemcami lokali, oprzepisach regulujących gospodarkę lokalową, zależnie odstanu prawnego nieruchomości. W celu ułatwienia ewentu-alnej realizacji tego zadania podaję obowiązujące podstawyprawne sprzedaży zajętych lokali mieszkalnych orazuprawnienia przysługujące ich najemcom. Informując o tychunormowaniach prawnych pragnę podkreślić, iż b. Depar-tament Inwestycji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych wlatach 1976-1990 realizował działalność inwestycyjną wdziedzinie budownictwa mieszkaniowego, w tym również

52

budownictwa wspólnego z innymi podmiotami, za przeka-zywane udziały. Departament kierował nakłady inwesty-cyjne m.in. do planów b. terenowych organów administracjipaństwowej, innych resortów oraz przedsiębiorstw. Oko-liczność ta, moim zdaniem, powinna zostać wzięta pod uwa-gę w celu ochrony interesów najemców lokali wybudowa-nych za środki z budżetu Państwa.

I. Lokale mieszkalne na nieruchomościach będą-cych własnością jednostek samorządu terytorial-nego (głównie gmin) oraz na nieruchomościachbędących własnością Skarbu Państwa

Sprzedaż lokali przez jednostki samorządu terytorialne-go (głównie gminy) oraz Skarb Państwa następuje na pod-stawie przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. nr 115, poz. 741, zm.Dz. U. 1998 r. nr 106, poz. 668, 1999 r. nr 49,poz. 484). Przepisy tej ustawy regulują m. in. sprzedaż lo-kali będących własnością jednostek samorządu terytorialne-go i Skarbu Państwa, przy czym w odniesieniu do SkarbuPaństwa konieczne jest zastrzeżenie, że ustawa nie dotyczylokali wchodzących do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Pań-stwa ani lokali na nieruchomościach Skarbu Państwa w za-rządzie Lasów Państwowych. Odnośnie zasobów lokalowychSkarbu Państwa we władaniu Wojskowej Agencji Mieszka-niowej przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami

53

stosuje się tylko w zakresie nie uregulowanym przez ustawęo zakwaterowaniu sił zbrojnych.

Chroniąc interes najemcy lokalu mieszkalnego (w sytu-acji, gdy najem został nawiązany na podstawie decyzjiadministracyjnej o przydziale i przed dniem 12 listopada1994 r., tj. przed wejściem w życie ustawy o najmie lokalimieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych), ustawa przy-znała najemcy prawo pierwszeństwa zakupu lokaluprzeznaczonego do sprzedaży przez Skarb Państwa lub jed-nostkę samorządu terytorialnego. W wypadku nieskorzy-stania przez najemcę z przysługującego mu pierwszeństwazakupu (zwykle na atrakcyjnych warunkach cenowych) lo-kal taki może pod rządami ustawy o gospodarce nierucho-mościami zostać sprzedany osobie trzeciej (niejako „wraz znajemcą”, czyli obciążony prawem najmu).

Nie ma również przeszkód prawnych, aby z zasobówsamorządowych lub Skarbu Państwa została sprzedananieruchomość gruntowa zabudowana budynkiem mieszkal-nym (lub aby oddano ją w użytkowanie wieczyste z jedno-czesną sprzedażą budynku), w którym znajdują się za-mieszkałe lokale.

Sprzedaż mieszkania najemcy następuje w trybie bez-przetargowym, za cenę równą wartości rynkowej z oszaco-wania, przy czym rady gmin, rady powiatów, sejmiki woje-wódzkie oraz wojewodowie mogą stosować praktycznie nie-ograniczone ulgi przy sprzedaży lokali ich najemcom.Udzielona bonifikata może podlegać, ze zwaloryzowaniem,zwrotowi (ale nie musi, zależy to od zarządu jednostki sa-morządu terytorialnego lub starosty wykonującego zadanie

54

administracji rządowej), jeśli lokal przed upływem 10 lat(liczonych od daty wykupu) zostanie zbyty (na rzecz innejosoby niż osoba bliska), albo przeznaczony w całości na celeinne niż mieszkalne.

