Biała księga‚a... · 2020. 8. 11. · Biała księga wizerunku polskiej nauki Diagnoza...

Biała księgawizerunku polskiej nauki

Fundacja Instytut Badań Rynkowych i Społecznych

Biała księga wizerunku polskiej nauki

Diagnoza wizerunku polskiej nauki i jej osiągnięć w kraju i za granicą

Fundacja Instytut Badań Rynkowych i SpołecznychISBN 978–83–957605–0–1

Warszawa 2020

Copyright by Fundacja Instytut Badań Rynkowych i Społecznych

Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „DIALOG” w latach 2019–2020.

ISBN 978–83–957605–0–1

73

41

8

7

5 Wprowadzenie – o projekcie

Cele i szczegóły badania

Analiza wizerunku polskiej nauki

Opis i szczegółowe wyniki badania na temat wizerunku polskiej nauki w kraju i za granicą. Część jakościowa

Opis i szczegółowe wyniki badania na temat wizerunku polskiej nauki w kraju i za granicą. Część ilościowa

Spis treści

5

WPROWADZENIE – O PROJEKCIE

Fundacja Instytut Badań Rynkowych i Społecznych jest wykonawcą największego w Polsce i jak dotąd jedynego projektu dotyczącego brandingu polskiej nauki pt. „Wizerunek polskiej nauki w kraju i za granicą – diagnoza efektywności i długofa-lowe środki wspomagające”, finansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Szkol-nictwa Wyższego w ramach programu „DIALOG”.

Wizerunek polskiej nauki to jeden z głównych komponentów, które składają się na wzrost poziomu jakości samej nauki, ale także jej umiędzynarodowienia. Nie powstały jak dotąd w kraju kompleksowe studia nad tym aspektem, łączące ana-lizę opinii publicznej z niezbędnym dziś interdyscyplinarnym podejściem meto-dologicznym potrzebnym do stworzenia rekomendacji dla naukowców. Ponadto z przeprowadzanych co pewien czas wycinkowych społecznych badań wizerunko-wych nauki polskiej wyłania się obraz prezentujący niską świadomość osiągnięć naukowych rodzimych badaczy. Sytuacja ta powoduje, że Polacy (w tym decy-denci i część przedstawicieli świata nauki) nie mają niezbędnego instrumentarium do promocji dokonań polskich naukowców. Produkty uzyskane dzięki realizacji niniejszego projektu eliminują te problemy, otwierając drogę do skutecznie pro-wadzonych działań komunikacyjnych i promocyjnych, dostarczając gotowe roz-wiązania.

Na bazie danych zebranych w pierwszym etapie projektu opracowano publika-cję pod nazwą „Biała księga wizerunku polskiej nauki”. Jest to prezentacja odbioru polskiej nauki – jej przedstawicieli i osiągnięć – w Polsce, Unii Europejskiej oraz Stanach Zjednoczonych. Do stworzenia publikacji wykorzystano przeprowa-dzone przez Fundację Instytut Badań Rynkowych i Społecznych badania ilościowe i jakościowe. Dodatkowym atutem prezentowanej publikacji jest analiza procesu komercjalizacji badań zarówno z perspektywy przedstawicieli świata nauki, jak i biznesu.

W kolejnym etapie realizacji projektu stworzony zostanie „Podręcznik dobrych praktyk polskiej nauki”, który posłuży przedstawicielom nauki za drogowskaz na

6

często zawiłych ścieżkach komunikacji i promocji ich własnych dokonań nauko-wych. „Biała księga wizerunku polskiej nauki” oraz „Podręcznik dobrych prak-tyk polskiej nauki” są dokumentami publicznie dostępnym, dystrybuowanymi do ośrodków naukowych i innych instytucji publicznych związanych z nauką.

Wprowadzenie – o projekcie

7

CELE I SZCZEGÓŁY BADANIA

Cele badania przeprowadzonego na potrzeby stworzenia „Białej księgi wizerunku polskiej nauki” obejmują:

• identyfikację wizerunku polskiej nauki w oczach opinii publicznej w Polsce, Stanach Zjednoczonych i Unii Europejskiej oraz w oczach przedstawicieli śro-dowiska naukowego i biznesowego;

• eksplorację zagadnienia współpracy środowiska naukowego i biznesowego w Polsce, w zakresie realizacji badań naukowych i wdrożeniowych oraz komer-cjalizacji ich wyników;

• sformułowanie postulatów dotyczących poprawy wizerunku i popularyzacji osiągnięć polskiej nauki oraz zwiększenia skali procesu komercjalizacji wyni-ków badań.

Obszar badaniaPomiary zostały przeprowadzone w Polsce, Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych.

Zakres czasowy badaniaBadania zostały zrealizowane w okresie: październik 2019 – luty 2020.

Zakres podmiotowy i metodologiaW ramach I części projektu zrealizowane zostały następujące komponenty badawcze:

• Badania ilościowe opinii publicznej w Polsce, krajach Unii Europejskiej i w Sta-nach Zjednoczonych Ameryki. (próby losowo-kwotowe, technika CATI (Pol-ska) oraz CAWI (Unia Europejska, Stany Zjednoczone Ameryki)

• Badania ilościowe w grupie polskich naukowców, którzy prowadzą naukowe badania wdrożeniowe. (próba celowa, technika CATI)

• Badania ilościowe w grupie polskich przedsiębiorców, którzy mają za sobą współpracę z naukowcami. (próba celowa, technika CATI)

• Badania jakościowe w wśród polskich przedstawicieli świata nauki i biznesu.(technika IDI)

• Uzupełniająca analiza źródeł zastanych. (Desk Research)

ANALIZA WIZERUNKU POLSKIEJ NAUKI

9


Rozpoznawalność i wizerunek polskiej nauki są to zjawiska złożone i jako takie wymagają operacjonalizacji i określenia części składowych. Pomocne w tych dzia-łaniach będzie przytoczenie definicji wizerunku, w tym przypadku firmy lub marki:

„Wizerunek firmy (image) to uśredniony obraz podmiotu gospodarczego wykre-owany w jego otoczeniu, (…). W ujęciu marketingowym wizerunek oznacza sumę przekonań, postaw i wyobrażeń, jakie osoba lub grupa osób ma w stosunku do okre-ślonego podmiotu. Są one ściśle powiązane z promocją przedsiębiorstwa, a wizeru-nek często postrzegany jest jako efekt działań Public Relations”1.

Polską naukę można i należy traktować w niniejszej publikacji jako markę, nawet jeśli nie spełnia definicyjnych kryteriów bycia przedsiębiorstwem. Po pierwsze dlatego, że prezentowane w niniejszej publikacji wyniki badań odnoszą się do wyselekcjonowa-nych jej dziedzin, zgodnych z podziałem prezentowanym przez Sieć Badawczą Łuka-siewicz – takich jak automatyka, biomedycyna, chemia, teleinformatyka, materiały i wytwarzanie. Są to zatem dziedziny wchodzące wyłącznie w obszar nauk ścisłych (ang. science). Taki dobór otwiera pole do zaprezentowania wizerunku polskiej nauki w perspektywie nauk ścisłych oraz zamyka obszar badawczy w konkretnych, ale szero-kich ramach. Gdy posługujemy się w niniejszej publikacji zwrotem „wizerunek pol-skiej nauki”, mamy więc na uwadze wizerunek polskich nauk ścisłych. Rozróżnienie to było koniecznie ze względu na konieczność zrealizowania jednego z najważniejszych celów badania – identyfikacji barier i szans komercjalizacji osiągnięć polskiej nauki.

Działania, które mogą zostać podjęte w celu poprawy istniejącego wizerunku pol-skiej nauki, powinny w szczególności brać pod uwagę wyniki badań i odpowiadać na zdiagnozowane problemy i wyzwania. W ramach niniejszego projektu pozyskano informacje, które ułatwią dobór metod i narzędzi komunikacyjnych i promocyjnych.

Na potrzeby niniejszego projektu przyjęto, że na wizerunek polskiej nauki skła-dają się m.in. takie aspekty jak: znajomość nazwisk polskich naukowców, znajo-mość poszczególnych wynalazków i odkryć, generalna ocena osiągnięć polskiej nauki z uwzględnieniem czasów historycznych i najnowszych, a także ocena róż-nych aspektów rozwoju polskiej nauki przez Polaków, Amerykanów i społeczeństwa europejskie. Ponadto do obszarów badawczych włączono tematykę komercjalizacji wyników badań naukowych, która jest jednym z istotnych obszarów wpływu nauki na gospodarkę i innowacyjność państwa.

Szczególnie cenne dla celów niniejszego projektu jest określenie natężenia rozpo-znawalności i oceny osiągnięć naukowych przez międzynarodową opinię publiczną,

1 Katarzyna Bartoń, Wizerunek firmy, https://mfiles.pl/pl/index.php/Wizerunek_firmy [dostęp: 14.04.2020].

m.in

https://mfiles.pl/pl/index.php/Wizerunek_firmy

10


ponieważ świadczy to o prestiżu wykraczającym poza uznanie wynikające z wiedzy wyniesionej z polskich szkół oraz z postaw patriotycznych Polaków.

Ocena polskiej nauki Na podstawie wszystkich zrealizowanych badań można wnioskować, że obraz

i ocena polskiej nauki jest w odbiorze społecznym raczej pozytywna, przy czym zauważalny jest udział głosów niezdecydowanych. Może to wynikać ze zróżnicowa-nego poziomu wiedzy na temat faktycznych dokonań polskich badaczy, co skutkuje trudnościami z dokonaniem oceny przez część badanych społeczności. Za część gło-sów niezdecydowanych czy neutralnych może odpowiadać zróżnicowana ocena róż-nych aspektów polskiej nauki: jedne aspekty są oceniane lepiej, inne – gorzej.

Objęci badaniem ilościowym przedstawiciele polskiego środowiska naukowego w większości pozytywnie oceniają rozwój polskiej nauki oraz jej osiągnięcia po roku 1989 – blisko dwie trzecie zapytanych naukowców przyznało ocenę pozytywną w zakresie kondycji i dokonań polskiego sektora nauki w ciągu ostatnich 30 lat.

Wszyscy uczestnicy badań jakościowych (przedstawiciele polskiej nauki i pol-skiego biznesu) zgodzili się, że poziom polskiej nauki jest, generalnie, wysoki: bada-nia prowadzone są rzetelnie, ich wyniki są powtarzalne, a poziom kadr jest bardzo dobry, dzięki czemu polscy naukowcy są dobrze przygotowani do pracy naukowej zarówno w kraju, jak i za granicą.

Polscy naukowcy to jedni z najlepszych na świecie. Naukowcy są innowacyjni, pracowici, na Zachodzie szybko awansują i zaczynają liczyć się w świecie. Pracownik naukowy

Polscy naukowcy są elastyczni, kreatywni, mają wyobraźnię, potrafią bardzo dobrze ilustrować wyniki swoich badań. Są świeżą krwią dla zagranicy. Pracownik naukowy

Poziom jest bardzo wysoki. Polski naukowiec jest pasjonatem, chce zgłębiać wszystko od początku do końca. Pracownik naukowy

Z twierdzeniem, że „polska nauka posiada dobre kadry profesorskie”, zgadza się 7 na 10 Polaków oraz co drugi zapytany polski przedsiębiorca i polski nauko-wiec2. Zauważalnie mniejszy odsetek obywateli UE i USA podziela ten pogląd,

2 Próby naukowców i przedsiębiorców nie są statystycznie porównywalne z przeprowadzonymi badaniami opi-nii publicznej w Polsce, UE i USA. Dane zostały zaprezentowane łącznie, ponieważ obrazują generalne ten-dencje w opiniach badanych grup oraz pozwalają na dokonywanie syntetycznych porównań.

11


Polska (populacja generalna): N = 1100UE (populacja generalna): N = 1000USA (populacja generalna): N = 1000Podmioty biznesowe (Polska): N = 384Naukowcy (Polska): N = 383

70%

37% 37%

54% 53%

UEPolska USA Biznes Nauka

Polska nauka posiada dobre kadry profesorskie

chociaż wciąż oceny pozytywne stanowią jedną trzecią ocen w społecznościach międzynarodowych.

Na ile zgadza się lub nie zgadza Pan/i z następującym stwierdzeniem? (Odsetek odpowiedzi: zgadzam się).

Badania ilościowe na populacjach generalnych wykazały przewagę ocen pozytyw-nych. Generalna ocena opinii publicznej jest pozytywna lub neutralna (ani dobra, ani zła), przy czym polska opinia publiczna ocenia rodzimą naukę lepiej niż osoby z zagranicy. Polacy, którzy oceniają pozytywnie osiągnięcia polskiej nauki, stano-wią 70%, przy czym różnica w stosunku do ocen obywateli UE i USA wynosi co najmniej 25 punktów procentowych. Przeszło co drugi mieszkaniec UE i USA nie ustosunkował się jednoznacznie do jakości osiągnięć polskiej nauki. Prawdopo-dobną przyczyną wysokiego odsetka odpowiedzi neutralnych jest brak styczności obywateli państw UE oraz USA z informacjami o dokonaniach polskich naukow-ców. Taki stan rzeczy świadczy o istnieniu przestrzeni i potrzeby wzmocnienia dzia-łań promocyjnych i zwiększających rozpoznawalność dokonań polskich badaczy.

