I. ZABAWY ADAPTACYJNE

„Mało nas, mało nas”  - zabawa ruchowo – taneczna, w której kolejno

wywołujemy do środka koła imieniem poszczególne dzieci.

Podczas poruszania się w kole śpiewamy piosenkę:

Mało nas, mało nas do pieczenia chleba.

Jeszcze nam, jeszcze nam ciebie tu potrzeba.

(Dzieci wywoływane kolejno wchodzą do środka. Gdy jest ich tak dużo, że się nie mieszczą wówczas śpiewamy piosenkę odwrotnie: Dużo nas, dużo nas do pieczenia chleba.Ciebie już, ciebie już tutaj nam nie trzeba.Wybrane dziecko wraca do koła.) 

 „Zgadnij – czyje słyszysz imię” – Jedno dziecko opuszcza krąg z poleceniem,

aby po powrocie odgadło jakie imię słyszy. Pod jego nieobecność wybieramy imię

dziecka z sali np. Tomek. Dzielimy je na sylaby TO-MEK na dany znak, dzieci

w dwóch grupach skandują jednocześnie sylaby wybranego imienia.

 Jeżeli zgadujący trzykrotnie poniesie porażkę w odgadywaniu daje fant. 

„Witaj Aniu…”Powitanie dzieci piosenką śpiewaną na melodię „Panie Janie”

Dzieci śpiewają :

Witaj Aniu,

Witaj Aniu,

Pośród nas, pośród nas

Wszyscy Cię kochamy,

Wszyscy Cię kochamy,

Bądź wśród nas, bądź wśród nas. 

„Masaż grupowy” Dzieci siedzą jeden za drugim w kręgu , masując sobie nawzajem

plecy ,zgodnie z podanym poleceniem przez nauczyciela: „Idą konie, potem słonie ,

potem Panie na wysokich obcasach z gryzącym pieskiem , płynie rzeka , pada

deszczyk ,a potem dreszczyk....” 

1

 „Tort” -

   Nauczycielka siada w środku-kolejno każdemu dziecku przydziela nazwę

   jednego z produktów tortu, np.: mąka, cukier, mleko, proszek do pieczenia,

   czekolada... tak aż każdy będzie miał swoją nazwę.

   Zadanie polega na tym, aby na komendę np.:mąka wszystkie dzieci, które

   otrzymały taką nazwę zamieniły się miejscami.

   Utrudnienie polega na tym, że produkty mieszają się, np.: mąka z mlekiem.

   Każdy, kto nie znajdzie miejsca, siada na środku.  

 „Wszyscy są” Muzyka zaprasza do biegu, na przerwę w muzyce dzieci zatrzymują się i witają

z partnerem piosenką „Wszyscy są” z jednoczesnym klaskaniem w ręce partnera.

Powtórzenie zabawy; zmiana ruchu - podskoki na przerwę w muzyce, piosenka

jw. (zmiana partnera).„Wszyscy są wszyscy są, witam was, zaczynamy już czas. Jestem ja.

Jesteś ty, raz, dwa, trzy.”

„Łabędzie”

Dzieci – łabędzie „pływają” po stawie – dywanie. Jednocześnie śpiewają piosenkę.

Po szerokim stawie, stawie, pływają łabędzie, pływają łabędzie.

Kto pary nie znajdzie ten niezdarą będzie. Kto pary nie znajdzie,

ten niezdarą będzie.

Gdy piosenka się kończy, wówczas trzeba znaleźć sobie parę. Jedno z dzieci zostaje

bez pary, staje w środku i reszta dzieci śpiewa mu piosenkę:

Mamy, mamy niezdarę takiego, niezdarę takiego.

Co nie umiał znaleźć przyjaciela swego, co nie umiał znaleźć przyjaciela swego.

Zabawa trwa nadal.

 

2

„Karuzela” – zabawa muzyczna

Dzieci ustawione w kole śpiewają:

Chłopcy, dziewczęta dalej śpieszmy się

Karuzela czeka, wzywa nas z daleka.

Starsi już poszli, a młodsi jeszcze nie.

Hej, hop sa, sa. Jak ona szybko mknie.

Hej dalej, dalej do zabawy śpieszmy się.

Podczas wspólnego śpiewania piosenki, dzieci pokazują i naśladują ruch karuzeli.

 „Misie”

Dzieci dobierają się parami, śpiewając piosenkę i naśladując ruchy misiów:

Misie dwa, misie dwa, misie dwa – obracają się dookoła

Misie szare, misie bure obydwa – pokazują na siebie

I kochają się te misie, przytulają sobie pysie – przytulają się do siebie i głaszczą

po głowie.

Misie szare, misie bure obydwa – obracają się dookoła.

Następnie dzieci wymieniają się parami.

Melodia piosenki to popularna „Kessera”

 „Dwa kółeczka” – zabawa z piosenką

Dzieci robią dwa kółeczka. Mniejsze kółeczko „wchodzi” do środka.

Wspólnie śpiewają piosenkę: 

Patrzcie, patrzcie jak wesoło

dwa kółeczka krążą w koło.

Dwa kółeczka krążą wraz o jak rzesz to cieszy nas.

Dwa kółeczka krążą wraz o jak rzesz to cieszy nas. 

W prawo, w lewo się zwracamy,

dookoła obracamy.

3

Lewą nóżką tupnę raz i do tego klasnę wraz.

Prawą nóżką tupnę raz i do tego klasnę wraz.

 Patrzcie, patrzcie jak wesoło

krasnoludki krążą w koło.

Krasnoludki krążą wraz o jak rzesz to cieszy nas.

Krasnoludki krążą wraz o jak rzesz to cieszy nas. 

W prawo, w lewo się zwracamy,

 dookoła obracamy.

Lewą nóżką tupnę raz i do tego klasnę wraz.

Prawą nóżką tupnę raz i do tego klasnę wraz.

 Patrzcie, patrzcie jak wesoło

wielkoludy krążą w koło.

Wielkoludy krążą wraz o jak rzesz to cieszy nas.

Wielkoludy krążą wraz o jak rzesz to cieszy nas.

 W prawo, w lewo się zwracamy,

dookoła obracamy.

Lewą nóżką tupnę raz i do tego klasnę wraz.

Prawą nóżką tupnę raz i do tego klasnę wraz.

„Pieczenie ciasta” – zabawa z piosenką.

I. Nagle w domu zapachniało

warczy mikser w słodkiej pianie,

mąka czuli się z kakao,

masło zwierza się śmietanie.

(Dzieci dobierają się parami i śpiewają piosenkę. Podczas I zwrotki pary kręcą się dookoła.)

Mniam, mniam, mniam, mniam, mniam, mniam, - głaszczą się po brzuszku

Będzie pycha mówię wam.   2x – obracają się dookoła własnej osi.

4

 (Podczas II zwrotki składają ręce na krzyż i pociągają nimi.)

II. Żółtka razem z margaryną

w polonezie i poleczce

na stolnicę lekko płyną.

Kto być w kuchni wtedy nie chce?

 Mniam, mniam, mniam, mniam, mniam, mniam, - głaszczą się po brzuszku

Będzie pycha mówię wam.  2x – obracają się dookoła własnej osi.

 (Podczas III zwrotki robią tzw. haczyki i obracają się wspólnie.)

III. Wszystkie tłuczki, ubijaczki,

miski, łyżki i rondelki

zamieniają się w lizaczki.

Wybór smaków jest tu wielki.

 Mniam, mniam, mniam, mniam, mniam, mniam, - głaszczą się po brzuszku

Będzie pycha mówię wam.   2x  obracają się dookoła własnej osi.

 (Podczas śpiewania IV zwrotki tańczą wspólnie w parach.)

IV. Upieczone jest już złote,

pulchne ciasto, znakomite.

Stygnie byśmy mogli potem

zjeść je sobie z apetytem.

 Mniam, mniam, mniam, mniam, mniam, mniam, - głaszczą się po brzuszku

Będzie pycha mówię wam.   2x– obracają się dookoła własnej osi.

 „Ojciec Wirgiliusz” – zabawa z piosenką.

Ojciec Wirgiliusz uczył dzieci swoje.

 A miał ich wszystkich sto dwadzieścia troje.

Hejże dzieci, hejże ha, hejże ha

Róbcie wszystko to co ja, to co ja.

5

(Dzieci naśladują jakiś ruch. Zabawa trwa dalej.)

 „Rolnik sam w dolinie” – zabawa z piosenką

Rolnik sam w dolinie, rolnik sam w dolinie.

Hejże, hejże, hejże ha, rolnik sam w dolinie.

Rolnik bierze żonę, rolnik bierze żonę,

Hejże, hejże, hejże ha, rolnik bierze żonę.

Żona bierze dziecko, żona bierze dziecko.

Hejże, hejże, hejże ha, żona bierze dziecko.

Dziecko bierze nianię, dziecko bierze nianię.

Hejże, hejże, hejże ha, dziecko bierze nianię.

Niania bierze kotka, niania bierze kotka.

Hejże, hejże, hejże ha, niania bierze kotka.

Kotek bierze myszkę, kotek bierze myszkę.

Hejże, hejże, hejże ha, kotek bierze myszkę.

Myszka bierze serek, myszka bierze serek.

Hejże, hejże, hejże ha, myszka bierze serek

Ser zostaje w kole, bo nie umiał w szkole

Tabliczki mnożenia, ani podzielenia.

Koło się obraca, serek się przewraca.

Hejże, hejże, hejże ha, serek się przewraca.

Dzieci bawią się w kole, wybrane dziecko

jest rolnikiem i wybiera zonę, żona dziecko….

Pod koniec piosenki ser wchodzi do środka,

Przewraca się a koło się obraca.

Następnie dzieci śpiewają:

Ser będzie rolnikiem, ser będzie rolnikiem.

6

Hejże, hejże, hejże ha, ser będzie rolnikiem.

Zabawa rozpoczyna się od nowa.

  „ Paluszek” - zabawa z piosenką

Tu paluszek, tu paluszek - pokazujemy wskazujący palec

u jednej i u drugiej tęki.

Kolorowy mam fartuszek. - trzymamy się za bluzkę

Tutaj rączka a tu druga - wskazujemy kolejno rączki

A tu oczko do mnie mruga - wskazujemy na oczko

Tu jest buźka, tu ząbeczki.- wskazujemy na buźkę i zęby

Tu wpadają cukiereczki.- otwieramy buzię w pokazujemy

gdzie wpadają cukierki

Tu jest nóżka i tu nóżka. - pokazujemy kolejno nogi

Chodź zatańczyć jak kaczuszka. - naśladujemy ruch kaczki

II. ZABAWY TRADYCYJNE

     Koło młyńskie

Koło młyńskie za cztery reńskie

Kółko nam się połamało

Cztery reńskie kosztowało

A my wszyscy bęc! 

(Połączone koło wiruje przy śpiewie. Przy słowie „bęc” dzieci padają

na podłogę, trzymając się za ręce. Następnie wstają i zabawa

zaczyna się na nowo.) 

Lata ptaszek po ulicy

Lata ptaszek po ulicy

Szuka sobie ziarn pszenicy

7

A ja sobie stoję w kole

I wybieram kogo wolę.

A ty ptaszku, spiesz się spiesz.

Kogo lubisz tego bierz! 

(Koło wiruje przy śpiewie. Wybrane dziecko – ptaszek stojące w jego

środku dobiera sobie partnera do tańca. Później następuje zmiana.)

 Wstał niedźwiedź zuchwały

Stary niedźwiedź mocna śpi

Stary niedźwiedź mocno śpi

My go nie budzimy, bo się go boimy

Jak się zbudzi będzie zły!

Pierwsza godzina niedźwiedź śpi

Druga godzina niedźwiedź chrapie

Trzecia godzina niedźwiedź łapie! 

(Koło wędruje przy śpiewie. Wybrane dziecko – niedźwiedź kuca w środku

koła z zasłoniętymi oczami. Niedźwiedź budzi się przy słowach piosenki

„trzecia godzina niedźwiedź łapie” i zaczyna gonić uciekające dzieci.

Złapane dziecko jest niedźwiedziem. Zabawa trwa nadal.) 

Ojciec Wirgiliusz

Ojciec Wirgiliusz uczył dzieci swoje

A miał ich wszystkich sto dwadzieścia troje

Hejże dzieci, hejże ha, hejże ha, hejże ha

Róbcie wszystko to co ja, to co ja, to co ja.

 (Połączone koło wiruje przy śpiewie. Jedno z dzieci stoi w środku koło

– jest ojcem Wirgiliuszem. Wykonuje gest lub ruch, który naśladuje

reszta dzieci. Następnie wybiera innego Ojca Wirgiliusza i zabawa trwa nadal.) 

8

Mam chusteczkę haftowaną

Mam chusteczkę haftowaną, co ma cztery rogi.

Kogo kocham, kogo lubię rzucę mu pod nogi.

Tej nie kocham, tej nie lubię, tej nie pocałuję.

A chusteczkę haftowaną tobie podaruję.

 (Dzieci ustawione w kole. Jedno z nich jest na środku z chusteczką w ręku.

Dziecko obraca się w przeciwnym kierunku niż koło. Na słowa „tej nie

kocham, tej nie lubię, tej nie pocałuję.” – macha chusteczką w kierunku

dzieci. Na koniec piosenki daruje wybranemu dziecku chusteczkę

i zabawa trwa nadal.)

  W poniedziałek rano

W poniedziałek rano kosił ojciec siano

Kosił ojciec kosił ja, kosiliśmy obydwa.

 (W środku koła wybrane dziecko jest ojcem i wykonuje gesty

odpowiednie do słów piosenki. Dzieci w takt melodii naśladują

ruchy ojca. W następnych zwrotkach dzieci kolejno zmieniają

dni tygodnia i czynności „grabił”, „suszył”, „ zwoził”.)

Konopki

Bawmy się w konopki, w konopki

Ale małe snopki, ale małe snopki

Hop hop, mało nas i ty Kasiu chodź do nas. 

(Koło krąży przy śpiewie. Dwoje dzieci wiruje w środku. Po każdej

zwrotce przyłącza się do nich dziecko wymienione po imieniu w piosence.)

Nie chcę cię …

Nie chcę cię, nie chcę cię, nie chcę cię znać

Chodź do mnie, chodź do mnie rączkę mi daj

9

Prawą mi daj, lewą mi daj i już się na mnie nie gniewaj.

Prawą mi daj, lewą mi daj i już się na mnie nie gniewaj.

 (Dzieci ustawione parami do siebie. Na słowa „nie chcę cię, nie chcę cię,

nie chcę cię znać” wykonują  ręką gest wskazujący odejście i odsuwają się

od siebie. Na słowa „chodź do mnie, chodź do mnie rączkę mi daj”

przysuwają się do siebie jednocześnie wskazują ręką gest „chodź”.

Podają sobie ręce jak w piosence i obracają się dookoła. )

 Nitko

Nitko, nitko, hej niteczko

Zwijaj mi się równiuteńko

W ładny kłębek mi się zwiń

Tylko mi się nie rozerwij.

Nitko, nitko , hej niteczko

Rozwijaj się równiuteńko

W ładne kółko się rozwiń

Tylko mi się nie rozerwij. 

(Dzieci ustawione w szeregu trzymają się za ręce. Jedno prowadzi.

Rząd zwija się podczas śpiewania wokół niego. Gdy dzieci śpiewają

drugą zwrotkę, rząd się rozwija.) 

Karuzela

Chłopcy, dziewczęta, dalej śpieszmy się

Karuzela czeka wzywa nas z daleka

Starsi już poszli, a młodsi jeszcze nie.

Hej hop sa sa  jak ona szybko mknie

Hej dalej, dalej do zabawy śpieszmy się.

 (Dzieci tworzą dwa koła, jedno wewnątrz drugiego. Koła poruszają się

10

w przeciwnych kierunkach cwałem bocznym. Nauczycielka inscenizuje

piosenkę w dowolny sposób.) 

Mało nas

Mało nas, mało na do pieczenia chleba

Jeszcze nam, jeszcze nam Pawła tu potrzeba

Dużo nas, dużo nas do pieczenia chleba

Więc już nam, więc już nam Pawła nie potrzeba. 

(Zabawa podobna do „Bawmy się w Konopki”. Gdy koło jest ostatecznie

duże wówczas dzieci wymieniane z imienia odłączają się.) 

Literatura: B. Oleander – Zabawy tradycyjne. Opole WOM 1991  

Nie chcę cięNie chcę cię, nie chcę cię, nie chcę cię znać! (dzieci stojąc twarzami do siebie odpychają się na niby)Chodź do mnie, chodź do mnie, rączkę mi dać! (dzieci zapraszają się gestem do zabawy)Prawą mi daj, lewą mi daj (podają sobie prawą rękę)I już się na mnie nie gniewaj! 2x Podają sobie lewą rękę i obracają się dookoła)

Dwóm tańczyć się zachciałoDwóm tańczyć się zachciało, zachciało, zachciało (dzieci w parach, ze skrzyżowanymi rękoma, tańczą obracając się))Lecz im się nie udało, fari, fari, faro. Kłócili się ze sobą, ze sobą, ze sobą, (dzieci zatrzymują się i delikatnie pociągają się za ręce) Ja nie chce tańczyć z Tobą, fari, fari, faro (dzieci wykonują gest odpychania się od siebie)Poszukam więc innego, innego, innego, (dzieci rozchodzą się i szukają innego partnera)Do tańca zdolniejszego, fari, fari, faro. (dzieci tańczą z nowym partnerem)

Jawor, jaworJawor, jaworJaworowi ludzieCo wy tu robicie?Budujemy mostyDla pana starosty.Tysiąc koni przepuszczamy,A jednego zatrzymamy. 2xPrzebieg: Dwoje dzieci staje naprzeciw siebie, podnoszą w górę ramiona i chwytają się za ręce. Pod ich uniesionymi rękoma przechodzą parami pozostali uczestnicy zabawy.Przy słowach: …a jednego zatrzymamy – dzieci opuszczają ręce, łapiąc jedną z par. Złapane osoby tworzą „nowy most”.