Jeżeli najemca nie jest w stanie, mimo udzielonej boni-fikaty, uiścić ceny nabycia, może zostać mu ona rozłożonana oprocentowane raty na 10 lat (przy zastosowaniu umow-nej stopy procentowej lub stopy procentowej równej stopieredyskonta weksli stosowanej przez NBP). WierzytelnościSkarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego ztego tytułu podlegają zabezpieczeniu hipotecznemu.

W wypadku sprzedaży lokali zarówno przez jednostkisamorządu terytorialnego, jak i przez Skarb Państwa napoczet cen sprzedażnych zalicza się nakłady poniesioneprzez najemcę na przebudowę lub rozbudowę budynku, wwyniku której powstał dany lokal. Warunkiem jest tu brakodmiennych zapisów w umowie najmu lub dzierżawy lokaluoraz wcześniejsze uzyskanie zgody właściciela na dokonanieowej przebudowy lub rozbudowy. Poniesione nakłady nie sądokumentowane kwotowo przez najemców, lecz wyceniaje rzeczoznawca – wg faktycznego zakresu i stanu wykona-nych robót budowlanych i instalacyjnych oraz wartości zdaty ustalenia ceny.

Nadal pozostaje możliwość zaliczenia do ceny nabyciainnych nakładów poniesionych przez najemcę – głównie napodwyższenie standardu lokalu, choć ustawa o gospodarcenieruchomościami nie zawiera uregulowań w tej materii.Sprawy takie powinny być jednak rozpatrywane indywidu-alnie, a ich załatwienie zależy od wcześniejszej zgody pod-

55

miotu reprezentującego właściciela (Skarb Państwa lubjednostkę samorządu terytorialnego) na wykonanie robótbudowlanych w wynajętym lokalu. Podstawę do takiegostwierdzenia dają przepisy art. 16 i art. 17 ust. 2 ustawyo najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych. Zgodnie z ichtreścią najemca może ulepszyć lokal tylko za zgodą wynaj-mującego. W razie braku takiej zgody wynajmujący musirozliczyć z najemcą tylko niektóre dokonane ulepszenia,tj. te, których usunięcie (na ew. żądanie wynajmującego)doprowadziłoby do naruszenia substancji lokalu. Powołaneprzepisy mają zastosowanie przy zakończeniu stosunkunajmu, co przecież następuje również przy sprzedaży lokaluna własność.

II. Sprzedaż lokali mieszkalnych przez przedsiębior-stwa państwowe

Przemiany strukturalne w gospodarce powodują wy-zbywanie się przez przedsiębiorstwa państwowe nierucho-mości o funkcji socjalnej, w tym kosztownych w utrzymaniuich zasobów mieszkań zakładowych. Przepisami regulują-cymi tę problematykę są:1) ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach

państwowych (Dz. U. 1991 nr 18, poz. 80, z późn. zm.);2) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 października

1993 r. (wykonawcze do ww. ustawy) w sprawie zasadorganizowania przetargu na sprzedaż środków trwałychprzez przedsiębiorstwa państwowe oraz warunków od-

56

stąpienia od przetargu (Dz. U. nr 97, poz.443, zm. Dz.U. 1999 nr 70, poz. 780).Tryb przetargowy nie obowiązuje przy sprzedaży lokalu

zajętego na rzecz najemcy lub osoby bliskiej, stale z nimzamieszkującej (przepisy rozporządzenia odsyłają do defi-nicji „osoby bliskiej” zawartej w art. 4 pkt 13 ustawy o go-spodarce nieruchomościami). Cena lokalu sprzedawanegonajemcy nie może być niższa niż 50% wartości rynkowej zoszacowania przez rzeczoznawcę majątkowego. Wartośćulepszeń dokonanych przez najemcę zostaje zaliczona napoczet ceny nabycia.