Opinie prezentowane przez populacje generalne Polski, UE i USA porównano z odpowiedziami wybranych przedstawicieli środowiska polskiego biznesu. Badanie pokazało, że ankietowani przedsiębiorcy oceniają polską naukę w sposób porówny-walny do ocen ogółu Polaków. Warto zauważyć, że odsetek ocen negatywnych jest stosunkowo niski w każdej z badanych grup (szczegóły przedstawia wykres 2).

12


27%

44%

26%

26%

50%

18%

51% 54

%29

%

7%3% 1%

8%

2% 0,5%

1% 3%

20%

18%

11%


Zdecydowanie pozytywnie

Raczej pozytywnie

Ani negatywnie, ani pozytywnie

Raczej negatywnie

Zdecydowanie negatywnie

Jak ocenia Pan/i osiągnięcia polskiej nauki?

Polska (populacja generalna): N = 1100 UE (populacja generalna): N = 1000 USA (populacja generalna): N = 1000 Podmioty biznesowe (Polska): N = 384

Jednocześnie z badań jakościowych wynikają różnice w ocenach poszczególnych aspektów polskiej nauki, co przekłada się na mniej jednoznaczny obraz. Obok licz-nych pozytywnych opinii podkreślających wysoki poziom, zarówno polskiej nauki jako takiej, jak i polskich naukowców, pojawiły się głosy krytyczne podkreślające jej „oderwanie” od realiów, hierarchiczność w instytucjach nauki, a także nadmierny formalizm. Krytyczne głosy odnotowano częściej wśród przedstawicieli biznesu, ale pojawiły się także wśród zaproszonych do badania naukowców.

Przedstawiciele sektora finansowego i biznesowego wskazali, że ich zdaniem głów-nym kryterium oceny polskiej nauki jest jej potencjał do wprowadzenia rzeczywistej zmiany w gospodarce i jakości życia społeczeństwa. Z zebranych podczas wywia-dów opinii wynika, że pomimo iż naukowcy dokonują odkryć, opracowują nowe technologie, tworzą nowe materiały, to wdrożenie wyników ich pracy napotyka na wiele różnorodnych przeszkód. Innowacyjne rozwiązania nie są wcielane w życie, nie funkcjonują w obiegu gospodarczym państwa. W efekcie, w opinii responden-tów, nauka polska nie rozwiązuje życiowych problemów, a technologie i wynalazki, które są na rynku potrzebne, kończą życie w laboratoriach, ponieważ system ich wdrażania jest niesprawny.

W aspekcie potencjału praktycznego polskiej nauki wyniki badania wskazują na rozbieżności w opiniach poszczególnych środowisk. Największa różnica występuje pomiędzy populacją generalną Polaków i środowiskiem naukowców. Polacy ogółem mają wysokie mniemanie na temat innowacyjności polskiej nauki oraz w większości

13


41% 47

%45

%19

%18

%

40%

37%

37%

23%

20%

64%

40%

38%

35%

29%

62%

40%

40%

37%

30%

47%

29%

31%

31%

27%

Polska nauka ma przełożenie na

sukcesy polskiej gospodarki

Polska nauka zapewnia

rozwój kariery utalentowanym

naukowcom

Polska nauka jest innowacyjna

Polska nauka tworzy praktyczną i użyteczną wiedzę

Polska nauka nadąża za

wymogami rynku i współczesnymi

trendami


uważają, że tworzy ona praktyczną wiedzę (wskazania przeszło 6 na 10 badanych). Dwukrotnie rzadziej taką opinię prezentują przebadani naukowcy. O wpływie polskiej nauki na sukcesy rodzimej gospodarki przekonanych jest 4 na 10 Polaków i ponow-nie dwukrotnie mniej zapytanych naukowców (oraz przedsiębiorców). Mieszkańcy UE i USA pozostają umiarkowanie optymistyczni w ocenie faktu nadążania polskiej nauki za współczesnymi wymogami rynku i ich zdanie nie odbiega od opinii samych naukowców. W aspekcie innowacyjności polskiej nauki także odnotowano znacząco wyższe oceny wśród ogółu Polaków niż w społeczeństwach UE i USA.

Warto podkreślić, że wysokie odsetki ocen pozytywnych w polskiej opinii publicz-nej mogą wskazywać na podatny grunt dla wszelkich działań promujących polskie sukcesy naukowe. Natomiast niższe wyniki w społeczeństwach zagranicznych oraz bardziej krytyczne opinie wśród badanych naukowców i przedsiębiorców sugerują, że sytuacja nie jest jednoznacznie oceniana i zdaniem badanych w części aspektów polska nauka wymaga usprawnień i reform.

Na ile zgadza się lub nie zgadza Pan/i z następującymi stwierdzeniami? (Odsetek odpowiedzi: zgadzam się).

Polska (populacja generalna): N = 1100, UE (populacja generalna): N = 1000, USA (populacja generalna): N = 1000, Podmioty biznesowe (Polska): N = 384, Naukowcy (Polska): N = 383

Wiedza na temat polskiej nauki

WynalazkiPrzeprowadzone badania wykazały, że znaczący odsetek polskiego społeczeństwa nie potrafi wskazać wynalazków stworzonych przez polskich naukowców – aż 46% Pola-ków przyznaje, że nie zna odkrytych przez polską naukę urządzeń czy produktów. Mniej niż co drugi Polak deklaruje, że zna wynalazki odkryte przez rodaków (43%).

14


Poza granicami Polski znajomość polskich odkryć także nie jest wysoka: deklaruje ją 22% mieszkańców krajów Unii Europejskiej oraz 20% mieszkańców USA. Jednak pomimo tych deklaracji spośród osób, które wskazały, że znają polskie wynalazki, tylko część potrafiła spontanicznie nazwać jakikolwiek wynalazek odkryty przez Polaków (dotyczy to zarówno respondentów z Polski, jak i z UE i USA). W badaniu przedsiębiorców odnotowano, że 52% z nich potrafi wymienić co najmniej jeden polski wynalazek.

Wśród spontanicznie wymienianych wynalazków niektóre były kojarzone częściej (odkrycia M. Skłodowskiej), ale niektóre wynalazki wskazali nieliczni respondenci np. pleograf (tab. 1).

Jakie zna Pani produkty, wynalazki wytworzone przez polskich naukowców?

Polska UE USA Przedsiębiorcy (Pol-

ska)

Łazik marsjański Odkrycia M. Skłodowskiej-Curie

Odkrycia M. Skłodowskiej-Curie Grafen

Grafen Spinacz biurowy Kamizelka kuloodporna Łazik marsjański

Wycieraczki samochodowe Pasta do zębów Lampa naftowa Produkty biomedyczne

Lampa naftowa Wynalazki N. Tesli Spinacz biurowy Nowe technologie

Sztuczne serce Lampa naftowa Wynalazki N. Tesli Protezy

Spinacz biurowy Kamizelka kuloodporna Komputer Niebieski laser

Komputer Odkrycia Kopernika Walkie-talkie Lampa naftowa

Kamizelka kuloodporna Walkie-talkie Pasta do zębów Odkrycia M. Skłodowskiej-Curie

Odkrycia M. Skłodowskiej-Curie Wykrywacz min Odkrycia Kopernika

Pleograf Aeroskop

Grafen Wykrywacz min

Szczepionka na polio

Grafen

Pleograf

Odpowiedzi swobodne.

15


Wśród wynalazków, które wskazywano sporadycznie, pojawiły się także:• niebieski laser, hologram czy pojazd melex (populacja generalna, Polska);• stopy metali, materiały techniczne, odkrycia z obszaru automatyki (przedsię-

biorcy, Polska).Najbardziej rozpoznawalne osiągnięcia naukowe to dla mieszkańców UE i USA

odkrycia Marie Skłodowskiej-Curie. Międzynarodowa sława tej postaci związana jest zarówno z wagą jej odkryć, jak i Nagrodą Nobla, która jest wyrazem najwyż-szego prestiżu na arenie międzynarodowej. Co ciekawe, wśród rzekomo polskich wynalazków w odpowiedziach osób z zagranicy pojawiają się odkrycia nie-Polaka: Nikoli Tesli, który urodził się na terenie dzisiejszej Chorwacji i z Polską łączy go jedynie pochodzenie z rejonu Europy Środkowej.

Sytuacja znajomości polskich odkryć jest dodatkowo skomplikowana przez to, że w przypadku niektórych wynalazków można wskazać więcej niż jednego autora, gdyż proces dochodzenia do ostatecznej technologii przebiegał etapami: pionie-rami urządzeń takich jak kinematograf czy hologram byli Polacy, jednak później były one rozwijane i udoskonalane przez zespoły z innych krajów. Ponadto warto wziąć pod uwagę kwestię skomplikowanych życiorysów wielu naukowców polskiego pochodzenia, którzy często emigrowali i rozwijali kariery w Europie Zachodniej lub w Stanach Zjednoczonych. Przykładami są Józef Hofmann, wynalazca wycieraczek samochodowych i spinacza biurowego, który mieszkał w USA, Mieczysław Bekker, który skonstruował w USA elementy łazika marsjańskiego, Hilary Koprowski, który w USA stworzył szczepionkę na polio3, czy wreszcie Henryk Magnuski, który także w USA wymyślił i zbudował pierwszy model walkie-talkie. Z kolei jednym z twór-ców pierwszych past do zębów był pochodzący z Gliwic Oscar Troplowitz, który karierę rozwijał w Niemczech. Z tych względów, jak można wnioskować, niektóre wynalazki Polaków, którzy wyemigrowali, są lepiej znane za granicą niż nad Wisłą.

Z pewnością do części opinii publicznej przebił się sukces związany z odkryciem metod pozyskiwania grafenu, ponieważ w każdej z badanych grup grafen pojawia się wśród odkryć przypisywanych Polakom – chociaż należy podkreślić, że odsetek osób w populacji, które wskazały grafen, był dość niski: około 6% w Polsce i jeszcze mniej w UE i USA. Kolejnym wynalazkiem, co do którego większość badanych grup nie ma wątpliwości, jest lampa naftowa – powiązanie tego odkrycia z polską myślą tech-niczną jest kojarzone zarówno w kraju, jak i za granicą. Wśród polskich osiągnięć sporadycznie wskazywano także komputer, dzieło Jacka Karpińskiego z 1969 roku (pierwszy na świecie modularny minikomputer 16-bitowy, K-202, wyposażony w 8 MB pamięci RAM, który przetwarzał aż milion operacji na sekundę).3 Nad szczepionką na wirusa polio pracowało w USA trzech naukowców: Hilary Koprowski, Jonas Edward

Salk oraz Albert Bruce Sabin, który także miał polskie korzenie.

16


Należy zauważyć, że każdy z powyżej wskazanych wynalazków został wymieniony przez stosunkowo niewielki odsetek ankietowanych. Natomiast gdy uczestników badania poproszono o określenie, który z listy wynalazków jest polski, a który zagra-niczny, na pierwszych miejscach jako polskie osiągnięcia wskazywano lampę naf-tową, wykrywacz metalu i grafen. Mniejszy odsetek osób rozpoznaje semafor, kami-zelkę kuloodporną czy kasownik. Z kolei kinematograf, hologram czy świetlówka są wynalazkami, przy których powstaniu duże zasługi mieli polscy inżynierowie, co znalazło odzwierciedlenie w wynikach badania (wyższy odsetek osób uznających te odkrycia za polskie). Zaskakuje częste przypisywanie długopisu polskiemu wyna-lazcy, mimo że długopis stworzył Węgier (László Bíró).

Generalnie wyniki badań ilościowych dotyczące rozróżniania wynalazków pol-skich i zagranicznych są porównywalne dla populacji w kraju i za granicą. Wyjąt-kiem jest lampa naftowa, którą rozpoznaje jako polski wynalazek 7 na 10 Polaków, czyli znacznie większy odsetek niż w przypadku UE i USA (46–48%).

Zebrane dane porównano z odpowiedziami polskich naukowców i najczęściej wymie-niane przez nich wynalazki są zbieżne ze wskazaniami populacji generalnych. Co drugi zapytany przedstawiciel świata nauki uważa, że największe znaczenie w historii cywiliza-cji miały odkrycia Marii Skłodowskiej, a na kolejnych miejscach wymieniono odkrycia Mikołaja Kopernika, lampę naftową, sztuczne serce i grafen. Dodatkowo ankietowani naukowcy wymienili technologie paliwowe, półprzewodniki, tranzystory oraz odkrycia matematyczne – np. maszyny szyfrujące. Jedynie sporadycznie wskazywano niebieski laser, szczepionki, odkrycia witamin i projekty technologii kosmicznych (1–2%).