Rączki do góryRączki do góry, nóżki prościutkie. (dzieci podnoszą ręce w górę, następnie opuszczają je, wskazując nogi)A tak się bawią dzieci malutkie. (dzieci spacerują wkoło, trzymając się za ręce)

11

Piłeczki skaczą prosto do góry. (dzieci podskakują)A tak po niebie pływają chmury. (dzieci zakreślają rękoma kręgi na górze)Każdy się robi taki malutki. (dzieci przykucają)To, proszę państwa, są krasnoludki. (dzieci łączą dłonie nad głową – jest to czapka krasnoludka)

LaurencjaLaurencjo moja, Laurencjo maAch, kiedyż znowu spotkamy się?W poniedziałek!Ach, żeby to już poniedziałek byłI ja przy swojej Laurencji żyłLaurencjo ma!Laurencjo moja, Laurencjo maAch, kiedyż znowu spotkamy się?We wtorek!Ach, żeby to już poniedziałek, wtorek byłI ja przy swojej Laurencji żyłLaurencjo ma!Dzieci, trzymając się za ręce i śpiewając, poruszają się dookoła.Nauczycielka podaje nazwę dnia tygodnia, a dzieci powtarzają ją zatrzymując się i przykucając. Po każdym odśpiewaniu piosenki nauczycielka wypowiada nazwy dni tygodnia wymienione wcześniej i dodaje następną. Dzieci wyliczają je kolejno, za każdym razem kucając.

Kółko graniasteKółko graniaste,CzworokanciasteKółko nam się połamałoCztery grosze kosztowałoA my wszyscy, a my wszyscyBęc, bęc, bęc, bęc!Dzieci trzymając się za ręce i śpiewając, poruszają się dookoła. Przy słowach: A my wszyscy bęc, bęc, bęc, bęc – upadają na podłogę

BalonikBaloniku mój malutkiRośnij duży, okrąglutkiBalon rośnie, że aż strach,Przebrał miarę, no i… trach!Dzieci trzymają się za ręce, tworząc koło. Wypowiadają słowa wierszyka i jednocześnie cofają się. Koło robi się coraz większe, aż się rozpada i dzieci upadają na podłogę.

ŁabędziePo szerokim stawie, stawie (Dzieci tańczą w kole, trzymając się za ręce.)Pływają łabędzie (2x) (Zbliżają się do środka koła i oddalają.)Kto pary nie złapie (Dobierają się parami)Ten niezdarą będzie 2xMamy, mamy (Wskazują na dziecko, które nie znalazło pary)Niezdarę takiego (2x)Co nie umiał złapać (Tańczą nadal w parach)Przyjaciela swego 2x

12

JuliankaMoja JuliankoKlęknij na kolankoPodeprzyj się w boczkiChwyć się za warkoczykiUmyj się, uczesz sięI wybieraj kogo chceszDzieci stoją w kole i śpiewają. Dziecko w środku – Julianka – wykonuje kolejno czynności wymienione w piosence, następnie wybiera inne dziecko na swoje miejsce.

RóżyczkaStoi… (imię dziecka) w czerwonym wieńcu. (dzieci spacerują dookoła, w środku koła jedno dziecko w wianku na głowie)My się kłaniamy jako książęciu (dzieci przystają i kłaniają się)Ty, … (imię dziecka), dobrze wiesz, dobrze wiesz, dobrze wiesz (dzieci klaszczą, a dziecko w środku wybiera inne dziecko i przekazuje mu wianek)Kogo kochasz, tego bierz, tego bierz.

(Imię dziecka) chce pojechać w daleki świat…. (imię dziecka) chce pojechać hen, w szeroki światAle mama głośno płacze, że już … (imię dziecka) nie zobaczy...(imię dziecka) się odwróci i do mamy wróci.Dzieci stoją w kole, zwróceni plecami do środka. Na słowo: Wróci wymienione dziecko zwraca się twarzą do środka i tańczy. Nauczycielka wymienia kolejno wszystkie dzieci, aby pod koniec zabawy były zwrócone przodem do koła.

Masaż z wierszykiemNa plecach dziecka wykonujemy masaż opowiadając wierszyk:Słońce świeci (masujemy otwartymi dłońmi plecy),Pędzą konie (oklepujemy plecki),Idą słonie po betonie (stukamy piąstkami),Idzie pani na szpileczkach (stukamy w plecki palcami wskazującymi),Płynie wąska rzeczka (głaszczemy plecy jedną ręką i robimy slalom),Pada deszczyk (udajemy, że gramy na pianinie),Przeszedł dreszczyk? (rysujemy znak zapytania).Następnie zamieniamy się rolami i teraz to dziecko robi masaż rodzicowi.

Ciepło-zimnoChowamy przedmiot, a później dziecko musi go odnaleźć, kierując się jedynie wskazówkami ciepło, zimno, mróz, upał, itp. Jest przy tym dużo radości, jeżeli będziemy nie tylko mówić, ale pokazywać, jak jest nam gorąco a jak zimno.

SŁOŃNa murku lub ścianie domu rysujemy portret jakiegoś zwierzęcia ( w naszym przypadku jest to słoń). Następnie potrzebne jest nam wiaderko wody i pocięta na kawałki gąbka. Maczamy kawałki gąbki w wodzie i rzucamy w słonia tak długo aż uda nam się zetrzeć cały rysunek. Świetna zabawa na upalne lato.

Kilka zabaw dla dzieci w różnym wiekuLustroWeź do ręki ulubioną zabawkę Twojego Malucha a następnie podejdź z nim do lustra. Zacznij poruszać zabawką, pokaż mu ją w lustrze, zapytaj "gdzie jest.....?". Dzięki tej zabawie Twoje dziecko

13

uczy się umiejętności obserwacji, odróżniania siebie od swojego odbicia w lustrze oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej.

------------------------------------------------------------------------------Spadająca chustaDo tej zabawy będzie potrzebny szal bądź chustka z delikatnego, cienkiego materiału. Usiądź z maluszkiem na podłodze podrzuć chustę do góry, złap ją. Podrzuć ją ponownie i pokaż dziecku jak ją złapać. Wkrótce Maluch będzie próbował złapać chustę bez Twojej pomocy. Dzięki tej zabawie dziecko uczy się koordynacji wzrokowo-ruchowej.

------------------------------------------------------------------------------PudełkoWrzuć do pojemnika połamane na mniejsze kawałki chrupki, pojemnik zamknij. Pokaż dziecku jak go otworzyć, wyjmij kawałek chrupka i zjedz go. Następnie daj dziecku pojemnik i zobacz czy będzie potrafiło samo wyjąć chrupki z pojemnika. Na początku z pewnością będzie potrzebowało Twojej pomocy, ale szybko dojdzie do wprawy. Dzięki tej zabawie Maleństwo uczy się podnosić niewielkie przedmioty, ćwiczy rączki i paluszki.

------------------------------------------------------------------------------PrzeciąganieUsiądź z maluszkiem na podłodze, weź szalik. Trzymaj za jeden koniec drugi podaj dziecku. Przeciągnij delikatnie szalik do siebie, pokaż Maluchowi jak ma ciągnąć drugi koniec. Po jakimś czasie Twój szkrab będzie wiedział jak przeciągać z Tobą szalik. Dzięki tej zabawie maluszek uczy się współdziałania i koordynacji ruchowej.

------------------------------------------------------------------------------Na dobranocPrzed zaśnięciem możesz Twojemu Maleństwu śpiewać lub czytać bajki. Dzięki temu umacnia się między Wami więź emocjonalna, a także dziecko uczy się słuchania, rozwija się sprawność językowa.

ZgadywankaRysujemy na kartce jakąś część zwierzątka (najbardziej charakterystyczną dla danego zwierzęcia) np. uszy lub świński pyszczek - dziecko musi zgadnąć, co to za zwierzę, jeśli nie wie, dorysowujemy kolejne części ciała.

Zabawa w minkiDla młodszych dzieciaczków zabawa w minki. Stawiamy dziecię przed lustrem i prosimy by pokazał jak się robi smutną (wesołą, złą, zdziwioną) minkę. Możemy też najpierw narysować w zeszycie daną minkę i poprosić o jej wykonanie przed lusterkiem

Słówka i wyrazyGra polega na powiedzeniu słowa, które zaczyna się na literę, która była ostatnią literą słowa powiedzianego przez mamę. Mama mówi np. garnuszek - ostatnia litera k. Dziecko musi powiedzieć słówko zaczynające się na literę k np. kropka itd.IDZIEMY NA RYBKIZ kartonu wycinamy mnóstwo rybek o różnych kształtach. Razem z dzieckiem kolorujemy je lub naklejamy na nie kolorowy papier. Oczywiście w ozdabianiu rybek fantazja nasza i naszego dziecka nie ma granic. Następnie do każdej rybki przyczepiamy spinacz. Teraz pora na zrobienie wędki- do kawałka patyka lub listewki przytwierdzamy sznurkiem magnes i już możemy iść z tatą połowić rybki. Urozmaiceniem dla dziecka mogą być określone zadania, np. trzeba wyłowić wszystkie

14

niebieskie rybki, albo trzeba złowić tą największą i tą najmniejszą z rybek. Ćwiczymy rozróżnianie kolorów, wielkości i liczenie.

Posłuchaj i zgadnijWsypujemy do słoiczków kaszę, kukurydzę, makaron, ziarno, ryż, orzechy itp. Najpierw dziecko poznaje dźwięki, jakie powstają przy potrząsaniu słoiczkiem. Następnie zamyka na chwilę oczy, my wybieramy jeden słoiczek, potrząsamy a dziecko odgaduje. Zabawa rozwija słuch.

PRZEWRACANKAKilkuletnie maluchy uwielbiają zabawę w przewracankę. Puszczamy muzykę i dzieci tańczą. Kiedy muzyka milknie przewracają się na podłogę. Po czym znowu puszczamy muzykę a maluchy podskakują i tańczą aż do następnej przewrotki. I tak w kółko (maluszki mogą tak do upadłego)

Zabawa w niewidzialne przedmiotyIdealna zabawa dla przedszkolaków.Coś podobnego jak kalambury. Tylko nieco inaczej wygląda. Udajemy, że dajemy dziecku np. piłkę i zadaniem dziecka jest pokazanie, w jaki sposób się bawi tą niewidzialną piłką - musi np. udawać, że ją kozłuje, rzuca do innej osoby etc. Innymi "niewidzialnymi" przedmiotami mogą być: "hoola-hoop", skakanka i inne.

Ukryta zabawkaDo ulubionej zabawki przywiąż tasiemkę. Pokaż dziecku jak ciągnąć tasiemkę, aby dostać zabawkę. Poproś Maluszka aby podał Ci zabawkę, włóż mu do ręki tasiemkę. Na początku może potrzebować Twojej pomocy, ale szybko "łapie" jak dostać zabawkę. Następnie możesz schować zabawkę tak, aby było widać tylko tasiemkę i poprosić o zabawkę. Dziecko wie, że zabawki nie widać, a mimo to ona cały czas istnieje. Twój maluszek uczy się słuchania poleceń.

Weź ulubioną zabawkę Malucha i usiądź z dzieckiem na podłodze. Daj ją maluszkowi żeby chwilę się nią pobawił. Poproś o zabawkę i jeśli ją dostaniesz schowaj pod kocykiem (w zasięgu rączek dziecka). Zapytaj Malucha: "gdzie jest zabawka?", pozwól Mu ją znaleźć. Jeśli jej nie znajdzie pokaż mu, że jest pod kocykiem. Powtarzaj zabawę tak długo, aż dziecko będzie widziało gdzie znika zabawka. Ta zabawa pomaga Twojemu Maluchowi zrozumieć, że przedmiot, którego nie widać nadal istnieje. Podczas tej zabawy Twoje dziecko uczy się zdolności rozumienia.

PIRAMIDAPotrzebne jest przynajmniej 6 puszek ( po farbie albo po mleku dla niemowląt). Dziecko wsypuje do nich trochę piasku lub ziemi, nakłada wieczka i przykleja je taśmą. Następnie może je pomalować w ozdobne wzorki, albo ponaklejać na nich wycinanki. Ustawiamy puszki w piramidę i trenujemy celność rzutów (małymi piłeczkami lub woreczkami np. z grochem). Liczymy ile puszek spadło i notujemy wyniki.

Części twarzyBierzemy lusterko i wspólnie z dzieckiem oglądamy jego twarz, pokazując i opisując jak one się nazywają. To samo robimy najpierw z dzieckiem, później z nami, na naszej twarzy i dziecko ma powiedzieć, co widzi w lusterku, nazywając poszczególne części ciała. Następny krok (pamiętajmy o możliwościach i wieku dziecka)to pokazywanie bez lusterka i zadawanie pytania: ile masz oczek, ust, uszków itd. wtedy automatycznie rozpoczynamy naukę liczb. W ten sposób dzieci uczą się łatwiej, bo widzą wszystko w lusterku.

PantomimaDzieci biegają lub tańczą i nagle mówimy STOP. Dzieci muszą się natychmiast zatrzymać i pozostać

15

bez ruchu. Kto pozostał w ruchu lub jako ostatni się zatrzymał, przegrał. I tak na nowo rozpoczynamy zabawę. Wielka przyjemność. Uczy koncentracji, uwagi.

W salonie fryzjerskimDzieci chętnie czeszą mamę, chyba tylko dlatego, że najczęściej ma trochę dłuższe włosy niż tata. Zabawa polega na stworzeniu salonu fryzjerskiego: postawić krzesełko ( ja siadam na podłodze, ponieważ dziecko jest małe), wziąć lusterko i grzebień- dziecko wie, jak dalej się potoczy... Najczęściej fryzura, jak po wichurze, ale dziecko ma przyjemność i rozwija fantazję, a dla nas możliwość obserwacji, co dziecku się podoba na naszej głowie..., no i trochę odmiany, na co dzień

Pudełko z rękawiczkamiDo dużego pudełka albo koszyka wrzuć wszystkie rękawiczki, jakie znajdziesz w domu: letnie i zimowe, damskie, męskie, rękawiczki przeznaczone do pracy w ogrodzie, do sprzątania i zmywania, chirurgiczne, narciarskie, z jednym palcem, dziecięce itp. itp. Następnie pozwól maluchowi pobuszować w pudełku, ale poproś go,aby posegregował je do pary, jednocześnie określając, jakie jest ich przeznaczenie, kto je nosi itp.

Zabawa w zawodyDobrze jest, jeśli jest parę osób, wówczas istnieje więcej pomysłów, ale i we dwoje zabawa sprawia przyjemność. Jeżeli możemy stworzyć kółko, to wówczas jedna osoba stoi w środku i pokazuje, co robi: np., że trzyma szczotkę i zamiata- my podajemy zawód, albo, że czyta książkę- to może być przykładowo nauczycielka, albo, że bada pacjenta, zakładając stetoskop. Osoba, która zgadła zawód ma prawo wymyślić nowy zawód. Dodatkowo można pokazywać atuty zawodowe: czapkę, robiąc zarysy czapki.

Czego brakuje na stole? Na stół czy na podłodze rozkładamy kilka rzeczy w zależności od wieku dziecka. Musi je zapamiętać. Zawiązujemy oczy i zabieramy 2 rzeczy. Oczy rozwiązujemy i dziecko ma powiedzieć, jakie przedmioty zniknęły ze stołu. To samo robimy ze wszystkimi uczestnikami zabawy, możemy również w każdej kolejce ilość przedmiotów znikających zmniejszać lub dokładać. ćwiczymy przy tym pamięć.

Widzę to, czego ty nie widziszStara zabawa polegającą na podaniu charakterystycznego elementu, Np. kolor i obiekt szukany powinien znajdować się w pobliżu. Inni uczestnicy gry podają przedmioty. Kto jako pierwszy trafi na właściwą odpowiedź może rozpocząć nowa rundę np. ja widzę to, czego ty nie widzisz i to jest zielone. Szukany obiekt: winogrona

Odbicie lustrzaneW zależności od liczby domowników jedno pokazuje jakąś figurę, w wszyscy inni ja naśladują, jak w lusterku. Można się pośmiać przy okazji, dzieci są jednak bardziej giętkie...

Odciski stop i butówPrzebywając na dworze latem czy zima, w zależności od podłoża, robimy odciski stop na piasku czy butów na śniegu. Czasami są widoczne odciski ptaków, kaczek, pieska czy kotka, małych dzieci czy kobiety albo mężczyzny. Dziecko uczy się szybko odróżniać, które, do kogo należą. Na pewno osoby mieszkające na wsi maja większą możliwość poznania odcisków wszystkich zwierząt domowych.I po przejsciu odcisków można się jeszcze fajnie poganiać.

Zbieramy i malujemy muszelkiKażdy wyjazd nad morze, nawet zima, oprócz spacerów bezpośrednio nad woda, poświęcam zbieraniu muszelek, które po powrocie do domu malujemy farbkami, a wcześniej zebrany piasek morski wsypujemy do przezroczystego pojemnika i wkładamy pomalowane własnoręcznie muszelki.