Niesprzedanie mieszkań zakładowych (przy jednoczesnejlikwidacji przedsiębiorstwa) oznacza, że przechodzą one nawłasność Skarbu Państwa z datą wykreślenia danego przed-siębiorstwa państwowego z rejestru przedsiębiorstw. Nie maprzeszkód prawnych, aby nieruchomość, na której znajdują sięww. lokale, mogła zostać następnie skomunalizowana.

III. Sprzedaż lokali mieszkalnych przez przedsiębior-stwa - spółki prawa handlowego z większościowymudziałem Skarbu Państwa

W sytuacji, gdy sprzedaży lokali dokonuje spółka po-wstała w wyniku komercjalizacji, w której ponad połowa ak-cji należy do Skarbu Państwa, obowiązują przepisy rozporzą-dzenia Rady Ministrów z dnia 26 sierpnia 1997 r. w spra-wie określenia szczegółowych zasad i trybu organizowaniaprzetargu publicznego na sprzedaż majątku trwałego lub

57

oddania mienia do odpłatnego korzystania innym podmio-tom przez spółkę powstałą w wyniku komercjalizacji orazwarunków, w których dopuszcza się odstąpienie od przetar-gu (Dz. U. nr 108, poz. 696, 1999 r. nr 74, poz. 826). Zawar-te w tym akcie normatywnym uregulowania dotyczącesprzedaży lokali są podobne do analogicznych przepisówobowiązujących przedsiębiorstwa państwowe. Spółka możeodstąpić od zorganizowania przetargu na sprzedaż lokalu,jeżeli sprzedawany lokal jest mieszkaniem zakładowym, asprzedaż następuje na rzecz jego najemcy lub osoby bliskiej,stale z nim zamieszkującej (przepisy rozporządzenia odsy-łają do definicji „osoby bliskiej” zawartej w art. 4 pkt. 13ustawy o gospodarce nieruchomościami). Cena sprzedażnalokalu w tym wypadku nie może być niższa niż 50% jegowartości rynkowej. Wartość ulepszeń dokonanych przeznajemcę zostanie zaliczona na poczet ceny nabycia.

IV. Sprzedaż lokali mieszkalnych przez Agencję Wła-sności Rolnej Skarbu Państwa

Przekształcenia strukturalne w rolnictwie w latachdziewięćdziesiątych implikowały konieczność rozwiązaniaproblemu mieszkań zakładowych byłych PGR-ów (doplanów inwestycyjnych których były przekazywane równieżudziały z planu inwestycyjnego MSW). Przyjęto opcję sprze-daży tych mieszkań lokatorom, a także nieodpłatnego prze-kazania gminom całych nieruchomości mieszkaniowychwraz z infrastrukturą. Kwestii gospodarki mieszkaniowej

58

i socjalnej Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa po-święcony jest cały rozdział 9 ustawy z dnia 19 października1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skar-bu Państwa (tekst jednolity Dz. U. z 1995 r. nr 57, poz. 299,zm. nr 101, poz. 504, z 1996 r. nr 59, poz. 268, nr 106,poz.496, nr 156, poz. 775, z 1997 r. nr 54, poz. 349, nr 79,poz. 484, z 1998 r. nr 106, poz. 668, z 1999 r. nr 49,poz. 484), a także następujące przepisy wykonawcze:– rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 marca 1994 r.

w sprawie trybu sprzedaży domów, lokali mieszkalnych,budynków gospodarczych, ogródków przydomowychi garaży wraz z niezbędnymi gruntami, wchodzącychw skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa(Dz. U z 1994 r. nr 45, poz. 181),

– zarządzenie Ministra Skarbu Państwa z dnia 8 sierpnia1997 r. w sprawie wysokości oprocentowania, szczegóło-wych kryteriów niestosowania oprocentowania przy roz-kładaniu na raty należności z tytułu zbycia mienia zZasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz określe-nia innych niż pieniądz rodzajów mierników wartości(MP z 1997 r. nr 53, poz. 505).