Grupę polskich naukowców zapytano także o współczesne polskie wynalazki (po roku ’89), które mają potencjał dla rozwoju cywilizacji. Aż 42% nie potrafiło udzie-lić odpowiedzi, a pozostali ponownie wskazali ww. odkrycia: grafen, sztuczne serce, niebieski laser oraz technologie kosmiczne.

Znane historyczne dokonania to odkrycia Skłodowskiej, Kopernika i lampa naf-towa. Współczesne to głównie grafen, sztuczne serce oraz technologie kosmiczne.

Osiągnięcia polskich naukowców są znane części społeczeństwa w Polsce oraz za granicą. Jednak poziom wiedzy nie jest wysoki, co jest szczególnie zauważalne w przypadku mieszkańców UE i USA.

WynalazcyPolacy poproszeni o spontaniczne wskazanie znanych im polskich naukowców najczę-ściej wymieniają Marię Skłodowską-Curie – takiej odpowiedzi udzieliło 75% ankie-towanych. Kolejne postacie ze świata nauki, które respondenci wskazali, to Miko-łaj Kopernik (30%) i Ignacy Łukasiewicz (25%). Osoby spoza grupy trzech ww. są wymieniane znacząco rzadziej – jak Zbigniew Religa – 5%, czy Aleksander Wolszczan

17


– 2%. Niewielki odsetek badanych (po 1%) wymienił nazwiska: Stefan Banach, Alfred Tarski, Michał Kleiber, Sylwester Kaliski, Stanisław Ulam, Karol Olszewski.

Populację Polski, UE i USA zapytano także o znajomość nazwisk wybranych pol-skich naukowców, których odkrycia wpłynęły na rozwój cywilizacji.

O których naukowcach Pan/i słyszał/a?

Polska UE USA M. Kopernik – 97% M. Skłodowska-Curie – 56% M. Skłodowska-Curie – 61%

M. Skłodowska-Curie – 96% M. Kopernik – 43% M. Kopernik – 50%

I. Łukasiewicz – 77% S. Banach – 13% L. Hirszfeld – 11%

J. Heweliusz – 56% K. Funk – 12% S. Banach – 10%

I. Domeyko – 47% S. Ulam – 10% K. Funk – 10%

S. Banach – 43% K. Olszewski – 10% K. Olszewski – 9%

L. Hirszfeld – 28% J. Czochralski – 10% S. Ulam – 8%

K. Olszewski – 27% L. Hirszfeld – 9% J. Czochralski – 8%

K. Funk – 20% J. Heweliusz – 7% J. Heweliusz – 7%

M. Rejewski – 14% M. Rejewski – 7% I. Łukasiewicz – 6%

S. Ulam – 13% I. Łukasiewicz – 6% M. Rejewski – 6%

J. Czochralski – 7% I. Domeyko – 5% I. Domeyko – 5%

Polska (populacja generalna): N = 1100, UE (populacja generalna): N = 1000, USA (populacja generalna): N = 1000

Jak pokazują wyniki badań, dwie najbardziej znane osobistości polskiej nauki to Maria Skłodowska-Curie oraz Mikołaj Kopernik – ich znajomość deklaruje nie-mal 100% społeczeństwa polskiego oraz znaczący odsetek mieszkańców UE i USA. W przypadku Marii Skłodowskiej odnotowano rozpoznawalność poza granicami Polski na poziomie 56–61%, natomiast w odniesieniu do Mikołaja Kopernika 43–50%. Pozostałe nazwiska polskich badaczy są kojarzone przez jedynie 5–13% społeczeństw UE i USA. Nazwisko Łukasiewicza jest rozpoznawane znacząco czę-ściej na terenie Polski. Zarówno w kraju, jak i za granicą kojarzone są postacie takie jak Stanisław Banach, Karol Olszewski i Ludwik Hirszfeld – jednak za granicą odnotowano znacznie niższe odsetki wskazań. Dość niski odsetek rozpoznawalno-ści zarówno w kraju, jak i za granicą odnotowano np. dla Mariana Rejewskiego, który wraz ze współpracownikami (Jerzym Różyckim i Henrykiem Zygalskim) zła-mał szyfr niemieckiej enigmy podczas II wojny światowej.

Dodatkowym źródłem danych, które warto porównać z powyższymi wyni-kami, jest grupa polskich naukowców, którzy uczestniczyli w badaniu ilościo-wym. Respondenci ci zostali poproszeni o swobodne wskazanie polskich badaczy, którzy są wizytówką polskiej nauki za granicą. Przeszło co drugi ankietowany nie

18


potrafił wymienić ani jednego takiego nazwiska, a odkrywcy, których wymie-niono, każdorazowo uzyskali poniżej 5% wskazań, z wyjątkiem profesora Wolsz-czana, którego wymieniło 10% respondentów. Nieliczni ankietowani wymienili takie osoby jak: Zbigniew Religa, Michał Kleiber, Adam Maciejewski, Bronisław Marciniak, Marian Zembala oraz Zygmunt Bauman, Grzegorz Kołodko i Leszek Balcerowicz.

Ciekawe wyniki uzyskano podczas bezpośrednich wywiadów w toku badań jako-ściowych z polskimi przedsiębiorcami i naukowcami. Respondenci podkreślali kwe-stię rozwoju karier i większej rozpoznawalności polskich naukowców pracujących w zagranicznych ośrodkach badawczych. Przykładem wskazanych przez responden-tów naukowców są profesor Aleksander Wolszczan (radioastronom, współodkrywca pierwszych planet pozasłonecznych), profesor Krzysztof Matyjaszewski (chemik, twórca nowej metody polimeryzacji), doktor Olga Malinkiewicz (fizyk, wyna-lazczyni taniej metody produkcji ogniw słonecznych) czy profesor Grażyna Ginal-ska (biochemiczka, opracowała materiał zwany sztuczną kością)4.

Podane przez środowisko naukowców przykłady najbardziej współczesnych pol-skich badań warto upowszechnić w szeroko pojętych społeczeństwach w kraju i na świecie. Zarówno w Polsce, jak i za granicą najbardziej znane postacie świata nauki to Maria Skłodowska-Curie i Mikołaj Kopernik oraz znany głównie w Polsce Ignacy Łukasiewicz. Wśród współczesnych badaczy wymieniani są Aleksander Wolszczan i Zbigniew Religa. Szczególnie poza granicami Polski wiedza o polskich naukow-cach jest niewielka i jest to obszar potencjalnych działań popularyzujących, eduka-cyjnych, promocyjnych.

Rozpoznawalność międzynarodowa polskiej nauki

DziedzinyWedług uczestniczących w wywiadach przedstawicieli środowisk polskiej nauki i biznesu szczególnie wysoko cenione na świecie są polskie osiągnięcia w dziedzi-nach takich jak astronomia, geofizyka, biologia komórki, fizyka teoretyczna. Polscy naukowcy znani są także z prowadzenia badań na stacji polarnej, w ekstremalnych warunkach.

4 Badania jakościowe nie dają możliwości ekstrapolacji na populację, dlatego wskazanie konkret-nego nazwiska nie jest tożsame z żadnego rodzaju rankingiem rozpoznawalności, należy je raczej traktować jako przykładowe.

19


Polska ma kilka mocnych dziedzin, jak astronomia czy geofizyka. Znane na świecie są także centrum fizyki teoretycznej Instytutu Fizyki oraz fizyka na UW. Pracownik naukowy

W badaniach ilościowych odnotowano zróżnicowane opinie na temat najbardziej rozpoznawalnych na świecie dziedzin polskiej nauki. Wśród ujętych w kwestiona-riuszu dziedzin najczęściej wymieniane nad Wisłą to chemia, biomedycyna i telein-formatyka, natomiast za granicą Polacy są znani z sukcesów w automatyce i ponow-nie chemii.

• Polska (populacja generalna). Wśród dziedzin polskiej nauki, których osiągnię-cia są najbardziej znane na świecie, badani Polacy najczęściej wymieniają bio-medycynę (29%) i chemię (27%).

• UE (populacja generalna). Według mieszkańców Unii Europejskiej polska nauka jest znana głównie z osiągnięć z zakresu automatyki (41%) oraz chemii (35%) i biomedycyny (31%).

• USA (populacja generalna). W ocenie Amerykanów Polacy słyną głównie z osiągnięć naukowych z obszaru chemii, a także automatyki oraz biomedy-cyny (od 34% do 32%).

• Naukowcy (Polska). Zdaniem badanych naukowców główne polskie osiągnie-cia naukowe dotyczą biotechnologii (36%), a następnie teleinformatyki, auto-matyki i chemii (od 25% do 20%).

• Przedsiębiorcy (Polska). Wśród dziedzin polskiej nauki, których osiągnięcia są najbardziej znane na świecie, badani przedsiębiorcy najczęściej wymieniają teleinformatykę (31%), biomedycynę (29%) i automatykę (27%).

Ocena uznania dla polskiej nauki na arenie międzynarodowejOpinie uczestników wszystkich modułów badań ilościowych są generalnie porów-nywalne, większość ocen mieści się pośrodku 7-stopniowej skali: między 3 a 5 (por. wykres 4). Według większości społeczeństwa w Polsce oraz w krajach UE i w USA polska nauka jest odbierana na świecie w sposób neutralny, co oznacza, że nie jest ceniona ani bardzo nisko, ani szczególnie wysoko. Zauważalnie częściej Polacy uważają, że rodzima nauka jest ceniona wyżej (blisko 40% przyznało ocenę 5 na 7-stopniowej skali). Tymczasem mieszkańcy UE i USA częściej przyznawali oceny neutralne (35–40% wskazało ocenę 4), co może oznaczać zarówno trudność z jed-noznaczną oceną, jak i nieznajomość dokonań polskiej nauki.

20


Jak ocenia Pan/i uznanie dla osiągnięć polskiej nauki na arenie międzynarodowej?

Polska (populacja generalna): N = 1100, UE (populacja generalna): N = 1000, USA (populacja generalna): N = 1000 Podmioty biznesowe (Polska): N = 384, naukowcy (Polska): N = 383

Dokonując diagnozy rozpoznawalności polskiej nauki poza granicami RP, warto wziąć pod uwagę to, że oceny formułowane przez Polaków mogą być nadmiernie optymistyczne, ponieważ mieszkańcy UE i USA znacznie ostrożniej wypowiadają się na temat światowego prestiżu osiągnięć polskiej nauki. O ile przeszło co drugi Polak uważa, że polskie odkrycia naukowe są rozpoznawalne na świecie, o tyle osoby mieszkające poza Polską prezentują taką opinię dwukrotnie rzadziej (por. wykres 5).

Na ile zgadza się lub nie zgadza Pan/i z następującymi stwierdzeniami? (Odsetek odpowiedzi: zgadzam się).

Osiągnięcia polskiej nauki stosunkowo nisko ocenili sami polscy naukowcy – tylko co piąty uznaje rodzime sukcesy naukowe za wyróżniające się na tle światowym.

4% 4% 4% 5%0% 3%

10%

23%

39%

14%

8%6%

19%

35%

21%

7% 8%8%

15%

40%

17%

8% 8%7%

17% 25

% 28%

10%

7%4%

26%

38%

23%

7%

2%

2 3 4 5 6 7 - bardzo wysoko

1- bardzo nisko

UEPolska

USABiznesNauka

Polska nauka jest ceniona na świecie:

53%

33% 33% 37%

21%

58%

26% 25%33%

Polska nauka ma wysokie osiągnięcia na tle światowym

Polska nauka jest rozpoznawalna na świecie

Polska (populacja generalna): N = 1100UE (populacja generalna): N = 1000USA (populacja generalna): N = 1000Podmioty biznesowe (Polska): N = 384Naukowcy (Polska): N = 383


b/d

21


Nieco bardziej przychylne oceny odnotowano za granicą – co trzeci mieszkaniec UE i USA uważa polskie osiągnięcia naukowe za wysokie w odniesieniu do poziomu międzynarodowego.

Zdaniem uczestników badań jakościowych wizerunek polskiej nauki na świe-cie nie jest zadowalający, a jej prestiż raczej niski. Według obrazowego określenia jednego z rozmówców, przedstawiciela świata nauki, „rozpoznawalność międzyna-rodowa kończy się na Odrze”.

Bariery rozpoznawalności Zgodnie z opiniami zebranymi w ramach wywiadów z przedstawicielami polskiej nauki i biznesu niska rozpoznawalność polskiej nauki na świecie jest efektem kilku czynników:

• Małej skali udziału polskich naukowców w projektach międzynarodowych, braku ich widoczności na międzynarodowych konferencjach.