16

Jest to ozdoba i pamiątką. Dziecko uczy się rozpoznawać muszelki, ma naturalny materiał do malowania, który później również inni podziwiają. U nas stoi na regale, jest prawdziwa dekoracja upiększoną w różne dodatki, jak malutkie parasolki i różne plastikowe kolorowe rybki. Można wyjaśnić dziecku, dlaczego muszelki są puste, innych rozmiarów i pokazać w książce, jakie zwierzątka tam były.

Przyimki, pod, w, oWspólne porządkowanie polega jednocześnie na nauce przyimka: gdzie mam położymy lale: do wózka, na wózek, pod wózek? Gdzie położymy klocki? Do skrzynki, w szkrzynkę, pod skrzynkę? Gdzie położymy książeczki? Na półkę, pod półkę, o półkę? A kredki do piórnika, obok piórnika, pod piórnik? A mami sweter? Do szafki, pod szafkę, obok szafki? I tak wzajemnie zadajemy pytanie sobie i odpowiadamy śmiejąc się i naśladując wynikłe z tego śmieszne sytuacje.

CHOCHLIKIWycinamy z kartonu ślady małych stópek (chochlików), musi ich być dość sporo. Możemy je podkleić taśmą klejącą. Rozkładamy je po domu i urządzamy dziecku poszukiwanie. Dziecko podąża za śladami i odnajduje albo swoją "ukradzioną" przez chochliki zabawkę, albo jakiś słodki drobiazg, albo prezent. Możemy też tą zabawę przenieść do ogródka.

Cóż to jest?Musimy nazbierać sporo małych przedmiotów, np. monety, guziki, kostki do gry, kamyki, kredki itp. Pokazujemy je dziecku i wrzucamy po kolei do dużego szklanego słoika. Słuchamy, jaki wydają dźwięk. Potem zawiązujemy dziecku oczy i musi ono odgadnąć, co wrzuciliśmy do słoika. Tą zabawą ćwiczymy słuch dziecka.

MAGICZNY WOREKDo worka chowamy parę zabawek. Dziecko poprzez włożenie rączki na podstawie dotyku odgaduje, co to jest, nazywa zabawkę, a potem wyjmuje i patrzymy czy się nie pomyliło. Ta zabawa uczy dziecko rozpoznawać przedmioty z a pomocą dotyku.

JEŻYKTo Zabawa Ruchowa Dzieci Siedzą Na Podłodze W Kole, W Smrodku Tego Kółeczka Znajduje Się Jedno Dziecko które Jest "Jeżykiem". Wszystkie Dzieci Mówią Wierszyk: "smileya Dywanie Siedzi Jeż, Co On Zrobi To My Też" W Tym Momencie Dziecko Będące "Jeżykiem". Wykonuje Np: Pajacyka Czy Podskakuje Na Jednej Nodze. A Pozostałe Dzieci Go Naśladują . Potem Wszyscy Uczestnicy Mówią, rsmileyogo Jeż Zawoła,Ten Wejdzie Do Koła" Dzecko "Jeżyk" Wybiera Osobę, Która Jego Zdaniem Najlepiej Go Naśladowała...I Zaprasza Do Środeczka... Naprawdę Super Ruchowa Zabawa.. Polecam!!!

Gdzie to było?Przygotowujemy kilka (ilość zależy od wieku dziecka) pojemniczków, kartoników, kubeczków. Do jednego wrzucamy guzik, kamyk, coś co będzie w pojemniku dźwięczało. Przestawiamy powoli pojemniczki, zmieniając ich położenie. Dziecko odgaduje gdzie stoi pojemnik z zawartością. Możemy zwiększyć trudność dodając pojemniki, zwiększając szybkość przestawiania lub wkładając do pojemnika przedmiot niegrzechoczący. Zabawa rozwija pamięć, spostrzegawczość, słuch.

Myszki i kotDzieci przez wyliczankę wybierają kota, który "ogłasza" jakiś kolor, np. czerwony. Myszki szybko rozbiegają się po pokoju i szukają jakiegoś czerwonego przedmiotu. Te myszki, które znajdą coś czerwonego, są bezpieczne-kot nie może ich złapać, natomiast łapie to dziecko, któremu nie udało się znaleźć niczego w tym kolorze. Złapana myszka w następnej kolejce jest kotem i wybiera kolor.

17

Mam na myśli.....Jest to zabawa a właściwie zgadywanka, w którą bardzo lubiłam się bawić za dawnych dobrych lat. Polega na tym, że wybieram sobie coś znajdującego się w pokoju, na podwórku, pociągu itp.( tam gdzie aktualnie jesteśmy)i mówię, że mam na myśli coś na literę...np.: k. Dziecko czy kilkoro dzieci zadaje kolejno pytania pomocnicze, na które mogę odpowiedzieć tak lub nie. Umawiamy się ile pytań zadajemy - w zależności od wieku i ilości dzieci. Jeśli dziecko odpowie po tych pytaniach zdobywa punkt. Jest to zabawa na spostrzegawczość, logiczne myślenie ogólnie rozwijające dziecko.

Gra w skojarzeniaDziecko podaje pierwsze słowo np. mak. Rodzic musi podać słowo, które się mu kojarzy z makiem np. roślina. Dziecko wówczas podaje słowo, które kojarzy mu się z wyrazem - roślina np. owoc. Należy uruchomić wyobraźnię. Mogą powstawać dowolne skojarzenia, które powinny mieć choć odrobinę sensu albo przynajmniej uzasadnienie. Ta zabawa pozwala lepiej poznać swoje dziecko i zrozumieć jego świat. "Skojarzenia" dają dużo radości. Gdy już czujemy się zmęczeni, kończymy zabawę i na koniec porównujemy ostatni wyraz z pierwszym i tak może się okazać, że od słowa mak doszliśmy do słowa marynarz albo lasso.

KółeczkoDo tej zabawy potrzebna jest jak największa ilość osób, najlepiej zaprosić do niej więcej dzieci i dorosłych. Na początek tworzymy jedno duże koło i kładziemy wierzch dłoni na wewnętrznej stronie dłoni sąsiada z prawej lub lewej strony, tak samo robi sąsiad z drugiej strony, tak, aby jedna twoja dłoń była na dłoni sąsiada z jednej strony a druga dłoń pod dłonią sąsiada z drugiej strony. Zabawa przypomina popularną grę "w łapki".Wszyscy śpiewają: "Ące, madąse flore o ma de o ma de o ma deo, deo, riki-tiki, deo, deo, riki-tiki" - i na koniec wyliczanka z języka angielskiego - "one, two, three". W czasie śpiewania piosenki klaskamy w dłonie sąsiada, czyli np. mama klaska w dłonie taty, tata w dłonie babci, babcia w dłonie dziadka itd. Przy końcówce piosenki, wyliczance trzeba bardzo uważać, kiedy zaczynamy odliczanie i na słowo "three" nie zabierzemy ręki, czyli ktoś klaśnie w naszą dłoń a my jej w stosownym momencie nie cofniemy wtedy odpadamy z kółeczka.

Teatrzyk cieniZapalamy świece lub lampkę nocną. Pokazujemy dziecku, jak robi się pieska, orła, kozę, lub inne zwierzęta. Dziecko zgaduje następnie samo pokazuje nam swój teatrzyk.

Straszny potwórTata albo mama kładzie się na podłodze i udaje, że śpi. Dziecko biega dookoła i zaczepia potwora. Od czasu do czasu potwór warczy, marszczy się groźnie, przeciąga albo ziewa, siejąc grozę. Wreszcie łapie dziecko, które za blisko podeszło i zabawa zaczyna się od początku.

AlfabetSiadamy z córka na podłodze, bierzemy piłkę. Ja rzucam do córki mówiąc literkę np. A ona łapie i mówi wyraz na literkę A. Na poczatku wybierałam łatwe literki z biegiem czasu mówiłam literki po kolei zgodnie z alfabetem. Dzięki tej zabawie nauczyłam córkę alfabetu i poznała literki, co jej ułatwiło pisanie.

Śpiewający skoczek.Zabawa najlepiej sprawdza się wśród dzieci, które już pewnie chodzą. Na podłodze rozkładamy kolorowe puzzle (najlepiej piankowe, lub kawałki materiału) Bardzo istotne jest to żeby nie ślizgały się po podłożu! Samą zabawą jest przygotowanie do gry, można zaangażować dziecko do układania wzoru, lub po prostu rozrzucenia kolorowych "plam". Na podane hasło dziecko musi stanąć na danym kolorze lub wzorze. Dodatkowo urozmaici zabawę włączona ulubiona piosenka, którą można

18

śpiewać w trakcie skakania. Drugą łatwiejszą opcją jest po prostu skakanie z puzzla na puzel w rytm muzyki. Kiedy muzyka milknie należy zatrzymać się na jednym z puzzli.

Polecam piosenkę "Jedzie pociąg z daleka" ułożone jako tory puzzle wyznaczają drogę do poruszania się dla małego maszynisty. Uwaga! Bardzo ważne jest zaangażowanie rodzica w zabawę. Bawmy się razem z dziećmi.

Zwierzaki - udawankiPolega ona na tym, że dotykając (głaszcząc, masując, łaskocząc) poszczególnych części ciała dziecka opisuję się jakieś zwierzątko, np.: masz na plecach twardą skorupę, małą główkę i nóżki, które potrafią się schować, więc jesteś... i dziecko zgaduje nazwę zwierzęcia. Po jakimś czasie, gdy zabawa się znudzi, wtedy dzieci kolejno udają jakieś zwierzęta, a my mamy odgadnąć, kogo udają.

Nieznane i znane"patyki" - jest to pewnego rodzaju zabawa w chowanego. Szukający nie liczy a zbiera patyki... Do zabawy potrzebna jest deska położona na kamieniu, a na desce pewna określoną ilość patyków (ilość patyków = ilości graczy). Jeden z graczy uciekających wybija z deski patyki i gra się zaczyna. Wszyscy uciekają, a szukający zbiera patyki, jak wszystkie patyki z powrotem ułoży na desce, tak, by można ja było ponownie rozbić może szukać graczy. W tej zabawie zaklepuje tylko szukający. Istnieje możliwość "wybawienia" graczy. Osoba, która się ukrywała, nie została zaklepana może szybko niezauważona rozbić patyki, wtedy wszyscy ponownie się ukrywają, a szukający na nowo musi zebrać patyki i szukać. Gra toczy się tak długo aż szukający zaklepie wszystkich.

"Zegar"- do zabawy potrzeba jest skakanka lub dłuższy sztywny sznur. Jedna osoba kreci się w wokół własnej osi kręcąc nisko nad ziemia skakanka. Równocześnie tez wymienia różne kolory. Reszta graczy przeskakuje przez skakankę. Osoba, która nie przeskoczy musi pokazać na sobie kolor, który w tym momencie był wymieniony przez kręcącego. Jeżeli nie ma, to zmienia się z kręcącym.

"Baba-jaga patrzy"- jedna osoba jest Babą-Jagą i stoi na jednym końcu podwórka, reszt graczy ustawionych w równej linii czeka na drugim końcu placu. Zabawa rozpoczyna się, gdy Baba-Jaga odwraca się tyłem do graczy, powoli się odwraca ze słowami "raz, dwa, trzy Baba-Jaga patrzy". Reszta grających, ·gdy Baba-Jaga jest odwrócona stara się dobiec do "niej", a w momencie, ·gdy wypowiada słowa i się odwraca wszyscy się zatrzymują i stoją bez ruchu. W tedy Baba-Jaga może podejść do każdego, kto usiłuje do "niej" dobiec i sprawdzić, czy się nie rusza. Jak się poruszył, to wraca na linie "startu". Oczywiście jak Baba-Jaga patrzy na innych zawodników, to można zaryzykować podejście do przodu. Wygrywa ten, kto pierwszy dotknie Baba-Jagę, w nagrodę zostaje "nią".

"Diabeł"- jedna osoba jest "Diabłem". Reszta graczy siada na ławce, drabince, murku... Ważne by wszyscy siedzieli na tym samym. Diabeł odchodzi na bok, a gracze ustalają sobie kolor, któremu będzie odpowiadał. Gdy każdy ma juz swój kolor przychodzi Diabeł i zaczyna dialog:- puk, puk - Diabeł- kto tam? - gracze- diabeł- co chciał?- Farbę- jakiego koloru?W tedy Diabeł wymienia kolory tak długo aż znajdzie kolor, któremu odpowiada gracz. Osoba, której kolor został wymieniony, wstaje i zaczyna uciekać, a Diabeł ja goni. Jeżeli graczowi uda się z

19

powrotem usiąść na swoje miejsce, Diabeł zostaje bez zmian. Jeżeli natomiast Diabeł złapie gracza, zamieniają się funkcja w grze.

Kamień, nożyce, papierGra dla dwojga, każda runda rozpoczyna się na raz dwa trzy. I tak pięść = kamień; otwarta dłoń = papier; rozstawione palce = nożyce.Co oznacza:-kamień stępia nożyce- nożyce tną papier-papier owija kamień

Butelkowe kręgleDzieci powinny przynieść z dworu piasek. Potem przesypujemy po kubeczku piasku do butelek., żeby były cięższe. Nie będą wtedy przewracać się przy najmniejszym podmuchu toczącej się piłki.Na chodniku przed domem należy narysować krąg lub ułożyć go w domu ze sznura (zależnie, gdzie się zamierzamy bawić).Następnie stawiamy butelki w kręgu i dzieci po kolei toczą piłkę po ziemi tak, żeby uderzając w butelki jak najwięcej wypadło poza niego.Wyniki można zapisywać na papierze lub tablicy, co będzie dodatkowym ćwiczeniami matematycznym dla dzieci.Przygotuj:puste, plastikowe butelki po napojach,piasek,dużą piłkę,zeszyt i długopis lub tablicę i kredę,sznurek.Robienie cieniaDzieci próbują na asfalcie zrobić jak największy cień.Prowadzący obrysowuje kolorową kredą cienie poszczególnych dzieci i wszyscy porównują, kto zrobił największy.

Kim jestem?W zabawie udział bierze dowolna liczba dzieci. Ochotnikowi zawiesza się na plecach kartkę z ilustracją, ewentualnie nazwą zwierzęcia, tak, aby nie wiedział, jakie to zwierzę. Pozostali uczestnicy zabawy ustawiają się naokoło w kółeczku. Dziecko z kartką na plecach zadaje towarzyszom różne pytania, aby dowiedzieć się, jakim jest zwierzęciem. Pozostali gracze mogą odpowiadać tylko: tak i nie. (przykładowe pytania: czy mam futerko, czy lubię wodę, czy umiem chodzić po drzewach itp., lub w przypadku starszych: czy jestem ssakiem, czy oddycham skórą).

Czapka niemówkaDzieci siadają w pewnej odległości od siebie, zakładają czapki na głowy. Od tej pory nie wolno nic mówić, tylko notować w pamięci wszystkie odgłosy. Po upływie około minuty dzieci opowiadają o swoich wrażeniach. W ten sposób uczą się słuchania przyrody.

Sroczka kaszkę warzyła.Bierzesz w swoją dłoń rączkę dziecka i mówisz: "Tu, tu, tu sroczka kaszkę warzyła, dzieci swoje karmiła. Temu dała do dzbanuszka, temu dała do garnuszka, temu dała na miseczkę, temu dała na łyżeczkę. A temu nic nie dała, tylko - frrrr - odleciała. Przy słowach tu, tu, tu - kreślisz kółka we wnętrzu dłoni dziecka, możesz też delikatnie w nią stukać. Potem, przy słowach: Temu dała do dzbanuszka, temu dała do garnuszka... - masujesz poszczególne paluszki, przeciągasz po nich

20

swoimi palcami, delikatnie ugniatasz itd. Gdy robisz frrrrr -, przebierasz palcami w powietrzu (jakbyś grała na pianinie) i przesuwasz rękę jak najdalej, naśladując ptaszka. Dotykanie wnętrza dłoni dziecka uwrażliwia je i sprawia, że coraz częściej rozluźnia zaciśnięte piąstki. A gdy dotykasz paluszków maluszka, powoli buduje w umyśle mapę swojego ciała. Próbując Cię naśladować, uczy się jednocześnie panować nad własnymi rękami.

Bierzemy muchy w paluchy (szczypiemy powietrze przed sobą - 3 razy)Robimy z muchy placuchy (klepiemy otwartą łapką o łapkę - 3 razy)Kładziemy muchy na blachy (klepiemy łapkami o brzuszek - 3 razy)I mamy radochy po pachy (wypowiadane jak najszybciej, rączki podkurczamy pod paszki i "wiercimy" ciałkiem).

Leci, leci.../ wiersz Porazińskiej/Leci, leci pszczoła do ... czoła.. ... śpi.Leci, leci osa do ... nosa...śpi.Leci, leci mucha do ..... ucha..... śpi.Leci bąk tłuściutki - bzzzz!do ..... bródki... -A tuś mi!

Wyliczanki na paluszki

Ten pierwszy- to nasz dziadziuśA obok - babuniaNajwiększy - to tatuśA przy nim mamuniaA to jest dziecinka mała! Tralala;a la la...A to moja rączka cała Tralalala la la...//////////////////Siedzą lale na tapczanie każda inne ma ubranie,ta sukienkę w groszki całą,ta bluzeczkę nosi białą,ta ma sweter na guziki,ta czerwone ma trzewiki,a ta najmniejsza cała goleńka,bo to jest ... (imię dziecka).///////////////////Ta mała kózka tańczyła poleczkęta mała kózka zjadła bułeczkęta mała kózka nosiła koraleta mała kózka lubiła rogalea ta malutka, najmniejsza zostałai mama ją (imię dziecka) nazwała.