Wymienione akty prawne stworzyły bardzo preferencyj-ny dla lokatorów system sprzedaży mieszkań. Wprawdziepodstawą wyjściową do ustalenia ceny sprzedaży lokalu jestjego wartość rynkowa (określona przez rzeczoznawcę ma-jątkowego), ale nabywcy przysługuje system bonifikat mogą-cy obniżyć cenę aż do 10% wartości rynkowej. Za każdy rokpracy w państwowym sektorze rolnictwa najemcy przysłu-guje bonifikata w wymiarze 4% wartości, a gdy zaintereso-

59

wany wykupem lokalu jego najemca nie był zatrudniony wpaństwowym rolnictwie, ulga wynosi 3% wartości za każdyrok najmu mieszkania. Ponadto tak obniżone ceny sprzeda-ży mieszkań mogą być przez Agencję Własności RolnejSkarbu Państwa rozkładane na raty z zastosowaniem opro-centowania wynoszącego nie mniej niż 3% w skali rocznej.Raty należności wraz z oprocentowaniem ulegają też, nawniosek nabywcy, umorzeniu za okres, w którym nabywcalokalu korzysta ze świadczeń z pomocy społecznej (np. zzasiłku dla bezrobotnych).

Najemca, który nie zechce skorzystać z wymienionychudogodnień, zachowuje prawo do dalszego zamieszkiwaniaw swoim lokalu przez czas nieoznaczony, jeśli wstąpił wstosunek najmu jeszcze przed przyjęciem lokalu do ZasobuWłasności Rolnej Skarbu Państwa. Nie dotyczy to tylko lo-kali w obiektach wpisanych do rejestru zabytków orazmieszkań służbowych w budynkach o funkcji innej niżmieszkalna. Agencja może wtedy wypowiedzieć umowę ichnajmu, ale najemcom takich lokali przysługuje pierwszeń-stwo w uzyskaniu najmu innego mieszkania należącego doZasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.

V. Sprzedaż lokali mieszkalnych przez WojskowąAgencję Mieszkaniową

Szczególne zasady gospodarki lokalami wprowadziłarównież ustawa z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowa-niu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 86,

60

poz.433, zm. Dz. U. z 1996 r. nr 106, poz. 496, z 1997 r.nr 6, poz. 31, nr 80, poz. 506, nr 106, poz. 678, z 1998 r.nr 106, poz. 668) oraz wydane na jej podstawie przepisywykonawcze:– rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia

7 marca 1996 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybusprzedaży osobnych kwater stałych (Dz. U. nr 32,poz.141),

– rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Admi-nistracji z dnia 7 grudnia 1998 r. w sprawie szczegóło-wych zasad i trybu sprzedaży osobnych kwater stałych(Dz. U. nr 127, poz. 846).

Wymienione akty prawne przyznały Wojskowej AgencjiMieszkaniowej uprawnienia m.in. do gospodarowania lo-kalami mieszkalnymi na nieruchomościach Skarbu Pań-stwa, będących – przed protokolarnym przekazaniem ichWAM – w zarządzie organów wojskowych. KompetencjeWAM są rozległe, Agencja może w pełni dysponować loka-lami, tj. również sprzedawać je osobom fizycznym (lokalemieszkalne) oraz osobom fizycznym i prawnym (lokaleużytkowe). Sprzedaż kwater osobom uprawnionym, w ro-zumieniu ustawy o zakwaterowaniu sił zbrojnych, nastę-puje na zasadach preferencyjnych. Wobec najemców niebędących obecnie lub w przeszłości żołnierzami zawodowy-mi (jak również członkami ich rodzin, uprawnionymi dowojskowej renty rodzinnej) ma zastosowanie art. 59 ustawystanowiący, iż przy sprzedaży im lokali wprowadza się ob-niżki cenowe stosowane na terenie gminy właściwej dla po-łożenia lokalu, przy czym bonifikata cenowa nie może prze-