•Niewielkiej liczby samodzielnych publikacji w renomowanych czasopismach zagranicznych. Z kolei aby móc publikować, naukowiec musi pochodzić z renomowanego ośrodka lub mieć takiego współautora. Obecność nazwi-ska z renomowanego ośrodka zagranicznego uwiarygadnia pracę, dodaje jej prestiżu. Polska nauka nie ma, według uczestników badania, wypracowanej marki.

Żeby polskie publikacje w topowych czasopismach były postrzegane jako wiary-godne, musi się pojawić naukowiec ze znanego zagranicznego ośrodka jako współ-autor. Artykuł z Polski wywołuje mentalną blokadę. Potrzebny jest współautor ze Stanów, żeby uwiarygodnił, że to nie hochsztaplerka. Pracownik naukowy

Ale publikacje są często odrzucane, jeśli nie ma zagranicznego nazwiska-klucza. Pracownik naukowy

Z analiz polskich badaczy rozwoju regionalnego wynika, że w roku 2013 według bazy SCOPUS odsetek polskich publikacji z dziedziny nauk informatycz-nych wyniósł 1,48%, w porównaniu do ogółu indeksowanych publikacji. Auto-rzy analizy podkreślają jednak ograniczenia w stosowaniu tego typu klasyfikacji: „efekty pracy naukowej przyjmują różnorodną formę i nie ograniczają się wyłącz-nie do publikacji, (…) skłonność do publikowania silnie różnicuje poszczególne

22


dziedziny nauki, a bazy bibliometryczne cechuje nadreprezentacja czasopism anglojęzycznych”5.

Warto także zauważyć, że międzynarodowe bazy danych bibliometrycznych sto-sują liczne kryteria akceptacji czasopism, wydawnictw i tekstów naukowych. Zgła-szane czasopisma przechodzą wieloetapową weryfikację przez ekspertów, przy czym obok jakości naukowej ocenie eksperckiej podlega spełnianie standardów wydawni-czych i etycznych. Najbardziej znane na świecie bazy to SCOPUS i Web of Science. W grudniu 2017 zakres polskich źródeł w bazie SCOPUS obejmował 352 czasopi-sma, jedno czasopismo branżowe i 5 serii, co stanowiło ok. 1,6% aktywnych źródeł w bazie. Z kolei w bazie Web of Science znajdowało się 286 polskich indeksowa-nych na bieżąco czasopism6.

Instytucje nauki Mimo iż kadry są oceniane dość pozytywnie przez polską opinię publiczną, w bada-niu jakościowym odnotowano przekonanie, że kariery polskich naukowców hamuje nieadekwatny i obarczony wadami system formalny uczelni wyższych i innych jed-nostek naukowych w Polsce.

Zgodnie z zebranymi w badaniu opiniami system uczelni wyższych jest zbyt mało nowoczesny, mocno hierarchiczny oraz skoncentrowany na uzyskiwaniu punktów pozwalających na funkcjonowanie wydziałów. Jest on zbyt mało nastawiony na roz-wój, nawiązywanie rozmaitych partnerstw i udział w życiu gospodarczym kraju. Naukowcy nie są motywowani do wychodzenia z inicjatywą, ponieważ ocena ich pracy zależy głównie od pracy dydaktycznej oraz liczby publikacji. Zamiast otwar-tości na współpracę przy projektach badawczych można zaobserwować obawę przed konkurencją – także wewnątrz uczelni, niechęć do dzielenia się wynikami pracy oraz dostępem do sprzętu.

Nauka polska cierpi na punktozę – wszystko, co jest robione w instytucjach naukowych, jest robione ze względu na kryteria oceny i przyznawane punkty. Nawet tematy publikacji są pod to dobierane – patrzymy, za co będzie przyzna-wana subwencja. Pracownik naukowy

5 Agnieszka Olechnicka, Adam Płoszaj, Pozycja polskich nauk informatycznych na tle międzynarodo-wym, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG), Warszawa 2015, http://www.euroreg.uw.edu.pl/dane/web_euroreg_publications_files/5455/informatyczne_2015.pdf

6 Aneta Drabek, Indeksowanie czasopism w referencyjnych bazach danych. Poradnik dla wydawców czasopism, Wydawnictwo UAM, Poznań 2017.

http://www.euroreg.uw.edu.pl/dane/web_euroreg_publications_files/5455/informatyczne_2015.pdf

23


Odpowiedzią na wskazane powyżej problemy może być wdrażana od 2018 roku Konstytucja dla Nauki7, czyli ustawa – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z dnia 20 lipca 2018 roku. W zapisach tego dokumentu znalazły się następujące zmiany, które mają służyć usprawnieniu funkcjonowania polskich uczelni8:

Likwidacja tzw. punktozy, czyli negatywnego zjawiska koncentracji pracowników naukowych na pozyskiwaniu punktów. W myśl nowych przepisów oceniane będzie tylko kilka najlepszych publikacji oraz ocenie poddany będzie każdy pracownik naukowy z danej jednostki, a nie wybrani, najlepsi naukowcy.

W ewaluacji osiągnięć naukowych uwzględniona będzie specyfika dyscyplin, kry-teria oceny, takie jak: ocena poziomu naukowego, efekty finansowe, ocena wpływu działalności naukowej na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki, które będą miały różny udział w zależności od dyscypliny naukowej.

Respondentom badań jakościowych trudno było ocenić efekty tej nowej regula-cji, ponieważ została ona wprowadzona stosunkowo niedawno i praktyczne impli-kacje zmian, ich zdaniem, będą widoczne dopiero za jakiś czas. Niemniej jednak założenia, które przyjęto i nowy sposób myślenia prezentowany w Konstytucji dla Nauki są oceniane pozytywnie.

Prace legislacyjne na rzecz zmian i lepszego wsparcia systemu instytucjonalnego polskiej nauki są bardzo potrzebne. Szczególnie że w opinii społeczeństwa nauka w Polsce jest w zbyt małym stopniu wspierana przez państwo. Jedynie co piąty Polak uważa, że wsparcie organów publicznych jest wystarczające. Jeszcze mniejsze odsetki odnotowano w grupach naukowców i przedsiębiorców biorących udział w badaniu (13% i 7%, odpowiednio).

Na ile zgadza się lub nie zgadza Pan/i z następującym stwierdzeniem? (Odsetek odpowiedzi: zgadzam się).

7 W niniejszej publikacji posługujemy się potoczną nazwą Konstytucja dla Nauki, traktując ją jako wszystkie działania związane z reformą szkolnictwa wyższego w Polsce, rozpoczętą w lutym 2016 roku.

8 Ewaluacja. Czemu służy?, https://konstytucjadlanauki.gov.pl/ewaluacja [dostęp: 16.04.2020].

Polska (populacja generalna): N = 1100Podmioty biznesowe (Polska): N = 384Naukowcy (Polska): N = 383

0%

22%

7%13%

Polska Biznes Nauka


https://konstytucjadlanauki.gov.pl/ewaluacja

24


Zgodnie z zapisami strategicznych dokumentów rządowych: „zwiększenie innowa-cyjności polskich przedsiębiorstw na rynku krajowym i rynkach zagranicznych jest niezbędne dla stworzenia nowych przewag konkurencyjnych”9. Z kolei kluczem do zwiększenia innowacyjności jest wykorzystanie kapitału wiedzy i potencjału polskiej nauki. Aby tak się stało, należy zwiększyć promocję postaw proinnowacyjnych (m.in. otwartość na ryzyko i współpracę) oraz poziom współpracy między wszystkimi zaan-gażowanymi stronami, tj. przedsiębiorstwami, sektorem nauki i instytucjami10.

Konstytucja dla Nauki ma za zadanie stymulować bardziej rynkowe podejście uczelni wyższych, większą otwartość na świat biznesu, powiązanie prowadzonych badań naukowych z rzeczywistymi problemami gospodarczymi, które potrzebują rozwiązania. Potencjalnie taka optyka może zdaniem respondentów przynieść pożądane zmiany.

W toku badania zapytano respondentów o ocenę pracy instytucji, które mają za zadanie wspierać rozwój polskiej nauki, w tym nowych instytucji, których celem jest wspieranie procesu komercjalizacji i ułatwianie przepływu myśli naukowej do biznesu.

W opinii badanych instytucje, które wspierają wykorzystanie osiągnięć nauko-wych w gospodarce oraz finansują obiecujące projekty badawcze, mają duży poten-cjał pozytywnego oddziaływania np. na skalę komercjalizacji wyników badań pol-skich naukowców. Podczas wywiadów wskazano jednak, że nie zawsze instytucje te funkcjonują sprawnie i zadowalająco.

Centra transferu technologii: niektóre funkcjonują bardzo dobrze, część jednak nie spełnia swojej funkcji i nie ułatwia realizacji projektów we współpracy z biznesem;

Sieć Badawcza Łukasiewicz: jest to rozwiązanie nowe i trudne do jednoznacznej oceny, jednak można wskazać, że posiada zalety (np. dzielenie się sprzętem laboratoryj-nym) oraz ograniczenia (np. uśrednione procedury niezależne od wielkości instytutu);

Narodowe Centrum Nauki: postrzegane jest pozytywnie, jednak finansuje głów-nie małe projekty zgłaszane przez uczelnie i instytuty PAN;

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju: zarówno przedstawiciele świata nauki, jak i biznesu uczestniczący w badaniu jakościowym zwracają uwagę na rozbudo-wane, czasochłonne procedury utrudniające korzystanie z funduszy NCBR. Wadą jest także utrudniona możliwość modyfikacji w trakcie projektu innowacyjnego

9 Bartosz Barański i in., Przegląd regionalny Polski 2018. Część I, Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju, Warszawa 2019.

10 Tamże.

m.in

25


i wymóg uzyskania sukcesu we wdrożeniu, co jest czasem nieprzewidywalne. Zaletą może być wymóg realizacji projektu w konsorcjum z partnerem biznesowym;

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego – postrzegane pozytywnie, szczegól-nie w kontekście udanej i przyjaznej współpracy z personelem MNiSW.

O nowych instytucjach naukowych Polacy słyszeli na razie w niewielkim stopniu: 21% słyszało o centrach transferu technologii, a 16% o Sieci Badawczej Łukasie-wicz. Duży odsetek społeczeństwa polskiego rozpoznaje instytucję z tradycją – Pol-ską Akademię Nauk (93%).

Badanie ilościowe pokazało, że ocena instytucji wspierających naukę i komercja-lizację wynalazków jest uzależniona w dużej mierze od tego, czy respondent miał jakiekolwiek kontakty z daną instytucją. Respondenci ze świata nauki dość pozy-tywnie ocenili ujęte w badaniu instytucje, przy czym najwyższe oceny (odwrotnie niż w badaniu jakościowym) uzyskało NCBR (48% ocen wysokich).

W przypadku podmiotów biznesowych odnotowano wysokie odsetki odpowie-dzi „nie wiem”, a spośród ocenionych instytucji najwięcej not pozytywnych uzy-skały parki naukowo-technologiczne, a na kolejnym miejscu znalazła się Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Można wnioskować, że badani mieli nie-wielką styczność z pozostałymi instytucjami wspierającymi naukę. Warto podkre-ślić, że odsetek ocen negatywnych nie był wysoki, ani w grupie naukowców, ani przedsiębiorców.

Jak ocenia Pan/i działalność instytucji wspierających naukę i komercjali-zację osiągnięć nauki?(Odsetek łączny ocen wysokich: 4 i 5 – skala 1–5).

Podmioty biznesowe (Polska): N = 384, naukowcy (Polska): N = 383

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

Narodowe Centrum Nauki

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości

Centra transferu technologii

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Parki Naukowo-Technologiczne

48%17%

40%16%

38%20%

38%12%

36%13%

35%28%

BiznesNauka

26


Bariery rozwoju polskiej naukiZarówno ogół polskiego społeczeństwa, jak i uczestniczący w badaniu naukowcy i przedsiębiorcy zgodnie uznają, że do ważnych barier rozwoju polskiej nauki należą zbyt niskie finansowanie perspektywicznych kierunków badań i naukowców oraz zjawisko odpływu utalentowanych naukowców za granicę. Do tych dwóch barier przedstawiciele świata biznesu dodają jeszcze niedopasowanie programów studiów do realiów współczesnego rynku.

Badanie jakościowe pozwoliło wyłonić szczegółowe czynniki hamujące rozwój polskiej nauki:

• brak finansowania „okresu wylęgu myśli naukowej” – czyli naukowców, którzy pracują nad doprecyzowaniem wynalazku o nieznanym potencjale rynkowym (okres ochronny)

• zbyt mało projektów wspólnych: międzysektorowych (współpraca z biznesem), międzywydziałowych oraz międzynarodowych,

• zbyt mało bodźców stymulujących instytucje naukowe do wychodzenia z ini-cjatywą, wprowadzania realnych zmian w życiu społecznym i gospodarczym,

• skostniały, hierarchiczny model funkcjonowania uczelni wyższych,• zbyt mała elastyczność instytucji wspierających naukowców, finansujących pro-

wadzone przez nich badania, np. zbyt sztywne procedury NCBR oraz brak przyzwolenia na eksperyment i ryzyko, że zamierzony rezultat nie zostanie osią-gnięty,

• brak pozytywnego PR-u, wsparcia promocyjnego, budowania pozytywnego wizerunku polskiej nauki zarówno w Polsce, jak i za granicą.