Rączki robią klap, klap, klapNóżki robią tup, tup, tup.Tutaj swoją główkę mamI po brzuszku bam, bam, bam.Buzia robi am, am, amOczka patrzą tu i tam.

21

Tutaj swoją główkę mam,I na nosku sobie gram.

Oczywiście pokazujesz części ciała zgodnie z tekstem, po brzuszku się klepiesz itp.

W leśniczówce za lasem,Spoglądając przez okno,szmer usłyszał leśniczyzajączek puka w drzwio, o pomóż mi,bo mnie inny zastrzeli,choć zajączku tu do mnieja ciebie obronię

Murzynek malutkioczka ma błyszczące (pokazujemy na oczka)kręcą mu się loczki(pokazujemy na włoski zakręcając je)do góry sterczące (postawiamy je)buzia cala czarna ,jak ta czekolada (pokazujemy buzie)mały nasz murzynek po murzyńsku gadaChodź do nas Murzynku, podaj rączki sweZrobimy kółeczko, zabawimy się. (tu chyba wiadomo co należy czynić ;)Hej dalej, dalej, kręćmy się w kółeczko,Jak się zabawimy wypijemy mleczko (udajemy, że pijemy ze złożonych rąk)

Tu paluszek, tu paluszek,kolorowy mam fartuszek,Tu jest rączka, a tu druga,tutaj oczko do mnie mruga.Tu jest buźka, tu ząbeczki,tu wpadają cukiereczki.Tu jest nóżka i tu nóżkachodź, zatańczysz jak kaczuszka.

Tu jedną mam rączkę a tu drugą mamjak praczki piorą pokażę ja wamtak piorą, tak piorą przez cały boży dzieńtak praczki piorą przez cały boży dzień.

Tu ma Dawidek rączki, tu ma Dawidek nóżki.To jest Dawidka brzuszek, a to paluszki.Na buzi jest oczko, uszko, nosek, minka,Z tyłu są plecki, a na głowie czuprynka!

Rączki robią: klap, klap, klap.Nóżki tupią: tup, tup, tup,Tutaj swoją główkę mam,a na brzuszku: bam, bam, bam.Buzia robi: am, am, am,oczy patrzą tu i tam.Tutaj swoje uszy mam,a na nosku sobie gram.

22

Raz mały wróbelekmiał mały werbelekwerbelek wróbelkamiał mały felerekfelerek werbelkamałego wróbelkafelerek werbelkaBęc!INSTRUKCJA:na słowo:mały -składasz dłonie jak byś w nich trzymała piłeczkęwróbelek -machasz dłońmi jak skrzydełkamiwerbelek - udajesz że pukasz palcami wskazującymi w bębenekfelerem - strząchasz dłonią jakby ci się coś do niej przykleiłoBęc - klaśnięcie w dłonieśpiewa się to rytmicznie dość wolno za pierwszym razem a po każdym Bęc co raz szybciej aż do znudzenia...

KominiarzIdzie kominiarz po drabinieFiku - miku już jest w kominie.

SroczkaSroczka kaszkę warzyła.Dzieci swoje karmiła.Temu dała - na łyżeczce,Temu dała - na miseczce,Temu dała - na spodeczku,I dla tego? Nic nie miała!Frr ! - po więcej poleciała.

CzaplaChodziła tu czaplaNa wysokich nogach,Chodziła po desce...Opowiadać ci jeszcze?Opowiadać ci jeszcze?

Kto z Państwa ma (pokazujesz palcem, jakby było dokoła dużo ludzi) rozmienić mi 20 złotych (gest jaki wykonujemy gdy pokazujemy, że chodzi o pieniądze i piszemy w powietrzu 20)muszę zadzwonić, muszę zadzwonić (przykładamy rękę do ucha, jakbyśmy trzymali słuchawkę telefoniczną)pociąg mój odjeżdża zaraz (robimy ruch rękoma jak tłoki w lokomotywie)peron pięć (pokazujemy wszystkie 5 palców)

Zorro, Zorro (rysujemy na twarzy maskę dwoma palcami - jak Travolta w PULP Fiction ;-) )Emocji będzie sporo, sporo (zataczamy ogromny okrąg rękoma)Bo w czarnej masce Zorro (rysujemy na twarzy maskę dwoma palcami - jak Travolta w PULP Fiction ;-) )Po nocach mi się śni (przykładamy dłonie do policzków i udajemy że śpimy)Na konia wsiada, wsiada (udajemy, że jedziemy konno)a w rękach błyszczy szpada, szpada (wymachujemy "szpadą")

23

I za drzewami znika, znika (machamy ręką, jakbyś mówiła "tam hen daleko")Już taki jego los (rozkładamy ręce wzruszając ramionami)Sierżant Garsija, sija (pokazujemy duży brzuch)Od Zorra dostał w ryja, w ryja (tu dzieciaki się śmieją do rozpuku ;-) a mypokazujemy, jak to pięścią dajemy w ryja - ależ to niewychowawcze !!!)A teraz leży w łóżku, w łóżku (zakładamy ręce za głowę, jakbyśmy w łóżku oglądali TV)I klepie się po brzuszku (klepiemy się po brzuszku)

Patrzcie dzieci jak się kotek myjeŁapki/ udajemy mycie po kolei/buzieuszyszyję..........wedle uznania możemy rozszerzaćBy dzieci też się myły / grozimy paluszkiem/i jak kotek czyste były/pokazujemy czyste rączki/

Rączka( piosenka )Pięć paluszków rączka ma - 2 razyJedna robi pa, pa, pa,Druga robi pa, pa, pa.Nóżka tupie tup, tup, tup - 2 razyjeden skok i drugi skokteraz na dół hop, hop, hop.( wykonujemy odpowiednie ruchy )Jeden palec drugi, trzeci,tak umieją liczyć dzieci.Czwarty, piąty palec mamwidzisz umiem liczyć sam.

( z Kubusia Puchatka )Policzymy co się ma:mam dwie ręce, łokcie dwa,dwa kolana, nogi dwie.Wszystko pięknie zgadza się.Dwoje uszu, oczki dwano i buzię też się ma,A ponieważ buzia jechciałbym buzie mieć też dwie.

Oczka są zmęczone,oczka chcą już spać,tyle dziś patrzyły,że aż się zmęczyły...Każdy z nas je zna,oczka mamy dwa.

Rączki się zmęczyły,rączki chcą iść spać,tyle się bawiły,że się utrudziły,

24

każde dziecko wie,rączki mamy dwie.

Nóżki są zmęczone,nóżki chcą już spać,tyle dziś chodziły,że już się zmęczyły,każde dziecko wie,że nóżki ma dwie.

Buzia jest zmęczona,buzia chce iść spać,tyle gaworzyła,że już się męczyła,tak ziewała straszniea po całusie zaśnie...

Grota misiaTu jest grota. (pokaż pięść)W środku miś (zegnij kciuk i wsadź pod złożone palce)Proszę, misiu, na dwór wyjdź (zastukaj w pięść)O! Wyszedł miś. (wysuń kciuk)

Idzie myszkaIdzie myszka do braciszka (prowadzimy palce po ręce dziecka)Tu wskoczyła (szybko wsuwamy palec za kołnierz lub pod koszulkę)Tu się skryła. (wsuwamy rękę w rękaw)

Rodzina (W. Puffke)Ten pierwszy to nasz dziadziuś - chwytamy kciuk dzieckaA obok babunia - prostujemy palec wskazujący dzieckaNajwiększy - to tatuś - wielki palecA przy nim r11; mamusia - serdeczny palecA to jest r11; dziewczynka mała - mały palecA to twoja rączka cała - podnosimy rękę dziecka do góry

SroczkaSroczka kaszkę gotowała - zakreślamy kółeczka w półotwartej dłoni dzieckaTemu dała na łyżeczce - chwytamy czubek małego palcaTemu dała na miseczce - chwytamy czubek serdecznego palcaTemu dała na spodeczku - chwytamy czubek dużego palcaTemu dała w garnuszeczku - chwytamy czubek palca wskazującegoA dlatego? nic nie miałaFrrr !!! i po więcej poleciała - chwytamy i odzywamy się od czubka kciukaUdając odfrunięcie.

Pisze Pani na maszynieDzieci siedzą w siadzie skrzyżnym jedną za drugimi piszą palcami na plecach kolegi wierszyk - Pisze pani na maszynie (palcami uderza po plecach),Stop, przecinek (pociąga lekko za ucho prawe),Stop, przecinek (pociąga lekko za ucho lewe),Świeci słońce ( masaż całą dłonią po plecach),Idą konie ( lekkie uderzenia pięściami po plecach),Biegną konie po betonie ( bokiem dłoni uderzają po plecach),Płynie sobie kręta rzeczka (bokiem dłoni krętą linią przesuwamy wzdłuż

25

kręgosłupa ,Idą panie na szpileczkach (palcami wskazującymi uderzamy po plecach),Pada, pada drobny deszczyk ( wszystkimi paluszkami lekko uderzmy po plecach),Czujesz dreszczyk? (lekki chwyt za szyję ).

· Kosi, kosi łapci.Bierzesz rączki malca w swoje dłonie i łączysz je w rytm piosenki: rKosi, kosi łapci, pojedziem do babci, babcia da nam mleczka, a dziadek ciasteczkar1;. Przy tej zabawie pokazujesz dziecku, że ma ręce i może robić z nich użytek. Gdy samodzielnie zaczyna klaskać, doskonali koordynację. Uczy się również mówić (rymy!).

· Trumf, trumf Misia Bela.Z dwu-, trzyletnim dzieckiem możesz się bawić także w Trumf, trumf Misia Bela, Misia Kasia Konfacela. Misia a, Misia be, Misia Kasia Kon-Fa-Cer1;. Sadzasz malca na kolanach tyłem do siebie i trzymasz jego ręce. Pomagasz mu rwcelowaćr1; w dłonie siedzącego naprzeciwko taty. Przy słowach trumf, trumf - tata i maluch (z Twoją pomocą) dwukrotnie klaszczą w dłonie, a potem na przemian łączą swoje ręce (prawa z prawą, lewa z lewą, zupełnie tak, jakby przybijali piątkę).

· Jedzie, jedzie pan, pan...Sadzasz malca na kolanach przodem do siebie. Trzymając go, recytujesz tekst: Jedzie, jedzie pan, pan, na koniku sam, sam. Przez góry, przez góry, przez lasy, przez lasy, róóóów!. Rytmicznie, ale lekko podrzucasz go na kolanach. Przy słowie rrówr1; rozłączasz swoje nogi, by maluszek mógł rwpaśćr1; w powstałą w ten sposób przestrzeń (oczywiście przez cały czas trzymasz go pod paszkami). Zabawa doskonali zmysł równowagi i jest ważna dla rozwoju układu nerwowego dziecka.

Rodzina "Ten pierwszy to nasz dziadziuś, a obok babunia. Największy to tatuś, a przy nim mamunia. A to jest dziecinka mała, tralalala la la. A to moja rączka cała, tralalala la la." Pokazujemy dziecku kolejno palce, zaczynając od kciuka, a na końcu całą dłoń.

Sroczka"Sroczka kaszkę warzyła, dzieci swoje karmiła" - dwoma palcami mieszamy kaszkę w zagłębieniu dłoni - "Temu dała na łyżeczce" - łapiemy za najmniejszy palec - "Temu dała na miseczce" - łapiemy za czwarty palec - "Temu dała na spodeczku" - łapiemy środkowy palec - "A dla tego nic nie miała, frrr... po więcej poleciała" - łapiemy palec wskazujący, a potem naśladujemy ręką lot ptaka.

Kółko małe, kółko duże,głowa prosto, ręce w górze,najpierw w prawo, potem w lewotak się w lesie trzęsie drzewo.Sz,sz,sz,sz,sz....

Tutaj są zajączka uszy.(Podnosimy zajęcze uszy. Po pewnym czasie, gdy dziecko osłucha się już z wierszykiem zachęcamy je by nas naśladowało.)A tu jego nos.(Dotykamy swojego kciuka. Potem dotykamy noska dziecka lub prosimy aby nam pokazało, gdzie go ma.)W taki sposób kica,(Zginamy i wyprostowujemy kilkakrotnie rękę w nadgarstku. Prosimy dziecko, aby też tak spróbowało.)Gdziekolwiek się znajduje.

26

W taki sposób przymila się,(Przytulamy zajączka do swojej brody, głaszczemy palcami policzek dziecka i zachęcamy je, aby odwzajemniało ten czuły gest.)Zamyka oczy i idzie spać,(Zamykamy swoje oczy. Prosimy by dziecko zrobiło to samo co zajączek.) Ze schowanymi łapkami.(Głaszczemy zajączka. Chowamy rączki dziecka pod kołderkę. Całujemy serdecznie dziecko.)

Wiosenna burza.Pada deszczyk, pada, pada,(Uderzamy palcem o podłogę.)coraz prędzej z nieba spada.(Przebieramy wszystkimi palcami.)Jak z konewki woda leci,(Uderzamy całymi dłońmi o podłogę.)A tu błyskawica świeci...( Prostujemy się i klaszczemy w dłonie nad głową.)Grzmot !!!(Tupiemy stopami o podłogę.)

Zabawy paluszkowe w parachSzedł świerszcz po ścianieW czerwonym żupanie,A świerszczyka po drzwiczkachW żółtych rękawiczkach.(dotyk palcami po ręce),,,,,,,,,,,,,,,,,,,,Idzie rak nieborak,Jak uszczypnie będzie znak.(dotyk dłonią po ręce, nodze; zabawę kończy łaskotanie),,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,Idzie myszka do braciszkaTu wskoczyła, tu się skryła.(ruch podobny do ruchów raczka; na słowa "tu wskoczyła, tu się skryła" dziecko chowarękę pod pachę, a następnie za kołnierz towarzysza zabawy),,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,Szedł chłop przez bór,Niósł ze sobą wór.Pytałem go o grosz,A on mnie cap za nos.(dotyk dłoni po ciele; na słowa "A on mnie cap za nos" chwytanie za nos swojego towarzysza zabawy),,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,Idzie myszka po ścianie,Niesie złote pierścienie,Jak się pierścień zachwieje,To się myszka zaśmieje.(dotyk palcami po całym ciele)Dodatkową atrakcją tych zabaw może być pacynka, np. raka, myszki, która założona na rękę, wędruje po ciele dziecka.

BabuniaDzieci powtarzają za prowadzącą wierszyk z równoczesnym nazywaniem poszczególnych palców:

27

Ten pierwszy - to dziadziuś.A obok - babunia.Największy - to tatuś.A przy nim - mamunia.A to jest- dziecinka mała! Tralalala la laA to - moja rączka całą! Tralalala la la

RęceMam pięć paluszków u ręki lewejI pięć paluszków u prawej.Pięć to niedużo, ale wystarczyDo każdej pracy i do zabawy.Kciuk, wskazujący, potem środkowy,Po nim serdeczny, na końcu mały.Pierwszy i drugi, trzeci i czwarty,Na końcu piąty - trochę nieśmiały.

Pokaż proszę- prawidłowe wskazywanie poszczególnych części ciała:Pokaż, proszę, gdzie masz oko?Gdzie masz ucho?, gdzie masz nos?Pokaż rękę, pokaż nogęGdzie na głowie rośnie włos?Podnieś rękę, tupnij nogąKiwnij głową - tak lub nieKlaśnij w ręce, skocz do góryTeraz zabawimy się!

Ence-pencer-ilustrowanie ruchem wiersza w dużym kole w parach. Orientowanie się w schemacie własnego ciała oraz w schemacie ciała partnera (wersja trudniejsza).Ence - pence, ence - pence,W której ręce?, w której ręce?W prawej ręce, w lewej ręce,Ence - pence, ence - pence.Ence - roga, ence - roga,Która noga?, która noga?Prawa noga, lewa nogaEnce - roga, ence - roga.Ence - moko, ence - moko,Które oko?, które oko?Prawe oko, lewe okoEnce - moko, ence - moko.Ence - puszko, ence - puszko,Które uszko?, które uszko?Prawe uszko, lewe uszkoEnce - puszko, ence - puszko.

Rodzina-wskazywanie i nazywanie palców dłoni począwszy od kciuka.Ten pierwszy to dziadziuśTuż obok babunia

28

Ten duży to tatuśA przy nim mamusiaI to dziecina małaA to rodzina, moja ręka cała.

Co ja mam tuTu paluszek; tu paluszekKolorowy mam fartuszekTo jest rączka, a to drugaTu jest nosekTu ząbeczkiA tu buzia na ploteczkiTo jest rączka, a to drugaPopatrz - oczko do mnie mruga!prawa rączka (dziecko wyciąga prawa rączkę)lewa raczka (dziecko wyciąga lewa rączkę)ja jestem niedźwiadek (dziecko pokazuje na siebie)prawa nóżka (dziecko wyciąga prawa nóżkę)lewa nóżka (dziecko wyciąga lewa nóżkę)a to jest mój zadek (dziecko pokazuje, gdzie ma pupę)lubię miodek (dziecko głaszcze się jedna raczka po brzuszku)kocham miodek (dziecko głaszcze się dwoma raczkami po brzuszku)ukradnę go pszczółkom (raczki do góry i kreci dłońmi - jak wkręcanie żarówek)prawą rączką (znów wyciąga rączkę)lewą rączką (wyciąga lewą)a wyciągnę rurką (tutaj dziecko pokazuje raczkami jakby coś pociągało)

Idzie, idzie stonoga a tu ...noga,idzie, idzie malec a tu...palec,idzie, idzie koń a tu...dłoń,idzie, idzie krowa a tu...głowa,leci, leci kos a tu...nos.