61

kroczyć 60 % wartości rynkowej lokalu, a ponadto nie doty-czy powierzchni ponadnormatywnej w rozumieniu upraw-nień do dodatku mieszkaniowego. W art. 58 ust. 1 zawartejest wskazanie dla rzeczoznawcy majątkowego, aby szacującwartość rynkową lokalu nie uwzględniał wartości ulepszeńlokalu dokonanych przez najemcę.

VI. Sprzedaż zasobów mieszkaniowych przez Pań-stwowe Gospodarstwo Leśne „Lasy Państwowe”

Problematykę tę regulują następujące akty prawne:1) ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. nr 101,

poz. 444, z 1992 r. nr 21, poz. 85, nr 54, poz. 254,z 1994 r. nr 1, poz. 3, nr 127, poz. 627, z 1995 r. nr 147,poz. 713, z 1996 r. nr 91, poz. 409, z 1997 r. nr 54,poz. 349, nr 121, poz. 770, nr 160, poz. 1079, z 1998 r.nr 106, poz. 668, z 1999 r. nr 49, poz. 484.);

2) rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, ZasobówNaturalnych i Leśnictwa z dnia 9 kwietnia 1998 r. wsprawie szczegółowych zasad i trybu sprzedaży lokali igruntów z budynkami mieszkalnymi w budowie orazkryteriów kwalifikowania ich jako nieprzydatne LasomPaństwowym, a także trybu przeprowadzania przetar-gu ograniczonego (Dz. U. nr 52, poz. 327).W art. 40a ustawy o lasach (dodanym w nowelizacji

ogłoszonej w Dz. U. z 1997 r. nr 54, poz. 349, obowiązują-cej od dnia 5 września 1997 r.) wprowadzono możliwośćdokonywania przez Lasy Państwowe sprzedaży:

62

– nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi,– samodzielnych lokali mieszkalnych,– gruntów z budynkami mieszkalnymi w budowie.

Dotyczy to nieruchomości i lokali stanowiących wła-sność Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych,będących jednakże nieprzydatnymi dla Lasów Państwo-wych. W § 8 i 9 ww. rozporządzenia określono kryteriastwierdzania takiej nieprzydatności, nie obligując jednakorganów Lasów Państwowych (w razie spełnienia kryte-riów) do konieczności uznania konkretnych nieruchomościlub lokali za nieprzydatne. Generalnie zauważa się, iż zanieprzydatne dla Lasów Państwowych mogą (ale nie muszą)zostać uznane lokale mieszkalne stanowiące pustostany,albo lokale wynajęte, dla których wpływy z wynajmu sąniższe od kosztów ich utrzymania. Nie dotyczy to jednakmieszkań bezpłatnych, przysługujących pracownikom Służ-by Leśnej, a także lokali na nieruchomości, której sprzedażspowodowałaby powstanie enklawy wśród gruntów w za-rządzie Lasów Państwowych. Stroną umowy sprzedaży lo-kalu jest organ Lasów Państwowych bezpośrednio zarzą-dzający nieruchomością, tj. nadleśniczy, dyrektor regional-nej dyrekcji Lasów Państwowych lub Dyrektor GeneralnyLasów Państwowych.

Sprzedaż lokalu może nastąpić po wciągnięciu go naodpowiedni wykaz obiektów przeznaczonych do sprzedaży,sporządzony przez dyrektora regionalnej dyrekcji LasówPaństwowych, zaopiniowany przez związki zawodowe orazzatwierdzony przez Dyrektora Generalnego LP (a następnieopublikowany w Biuletynie Informacyjnym LP i w prasie).