Niektóre z wymienionych barier wynikają ze zróżnicowanych wizji poszczegól-nych środowisk na temat roli nauki w państwie i wymagają dalszych kompromisów i działań modernizacyjnych.

Od wielu lat jedną z bolączek polskiego szkolnictwa wyższego jest długotrwały proces zdobywania stopni naukowych oraz koncentracja procesów decyzyjnych w ręku osób stojących najwyżej w hierarchii, co może blokować inicjatywę naukow-ców z krótszym stażem. W mediach już kilkanaście lat temu pojawiły się głosy prze-strzegające przed skutkami tej sytuacji: „międzynarodowy prestiż nauki polskiej mogą budować przede wszystkim ludzie młodzi. I tacy też będą z naszego kraju emigrować, nie tylko dlatego, że za granicą lepiej płacą, ale także z powodu chęci zrealizowania się pod względem zawodowym”11. Z kolei z badań kondycji polskiej nauki i wizerunku naukowca przeprowadzonych w 2008 wynikało, że w opinii Polaków polski naukowiec to osoba cierpliwa, pracowita i mądra, jednak karierę

11 Jan Woleński, Uwagi o kondycji nauki polskiej, „Diametros”, nr 16 (czerwiec 2008), ss. 105–114.

27


naukową musi rozwijać za granicą ze względu na słabą kondycję i perspektywy sek-tora nauki w kraju12.

W roku 2017 Politechnika Warszawska przeprowadziła badanie wśród 400 mło-dych naukowców, z którego wynikało, że „prawie 80% badanych naukowców chcia-łoby znaleźć zatrudnienie na polskich uczelniach czy w instytutach badawczych i przyczyniać się do rozwoju polskiej nauki, ale aż 65% rozważa wyjazd za granicę jeśli nie znajdzie odpowiadającej ich aspiracjom pracy w kraju”13. Główne wskazane w tym badaniu bariery w rozwoju kariery naukowej na rynku krajowym to: „mała liczba ofert pracy w sektorze akademickim, niskie zarobki oraz czasowe umowy o pracę, ale także organizacja i warunki pracy na uczelni, nadmierne obciążenie dydaktyką oraz podejście do młodej kadry (cyt. „praca na uczelni jest zdominowana przez biurokrację, skostniałą hierarchię i nieprzychylną młodym kadrę”).

Część z powyższych opinii niestety potwierdziły badania przeprowadzone w niniej-szym projekcie, ale warto podkreślić, że od wielu lat w tym zakresie stale podejmo-wane są działania, aby polską naukę modernizować i przyciągać młodych i zdolnych naukowców do rozwijania obiecujących projektów badawczych w polskich instytu-tach i laboratoriach. Jednym ze sposobów dynamizowania rozwoju polskiej nauki jest naukowa współpraca zagraniczna, która „stanowi istotny element regionalnego potencjału innowacyjnego”14.

Przykładami instytucji naukowych, w których projekty prowadzone są przez zespoły międzynarodowe, są Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie, Instytut Fizyki PAN czy Małopolskie Centrum Bio-technologii (są to jedynie przykłady, takich instytucji jest oczywiście więcej). Profe-sor Maciej Żylicz z Fundacji na rzecz Nauki Polskiej wskazał, że „Polska potrzebuje napływu kadr naukowych, aby konkurować naukowo na arenie międzynarodo-wej”15. Często wraz z akademicką wymianą międzynarodową napływają do kraju nowe modele i sposoby funkcjonowania jednostek badawczych, które służą jako inspiracja i pobudzają rozwój rodzimej nauki.

Zgodnie z danymi statystycznymi w 2017 roku w Urzędzie Patentowym Rzeczy-pospolitej (URPR) zgłoszono 3924 wynalazki, a relacja wydatków na B+R do PKB

12 Naukowiec – kto to taki, czyli jak Polacy widzą naukę i jej twórców, http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C239047%2Cnaukowiec-kto-taki-czyli-jak-polacy-widza-nauke-i-jej-tworcow.html, 19.09.2008.

13 Aleksandra Wycisk i in., Potrzeby i oczekiwania młodych naukowców związane z rozwojem zawodowej kariery naukowej. Raport z badania społecznego, Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych Unii Europej-skiej w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk, https://www.cziitt.pw.edu.pl/dzial-badan-i-analiz/raporty-2/ [dostęp: 15.04.2020].

14 Maciej Smętkowski, Agnieszka Olechnicka, Adam Płoszaj, Współpraca naukowa jako element potencjału in-nowacyjnego regionów europejskich, „Studia Regionalne i Lokalne”, 1(67)/2017, ss. 5–25.

15 Quirin Schiermeier, Poland: Into the light, https://www.nature.com/articles/nj7642-507a, 27.02.2017.

http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news


2Cnaukowiec-kto-taki-czyli-jak-polacy-widza-nauke-i-jej-tworcow.html

https://www.cziitt.pw.edu.pl/dzial-badan-i-analiz/raporty


https://www.nature.com/articles/nj7642

28


w Polsce wyniosła 1,03% w 2017 roku (wobec 2,07% średnio w UE)16. Nakłady te wzrosły w 2018 do 1,21% zgodnie z danymi GUS.

W rankingu European Innovation Scoreboard17 2018 i 2019 Polska znalazła się na 25. pozycji (wśród 28 państw UE) i zalicza się do grupy tzw. umiarkowanych innowatorów. Jednocześnie, jak wskazują dotychczasowe badania trendów zwią-zanych z innowacyjnością wśród polskich firm: „w Polsce obserwujemy zarówno wzrost współpracy wśród firm, rozwój sektora usługowego, lepszą świadomość zna-czenia innowacji, rozwój rynku start-up’owego czy powolny, ale jednak postępujący wzrost prywatnych wydatków na B+R”18.

Odpowiedzią na część wskazanych przez respondentów badania barier jest nowe ustawodawstwo: Konstytucja dla Nauki. W chwili obecnej realizowane są na szcze-blu rządowym różnorodne projekty wspierające polską naukę i stymulujące jej związki ze światem biznesu. Są to np. projekty związane z międzynarodową wymianą akademicką, projekty współfinansowane ze środków unijnych, które oferują wspar-cie akademickich inkubatorów przedsiębiorczości, centrów transferu technolo-gii i uczelnianych spółek celowych, a także program doktoratów wdrożeniowych i inne. W programach Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego znajdują się także narzędzia wspierające łączenie podmiotów biznesowych z brokerami innowa-cji, czyli np. centrami transferu technologii19.

Podnoszony przez respondentów badania postulat zwiększenia skali działań pro-mujących polskie sukcesy naukowe jest jak najbardziej zasadny i zostanie wspo-mniany w ostatniej części niniejszej publikacji.

Komercjalizacja w ocenie naukowców i przedsiębiorcówOsobnym działem, o które zapytano respondentów w ramach niniejszego projektu, były doświadczenia związane z komercjalizacją wyników badań naukowych. Na początku warto przywołać definicje pojęć:

„Komercjalizacja wyników prac B+R – są to wszelkie działania polegające na wykorzystywaniu i udostępnianiu wyników prac badawczo-rozwojowych w taki sposób, aby umożliwiło to osiągnięcie korzyści finansowych na zasadach rynko-wych. (…) wynikami prac badawczych oraz rozwojowych są: wynalazki, wzory 16 Bartosz Barański i in., Przegląd regionalny Polski 2018. Część I, op. cit.17 European innovation scoreboard, https://ec.europa.eu/growth/industry/policy/innovation/scoreboards_en

[dostęp: 17.04.2020].18 Paulina Zadura-Lichota (red.), Innowacyjna przedsiębiorczość w Polsce. Odkryty i ukryty potencjał polskiej in-

nowacyjności, PARP, https://www.parp.gov.pl/files/74/81/806/22522.pdf, Warszawa 2015.19 Por. serwis internetowy MNiSW: https://www.gov.pl/web/nauka/innowacjedlagospodarki.

https://ec.europa.eu/growth/industry/policy/innovation/scoreboards_en

https://www.parp.gov.pl/files/74/81/806/22522.pdf

https://www.gov.pl/web/nauka/innowacjedlagospodarki

29


użytkowe, wzory przemysłowe, dobra chronione prawami własności intelektualnej, utwory w rozumieniu prawa autorskiego, topografie. Transfer technologii – to przekazywanie określonej wiedzy technicznej i organizacyjnej oraz związanej z nią know-how celem gospodarczego (komercyjnego) wykorzystania”20.

W badaniach ilościowych wzięły udział grupy respondentów ze środowisk nauko-wego i biznesowego, przy czym dobór próby uwzględniał osoby, które miały stycz-ność z wdrażaniem innowacji i/lub komercjalizacją wyników badań naukowych.

NaukowcyW grupie ankietowanych naukowców znalazło się 64% osób, które uczestniczyły w przynajmniej 1 projekcie naukowym mającym na celu komercjalizację, przy czym 50% uczestniczyło w co najmniej 2–4 takich projektach. Spośród responden-tów, którzy pracowali przy chociaż jednym projekcie komercjalizacyjnym, przeszło połowa zadeklarowała, że co najmniej co drugi projekt komercjalizacyjny, przy któ-rym pracowali, zakończył się sukcesem.

Naukowcy, którzy wskazali, że część ich projektów nie zakończyła się wdroże-niem, jako główne powody niepowodzenia wymienili powody po stronie inwestora.

Oceniając projekty komercjalizacyjne, w których brali udział, respondenci naj-wyższe noty przyznali takim aspektom, jak: nawiązanie cennych kontaktów, korzy-ści wizerunkowe i współpraca w zespole projektowym. Natomiast oceny najniższe ankietowani przyznali następującym aspektom: ilość obowiązków formalnych, czas trwania projektu, korzyści finansowe i postawa inwestorów. Zwraca uwagę znacząca reprezentacja aspektów praktycznych komercjalizacji, które nie przebiegły korzyst-nie w doświadczeniach badanych.

Wśród ankietowanych naukowców blisko 4 na 10 zadeklarowało, że w posiadaniu instytucji naukowej, w której są zatrudnieni, znajduje się znacząca liczba wartościowych wyników badań, które mają potencjał do komercjalizacji. Oznacza to, że polskie uczelnie i instytucje naukowe wykazują znamiona wysokiego potencjału innowacyjnego. Należy tu pamiętać bowiem o dużym zróżnicowaniu wielkości krajowych uczelni, co przekłada się na możliwości finansowe i skalę prowadzonych projektów badawczych. Deklaro-wanie przez uczonych istnienia potencjalnie możliwych do komercjalizacji wyników w 40% placówek naukowych w Polsce jest wynikiem więcej niż dobrym. Zachodzi zatem potrzeba dotarcia do tych wyników lub zachęcenia badaczy do ich zaprezento-wania. Komercjalizacja, oprócz celu finansowego w myśl przytoczonej w niniejszym

20 Diagnoza stanu transferu technologii za pośrednictwem spółek celowych, wykorzystująca dotychczasowe doświad-czenia z realizacji programu spin-tech. Ewaluacja, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, https://www.ncbr.gov.pl/fileadmin/user_upload/pUBLIKACJE/Ewaluacje/spintech_ewaluacja.pdf, Warszawa 2016.

https://www.ncbr.gov.pl/fileadmin/user_upload/pUBLIKACJE/Ewaluacje/spintech_ewaluacja.pdf


30


65%

37%

32%

29%

24%

24%

20%

20%

25%

25%

27%

22%

rozdziale definicji, ma również cel mniej uchwytny – prestiż samego naukowca lub zespołu naukowców skupionych w jednym projekcie i/lub instytucji naukowej. Osią-gnięty wysoki status, umiejętnie wykorzystany (sposoby jego wykorzystywania opisane zostaną w Podręczniku Dobrych Praktyk Nauki Polskiej), może z powodzeniem dopro-wadzić zarówno do poprawy wizerunku polskiej nauki w kraju i za granicą, jak również, ostatecznie, do wymiernych korzyści majątkowych uczonych.

Większość badanych naukowców nie jest skłonna do rezygnacji z pracy na uczelni (lub w instytucji naukowej) i rozpoczęcia pracy w sektorze biznesu w celu komer-cjalizacji wyników swoich badań – pozytywnie do tego pomysłu odniosło się tylko 24% respondentów. Najwięcej osób byłoby skłonnych do zaangażowania się w uzy-skanie patentu – 65% wskazań, a kolejną zmianą, na którą jest gotowy co trzeci respondent, jest redukcja etatu na uczelni (wykres 8).