III. ZABAWY STYMULUJĄCE AKTYWNOŚĆ MATEMATYCZNĄ

Zabawa przy muzyce – taniec pajaców (dla dzieci starszych)Nauczycielka zaprasza dzieci do zabawy przy muzyce. „To będzie taniec pajaców”. Dzieci wykonują znane im ruchy pajaca w takt muzyki. „Pajacom zepsuły się prawe ręce” – mówi nauczycielka. Dzieci z rozbawieniem przyjmują tę propozycję i próbują wykonywać ruchy pajaca, nie poruszając prawą ręką. W dalszym ciągu zabawy nauczycielka sugeruje zepsucie się lewej nogi, potem prawej ręki i lewej ręki. Za każdym razem pajace powracają do stanu wyjściowego; są naprawione.

„Mały guzik – duży guzik” – dobieranie par przeciwstawnych.Przed dzieckiem kładziemy duży guzik i prosimy o wyszukanie małego, kładąc płaski, prosimy o wypukły itd.Dziecko samo dobiera guziki, starając się utworzyć jak najwięcej par przeciwstawnych.W zabawie udział bierze kilkoro dzieci. Na sygnał układają pary przeciwstawne. Wygrywa dziecko, które miało najwięcej par.

29

Zabawa „Sokole oko”Bierzemy kilka guzików i obrysowujemy je (mogą to wykonać dzieci). Następnie prosimy dziecko, by umieściło guziki na odpowiednim miejscu.

Zabawa w schowany klocekCelem tej zabawy jest utrwalenie przez dzieci znajomości relacji: klocki mają ten sam kolor. Wszystkie klocki są umieszczone w woreczkach lub pudełkach. Każde dziecko z zamkniętymi oczyma wybiera dowolny klocek, a następnie szuka drugiego, którego długość jest równa długości pierwszego klocka. Po otwarciu oczu stwierdzają, że wybrane przez nich klocki mają ten sam kolor.

Co spada, a co nie?Na blacie stolika leżą różnorodne, odpowiednio dobrane przedmioty: metalowy klucz, kasztan, metalowa przykrywka do słoika, szklana butelka, wata, ptasie pióro, kawałek styropianu, karta papieru, kawałek folii aluminiowej, kamyk. Zachęcamy dzieci, aby wystąpiły w roli wiatru. Stojąc z jednej strony stołu dmuchają na leżące na stole przedmioty. Obserwują, jak jedne z nich spadają na podłogę, inne zaś nie. – Co się stało?

Zabawa badawcza „Mierzymy czas”Robimy stożek z papieru i w ścięty czubek wkładamy słomkę. Powstały lejek wkładamy w otwór przeźroczystej butelki. Dzieci wsypują kolejno piasek z naczyń o różnej wielkości (nakrętka, łyżka, kubek od jogurtu) i obserwują, ile czasu trwa przesypywanie piasku. Mogą odmierzać czas liczbą klaśnięć.

Zabawa „Kto szybciej”W misce z wodą kilkoro dzieci ustawia łódki, np. z korka, z papieru. Na sygnał każde dmucha w żagle swej łódki. Wygrywa ten, kto pierwszy dotrze do wyznaczonego celu.

Zabawa „Pomagamy krasnoludkom”Do zabawy potrzeba 7 kartoników z wózkami o zróżnicowanej wielkości i bez kół. Opowiadamy dzieciom: „Krasnoludki do przewożenia kamieni zrobiły sobie wózki. Większy – zrobił większy, mniejszy – mały. Proszę ułożyć kartoniki z wózkami od najmniejszego do największego i wyszukać dla każdego po dwa takie same guziki – koła.

Zabawa „Kolorowe schodki”Zabawę tę możemy przeprowadzić w każdej grupie wiekowej, różnicując liczbę i długość klocków. Dzieci 6 – letnie wybierają z zestawu 10 klocków, po jednym z każdego koloru, a następnie „budują kolorowe schody”. Przy wchodzeniu i schodzeniu po stopniach wymieniają nazwy kolorów poszczególnych stopni.

Gra w dobieranie - ćwiczenia w sferze percepcyjnejNauczycielka przygotowuje zestawy obiektów do szeregowania. W kopertach umieszcza po dwa zestawy elementów, z których każdy należy uporządkować według wykrytego kryterium różnicy, np. grubości, długości, i jednocześnie przyporządkować elementy jednego zbioru elementom drugiego zbioru. Np.: im większy kwiatek, tym większy listek.Polecenie: „Przyjrzyj się, czy wszystkie kwiatki są takie same? Jak można je uporządkować?” W kopertach mogą znajdować się:- ptaki o różnej wielkości i gałązki o różnej długości i grubości;- ptaki i gniazdka o różnej wielkości itp.

Okresy ludzkiego życia w teatrze pantomimy„Potrafiliście rozwiązać trudne zadanie – ułożyć zdjęcia do albumu, a teraz proponuję wam przedstawienie w teatrze pantomimy tego, co robią dzieci, młodzież, czy ludzie dorośli” – proponuje

30

nauczycielka. Dzieci przedstawiają gestem, mimiką, co robi mama? Co robił tata, gdy był taki jak dzieci w przedszkolu? Co robiła mama, gdyby była dziadziusiem?

„Pojazdy”Dzieci słuchają nagrań odgłosów różnych pojazdów (sanie – dzwoneczki, wóz – odgłos uderzeń kopyt końskich o bruk, samochód – warkot silnika, tramwaj – dzwonek tramwajowy, samolot – odgłos odrzutowca). Zadaniem ich jest prawidłowe rozpoznanie i nazwanie pojazdu, a następnie umieszczenie jego sylwetki na tablicy flanelowej. Gdy na tablicy powstanie zbiór pojazdów, nauczycielka stawia następne zadanie. Dzieci mają ułożyć sylwetki pojazdów w określony sposób – od pojazdu poruszającego się najwolniej do pojazdu poruszającego się najszybciej.

Składanie i rozkładanie figurDzieci znają figury geometryczne. Z dużych klocków Dienesa odrysowują figury na papierze i wycinają. Nauczycielka inicjuje zabawę w „Czarodziejskie figury”. Np. z kwadratu można otrzymać różne figury. Czynność odwrotna: z pociętych figur składają figurę o zadanym kształcie, np. na dużych klockach z kompletu logicznego.

Zabawa ruchowa dla dzieci młodszych – Pokaż, w jakiej jesteś grupie„Wymyśliłam dla was nową zabawę” – mówi nauczycielka i rysuje w poprzek sali linię kredą. „Możecie potańczyć po całej sali, ale kiedy muzyka się skończy, zatrzymajcie się”. Kiedy dzieci stanęły nieruchomo, nauczycielka zwróciła uwagę na obrazki znajdujące się w obu częściach sali. „To jest miejsce dla… (różnych pojazdów)”. „A to jest miejsce dla… (różnych zwierząt)”. Dzieci odtwarzają ruchem różne zwierzęta lub pojazdy. Po chwili muzyki nauczycielka proponuje inne obrazki i zabawa trwa nadal.

Zabawa słowami – wyliczankidla dzieci młodszych„Usiądźmy w kole” – proponuje nauczycielka. „Posłuchajcie wyliczanki”.W ogródku Nastki rosną kwiatkiTam bratki rosną? – rosną.Tam wierzby rosną? – nie.Tam fiołki rosną? – rosną.Tam ziemniaki rosną? – nie.O czym może być następna wyliczanki?„Na błękitnym niebie fruwają gołębie,A wróble fruwają? – fruwają”

„Co powiecie dalej?”Dzieci podają nazwy ptaków. Można układać też inne wyliczanki. Zabawa ta wymaga ustalenia wyraźnego kryterium grupy, którą należy odtwarzać, podając nazwy szczegółów.

Zabawa: „Na którym schodku stoi kotek?”Dzieci budują schodki z 10 klocków (o wzrastającej długości). Przeliczają stopnie posługując się liczebnikami: pierwszy, drugi… piąty itd. Po schodach wchodzi kotek. Zatrzymuje się na piątym schodku. Nauczyciel pyta: - „Na którym schodku stoi kotek?” Dzieci odpowiadają poprawnie: - „na piątym”. Następnie zakrywa się schodki, które przeszedł kotek i stawia się dzieciom pytanie: - „ile schodków przeszedł kotek, jeżeli stoi na piątym?” i tu pojawia się trudność. Dzieci twierdzą, że kotek przeszedł pięć schodków. Dopiero po powtórnym przeliczeniu ze zdumieniem stwierdzają, że kotek stoi na piątym schodku, ale przeszedł dopiero cztery.

Zabawa: „Chodzi kominiarz po drabinie”Dzieci otrzymują drabinki składające się z 15 szczebli, które można wyjąć z drabiny. Po drabinie

31

wprowadza się kominiarza. Na szóstym szczeblu kukiełka zostaje zatrzymana. Wszystkie szczeble, które kominiarz przeszedł dzieci wyjmują i odkładają. Nauczyciel stawia pytanie: - „ile szczebli będzie musiał przejść kominiarz, gdyby chciał zejść na dół?” Dzieci na ogół podają: - „sześć szczebli”. I dopiero po włożeniu brakujących szczebli stwierdzają, że skoro kominiarz stoi na szóstym szczeblu, to do zejścia pozostało mu pięć szczebli.

Zabawa „połóż więcej (mniej), niż mam ja”Dzieci bawią się dwójkami. Pierwsze z nich kładzie na stole kartonik z dowolną iczbą, np. motyli. Partner, w zależności od reguły zabawy, kładzie kartonik z większą albo mniejszą liczbą motyli.

Zabawa z kostkąDzieci bawią się trójkami. Dwoje dzieci ma po kostce do gry, trzecie dziecko trzyma „bank”, w którym są cyfry i znaki: =, >, <. Na hasło podane przez sędziego obaj gracze wykonują równoczesny rzut, każdy swoją kostką. Sędzia „podpisuje” każdy układ cyfrą na kartoniku i umieszcza między cyframi odpowiedni znak (=, <, >). Sędzią zostaje ten gracz, który miał większą liczbę oczek na kostce.

Zabawa „dobierz obrazek”Przygotowujemy serię kartoników z obrazami liczbowymi. Spośród wyłożonych obrazami do góry należy dobrać po dwa w ten sposób, by razem znajdowało się np. 8 elementów tego samego rodzaju.

Zabawa „zgadnij, ile w drugiej ręce?”Dzieci bawią się parami np. guzikami. Wybierają 6 guzików. Jedno z dzieci w dowolny sposób zamyka je w dłoniach (każdą dłoń osobno). Partner prosi o otworzenie dłoni prawej lub lewej. Widząc guziki z jednej ręki, musi odgadnąć, ile jest guzików w drugiej ręce. Sprawdzają poprawność rozwiązania zagadki. Doliczają guziki z drugiej ręki do guzików wcześniej pokazanych.

Zabawa w układanie kolorowego dywanuZabawa w „układanie kolorowego dywanu” polega na zastępowaniu danego klocka krótszymi. Na przykład dzieci kładą na stole klocek wiśniowy odpowiadający liczbie 8, a następnie układają paski „dywanu”, których długość równa się długości klocka wiśniowego. Każde dziecko buduje „dywan” według własnego pomysłu.Paski dywanu dzieci mogą ilustrować za pomocą patyczków, kasztanów lub innych przedmiotów.

Zabawa dydaktyczna – „Dodać – odjąć”I wersja. Każde dziecko bierze jeden kartonik z cyfrą (lub z liczbą elementów) i układa przed sobą odpowiednią liczbę liczmanów. Na polecenie nauczycielki dzieci wymieniają się dowolnie kartonikami. Po przeliczeniu elementów na kartonikach lub odczytaniu cyfry dzieci modyfikują liczbę liczmanów (dodają lub odejmują).II wersja. Dzieci siedzą w kole, każde wybiera dowolny kartonik liczbowy i układa odpowiednią liczbę liczmanów. Następnie rytmicznie przekazują sobie kartoniki w prawo do momentu sygnału nauczycielki „stój”. Odwracają otrzymany kartonik, odczytują i zmieniają liczebność zbioru.

Pchamy taczkęDziecko w pozycji klęku podpartego podaje nogi stojącej za nim osobie, która chwyta je obiema rękami w okolicy kolan i unosi w górę na wysokość swoich kolan. Następnie dziecko unosi się na rękach i z lekka popychane przez współćwiczącego posuwa się na nich przez małą chwilę do przodu.

PtaszekDzieci tworzą koło, ustawiając się bokiem do środka. Na dany znak zaczynają krążyć dokoła naśladując ramionami ruch skrzydeł ptaków w locie i śpiewają:

32

Lata ptaszek po ulicy,Zbiera sobie garść pszenicy,A ja sobie stoję w koleI wybieram, kogo wolęA ja sobie stoję w koleI wybieram, kogo wolę

W środku koła znajduje się jedno dziecko naśladujące również lot ptaka. Przy zakończeniu zwrotki: „I wybieram kogo wolę” – wybiera na swoje miejsce jedno dziecko z koła, a samo staje na jego miejsce. Po zmianie zabawa rozpoczyna się od nowa.

Poruszająca się gąsienicaW przysiadzie podpartym – posuwanie się rękami do przodu do wyprostowania tułowia i nóg. Z tej pozycji przejście podskokiem o przysiadu podpartego i rozpoczęcie od nowa posuwania się do przodu.

WagaW parach naprzeciw siebie – podanie sobie rąk. Jedno dziecko wykonuje wspięcie na palce, drugie – głęboki przysiad.O d m i a n a: wykonanie przysiadu z dotykaniem pośladkami podłogi.

Pokoje do wynajęciaNa ziemi zaznaczonych jest o jedno mniej małych kół (pokoi) od liczby dzieci. W momencie rozpoczęcia zabawy wchodzą do środka kół, jedno zaś zajmuje miejsce w środku między dziećmi. Dziecko bez koła podchodzi do dzieci z zapytaniem czy jest pokój do wynajęcia. Zapytane odpowiadają tak ub nie, a w tym czasie zamieniają się między sobą stanowiskami. W czasie wymiany pokoi dziecko szukające stara się zająć wolne kółko. Dziecko, które zostanie bez miejsca, przyjmuj rolę poszukującego.

Pułapka na myszyPołowa dzieci wiąże koło trzymając ręce wzniesione tak, by inne dzieci – myszki mogły swobodnie pod nimi przebiegać. Na znak rozpoczęcia zabawy myszki przebiegają pod rękami i przez środek koła. Na sygnał (gwizdek, klaśnięcie w dłonie) dzieci w kole przysiadają i opuszczają ręce (pułapka zamknięta). Myszki, które znalazły się w środku, uważa się za schwytane, po czym zabawę rozpoczyna się od początku.

WążDzieci ustawione w rzędzie trzymając się poprzedników za barki lub biodra recytują:Oj, jakiż ja biedny wąż,Tak się muszę kręcić wciąż.Ogon zmyka tu i tam,Jakże ja go schować mam?

Po zakończeniu strofki wąż stara się schwytać swój własny ogon, to pierwsze dziecko stara się schwytać ostatnie. W czasie zabawy wąż skręca się w prawo i w lewo, aby dotknąć swego ogona. Jeżeli to mu się uda, wznawia zabawę, typując inne dzieci na początek i koniec węża.

Szukam pierścionkaDzieci stoją w kole trzymając w dłoniach związany sznur długości odpowiedniej do liczby dzieci, na który nawleczone jest małe kółeczko. W środku koła znajduje się jedno dziecko. W chwili rozpoczęcia zabawy dzieci przesuwają pierścionek w lewą lub prawą stronę, a środkowe stara się przechwycić rękę, w której znajduje się kółeczko. Jeżeli mu się to uda, następuje zmiana ról.

33

Elektryczna chusteczkaDzieci siedzą na stołkach ustawionych w koło. Na kolanach jednego z nich leży chusteczka. W środku znajduje się jedno dziecko. W momencie rozpoczęcia zabawy dowolne dziecko zabiera sprytnie ręką z kolan chusteczkę i kładzie na swoich kolanach. W tym czasie stojący w środku stara się schwytać rękę z chusteczką. Jeżeli mu się to uda, następuje zmiana ról.

Wyścig stonógDzieci ustawiają się w dwóch rzędach naprzeciw mety odległej około 10 m. W rzędach wszyscy oburącz trzymają za biodra lub barki swoich poprzedników. Na sygnał rzędy biegną do mety oznaczonej wbitymi w ziemię chorągiewkami, omijają je i wracają na swoje miejsca. Wygrywa rząd, który pierwszy wróci na miejsce i nie rozerwie się.