63

Omawiane przepisy precyzują również zasady ustalaniacen sprzedażnych lokali mieszkalnych, przyznając duże pre-ferencje cenowe pracownikom (a także byłym pracownikomi członkom ich rodzin) Lasów Państwowych, będących na-jemcami tych lokali oraz najemcom nie związanym zawo-dowo ani rodzinnie z pracą w Lasach Państwowych. I tak:– sprzedaż lokalu powinna nastąpić po „cenie rynkowej,

jaka kształtuje się w danej miejscowości”, ustalonej przezrzeczoznawcę majątkowego,

– najemcy związani zawodowo z Lasami Państwowymi(przez co najmniej 3 lata) korzystają ze zniżki w wymia-rze 4% za każdy rok pracy w LP (lub instytucjach zwią-zanych, np. szkołach leśnych, zakładowych przychod-niach lekarskich), obniżka ceny nie może jednak przekro-czyć 90% kwoty określonej przez rzeczoznawcę majątko-wego, tzn. faktycznie uiszczona cena musi wynieść przy-najmniej 10% wartości rynkowej,

– ustalona w ten sposób cena może być wnoszona w ratachpłatnych w okresie nie dłuższym niż 5 lat, przy oprocen-towaniu do 15% w skali roku,

– najemcy lokali nie związani zawodowo ani rodzinnie zpracą w LP korzystają ze zniżki w wymiarze 1% za każdyrok najmu, zniżka ta nie może jednak przekroczyć 45%kwoty określonej przez rzeczoznawcę majątkowego,tzn. faktycznie uiszczona cena musi wynieść przynajm-niej 55% wartości rynkowej.

64

VII. Sprzedaż zasobów mieszkaniowych przez przed-siębiorstwo państwowe Polskie Koleje Państwowe

Problematykę tę normują przepisy ustawy z dnia 6 lip-ca 1995 r. o przedsiębiorstwie państwowym „Polskie KolejePaństwowe” (Dz. U. nr 95, poz. 474, z późn. zm.) – po nowe-lizacji dokonanej ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o zmia-nie ustawy o przedsiębiorstwie państwowym „Polskie KolejePaństwowe” (Dz. U. nr 162, poz. 1120). Nowe przepisy do-dały do tekstu ustawy artykuły 13a-13g, poświęcone gospo-darce mieszkaniowej PKP. Mają one na celu odciążenie PKPod kosztów utrzymania zasobów mieszkaniowych za pomocąsprzedaży lokali mieszkalnych ich najemcom oraz osobombliskim pozostałym w lokalach po śmierci najemców. Sprze-daży nie podlegają tylko mieszkania w budynkach admini-stracyjnych PKP (związanych funkcjonalnie z zarządza-niem, eksploatacją i utrzymaniem kolei).

Sprzedaż mieszkań zakładowych PKP następuje na wa-runkach preferencyjnych dla najemców. Cenę ustala się coprawda wg przepisów ustawy o gospodarce nieruchomo-ściami (tj. na poziomie wartości rynkowej z oszacowania),ale przysługuje od niej system bonifikat – 6% za każdyrok pracy najemcy w PKP lub 3% za każdy rok najmu lo-kalu od PKP. Łączna bonifikata nie może przekroczyć 90%ceny. Niezależnie od tego nabywca uiszczający od razu ca-łość należnej kwoty uzyskuje dodatkową bonifikatę w wy-miarze 25% wymaganej od niego należności.

Jeśli najemca nie jest w stanie, pomimo takiego systemubonifikat, uiścić jednorazowo ceny nabycia, może ona zostać

65

rozłożona na oprocentowane raty na okres do 10 lat(przy zastosowaniu umownej stopy procentowej lub stopyprocentowej równej stopie redyskonta weksli stosowanejprzez NBP). Wierzytelności PKP z tego tytułu podlegajązabezpieczeniu.