Czy aby skomercjalizować swoje wyniki badań, gotów/-owa był(a) by Pan/i?

Naukowcy (Polska): N = 383

Przedsiębiorcy

Wśród uczestniczących w badaniu ankietowym przedsiębiorców większość nie posiada dużego doświadczenia z zakresu finansowania badań naukowych lub wdra-żania innowacji we współpracy ze światem nauki – przeszło dwie trzecie ankietowa-nych wskazało, że ich doświadczenie jest niewielkie, a jedynie 24% zadeklarowało, że posiada co najmniej średnie doświadczenie w tym obszarze.

Respondenci, którzy pracowali osobiście przy co najmniej jednym projekcie związanym z wdrażaniem innowacji i komercjalizacją badań naukowych, stanowią 53% badanych.

54%

49%

45%

43%

42%

14%

Odejść z uczelni / instytucji naukowej na rzecz pracy w biznesie

Ograniczyć liczbę / zakres własnych publikacji naukowych

Odroczyć działania na rzecz awansu naukowego (np. habilitacji)

Zrezygnować z dodatkowych projektów grantowych, nadgodzin

Zredukować wymiar swojego etatu / godzin pracy w instytucji naukowej

Zaangażować się w uzyskanie patentu

Tak Nie Nie wiem / Trudno powiedzieć

31


Zdecydowana większość przedsiębiorców – 87% – deklaruje, że realizowane do tej pory w ich firmie/organizacji projekty komercjalizacji osiągnięcia naukowego nie doprowadziły do zakładanego celu – komercjalizacja nie doszła do skutku. Osoby, które wskazały, że ich przedsiębiorstwo przeprowadziło komercjalizację z sukcesem, jako główne korzyści najczęściej wymieniały zwiększenie przychodów i rozszerzenie oferty produktów lub usług.

Ankietowani przedsiębiorcy, którzy pozytywnie ocenili dotychczasową współ-pracę z naukowcami, stanowią 30%, pozostali, jak można wnioskować, nie mieli dotychczas intensywnych kontaktów ze światem nauki, gdyż dominowały odpowie-dzi neutralne.

Generalnie skala współpracy z instytucjami naukowymi jest umiarkowana w bada-nej grupie. Kontakty zawodowe z państwowymi uniwersytetami lub politechnikami deklaruje 37% ankietowanych przedsiębiorców. Co czwarty respondent współpra-cował z państwowymi instytutami badawczymi, 15% zapytanych przedsiębiorców podjęło współpracę z uczelniami niepaństwowymi, a 12% z instytutami PAN.

Szanse i bariery komercjalizacjiGeneralna ocena dynamiki rozwoju warunków do prowadzenia udanych komercja-lizacji w okresie minionych 10 lat jest pozytywna. Przeszło 2 na 3 ankietowanych naukowców wskazało, że sytuacja w tym zakresie się poprawiła, przy czym zapytani przedsiębiorcy uważają tak nieco rzadziej (47%). Blisko 4 na 10 respondentów ze świata biznesu uważa, że warunki do komercjalizacji nie uległy zmianie (taką opinię prezentuje o połowę mniej naukowców).

Czy z Pana/Pani perspektywy w ciągu ostatnich 10 lat jakość procesu komercjalizacji osiągnięć polskiej nauki poprawiła się czy się pogorszyła?

BiznesNauka

Podmioty biznesowe (Polska): N = 384Naukowcy (Polska): N = 383

15%

10%

53%

37%

21%

39%

4%

12%

2% 3%

Zdecydowanie się poprawiła

Raczej się poprawiła

Nie uległa zmianie

Raczej się pogorszyła

Zdecydowanie się pogorszyła

32


Respondentów (ze środowisk nauki i biznesu) zapytano także o główne bariery komercjalizacji wyników badań naukowych. Obie grupy zgodnie za najważniej-szą przeszkodę uznały biurokrację i niesprzyjającą współpracy strukturę instytu-cji naukowych. Ta przeszkoda została wskazana przez blisko 40% ankietowanych naukowców i 30% przedsiębiorców. Kolejne najczęściej wymieniane bariery to: ryzyko inwestycyjne, rozbieżne stanowiska w zakresie wyceny prac badawczych, trudności w łączeniu pracy na uczelni z pracą przy rozwoju biznesu i zbyt silna pre-sja na wyniki finansowe ze strony przedsiębiorcy/inwestora.

Zwraca uwagę dość duża zgodność w ocenie poszczególnych barier między zapy-tanymi naukowcami i przedsiębiorcami. Kwestią, którą wskazali jedynie naukowcy, są skomplikowane uwarunkowania prawne dotyczące własności intelektualnej. Nie odnotowano wysokiego odsetka wskazań dla aspektu nieufności między przedstawi-cielami obu środowisk.

Jakie są w Pana/Pani opinii główne bariery komercjalizacji wyników badań naukowych?

Podmioty biznesowe (Polska): N = 384, naukowcy (Polska): N = 383

BiznesNaukaNauka

Bariery związane z biurokracją i strukturą instytucji naukowych

Ryzyko inwestycyjne (brak gwarancji sukcesu rynkowego)

Rozbieżności między naukowcami i przedsiębiorcami dotyczące wyceny prac badawczych / naukowych

Trudności organizacyjne i formalne w łączeniu pracy na uczelni z pracą przy rozwoju biznesu

Zbyt silna presja na wyniki finansowe ze strony przedsiębiorcy, inwestora

Skomplikowane uwarunkowania prawne (własność intelektualna, podatki itp.)

Słabość i brak doświadczenia uczelnianych struktur dedykowanych komercjalizacji

Nieumiejętność współpracy w zespołach między naukowcami i przedsiębiorcami

Czasochłonność procesu

Brak zorientowania na cele biznesowe po stronie świata nauki

Nieufność po stronie naukowców

Nieufność po stronie inwestorów

30%39%

29%23%

19%23%

25%22%

22%20%

20%

12%18%

15%17%

19%17%

16%14%

4%13%

17%10%

33


W badaniach jakościowych wyłoniono bardziej szczegółowe bariery oraz czyn-niki sprzyjające (i postulaty) dotyczące komercjalizacji zgłaszane przez uczestników wywiadów.

Główne bariery komercjalizacji:Czas. Pracownik uczelni jest pracownikiem dydaktycznym i badaczem. Na każdą z tych aktywności przeznaczona jest część jego etatu i układ ten nie jest elastyczny. Z kolei przedsiębiorcy muszą działać szybko, aby byli konkurencyjni na rynku.

Koszty badań. Zdarza się, że firmy nie rozumieją, iż prowadzenie badań jest kosztowne i nie są to tylko koszty osobowe, ale też utrzymanie i konserwacja uży-wanej aparatury.

Niejasny podział potencjalnych zysków między uczelnią i przedsiębiorcą. Niejasności związane z prawem do własności intelektualnej. Brak możliwości publikacji wyników badań, które są prowadzone na potrzeby przemysłu, co pozba-wia uczelnię zysku naukowego.

To jest obszar do uzgodnienia między firmą a uczelnią i trudno tu uspójnić interesy. Przedstawiciel funduszu inwestycyjnego

Niechęć przedsiębiorców (i funduszy inwestycyjnych) w Polsce do ponosze-nia ryzyka. Szczególnie mikro i małe przedsiębiorstwa borykają się z brakiem fun-duszy na innowacje. Pojawiające się start-upy także nie zawsze mają stabilne finan-sowanie.

Jeśli firmy potrzebują czegoś nowego, to wolą to kupić za granicą niż ponosić koszty, a przede wszystkim ryzyko inwestowania w nowe rozwiązanie. Pracownik naukowy

W Polsce innowacjami jest zainteresowanych tylko 0,2% dużych firm – czyli obracamy się w bardzo wąskim gronie. Pracownik instytutu badawczego

Brak umiejętności współpracy sektora naukowego z biznesem – mówienie „różnymi językami” (czasem te same słowa, np. „korzyść”, posiadają zupełnie inne znaczenie), różne oczekiwania, brak informacji zwrotnych z obu stron.

Niekompletność zespołu projektowego, brak managera, obsługi administracyjnej, osób o kompetencjach rynkowych po stronie uczelni. Brak kompetencji do oceny szans rynkowych nowego rozwiązania oraz brak wsparcia naukowca w sprawach

34


formalnych – opisaniu patentu i przeprowadzeniu procedury administracyjno-do-kumentacyjnej.

Brak stabilnego długofalowego finansowania, wieloletnich projektów pozwalają-cych na prowadzenie ciągłych prac badawczych.

Brak znajomości potrzeb rynku w świecie nauki, część projektów powstaje w zupełnym „oderwaniu” od rynkowej potrzeby.

Koncentracja na uzyskaniu finansowania i dopasowaniu się do wymogów pro-gramu wsparcia, a nie na wprowadzeniu nowego rozwiązania/produktu, który wynika z rzeczywistych potrzeb rynku.

Bardzo skomplikowane, szczegółowe procedury formalne powodujące ryzyko, że przez drobne niedociągnięcie dofinansowanie może zostać cofnięte.

Skupienie tylko na sprawdzaniu punktów z opisu projektu, bez rozważenia sensowności np. zmiany jakiegoś punktu w trakcie realizacji; wskaźnik ponad życiem, np. kupiono pięć zamiast sześciu maszyn, więc wskaźnik niezrealizo-wany, chociaż szósta maszyna nie była potrzebna. Przedstawiciel funduszu inwestycyjnego

Brak oferty dla mniejszych podmiotów – finansowanie w ramach NCN czy NCBR jest dedykowane dużym podmiotom i stworzone z myślą o ich możliwo-ściach. Brak doradztwa dla mniejszych podmiotów, których nie stać na opłacenie firmy doradczej.

Czynnikami i działaniami sprzyjającymi komercjalizacji wyników badań naukowych są:Wzmocnienie kompetencji biznesowych po stronie uczelni, np. w zespole Centrum Transferu Technologii. Potrzebna jest komórka, która będzie pośrednikiem między światem uczelni a światem biznesu, będzie znać i rozumieć mechanizmy rządzące obiema tymi rzeczywistościami oraz posługiwać się językiem obu.

Przydatna byłaby instytucja powołana do pośredniczenia między intelektu-alnym, oderwanym od płaskiej rzeczywistości językiem nauki a pragmatycz-nym umysłem biznesmena. Jeśli już ta forma komunikacji następuje, to jest to raczej ze strony środowiska biznesowego w kierunku akademickiego, rzadko w drugą stronę. Przedstawiciel banku

Wzmocnienie komunikacji i zrozumienia między światem biznesu i nauki. Stwo-rzenie okazji do kontaktu biznesu z nauką – wspólne konferencje, kongresy, eventy.

35


Elastyczność uczelni, nawiązywanie partnerstw, poszukiwanie specjalistów poza swoim wydziałem, gotowość do tworzenia zespołów międzywydziałowych, interdy-scyplinarnych, współdzielenie aparatury badawczej.

Lepsze dopasowanie tematyki i zakresu prowadzonych na uczelni badań, doktora-tów do potrzeb rynku i społeczeństwa (doktoraty sponsorowane itp.).

Finansowanie innowacji niezależnie od wyniku badań – dopuszczenie porażki lub uzyskania innego wyniku niż zamierzony.

Inicjatywa komercjalizacji wychodząca ze strony uczelni, aktywne poszukiwanie partnerów biznesowych.

Wprowadzenie zmian na poziomie prawnym gwarantujących automatyczną ochronę własności intelektualnej.

Stworzenie pewnego rodzaju zachęt dla firm zwiększających opłacalność współ-pracy z ośrodkami naukowymi. Mogą to być rozwiązania podatkowe albo możli-wość zatrudniania studentów na okres dłuższy niż miesięczny staż.

Wskazane wyżej zapisy pokazują, że wciąż aktualne są rekomendacje zawarte w wynikach badań ewaluacyjnych z 2016, dotyczących doświadczeń spółek celo-wych powołanych na uczelniach w celu komercjalizacji:

„Opracowanie przełomowych rozwiązań, innowacji technologicznych na skalę kraju czy świata, wymaga podjęcia ryzyka i zaangażowania dużych środków finan-sowych, których pozyskanie z rynku jest bardzo mało prawdopodobne (inwestorzy włączają się na późniejszym etapie). Takie projekty, po ocenie eksperckiej, powinny mieć priorytet w pozyskiwaniu dofinansowania ze środków NCBR. Ważne też, by planowane programy wsparcia wzmacniały długofalową zdolność badawczo-roz-wojową i innowacyjną po stronie państwowej jednostki badawczej, a nie tylko pro-wadziły do szybkiego wyprowadzenia na rynek technologii o stosunkowo niskim poziomie ryzyka, ale zapewniających zwrot z inwestycji. Aby dokonać takiego prze-sunięcia akcentów, konieczna jest zmiana mentalnościowa, która dopuszcza ponie-sienie porażki – zarówno po stronie naukowców, wnioskodawców, jak i instytucji finansujących badania”21.