Literatura:A. Bojakowska - Stymulowanie twórczej aktywności matematycznej dzieci w wieku przedszkolnym. WOM w Łodzi - Łódź 1992

IV. ZABAWY MATEMATYCZNE

Liczenie klamerek do bieliznyCzego uczysz: Liczenia, nazw liczb, wzajemnej odpowiedniościMateriały potrzebne do nauki: Tektura, mazak, klamerki do bieliznyPrzebieg: Do budowy planszy może być wykorzystany dowolny rodzaj tektury. Podziel tekturę na pięć części, tak jak to jest pokazane na rysunku. Narysuj jedną kolorową kropkę w pierwszej części, dwie w drugiej itd., aż do pięciu. Podobnie jak na tekturce, narysuj na klamerkach kropki – jedną na pierwszej, dwie na drugiej itd. Oprócz tego ponumeruj kropki od 1 do 5. Po kilku próbach dziecko z przyjemnością samo będzie przypinało klamerki do części tektury z odpowiednią liczbą kropek. Po pewnym czasie dziecko skojarzy nazwy liczb z liczbą kropek.Liczenie wykałaczekCzego uczysz: Nazw liczb, wzajemnej odpowiedniościMateriały potrzebne do nauki: Tekturowa kwadratowa plansza ponumerowana tak, jak pokazano na rysunku, wykałaczkiPrzebieg: Pomóż dziecku wykonać dwie plansze do liczenia. Użyj tekturowej planszy i okrągłych wykałaczek. Ponumeruj obie plansze liczbami od 1 do 9, zaczynając od lewego górnego rogu; na jednej z nich napisz liczby w kolejności 1 – 9, na drugiej zaś odwrotnie. Ostrym narzędziem zrób otwory odpowiadające liczbom na obu planszach.Liczby na wieszaku na ubranieCzego uczysz: Rozumienia wzajemnej odpowiedniości, nazw liczbMateriały potrzebne do nauki: 10 wieszaków na ubranie, papier lub karton, mazak, taśma, klamerki do bieliznyPrzebieg: Przyczep do każdego wieszaka liczbę od 1 do 10 napisaną na papierze lub kartonie. Zachęć dziecko, aby przypięło do wieszaka tyle klamerek, ile pokazuje liczba na etykiecie.Liczbowa dżdżownicaCzego uczysz: Nazw liczb, liczenia po koleiMateriały potrzebne do nauki: Karton, mazak, nożyczkiPrzebieg: Zrób dżdżownice tak, jak jest to pokazane na rysunku. Potnij ją na kawałki (od 1 do 10), tak ażeby kawałki pasowały do siebie tylko wtedy, gdy ułoży je się w poprawnej kolejności, tzn. [2]

34

będzie pasować jedynie do [1], tak jak w kawałkach układanki. Dzieci odkryją kolejność liczb, gdy dopasują do siebie kawałki tworzące dżdżownicęWycieczka na rybyCzego uczysz: Nazw liczb, wzajemnej odpowiedniościMateriały potrzebne do nauki: Patyk, który ma służyć jako wędka, ryby wycięte w kartonu, duże spinacze do papieru, mały magnes, sznurekPrzebieg: Wytnij 9 ryb z kartonu, ponumeruj je od 1 do 9 umieszczając odpowiednią liczbę kropek na każdej rybie. Przypnij do nosa każdej ryby duży spinacz. Przywiąż jeden koniec sznurka do wędki, a drugi do magnesu. Pozwól dziecku „łowić”. Dziecko powinno rozpoznać liczbę na rybie, odczytując liczbę lub liczbę kropek.Liczenie – liczby kardynalneCzego uczysz: Liczb kardynalnychMateriały potrzebne do nauki: Pojemnik na jajka, 12 plastykowych otwieranych jajek tego samego koloru. Jedno duże, wewnątrz puste, otwierane plastykowe jajko, przedmioty wygodne do liczenia tak jak guziki, kamyki itp.Przebieg: Oznacz jajka od 1 do 12 za pomocą niezmywalnego mazaka. Umieszczaj różną liczbę jajek w pojemniku, w zależności od możliwości dziecka. Przedmioty do liczenia ułóż w dużym jajku, tak aby były widoczne. Zachęć dziecko, by ułożyło odpowiednią liczbę przedmiotów w przeznaczonym do tego jajku. Gdy dziecko dobrze już sobie z tym radzi, dodaj inne liczby i pomieszaj jajka. W podobny sposób można uczyć dodawania i odejmowania.GeoplanCzego uczysz: Znajomości figurMateriały potrzebne do nauki: Drewniana tablica o wymiarach 20x20 cm, gwoździki, gumki recepturki.Przebieg: Przybij to tablicy po dziesięć gwoździ w dziesięciu rzędach. Możesz zaprojektować różne figury, napinając gumki na gwoździe. Jeśli zajdzie potrzeba można stosować również kolorowe gumki.Skacz i liczCzego uczysz: Znajomości figur, cyfr, zapoznawania się z kolejnością liczbMateriały potrzebne do nauki: Kawałki gazety, mazakiPrzebieg: Potnij kawałki gazety w koła, kwadraty, trójkąty i prostokąty. Ponumeruj mazakiem figury 1 – 9. Dziecko powinno skakać z figury na figurę, nazywając jej kształt i cyfrę na niej napisaną. Być może, że lepiej będzie zacząć od samych figur, cyfry dodając późniejPorządkowanie liczbCzego uczysz: Porządkowania liczb rosnąco, od lewej strony do prawejMateriały potrzebne do nauki: Ramiączko, pięć kawałków papieru ponumerowanych od 1 do 5, zielone kółko wycięte z tektury, klamerkiPrzebieg: Zawieś ramiączko na klamce. Przyklej zielone kółko z lewej strony ramiączka, a następnie przyklej kartki z numerami w kolejności od 1 do 5 (tak jak na rysunku). Zachęć dziecko, by przypinało do kartek taką liczbę klamerek, jaka odpowiada cyfrom na kartkach.Pomaganie w kuchniCzego uczysz: Liczenia, łączenia, tworzenia zbiorów, wzajemnej odpowiedniościMateriały potrzebne do nauki: Podstawowe produkty spożywcze znajdujące się w kuchni lub kupione w sklepie spożywczym.Przebieg: Zachęć dziecko do poukładania na stole różnych produktów spożywczych. Policz różne

35

produkty, a podobne produkty połącz w zbiory i policz elementy tych zbiorów.Fasola w słoikuCzego uczysz: Szacowania, zgadywaniaMateriały potrzebne do nauki: Pusty, przezroczysty słoik, fasolaPrzebieg: Jest to bardzo pouczająca gra, zwłaszcza gdy jest ona połączona z nagrodami. Weź pusty, przezroczysty słoik o dowolnej pojemności i kształcie. Włóż do niego dowolną liczbę nasion fasoli (od 1 do 9). Poproś dziecko, by spojrzało na nasiona fasoli i spróbowało odgadnąć, ile jest ich w słoiku. Następnie wysyp fasolę ze słoika i pomóż mu policzyć ziarenka. Jeśli zgadło, otrzymuje symboliczną nagrodę. Zadziwiające jest, jak szybko dzieci dochodzą do wprawy w zgadywaniu. Liczbę ziaren fasoli można stopniowo zwiększać.Gra z opakowaniem do jajekCzego uczysz: Rozpoznawania liczbMateriały potrzebne do nauki: Puste opakowania na jajka, kulka lub kamień, mazakPrzebieg: Ponumeruj w opakowaniu na jajka 2 rzędy miseczek. W jednym rzędzie od 1 do 5. W drugim od 6 do 10, zostawiając po jednym wolnym miejscu w obu rzędach. Niech dziecko włoży kamień do opakowania, zamknie je i potrząśnie nim, a następnie niech otworzy opakowanie i rozpozna numer miseczki, do której wpadł kamyk. Jeśli wyląduje on na nienumerowanym miejscu, dziecko powtarza kolejkę.Spacer wśród liczbCzego uczysz: Liczenia, rozpoznawania liczb, kolorów, kolejnościMateriały potrzebne do nauki: Karton w różnych kolorach, mazaki, kalka techniczna (celofan).Przebieg: Na kawałkach kartonu w różnych kolorach obrysuj stopę. Ponumeruj obrysowane stopy od 1 do 10 i pokryj je kalką (celofanem). Pracuj z dziećmi indywidualnie lub w małych grupach. Zachęć je do ustawienia „stóp” w rzędzie w kolejności od 1 do 10. Dzieci powinny chodzić po rozłożonych stopach, określając kolor i odczytując liczbę na każdej z nich.Zawody liczboweCzego uczysz: Rozpoznawania cyfr i liczb, pojęcia liczby od 1 do 10.Materiały potrzebne do nauki: Dwa ponumerowane od 1 do 10 zbiory kart. Woreczek suchej fasoli, guziki lub inne małe przedmioty.Przebieg: Dzieci są podzielone na dwie grupy i ustawione w szeregach. Na początku szeregu ułożone są zbiory potasowanych kart. Na twój sygnał pierwsze dziecko bierze pierwszą z góry kartę, wywołuje liczbę, a następnie biegnie i układa na stole odpowiadającą jej liczbę przedmiotów. Każde dziecko powtarza tę czynność. Strona, która pierwsza skończy zwycięża.Ogony latawcówCzego uczysz: Wzajemnej odpowiedniości, rozpoznawania liczbMateriały potrzebne do nauki: Karton, sznurek, klamerki do bielizny.Przebieg: Pomóż dzieciom wyciąć po 9 latawców dla każdego dziecka i ponumeruj je od 1 do 9. Narysuj odpowiednią liczbę kropek na każdym latawcu. Przywiąż koniec sznurka do latawca. Dzieci powinny przyczepić odpowiednią liczbę klamerek do każdego latawca.Proste dodawanieCzego uczysz: Używania podstawowych licz, prostego dodawaniaMateriały potrzebne do nauki: Na kartkach o wymiarach 8x12 cm utwórz kilka zbiorów liczbowych. SzpilkiPrzebieg: Na plecach każdego dziecka przypnij kartkę z liczbą. Wybierz losowo jedno dziecko, a pozostałe dzieci niech kolejno przypinają na jego plecach kartkę z liczbą. Gdy wybrane dziecko

36

odgadnie przypiętą na jego plecach liczbę, dziecko, które przypięło tę liczbę, zostanie dzieckiem wybranym.Literatura: Sam Ed Brown - "Raz, dwa, trzy spróbuj i Ty" - zabawy matematyczne dla przedszkolaków.

V. Zabawy kształtujące inteligencję emocjonalną            Charakter „…opiera się na indywidualnych możliwościach opanowania własnego temperamentu i wykształcenia na tej podstawie dobrze wyważonego zbioru wiążących się ze sobą umiejętności, nawyków, cech, zdolności oraz znajomości rzeczy, które zdobywa się przez całe życie dzięki doświadczeniu i nauce…”       Aby u naszych dzieci wykształcić umiejętności, cechy i wiadomości należy stworzyć odpowiednie warunki, należy być dla dziecka żywym przykładem oraz służyć dziecku wiedzą i zrozumieniem, równowagą i stabilizacją, bezwarunkową miłością i akceptacją, inspiracją i kształtowaniem pozytywnych postaw, więzami rodzinnymi i społecznymi.      Nabyte cechy charakteru, które wzmacnia się dzięki procesowi nauczania to:      → osobisty potencjał,      → samoświadomość,      → harmonia społeczna,      → wrażliwość,      → radość życia,      → twórcze myślenie,      → humanitaryzm.       Jeśli wykształcimy u dzieci te umiejętności wówczas nasze dziecko będzie odporne na przeciwności losu, będzie potrafiło odeprzeć negatywne wpływy środowiska.        Dzieciństwo to okres zabaw. Poprzez zabawę zapoznajemy dzieci ze skomplikowanymi koncepcjami, poglądami filozoficznymi i emocjami. Poprzez zabawę możemy rozwinąć charakter dziecka.  Rozwijanie podstawowych elementów wychowania.1) Pierwszym podstawowym elementem wychowania jest wiedza.     Dzięki wiedzy dzieci:    ► potrafią podejmować lepsze decyzje,    ► potrafią zinterpretować wydarzenia,    ► potrafią  przezwyciężyć swoje lęki,    ► potrafią  podejmować trafne decyzje,    ► dociekają prawdy,    ► umieją odczuwać satysfakcje,    ► zyskują zaufanie i szacunek do siebie.     Zabawy, która pogłębia wiedzę:     „Rodzinna encyklopedia”      Skoroszyt z pracami domowymi      Wiek: bez ograniczeń.      Tym razem tworzymy składnicę wszystkich szkolnych referatów, esejów,      domowych artykułów i wycinków z gazet, które stale i wy, i dzieci przynosicie      do domu. W rodzinnej encyklopedii zbieramy to, co nas interesuje.       Skoroszyt wypełniamy szkolnymi pracami, artykułami z gazet i czasopism,      które interesują członków rodziny. Wpisujemy własne zapiski dotyczące      pracy lub hobby.      „Rodzinna księga wiedzy”

37

      „Książka pt. To już potrafię”      „Szacunek i uznanie dla biblioteki”      „Rodzinna biblioteka”      „Zastanawiam się”      „Poszukiwanie mądrości”      „Słownikowy obiad”      „Zdumiewające fakty z lodówki”      „Rycerze mądrości”      „Specjalista”      „Centrum naukowe i biuro prac domowych”      „Rodzinne zamiłowanie do nauki”      „Muzeum czarów”      „Wiedzące miejsce”…. i wiele innych zabaw. 2) Drugim podstawowym elementem wychowania jest równowaga i stabilizacja.    Dzięki stabilizacji i równowadze dzieci:    ► rozwijają inteligencję emocjonalną,    ► są lustrzanym odbiciem środowiska, w którym żyją,     ► są zrównoważone,    ► myślą problemowo i podejmują lepsze decyzje.     Zabawy wprowadzające równowagę:     „Rodzic na jeden dzień”     Zamień się z dzieckiem rolami.     Wiek: od 5 do 12 lat    W tej zabawie dziecko pełni rolę rodzica. Pozwól mu zaplanować dzień,     ale pamiętaj o tych rzeczach, które muszą być zrobione, jak pranie,     sprzątanie i przygotowywanie posiłków. Niech malec da ci listę rzeczy,     które masz do zrobienia. Na zakończenie porozmawiajcie o wzajemnych    doznaniach.    „Na szalkach wagi zwanej życiem”    „Zawrót głowy od nadmiaru zajęć”    „Zbyt wiele garnków na kuchni”    „Zaplanuj i przygotuj”    „Domowa mapa: Co dalej?”    „Wieki rodzinny kalendarz”    „Terminarz”    Zabawy, które kształtują stabilizację:    „Bezpieczny kocyk”    Bezpieczne miejsce, w które można się wtulić.    Wiek: bez ograniczeń    Wybierzcie z dzieckiem specjalny ciepły i przytulny koc lub szal, na tyle     duży, żeby cała rodzina mogła się pod nim schronić. Nazwijcie go domowym    kocykiem bezpieczeństwa. Niech wam służy w chwilach, gdy szczególnie łatwo    was zranić lub, gdy po prostu pragniecie odrobiny komfortu. Tego, kto jest     w potrzebie, owińcie w kocyk. Bez względu na to, czy jest pod nim jedna osoba,    czy pięć, pamiętajcie, by porozmawiać z nią o tym, jak dobrze i bezpiecznie    czuje się człowiek w potrzebie, gdy może wtulić się w cos tak ciepłego i miłego.    Przynoście kocyk tym, którzy wyglądają na łaknących poczucia    bezpieczeństwa i kilku chwil komfortu. 3) Trzecim podstawowym elementem wychowania jest: bezwarunkowa miłość     i akceptacja.

38

    Dzięki bezwarunkowej miłości i akceptacji dzieci:    ► rozumieją, że niektóre rzeczy są konsekwencją ich zachowania,    ► nie boją się, że stracą miłość rodziców,    ► czują się bezpiecznie, pewnie, mają poczucie własnej wartości,    ► wiedzą, gdzie mają się skierować, żeby odpocząć, nabrać sił,    ► osiągają spokój wewnętrzny i potencjał, dzięki któremu potrafią        podejmować ryzyko,    ► zachowują właściwą skalę między różnymi priorytetami.     Zabawy, które pomagają okazywać bezwarunkową miłość:     „Obrus „Kocham Cię”     Dowód uznania całej rodziny, wykonany własnoręcznie     Wiek: bez ograniczeń     Materiały: flamastry, obrus     Zróbcie swojemu dziecku specjalny obrus, którym będziecie nakrywać stół      raz do roku, na przykład na jego urodziny. Na rozłożonym materiale     narysujcie i napiszcie flamastrami, jak bardzo kochacie waszego brzdąca.     Zaangażujcie do tego cała rodzinę, włącznie z dziadkami, i każdy niech doda     coś miłego od siebie. Może to być rysunek na temat tegorocznego święta,     symbol waszej miłości, krótki wierszyk lub cokolwiek innego, co waszym     zdaniem, wyraża prawdziwą miłość do dziecka.     „Uciekaj króliku”     „Złoty medal miłości”     „Uściski i buziaki nasza rodzinna specjalność”     „Dziękuję, tego mi było trzeba”     „Dlaczego cię kocham”     „Cieplutkie puchatki”     „Wiersze i piosenki miłosne”     „Kocham cię” w różnych językach świata”     „Słowny ping-pong pod hasłem „kocham cię”     „Pudełko z pamiątkami” …     Zabawy, które budują zaufanie:     „Opaska zaufania”     Uczestnicy po kolei zakładają na oczy ciemną opaskę i dają się prowadzić     innym.     Wiek: od 4 lat     Załóżcie dziecku na oczy opaskę i oprowadźcie je po domu. Wcześniej     wytłumaczcie mu, ze dla własnego bezpieczeństwa musi absolutnie wam     zaufać. Następnie zaprowadźcie je w różne miejsca, poproście, żeby     zgadywało, gdzie aktualnie się znajduje, i namówcie do dotykania różnych     przedmiotów oraz wyobrażenia sobie, co to jest. Po skończonej wycieczce     zachęćcie malucha, żeby opowiedział jak się czuł, kiedy musiał dla własnego     bezpieczeństwa całkowicie wam zaufać. A teraz cięższa próba – wasza kolej.     Przypomnijcie wszystkie zasady i dajcie wyraźnie do zrozumienia, że zupełnie     mu ufacie, iż zadba o wasze bezpieczeństwo. Załóżcie sobie na oczy opaskę      i pozwólcie się prowadzić. Kiedy skończycie, opowiedzcie dziecku, jak się     czuliście, całkowicie mu ufając.     „Upadek zaufania”     „Spacer zaufania dla zaawansowanych”     Zajęcia, które pomagają przeżyć rozłąkę:     „Ukochana przytulanka”      Towarzystwo pluszowej zabawki      Wiek: od 2 lat