Wiedza na temat naukiZgodnie z postulatami zebranymi w badaniu jakościowym jednym z czynników wpływających na wizerunek polskiej nauki jest zbyt mała skala promocji osiągnięć i sukcesów polskich naukowców. Problem ten został szczególnie mocno podkreślony przez uczestników badań jakościowych. Wskazali oni, że prestiż polskiej nauki

21 Tamże.

36


w kraju obniża nieatrakcyjny wizerunek naukowca jako pracownika uczelni. Według badanych w Polsce brakuje popularyzacji historii naukowych sukcesów „made in Poland”, nie nagłaśnia się odkryć i często głośniej jest o problemach niż o sukcesach.

Za mało się mówi o spektakularnych sukcesach, które są innowacyjne i przekła-dają się na życie społeczeństwa np. o innowacyjnych terapiach. Polska nauka ma problem z chwaleniem się. Za mało promuje się młodych naukowców. Za mało mówi się o tym, że być naukowcem to nie „obciach”, że to praca, która może dawać satysfakcję. Przedstawiciel biznesu

Zaprojektowanie adekwatnych form promocji polskiego dorobku naukowego wymaga rozpoznania wyjściowej skali zainteresowania i wiedzy naukowej potencjal-nych odbiorców.

W badaniu ilościowym zapytano respondentów o posiadaną wiedzę na temat nauki, wynalazków i nowych technologii. Większość ankietowanych wskazała, że poziom ich wiedzy jest średni. Średnią wiedzę i zainteresowanie nauką deklaruje 61% Polaków, 65% mieszkańców UE i 69% mieszkańców USA. Z kolei wysoki poziom wiedzy na tematy naukowe jest ponad dwukrotnie częstszy za granicą niż w Polsce. Aż 30% Polaków przyznało, że ich poziom wiedzy naukowej jest nie-wielki, i jest to trzykrotnie wyższy odsetek niż w krajach UE i w USA.

Uczestniczący w ankiecie przedsiębiorcy poziomem wiedzy o nauce nie odbie-gają znacząco od ogółu Polaków, chociaż widoczny jest nieco wyższy odsetek osób o dużej wiedzy na temat wynalazków i technologii (wykres 11).

Jak ocenia Pan/i stopień swojej wiedzy na temat osiągnięć naukowych, wynalazków, nowych technologii?

Polska (populacja generalna): N = 1100, UE (populacja generalna): N = 1000, USA (populacja generalna): N = 1000,

podmioty biznesowe (Polska): N = 384

9%

24% 22% 17%

61% 65% 69%

58%

30%

10% 9%

25%

UEPolska

USABiznes

Wiem bardzo dużo na ten temat, interesuję się tym

Mam średni poziom wiedzy na ten temat, czasem mnie to interesuje

Wiem bardzo niewiele na ten temat, praktycznie mnie to nie

interesuje

37


Populację generalną w Polsce, UE i USA zapytano o kanały, za pomocą których osoby najczęściej zdobywają wiedzę na temat nowinek naukowych i wynalazków. Do analizy wybrano 5 typów mediów: prasę drukowaną, internet: artykuły, pro-gramy, telewizję, targi i wystawy oraz książki na tematy naukowe. Zapytano też o rozmowy w gronie najbliższych.

Wśród Polaków największy odsetek ogląda programy naukowe w internecie lub telewizji – 72% ankietowanych podejmowało tę aktywność w ciągu roku poprze-dzającego badanie, a 62% czytało w internecie doniesienia na temat osiągnięć nauki. Te same kanały wskazują respondenci z UE i z USA. Odnotowano, że przeszło 80% Amerykanów ogląda programy naukowe w telewizji lub internecie oraz czyta mate-riały internetowe na temat nauki. Zbliżone wyniki występują wśród mieszkańców Unii Europejskiej. Co drugi ankietowany spoza Polski korzysta także z prasy dru-kowanej (39% Polaków). Stosunkowo mało osób uczestniczy w wystawach i tar-gach oraz czyta książki o tematyce naukowej (przy czym w przypadku książek w UE i USA odsetek ten jest dwukrotnie wyższy niż w Polsce).

Wysoki odsetek osób w populacjach Polski, UE i USA rozmawia ze swoimi rodzi-nami i znajomymi na tematy związane z nauką, co wskazuje na duży potencjał do prowadzenia działań nagłaśniających ciekawe odkrycia polskich naukowców.

Proszę pomyśleć o ostatnich 12 miesiącach i odpowiedzieć:(Odsetek odpowiedzi: tak).

Polska (populacja generalna): N = 1100, UE (populacja generalna): N = 1000, USA (populacja generalna): N = 1000

Czy czytał/a Pan/i o osiągnięciach naukowych, wynalazkach w prasie drukowanej?

Czy czytał/a Pan/i o osiągnięciach naukowych, wynalazkach w internecie?

Czy oglądał/a Pan/i programy w telewizji, internecie poświęcone nauce, technologii, wynalazkom?

Czy odwiedzał/a Pan/i targi, wystawy, uczestniczył/a w konferencjach lub wykładach naukowych?

Czytał/a Pan/i książki poświęcone tematyce naukowej i wynalazkom?

Rozmawiał/a Pan/i z rodziną lub znajomymi na tematy związane z nauką i wynalazkami?

39%48%

51%

62%78%

82%

72%80%

83%

20%36%

32%

21%40%41%

55%76%78%

UEPolska

USA

38


Respondenci badania jakościowego zaproponowali następujące działania promo-cyjne:

• Zaangażowanie rządu we wspieranie polskiej nauki na arenie międzynarodowej – nagłaśnianie polskich sukcesów naukowych podczas spotkań dyplomatycz-nych, wsparcie w nawiązywaniu relacji z zagranicznymi ośrodkami naukowymi.

• Promowanie przez NCN i NCBR projektów, które otrzymały finansowanie, za pomocą popularnonaukowych materiałów promocyjnych.

Wśród kanałów przepływu informacji warto uwzględnić media branżowe. Ankie-towani przedsiębiorcy zazwyczaj docierają do informacji o wartościowych badaniach naukowych za pośrednictwem mediów branżowych – takiej odpowiedzi udzieliło 56% respondentów. Kolejnymi stosunkowo częściej użytkowanymi przez firmy kanałami przepływu informacji o dokonaniach naukowych są internet i kontakty osobiste (wskazane przez co czwartą osobę) oraz konferencje naukowe (wymieniane przez jednego na pięciu badanych). Niewielki odsetek zapytanych przedsiębiorców deklaruje korzystanie z pomocy instytucji publicznych (PARP, NCBR) i uczelni w procesie pozyskiwania wiedzy o dokonaniach naukowych.

Wśród dotychczas podjętych działań promocyjnych warto wskazać istniejący od 2020 Dzień Nauki Polskiej (19 lutego – dzień urodzin Mikołaja Kopernika). W uzasadnie-niu do ustawy ustanawiającej nowe święto wymieniono wybitnych polskich naukow-ców, m.in. Jana Heweliusza, Ignacego Łukasiewicza, Karola Olszewskiego, Zygmunta Wróblewskiego, Marię Skłodowską-Curie, Henryka Arctowskiego i Stefana Banacha.

Przy okazji Dnia Nauki Polskiej w mediach pojawiły się informacje o tematyce naukowej oraz wywiady z naukowcami. W jednym z wywiadów Aleksandra Przega-lińska (filozof, futurolog, doktor nauk humanistycznych) wskazuje, że współczesna polska nauka ma się czym pochwalić:

„Generalnie sądzę, że w polskiej nauce, tu i ówdzie dzieją się naprawdę bardzo cie-kawe rzeczy. Na przykład profesor Duch w Toruniu ma ciekawe laboratorium neu-ro-kognitywistyczne, które robi fantastyczne badania. Fizyka polska jest w bardzo dobrej kondycji i mówię to z perspektywy międzynarodowego obiegu. Data science, dziedzina, w której ja się poruszam, ma się świetnie. Fenomenalnie Polacy radzą sobie w informatyce. Mamy dużo talentów, doskonale wykształconych ludzi, którzy są w stanie prowadzić ciekawe badania”22.

22 Mikołaj Kunica, Polskiej nauce brakuje pieniędzy. „Jesteśmy w dziwnym miejscu”, https://businessinsider.com.pl/technologie/nauka/dzien-nauki-polskiej-wywiad-z-dr-aleksandra-przegalinska/32w05sc, 19.02.2020.

m.in

https://businessinsider.com.pl/technologie/nauka/dzien-nauki-polskiej-wywiad-z-dr-aleksandra-przegalinska/32w05sc


39


Zebrane podczas badania dane pozwalają wnioskować, że wizerunek polskiej nauki w Polsce i za granicą wymaga podjęcia efektywnych działań PR-owych. Reko-menduje się:

• nagłaśnianie sukcesów polskiej nauki w kraju i za granicą,• promowanie polskich naukowców, • zmianę wizerunku naukowca, który obecnie jest nieatrakcyjny, • wsparcie projektów naukowych przez polski rząd na arenie międzynarodowej.

BibliografiaBartoń Katarzyna, Wizerunek firmy, https://mfiles.pl/pl/index.php/Wizerunek_

firmy [dostęp: 14.04.2020].Bartosz Barański i in., Przegląd regionalny Polski 2018. Część I, Ministerstwo Inwe-

stycji i Rozwoju, Warszawa 2019.Diagnoza stanu transferu technologii za pośrednictwem spółek celowych, wykorzy-

stująca dotychczasowe doświadczenia z realizacji programu spin-tech. Ewaluacja, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, https://www.ncbr.gov.pl/fileadmin/user_upload/pUBLIKACJE/Ewaluacje/spintech_ewaluacja.pdf, Warszawa 2016.

Drabek Aneta, Indeksowanie czasopism w referencyjnych bazach danych. Poradnik dla wydawców czasopism, Wydawnictwo UAM, Poznań 2017.

European innovation scoreboard, https://ec.europa.eu/growth/industry/policy/inno-vation/scoreboards_en [dostęp: 17.04.2020].

Ewaluacja. Czemu służy?, https://konstytucjadlanauki.gov.pl/ewaluacja [dostęp: 16.04.2020].

http://www.euroreg.uw.edu.pl/dane/web_euroreg_publications_files/5455/infor-matyczne_2015.pdf

Kunica Mikołaj, Polskiej nauce brakuje pieniędzy. „Jesteśmy w dziwnym miejscu”, https://businessinsider.com.pl/technologie/nauka/dzien-nauki-polskiej-wywiad-z-dr-aleksandra-przegalinska/32w05sc, 19.02.2020.

Naukowiec – kto to taki, czyli jak Polacy widzą naukę i jej twórców, http://naukawpol-sce.pap.pl/aktualnosci/news%2C239047%2Cnaukowiec-kto-taki-czyli-jak-po-lacy-widza-nauke-i-jej-tworcow.html, 19.09.2008.

Olechnicka Agnieszka, Płoszaj Adam, Pozycja polskich nauk informatycznych na tle międzynarodowym, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG), Warszawa 2015,

Schiermeier Quirin, Poland: Into the light, https://www.nature.com/articles/nj7642–507a, 27.02.2017.







https://konstytucjadlanauki.gov.pl/ewaluacja









https://www.nature.com/articles/nj7642

40


Serwis internetowy MNiSW: https://www.gov.pl/web/nauka/innowacjedlagospo-darki.

Smętkowski Maciej, Olechnicka Agnieszka, Płoszaj Adam, Współpraca naukowa jako element potencjału innowacyjnego regionów europejskich, „Studia Regionalne i Lokalne”, 1(67)/2017.

Woleński Jan, Uwagi o kondycji nauki polskiej, „Diametros”, nr 16 (czerwiec 2008).Wycisk Aleksandra i in., Potrzeby i oczekiwania młodych naukowców związane z roz-

wojem zawodowej kariery naukowej. Raport z badania społecznego, Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych Unii Europejskiej w Instytucie Podstawo-wych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk, https://www.cziitt.pw.edu.pl/dzial-badan-i-analiz/raporty-2/ [dostęp: 15.04.2020].

Zadura-Lichota Paulina (red.), Innowacyjna przedsiębiorczość w Polsce. Odkryty i ukryty potencjał polskiej innowacyjności, PARP, https://www.parp.gov.pl/files/74/81/806/22522.pdf, Warszawa 2015.







OPIS I SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADANIA

NA TEMAT WIZERUNKU POLSKIEJ NAUKI W KRAJU I ZA GRANICĄ

Część jakościowa

42

Opis i szczegółowe wyniki badania(...) Część jakościowa

Metodologia badaniaMetoda: jakościowaTechnika: pogłębiony wywiad indywidualny (Individual In-Depth Interview)Liczba wywiadów typu IDI: 30Czas trwania wywiadu: ok. 1 hPogłębione wywiady indywidualne przeprowadzone zostały w czasie od grudnia 2019 do stycznia 2020. Miały formę wywiadów osobistych, telefonicznych lub za pośrednictwem komunikatora Skype – za każdym razem forma była dostosowana do możliwości i preferencji respondenta.