39

      Materiały: pluszowa zabawka, karton z bloku, zdjęcie rodziny      Poproś dziecko, żeby wybrała którąś ze swoich pluszowych maskotek.       Zróbcie wspólnie kołnierzyk z paska wyciętego z kartonu. Przyklejcie na       nim fotografię, która odtąd będzie przypominała maluchowi o jego rodzinie.      Teraz twoje dziecko ma swoją własną specjalną przytulankę, która pomoże      mu czuć się bezpiecznym i kochanym, kiedy ty jesteś daleko.      Pluszowy zwierzak może także pomóc w przygotowaniu do rozłąki. Kiedy na      przykład szykujesz dziecko do przedszkola, poproś je, aby upewniło się, czy      jego przytulanka jest już gotowa. Przygotuj różne potrzebne rzeczy, takie jak      mała kołderka czy pudełko na drugie śniadanie dla maskotki.     „To mama – to tata”     „Oprawiamy w ramki naszego kochanego malucha” 4) Czwartym podstawowym elementem wychowania jest inspirowanie     i kształtowanie pozytywnych postaw.    Dzięki inspirowaniu i kształtowanie pozytywnych postaw dzieci:    ► posiądzie gotowe wzorce postępowania,    ► będą wiedziały jak postępować w sytuacji moralnie niejednoznacznej,    ► będą wiedziały do kogo się zwrócić w momencie zagrożenia,    ► będą mniej skłonne do przegrywania.    Zabawy, które inspirują i ilustrują siłę oddziaływania:    „Niech to przejdzie na mnie”    Doceniamy dobre uczynki    Wiek: bez ograniczeń    Jeśli kiedykolwiek ktokolwiek z domowników zrobi dobry uczynek albo    zachowa się w sposób inspirujący dla innych, koniecznie zwróćcie na to     uwagę i oświadczcie: „Mam nadzieję, że to przejdzie na mnie”. Sugerujemy    tutaj, żebyście do swoich działań wychowawczych dodali nieco humoru     i potarli swoim ramieniem o ramię tego, kto tak wspaniale się zachował.     Ta zabawa zdecydowanie utwierdza dzieci w przekonaniu, że warto być    dobrym człowiekiem. Dostrzegajcie zarówno wielkie, jak i dobre uczynki.    „Rodzinna kronika pomysłów”    „Rób to, co ja”    „Plakat idola”    „Mój bohater”    „Jak z nasionka wyrasta drzewo”    „Pewien dzień w życiu”    „Złota myśl dnia”    „Zmienić świat”…. 5) Piątym podstawowym elementem wychowania są więzi rodzinne i społeczne.    Dzięki społecznym i rodzinnym więzom dzieci:    ► uczą się, że nie są pępkiem świata,    ► czują się bezpiecznie i pewnie,    ► mają silniejsze poczucie tożsamości i godności,    ► są szczęśliwsze,    ► budują głębsze więzi z innymi ludźmi,    ► uczą się żyć według zasad.    Zabawy, które wzmacniają więzi rodzinne:    „Zdjęcia, które mówią”    Obejrzyjcie stare rodzinne fotografie    Wiek: od 3 lat

40

    Proponowana zabawa jest jednym z najlepszych sposobów zbliżenia do     siebie młodszego rodzeństwa i starszego pokolenia. Poproście starszych    krewnych, aby na większe spotkanie rodzinne przynieśli dawne albumy     ze zdjęciami. Niech usiądą razem z dziećmi wspólnie je obejrzą. Zachęćcie     ich, żeby opowiedzieli o fotografiach, o wydarzeniach nimi związanych,     o tych członkach rodziny, których najmłodsi mogą wcale nie znać.     Nagrajcie to spotkanie na wideo – zasługuje na to, by o nim pamiętać.   „Rodzinny kalendarz”   „Rada rodzinna”   „Dziesięć przykazań naszej rodziny”   „Kronika dzieciaków”   „Kolaż rodzinnych marzeń i pragnień”   „Rodzinna kolacja”   „Rodzinne tradycje”   „Święto rodzeństwa”   „Transparent braterstwa”   „Rytuały rodzinne”   „Poszukiwanie rodzinnych skarbów”… Rozwijanie nabytych cech charakteru.1) Osobisty potencjał, czyli szacunek dla samego siebie, odwaga i pewność siebie,    wytrwałość i optymizm.    Dzięki szacunkowi dla samego siebie dzieci:    ► potrafią się obronić przed okolicznościami, na które nie mają wpływu,    ► nie ulegają autodestruktywnym i szkodliwym zachowaniom,    ► potrafią docenić wartość życia, swoich dążeń i swojego ciała.     Zabawy, które wzmacniają szacunek dla samego siebie:    „Weź nagrodę”     W dużym słoju kolekcjonujemy pochwały. Potem wydzielamy je jak herbatniki.     Wiek: od 4 lat     Materiały: słój, paski papieru     Ozdabiamy słój i umieszczamy na nim napis: „Weź nagrodę”. Za każdym     razem, kiedy dziecko dostaje pochwałę, spisujemy ją na pasku papieru      i wrzucamy do pojemnika. Naczynie trzymamy zawsze pod ręką, aby można     było do niego sięgnąć, ilekroć maluch potrzebuje wzmocnienia swojego ja.     „Karty zdolności”     „Jestem wspaniały”     „W dowód uznania – ściskam dłoń”     „Wiele umiesz zmienić”     „Król lub królowa dnia”     „Plecak pełen talentów”      Dzięki odwadze i pewności siebie dzieci:     ► potrafią podjąć odpowiednie ryzyko,     ► będzie umiało pokonać obawy i niepewności,     ► staną się w przyszłości „katalizatorami” dla wyzwań, jakie zgotuje im życie.     Zabawy, które pomagają w kształtowaniu odwagi i pewności siebie:     „Magiczna tarcza siły”      Dodajmy dziecku więcej pewności siebie     Wiek: od 5 lat     Materiały: talerz papierowy, ilustrowane pisma, rodzinne zdjęcia     Indianie ozdabiali swoje tarcze ze skóry zwierząt rysunkami duchów, które,

41

     jak wierzyli, broniły ich w czasie wojny. Takie magiczne tarcze siły dawały     wojownikom pewność i moc w ciężkich chwilach, a także odnawiały ich wiarę     w siebie.     Razem z dzieckiem możecie wykonać indiańską tarczę mocy. Maluch nakleja      lub rysuje na papierowym talerzu portrety swoich własnych opiekunów      i stróżów – rodziców, psa, dekoratora domu, policjanta. Z tyłu wypisuje swoje     metody walki z niebezpieczeństwem. Na koniec przykleja rączkę.     Aby pokazać dziecku, jak działa jego tarcza, stwórz hipotetyczną sytuację     zagrożenia i zapytaj je, w jaki sposób rysunki na awersie i napisy na rewersie     mogą uchronić przed niebezpieczeństwem, tak jak to było z Indianami.     „Zgniatacz strachów”     „Potnij lęk na drobne kawałki”     „Amulet odwagi”      Dzięki wytrwałości i optymizmowi dzieci:     ► są cierpliwe,     ► potrafią kontrolować emocje,     ► potrafią twórczo rozwiązywać problemy.     Zabawy, które uczą wytrwałości i optymizmu:     „Rymowanka na własny temat”      Ułóżcie wierszyk ułatwiający autoakceptację     Wiek: 4 do 10 lat     Pokażcie dziecku, jak można przekształcić wewnętrzny głos na stwierdzenia     afirmacyjne, a potem pomóżcie mu je zapamiętać, układając z nich rymowankę       Na przykład:                 Jesteś miły, fajny i koleżeński                Dla nowych kolegów przyjacielski                Powiedz cześć i uśmiechnij się                Zobaczysz wtedy, że lubią Cię      Inny przykład na melodię „Wyszły w pole kurki trzy”                Jesteś mądra i wspaniała                Chcesz by wszystko się udało                Jeśli coś ci pójdzie źle                Wcale tym nie przejmuj się                Ważne, żebyś się starała                Wtedy dzielna jesteś cała.        „Plan motywacji”                Podobnie do „biegu przez płotki”, z dodatkowymi zachętami     Wiek: od 6 lat     Do każdej przewidzianej przeszkody, która może stanąć na drodze do     osiągnięcia celu, dodaj stosowną zachętę. Jeśli na przykład celem jest     napisanie referatu o życiu podwodnym, a twoje dziecko ma akwarium,     nagradzaj je za pokonanie kolejnych „płotków” kupieniem nowej tropikalnej ryby.          „Gadający kapelusz”     „Obrazki, które mówią”     „Popatrzeć na wygraną”     „Głos rozsądku”     „Nokaut”     „Osobista księga osiągnięć”… 2) Harmonia społeczna, czyli porozumiewanie się, umiejętność życia     w społeczeństwie, praca i współpraca w zespole.

42

    Dzięki umiejętności porozumienia się dzieci:    ► potrafią posługiwać się gestami, ciałem, tonem głosu, wyrazem twarzy,        kontaktem wzrokowym i działaniem,    ► potrafią odczytywać komunikaty innych ludzi.    Zabawy kształtujące umiejętność lepszego porozumiewania się:    „Kufer przebierańców”    Zabawa w przebieranie    Wiek: od 2 do 10 lat    Powinniście mieć w domu kufer z zabawnymi strojami, kapeluszami i różnymi    akcesoriami. My, na przykład, przez te wszystkie lata zebraliśmy cała kolekcje    kostiumów z różnych dziecięcych balów przebierańców. Kupujemy je zwykle    kilka dni po wakacjach, kiedy są przecenione. Staraj się nie sugerować płcią.    Ważne jest, żeby pozwolić dziecku odgrywać zarówno role męskie, jak     i kobiece. My mamy dwie córki, ale obie tak samo lubią swoje stroje wielkich    bohaterów i kowbojów, jak sukienki baletnic i księżniczek.    „Porozumiewanie się poprzez zabawę figurkami”    „Bawić się, żeby zrozumieć”    „Bawić się, żeby nauczyć”…    Zabawy, które rozwijają umiejętność mówienia i słuchania:    „Słuchaj i odnajduj”    Rozwijaj umiejętność słuchania, wykorzystując zabawy w poszukiwanie.    Wiek: od 3 do 9 lat    Wymień długą listę różnych przedmiotów znajdujących się w domu i poproś    dziecko, aby je wszystkie odnalazło. W praktyce oznacza to, że maluch musi    uważnie cię wysłuchać, żeby później wiedzieć, czego ma szukać. Jeśli potem    nie będzie cię chciał słuchać, przypomnij mu, jak dobrze mu szło w tej grze.    „Mąż zaufania rozstrzyga nasze spory”    „Czapka, która słucha”    „Skup się”    „Miejsce do słuchania”    „Spacer i rozmowa”    „Pogawędka z czasopisma”…    Techniki kształtujące umiejętność porozumiewania się w grupie:    „Podaj piłkę”    Mówić może tylko ten, kto trzyma piłkę.    Wiek: od 3 lat    Denise nauczyła się tej techniki mówienia i słuchania, kiedy pracowała     z dziećmi niesłyszącymi. Ludzie głusi, posługujący się językiem migowym,     nie mogą porozumiewać się, jeśli ich rozmówcy na nich nie patrzą. Dlatego    konwersacja, w której bierze udział więcej osób, nie uda się, jeśli wszyscy     nie będą parzyli na mówiącego dużych grupach używano więc piłki, która     była przekazywana z rąk do rąk, i tylko ten, kto ją trzymał, mógł mówić.     Ktokolwiek chciał coś powiedzieć, musiał prosić o piłkę.    „Krąg pokoju”    „Pajęcza sieć”    „Porozumiewanie się w innych kulturach”     Dzięki umiejętności życia w społeczeństwie dzieci:    ► potrafią porozumiewać się z innymi ludźmi,    ► potrafią znaleźć sobie miejsce w społeczeństwie,    ► potrafią negocjować z innymi.    Zajęcia, które pomagają kształtować pozytywne zachowania społeczne:

43

    „Przyjaźń korespondencyjna”       Poznawanie nowych przyjaciół dalekich stron    Wiek: od 5 lat    Gdy dziecko ma przyjaciela, z którym koresponduje, daje mu to szansę    wprawienia się w sztuce ujmowania myśli w słowa i tworzenia związków     z ludźmi. W zależności od tego, jak daleko mieszka taki przyjaciel, może to     być także świetny, uosobiony sposób zdobywania informacji na temat innych    kultur. Skonsultuj się z biblioteką lub nauczycielem dziecka – może uda ci się    zdobyć adresy korespondencyjnych przyjaciół.    „Pierwszy start w życie społeczne”    „101 sposobów nawiązywania rozmowy”    „Wehikuł czasu”    „Popołudniowa herbatka”    „Przećwiczmy to”    „Akwarium z przyjaciółmi”…     Dzięki pracy i współpracy w zespole dzieci:    ► potrafią bezproblemowo funkcjonować w społeczeństwie.    Zabawy, które uczą pracy i współpracy w zespole:    „Jedną ręką”    Uczy współpracy i współdziałania w zespole.    Wiek: od 3 lat    Namów dzieci, żeby spróbowały stworzyć konstrukcję z klocków, ale przy    użyciu tylko jednej ręki i we współpracy. Wcześniej powinni ustalić, co     i w jaki sposób powinni zrobić.    „Wędrujące hula-hoop”    „Niech się toczy”    „Gra w prześcieradło i piłeczki”    „Wspólne malowanie obrazu”…    Zabawy, które wzmacniają współpracę między rodzeństwem:    „Podwójny spacer”    Uczy sztuki wspólnego chodzenia    Wiek: do 4 lat    Dwie osoby stają bardzo blisko jedna za drugą i zaczynają iść razem.     Przy odrobinie wprawy i dobrym porozumieniu para będzie mogła żwawo    kroczyć, skręcać w prawo i w lewo, a także łatwo zatrzymywać się  i zaczynać    od nowa. Spróbujcie dodać więcej uczestników i pracować w trzy- lub    czteroosobowych grupkach. To jest prawdziwy test komunikowania się     i współpracy.    „Gra w czerwone i zielone koła”    „Dżem bananowy” 3) Samoświadomość, czyli wejrzenie w głąb siebie, uporządkowanie własnych    uczuć i intuicja.    Dzięki wejrzeniu w głąb siebie dzieci:    ► potrafią uświadomić sobie swoje pragnienia i oczekiwania,    ► potrafią uświadomić sobie swoje uczucia, kaprysy, myśli i wierzenia.        Dzięki umiejętności uporządkowania swoich uczuć dzieci:    ► potrafią spokojnie rozważyć decyzje i  przemyśleć konsekwencje jakie każda         z nich może za sobą pociągnąć.    Dzięki intuicji dzieci:    ► potrafią radzić sobie w momentach kryzysowych.

44

    Zabawy, które rozwijają umiejętność wejrzenia w głąb siebie, intuicję     i pomagają uporządkować własne uczucia:    „Tablica uczuć”    Pomóżcie dziecku zidentyfikować jego własne uczucia.     Wiek od 3 do 10 lat    Materiały: duży kawałek białego filcu, kolorowe, filcowe kółka, rzepy.    Wykonajcie „tablicę uczuć”. W tym celu na górze kawałka białego filcu    napiszcie: „Dzisiaj czuję…”. Materiał zawieście na ścianie na drzwiach     w pokoju dziecka. Na kolorowych filcowych kółkach narysujcie twarze,     które będą wyrażały różne emocje. Z tyłu każdego rysunku przyczepcie rzepy.    Kiedy nadejdzie moment, poproście dziecko, żeby wybrało tę namalowaną    buzię, która przedstawia jego aktualne uczucia i przyczepiło ją do tablicy.    „Uczuciowy kolaż”    Wykonajcie kolaż ze zdjęć ludzi okazujących emocje.    Wiek od 4 lat    Materiały: karton, czasopisma    Dajcie dziecku stertę starych czasopism i poproście je, żeby wycięło z nich    zdjęcia ludzi wyrażających różne emocje. Złóżcie z nich na kartonie obrazek    metodą kolażu. Podpiszcie każde uczucie. Powieście „uczuciowy kolaż”     w miejscu, w którym będzie mogło stale go oglądać. Kiedy zdarzy się, że będzie    pewne, co to takiego, podejdźcie razem do obrazka i zobaczcie, czy uda mu się      wybrać zdjęcie, które najlepiej oddaje jego emocje.    „Karty uczuć”    „Mina na wyrażenie humorów”    „Miarka wzrostu”    „Wolne obroty”    „Dziennik uczuć”    „Pudełko uczuć”    „Safari uczuć”    „Oddać przysługę uczuciom”    „Termometr uczuć”…    Zabawy, które uczą panowania nad gniewem:   „Podepcz to!”   Podeptać gniew.   Wiek od 3 lat   Materiały: plastikowa osłona z bąbelkami powietrza (używana przy pakowaniu   delikatnych urządzeń, np.: elektronicznych)   Bąbelkowa osłona jest idealnym zabezpieczeniem  łatwo tłukących się rzeczy   przed rozzłoszczonymi dziećmi. Wiecie, o co chodzi. To taki miękki kawałek   tworzywa z bąbelkami powietrza, którego używa się do pakowania delikatnych    przedmiotów. Miejcie to zawsze pod ręką, kiedy dziecko musi dać upust energii    zrodzonej przez agresję. Dajcie mu wtedy kilka osłonek i  niech tak długo po nich    depcze, aż zadepcze swoją złość. Wasze bezcenne kryształy  będą wam wdzięczne.   „Kącik złych humorów”   „Przekładnia zmiany uczuć”   „Krzesło do myślenia”   „Zaczarowana śmietanka”   „Uspakajający umysł”   „Irytujesz mnie”… 4) Szczęście, czyli radość, humor, talent do zabawy i zapanowanie nad stresem.    Dzięki radości dzieci:

45

    ► są szczęśliwe,    ► wiedzą jak się śmiać, żartować i uśmiechać.    Dzięki humorowi dzieci:    ► będą potrafiły zachować równowagę między przeciwstawnymi sytuacjami        w swoim życiu.     Dzięki talentowi do zabawy dzieci:    ► mają bogate życie codzienne,    ► potrafią znaleźć ulgę przy napięciach i stresach,    ► potrafią uwolnić się od rygorów, żądań i monotonii życia.     Zabawy, które uczą radości i humoru:    „Mnóstwo powodów do szczęścia”    Spiszcie wszystko, co sprawia, że czujecie się szczęśliwi.    Wiek od 3 lat    Nie szczędźmy czasu na cieszenie się życiem. Zaraz przybędzie wkoło nas     szczęśliwych ludzi, jeśli tylko pozwolimy sobie na prywatne świętowanie     radości dnia powszedniego. Usiądźcie razem z dzieckiem i spróbujcie stworzyć     listę rzeczy, które sprawiają, że wy lub wasza rodzina czujecie się szczęśliwi.     Weźcie pod uwagę zarówno wielkie sprawy, jak i zupełne błahostki i upewnijcie się,     że umożliwiacie im dodanie waszemu życiu nieco radości.    „Taniec radości”    „Błazeńskie okularki”    „Nagroda dla najlepszego wygłupiacza”    „Święto bez okazji”    „Słój przyjemnych rzeczy”    „Zwariowane wiadomości”…     Dzięki umiejętności panowania nad stresem dzieci:    ► potrafią stawić czoło wymaganiom świata.    Zabawy, które uczą zapanowania nad stresem:    „Kącik spokoju”    Spokojne miejsce    Wiek: bez ograniczeń    Wyznaczcie w pokoju taki kącik, w którym nic nie będzie zakłócać dziecku     spokoju ani nadmiernie go pobudzać. Postarajcie się, żeby to naprawdę był kąt,     tak aby młody człowiek miał ograniczone pole widzenia. Ustawcie tam mały     stolik i krzesło zwrócone w stronę ściany, magnetofon do słuchania spokojnej     oraz komplet książek, gier i przyrządów do majsterkowania lub innych zajęć,     które wymagają ciszy i spokoju.    „Wywoływacze marzeń”    „Nie przeszkadzaj”    „Techniki oddechowe”    „Centrum muzyki relaksacyjnej”    „Myjnia samochodowa”    „Ciastolinowe napięcie”…    Zabawne sposoby utrzymywania dyscypliny:    „Wielkie uszy”    W ten śmieszny sposób możecie zwrócić dziecku uwagę, że was nie słucha    Wiek: od 4 lat    Materiały: karton z bloku    Zróbcie z kartonu parę dużych uszu. Kiedy dziecko nie będzie zwracało uwagi     na to, co do niego mówicie, przyczepcie mu te uszy na głowie. Pozwólcie też,     aby mogło je przyczepić wam w podobnej sytuacji. Wszystkim domownikom

46

    pomoże to w uświadomieniu sobie, jak często zdarza się, że nie słuchacie     jedno drugiego.    „Uwaga złe humory w natarciu”    „Magiczne zapamietywajki i subtelne napomnienia” 5) Wrażliwość, czyli świadomość moralna, niezależne myślenie, odpowiedzialność    i samodyscyplina.    Dzięki świadomości moralnej dzieci:    ► dostrzegają dylemat moralny,    ► potrafią właściwie interpretować dylematy moralne,    ► potrafią osądzić kwestie zgodnie z systemem wartości i zasad postępowania        jakich są nauczone.    Zabawy, które uczą świadomości moralnej:    „Prawa moralne”    Dziecko zapoznaje się z własnym Dziesięciorgiem Przykazań    Wiek: od 4 lat    Niech dziecko zapozna się dziesięcioma prawami moralnymi, którymi powinno     kierować się w życiu i które odzwierciedlają zarówno jego własne przekonania,     jak i przekonania jego rodziny. Powinny być na tyle zwięzłe, żeby zmieściły się     na jednej stronie. Wywieście je w pokoju dziecinnym albo dajcie do wygrawerowania     na tabliczce.    „Moralna prawda tygodnia”    „Naklejka z prawdą moralną”    „Piosenka słusznych przekonań”    „Dobra i zła droga”    „Dwie strony medalu”…     Zabawy, które uczą uczciwości:    „Powiedz prawdę, cała prawdę”    Proste, ale trafiająca do serca metoda zrozumienia, czym jest prawda    Wiek: od 3 lat    Poproś dziecko, aby podniosło lewą dłoń, a prawą położyło na sercu i powtarzało     za tobą: „Powiedz prawdę, całą prawdę i tylko prawdę”. Bardzo często nasze dzieci     mówią albo odwołują kłamstwa, ponieważ wewnątrz, w głębi serca, które jest ich    najuczciwszym sędzią, źle się czują, gdyż dopuściły się oszustwa.    „Książka bajek”     „Wykrywacz kłamstw”     Dzięki niezależnemu myśleniu dzieci:    ► mają dobrze rozwinięte poczucie własnej wartości,    ► potrafią rozwiązywać własne problemy w sposób przemyślany,      ► potrafią podejmować przemyślane decyzje.     Zabawy, które uczą niezależnego myślenia:    „Moja torba niezależności”    Torba rzeczy, którymi dziecko może się bawić dziecko    Wiek: od 3 do 7 lat    Włóżcie do torby gry, książki i zabawki, którymi dziecko może się bawić bez     waszego udziału. Kiedy zostawiacie je na jakiś czas samo, zasugerujcie mu,     żeby zajrzało do „torby niezależności” i przypomnijcie, jak znakomicie daje     sobie radę bez was. Rzeczy, które znajdują się w torbie, z całą pewnością     pomogą mu przetrwać rozłąkę.    „Dzień niezależności”    „Dymki”

47

    „Pełna świadomość”     Dzięki odpowiedzialności i samodyscyplinie dzieci:    ► potrafią osiągać cele, które sobie wyznaczyły.    Zabawy, które uczą odpowiedzialności:    „Zróbmy interes”    Dajcie dziecku pracę    Wiek: od 5 do 12 lat    Materiały: dział ogłoszeń z gazety    Nie podoba nam się pomysł z płaceniem dzieciom za wykonywanie obowiązków,     ale wiemy, równie dobrze , że pieniądze skutecznie przemawiają do ludzi.     Ta zabaw może w pożyteczny sposób pokazać młodemu człowiekowi realia     wypełniania obowiązków. Pokażcie mu w dziale ogłoszeń w gazecie, jak ludzie     szukają pracy, i powiedzcie, że sam już ma pracę: przydzielić obowiązki sobie     i innym domownikom. Następnie zapiszcie je w formie ogłoszeń prasowych,     gdzie wyjaśnicie, na czym polega dana praca oraz jaka jest przewidywana pensja     za poszczególne zadania. Taki wykaz powieście  w rodzinnym biuletynie na lodówce.     Do konkretnej pracy wynajmijcie dziecko pod koniec tygodnia (zakładając, że praca     została dobrze wykonana należycie) wręczcie mu czek.    „Kontrakty”    „Program przywilejów i licencja odpowiedzialności”     „Punkty w katalogu”…    Zajęcia pomagające cofnąć niewłaściwe decyzje:    „Rodzicielskie prawo weta”    Pomaga w uzmysłowieniu sobie, że chociaż dziecko ma prawo do wyrażania    swej niezależnej woli, to jednak ostatnie słowo ciągle należy do rodziców.    Wiek: od 6 lat    Dziecko czuje się bezpieczniej, kiedy wie, że jego światem rządzą rodzice. To oznacza,     że zawsze będzie ktoś, kto się o nie troszczy. Jako rodzice posiadający prawo weta,     możecie podejmować decyzje i, jeśli to konieczne, cofnąć je. Oto przykład: razem     z dzieckiem dochodzicie do wniosku, że jest ono wystarczająco duże, że kłaść się     spać o ustalonej przez siebie porze. Jednakże ostatnio szło do łóżka tak późno,     że przez cały następny dzień było zmęczone i rozkapryszone. Możecie cofnąć     poprzednią decyzję i odgórnie wyznaczyć nową porę kładzenia się spać.    „Lista wymówek”    „Natychmiastowa powtórka”    „Chorągiewki”    „Odszkodowanie i naprawa”… 6) Twórcze myślenie, czyli rozwiązywanie problemów, rozwiązywanie konfliktów,     kreatywność, instynkt samozachowawczy i sztuka radzenia sobie      w krytycznych sytuacjach.      Dzięki umiejętności rozwiązywania problemów i konfliktów dzieci potrafią     postępować według określonych reguł. Oto one:     ► zidentyfikować problem i cel,     ► zobaczyć, co jest już wiadome o danej sytuacji,     ► określić, jakie umiejętności i pomysły mogą pomóc w tej sprawie         i osiągnięciu celu,     ► zdecydować się na określone działania i rozpocząć je,     ► ocenić swoje starania/rozwiązanie.     Zabawy, które uczą rozwiązywania problemów:     „Najlepsze rozwiązanie w tygodniu”

48

     Pomaga docenić ciężką pracę, jaka została włożona w rozwiązanie problemu.     Wiek: od 4 lat     Materiały: papier lub gotowe dyplomy, kupione w sklepie z artykułami biurowymi     Przygotujcie dyplom uznania dla tego z członków rodziny, który znajdzie najlepsze      rozwiązanie jakiegoś problemu lub który poradził sobie ze szczególnie trudną sprawą.     Dokonujcie wręczenia takiej nagrody przynajmniej raz w tygodniu i mówcie o tym,      czego dokonał laureat, by ją otrzymać. Rodzicom na ogół potrzeba docenienia      znalezionego rozwiązania niż koncentrowania się na samym problemie.     „W nowych ramach”     „Kartoteka gotowych rozwiązań”     „Zobrazuj to”     „Wypuszczona para”     „Uporajcie się z tym”     „Rozjemca”…      Dzięki kreatywności dzieci:     ► potrafią wyobrazić sobie, wymyślać i wprowadzić w życie nowe pomysły.     Zajęcia, które rozwijają kreatywność:     „Myślenie wychodzące poza standard”     Zachęćcie dziecko, aby wyszło poza normalne, sztampowe myślenie.     Dostrzegajcie i komentujcie oryginalne myśli.     Wiek: od 3 lat     Kreatywne i ekspansywne myślenie nazywamy „wychodzeniem poza standard”.      Kiedy przyłapujecie swoją pociechę na tym , że patrzy na coś w zupełnie inny sposób,     koniecznie to skomentujcie. Nowatorskie pomysły zapiszcie i przechowujcie w specjalnym     pudełku. Jeśli w przyszłości będziecie mieli do rozwiązania jakiś problem, sięgnijcie      do tego zbioru, a być może znajdziecie tam pomysły lub inspiracje, które pomogą wam     wymyślić twórcze rozwiązanie.      „Więcej niż ci się wydaje”     „Wykorzystajmy telewizję i komputery”     „Twórcza burza mózgów”     „Karty pomysłów”     „Rupiecie dają do myślenia" „Tylko połowa”...      Dzięki instynktowi samowychowawczemu i sztuce radzenia sobie      w sytuacjach krytycznych dzieci:     ► potrafią właściwie ocenić okoliczności i poszczególne elementy         niebezpieczeństwa,     ► potrafią zrozumieć przyczynę swego strachu,     ► potrafią zdecydować, co trzeba zrobić i jakie są jego możliwości          w tym zakresie,     ► potrafią ustalić plan działania w razie sytuacji trudnej.     Zabawy, które pomagają w kształtowaniu instynktu samowychowawczego     i sztuki radzenia sobie w sytuacjach krytycznych:     „Ludzie, którzy mogą ci pomóc”     Pomagamy dzieciom rozpoznać ludzi, do których mogą się zwrócić o pomoc,     jeśli rodziców nie ma w pobliżu.     Wiek: od 2 do 12 lat    Kiedy chodzicie z dzieckiem na wycieczki, pokażcie mu ludzi, do których może     zwrócić się o pomoc na wypadek, gdybyście zostali rozdzieleni. Wśród nich będą     sprzedawcy w sklepach (łatwi do rozpoznania, bo zazwyczaj mają identyfikatory

49

    nazwiskiem formowe ubranie), policjanci, sąsiedzi i przyjaciele.    Gdy maluch ogląda w telewizji sprawozdanie z jakiegoś tragicznego wydarzenia,     pokażcie mu wszystkich ludzi, którzy udzielają pomocy. To odciągnie jego uwagę     od zła, jakie się stało, i pozwoli skupić się bardziej na dobru, które tkwi w ludziach.     „Nieustraszony Dzieciak”     „Co by było, gdyby...”     „Film wideo o zasadach bezpieczeństwa”     „Zestaw ratunkowy”     „Osobisty system wychowawczy”     „Zestaw do zabawy” … 7) Humanitaryzm, czyli empatia, wdzięczność, szacunek, tolerancja dla inności.    Dzięki empatii dzieci:    ► potrafią identyfikować się z czyimś uczuciem,    ► potrafią zrozumieć pobudki działania ludzi,    ► potrafią wczuć się w sytuację innych,    ► są lepszymi przyjaciółmi.    Zabawy, które uczą empatii:    „Książki ułatwiające reakcje empatyczne”    Rozwijanie empatii przez czytanie dziecku książek, które pozwalają mu    doświadczyć uczuć bohaterów.    Wiek: bez ograniczeń    Książki dają cudowną możliwość znalezienia się w świecie innych ludzi (z zachowaniem    bezpieczeństwa dla własnej osoby). Wybierzcie takie, które mogą mieć cokolwiek     wspólnego z życiem waszego dziecka, ale jednocześnie pozwolą mu na zastanowienie się     nad losem innych.    „Ludzie z plakatów”    „Każdy gotuje ryż”    „Rodzinne przedsięwzięcie”    „Antena empatii”    „W twoich butach”    „Inni na jeden dzień”…     Dzięki wdzięczności dzieci:     ► potrafią odczuć istotę i wartość tego, co się dla nich zrobiło,    ► potrafią wyrażać wdzięczność w różny sposób.       Dzięki szacunkowi dzieci:    ► przywiązują wagę do uczuć drugiego człowieka,    ► odczuwają respekt, uznanie i poważanie dla drugiego człowieka.    Zabawy, które rozwijają poczucie wdzięczności i szacunku:    „Karty z podziękowaniami”    Zaprojektujcie własne karty z podziękowaniami   Wiek: od 3 lat   Materiały: ładny papier   Niech dziecko zaprojektuje i wykona kartki z podziękowaniami (może wykorzystać    również takie, które już są profesjonalne wydrukowane). Kiedy np. nauczycielka    zabierze klasę na wspaniałą wycieczkę do lasu, wyślijcie jej taką kartkę. Kiedy dziadek    weźmie dziecko na cały dzień, zrewanżujcie się podobnym podziękowaniem. Dajcie je    nawet samemu maluchowi, jeśli zrobi dla was coś miłego. Kartki wysyłajcie pocztą,    dzięki temu będą miały jeszcze większą wartość.    „Deklaracja wzajemnego szacunku”   „Podziękować naprawdę”

50

   „Lista dobrych manier”   „Pudełko – kalejdoskop”   „Poniedziałkowe prezenty”   Zabawy, które uczą szanować własne ciało:   „Ostrożnie!”   Niech każdy się dowie, ze jesteś w nie najlepszej formie   Wiek: od 3 lat   Któż z nas od czasu do czasu nie czuje się psychicznie słaby i delikatny? Zawsze    ostrzegacie pocztę, kiedy zawartość wysyłanej przez was paczki łatwo się tłucze,    dlatego więc nie przyczepić sobie naklejki z napisem „Ostrożnie”, kiedy potrzebujecie,    by obchodzono się z wami jak z jajkiem?   Trzymaj pod ręką parę takich nalepek.. Mogą się przydać. Inni domownicy także mogą    sobie je nakleić, żeby ostrzegać pozostałych, kiedy są w kiepskiej kondycji. Można je    także przyczepić komuś – jako delikatne przypomnienie, że powinniśmy być dobrzy    dla samych siebie.   „Moje niezwykłe ciało”   „Prywatny czas”   „Rodzinne uzdrowisko”   Zabawy, które uczą szacunku dla środowiska”   „Sprzątanie parku/plaży”   Zajęcia sezonowe   Wiek: od 2 lat   Dwa albo, jeśli to konieczne, cztery razy do roku zorganizujcie społeczne sprzątanie.    Dajcie ogłoszenie do lokalnej gazety lub po prostu zbierzcie tyle osób, ile się tylko da,    do sprzątania śmieci w parku lub na plaży. Możecie z tego zrobić nawet rodzinną    specjalność. Takie wspólne sprzątanie daje tę wspaniałą korzyść, że bez względu    na to, jak duża jest grupa, wszyscy dobrze się bawią i widza konkretne efekty swojej pracy.    „Księga kory, kwiatów i liści”    „Zobaczyć piękno”                                                              Literatura: D. Ch. Weston, M. S. Weston- "Co dzień mądrzejsze-365 gier i zabaw kształtujących charakter, wrażliwość i inteligencję emocjonalną dziecka" Warszawa, Prószyńs

51