Charakterystyka próbyW badaniu wzięli udział przedstawiciele świata nauki i biznesu. Struktura próby w badaniu była następująca:

• środowisko naukowe – naukowcy będący członkami zespołów projektowych (innowacyjno-wdrożeniowych) w ciągu ostatnich 3 lat:• reprezentujący wyższe uczelnie, w tym Centrum Transferu Technologii

(8 wywiadów)• reprezentujący instytuty badawcze (8 wywiadów)

• środowisko biznesowe – przedstawiciele firm będący kompetentnymi infor-matorami w zakresie współpracy ze środowiskiem naukowym mającej na celu wdrożenie innowacji (6 wywiadów)

• środowisko finansowe – przedstawiciele funduszy inwestycyjnych (4 wywiady) i banków (4 wywiady) będący kompetentnymi informatorami w zakresie finansowania projektów badawczych, wsparcia procesu komercjalizacji osią-gnięć polskiej nauki

Do udziału w badaniu zaproszeni zostali respondenci mający doświadczenie pracy przy projektach badawczo-rozwojowych z określonych dziedzin, zgodnych z podzia-łem stosowanym w Sieci Badawczej Łukasiewicz: automatyka, biomedycyna, che-mia, teleinformatyka, materiały, wytwarzanie.

43


Wyniki badania

Percepcja i ocena polskiej naukiWizerunek polskiej nauki jest niejednoznaczny. Z jednej strony wiele jest pozytyw-nych opinii podkreślających wysoki poziom, zarówno polskiej nauki jako takiej, jak i polskich naukowców. Z drugiej jednak pojawiają się głosy krytyczne podkreślające jej „oderwanie” od realiów, hierarchiczność w świecie nauki, skostniałość, formalizm.

Przedstawiciele biznesu są w tej ocenie bardziej krytyczni, silniej podkreślają bariery rozwoju polskiej nauki, słabości polskich naukowców, choć i wśród bada-nych naukowców nie brakuje gorzkich słów pod adresem ich środowiska.

Generalnie wszyscy badani zgadzają się z tym, że poziom polskiej nauki jest ogól-nie wysoki. Badania prowadzone są rzetelnie, ich wyniki są powtarzalne – co szcze-gólnie akcentują przedstawiciele środowiska naukowego. Poziom kadr jest wysoki – należący do nich są bardzo dobrze przygotowani do pracy jako naukowcy, mają wiedzę nawet wyższą niż zagraniczni koledzy. Naukowcy wykazują się dużą inwencją i kreatywnością, co jest ich znakiem rozpoznawczym na uczelniach zagranicznych.

Polską naukę charakteryzuje kreatywność, która wytworzyła się w Polsce zgod-nie z zasadami ewolucji w naturze. Był szczątkowy dostęp do zagranicznych badań, z tych elementów trzeba było wnioskować całość. Wykształciła się umie-jętność analizy szczątkowych danych, łączenia informacji, „ekstrapolacji drogą intuicji”. Ta kreatywność jest źródłem innowacyjności polskiej nauki. Polscy naukowcy są elastyczni, kreatywni, mają wyobraźnię, potrafią bardzo dobrze ilustrować wyniki swoich badań. Są świeżą krwią dla zagranicy. Pracownik naukowy

Szczególnie wysoko cenione są osiągnięcia w dziedzinach takich jak astronomia, geofizyka, biologia komórki, fizyka teoretyczna. Polscy naukowcy znani są także z prowadzenia badań na stacji polarnej, w ekstremalnych warunkach.

Polscy naukowcy w zagranicznych ośrodkach są cenieni za nieszablonowe podej-ście, pracowitość, innowacyjność, stanowią inspirację dla naukowców zagranicz-nych, ale pracując w Polsce, z reguły nie zdobywają równego im światowego roz-głosu, a i w kraju ich praca nie jest szczególnie ceniona.

Respondenci wymienili niewiele nazwisk naukowców, którzy są na świecie znani. I w większości są to pracownicy zagranicznych ośrodków naukowych. Ich rozpo-znawalność wynika więc z pozycji, jaką zdobyli w zagranicznych ośrodkach, pracu-jąc w innych niż polskie warunkach. Przykładem znanych naukowców są profesor

44


Aleksander Wolszczan (radioastronom, współodkrywca pierwszych planet pozasło-necznych), profesor Krzysztof Matyjaszewski (chemik, twórca nowej metody poli-meryzacji), doktor Olga Malinkiewicz (fizyk, wynalazczyni taniej metody produkcji ogniw słonecznych), profesor Grażyna Ginalska (biochemiczka, opracowała mate-riał zwany sztuczną kością)23.

Polska ma kilka mocnych dziedzin jak astronomia czy geofizyka. Znane na świecie są także Centrum Fizyki Teoretycznej Instytutu Fizyki oraz fizyka na UW. Ogólnie rzecz biorąc, Polska w kontekście nauki jest jednak postrzegana jako kraj rozwijający się na interfejsie Europy i Azji. Żeby polskie publikacje w topowych czasopismach były postrzegane jako wiarygodne, musi się pojawić naukowiec ze znanego zagranicznego ośrodka jako współautor. Artykuł z Polski wywołuje mentalną blokadę. Potrzebny jest współautor ze Stanów, żeby uwia-rygodnił, że to nie hochsztaplerka. Pracownik naukowy

Polscy naukowcy to jedni z najlepszych na świecie. Naukowcy są innowacyjni, pracowici, na Zachodzie szybko awansują i zaczynają liczyć się w świecie. Pracownik naukowy

Poziom jest bardzo wysoki. Polski naukowiec jest pasjonatem, chce zgłębiać wszystko od początku do końca. Pracownik naukowy

Równocześnie jednak wizerunek polskiej nauki na świecie nie jest zadowa-lający, a jej prestiż raczej niski. Według obrazowego określenia jednego z rozmów-ców, przedstawiciela świata nauki, „rozpoznawalność międzynarodowa kończy się na Odrze”.

Niska rozpoznawalność jest efektem wielu czynników:• Braku udziału polskich naukowców w projektach międzynarodowych, braku

ich widoczności na międzynarodowych konferencjach.• Niewielkiej liczby samodzielnych publikacji w renomowanych czasopismach,

co bardzo podnosi rozpoznawalność w świecie nauki. Żeby dostać możliwość publikacji w renomowanym piśmie naukowym, polski naukowiec musi wejść we współpracę z naukowcem ze znanej uczelni zagranicznej. Obecność nazwi-ska z renomowanego ośrodka uwiarygadnia pracę, dodaje jej prestiżu. Polska nauka nie ma bowiem wypracowanej marki.

23 Badania jakościowe nie dają możliwości ekstrapolacji na populację, dlatego wskazanie konkret-nego nazwiska nie jest tożsame z żadnego rodzaju rankingiem rozpoznawalności, należy je raczej traktować jako przykładowe.

45


Artykuł z Polski wywołuje mentalną blokadę. Potrzebny jest współautor ze Stanów, żeby uwiarygodnił, że to nie hochsztaplerka. Pracownik naukowy

Polski naukowiec ma wizerunek wytrwałego, rzetelnego. Publikacje przygo-towywane są rzetelnie, badania wykonywane i powtarzalne – na przykład badań statystycznych niektórych uczelni azjatyckich nie da się powtórzyć. Ale publikacje są często odrzucane, jeśli nie ma zagranicznego nazwiska-klucza. Pracownik naukowy

• Braku współpracy międzyuczelnianej i międzywydziałowej, co bardzo obniża jakość prowadzonych na uczelniach projektów. Horyzont działania wielu naukowców kończy się na ich wydziale – brakuje myślenia szerszego, w kategorii współpracy czy celu, jakim może być rozwiązanie jakiegoś pro-blemu. Zamiast tego dominuje obawa przed konkurencją – także wewnątrz uczelni, niechęć do dzielenia się wynikami pracy oraz dostępem do sprzętu. Naukowcy nie są motywowani przez uczelniany system do wychodzenia z ini-cjatywą, ponieważ ocena ich pracy zależy głównie od pracy dydaktycznej oraz od liczby publikacji, nawet jeśli są to publikacje w mało liczących się tytułach. W efekcie ścieżka kariery na uczelni może wyglądać tak, że przez cały czas zawodowej aktywności pracownik naukowy może nie mieć ani jednego pro-jektu badawczego finansowanego z zewnętrznych źródeł.

Naukowcy polscy są jak kwoki. Bronią swojego stanu posiadania. To jest moje laboratorium i nikt nie będzie mi tu siedział. Jak coś powiem o swoich bada-niach, to ktoś może to później wykorzystać. Naukowcy zagraniczni są bardziej spontaniczni, otwarci. Może młode pokolenie będzie inaczej funkcjonowało. Pracownik naukowy

Nauka polska cierpi na punktozę – wszystko, co jest robione w instytucjach naukowych, jest robione ze względu na kryteria oceny i przyznawane punkty. Nawet tematy publikacji są pod to dobierane – patrzymy, za co będzie przyzna-wana subwencja. Punkty przekładają się nie tylko na subwencję, ale także na uprawnienia podmiotu do przyznawania tytułów naukowych oraz możliwość prowadzenia określonych kierunków studiów. Pracownik naukowy

Braku systemów stymulujących do wychodzenia z inicjatywą, promujących roz-wiązywania rzeczywistych problemów, pozwalających na podjęcie ryzyka i poten-cjalnie prowadzących do powstania patentów oraz do wdrożeń.

46


Naukowcy nie patrzą na naukę z praktycznego punktu widzenia, czy jest to potrzebne, tylko robią sztukę dla sztuki, bo to się publikuje. Publikacja w czaso-piśmie z burakiem na okładce, polskojęzyczna, ma np. 100 punktów, natomiast patent ma 30. No to coś jest chyba postawione na głowie… Pracownik naukowy

Potencjał nauki do wprowadzenia rzeczywistej zmiany to główne kryterium oceny polskiej nauki używane przez przedstawicieli sektora finansowego i bizneso-wego. Naukowcy dokonują odkryć, opracowują nowe technologie, nowe rozwiąza-nia, tworzą nowe materiały, ale wdrożenie wyników ich pracy napotyka na wiele róż-norodnych przeszkód. Rozwiązania powstają, ale nie są wcielane w życie. W efekcie nauka polska nie rozwiązuje życiowych problemów. Często rozwiązania, które są potrzebne, stosowalne, kończą życie w laboratoriach, ponieważ system ich wdraża-nia jest niesprawny.

Niebieski laser, grafen – stracone szanse, zgubione w zbyt akademickim podej-ściu – nadoktoryzowali się na tym, nabadali, aż w końcu jakiś Japończyk ich wyprzedził… Przymierzamy się do komercjalizacji tej technologii, kiedy tak naprawdę każdy już ma do niej dostęp. I to jest polska nauka. Przedstawiciel funduszu inwestycyjnego

Prestiż polskiej nauki w kraju obniża jeszcze jeden czynnik: nieatrakcyjny wize-runek naukowca jako pracownika uczelni – pozostanie na uczelni nie jest szczytem marzeń studentów. Ponadto brakuje pozytywnego PR-u – nie ma historii nauko-wych sukcesów „made in Poland”, nie nagłaśnia się odkryć, głośniej jest o proble-mach niż o sukcesach.

Za mało się mówi o spektakularnych sukcesach, które są innowacyjne i przekła-dają się na życie społeczeństwa, np. o innowacyjnych terapiach. Polska nauka ma problem z chwaleniem się. Za mało promuje się młodych naukowców – z tego powodu zaczyna być problem z naborem młodych ludzi do pracy na uczelni. Za mało mówi się o tym, że być naukowcem to nie obciach, że to praca, która może dawać satysfakcję. Przedstawiciel biznesu

Potencjał polskich naukowców jest więc w zgodnej opinii respondentów duży, a elastyczność i kreatywność jest ich – cenionym w świecie naukowym – wyróżni-kiem. Jednak system uczelni, w którym funkcjonują, jest skostniały, bardzo hie-rarchiczny, skoncentrowany na uzyskiwaniu punktów pozwalających na funk-cjonowanie wydziału, a nie na rozwoju, rozwiązywaniu życiowych problemów,

47


nawiązywaniu rozmaitych partnerstw. Ten właśnie system w połączeniu z niedofi-nansowaniem polskiej nauki stanowi bardzo istotną barierę jej rozwoju.

Zmiany, nowe rozwiązania

Centra transferu technologiiRespondenci odnieśli się do kilku ważnych zmian, jakie zaszły w ostatnim cza-sie w polskiej nauce. Pierwszą, którą zauważają, jest powstanie centrów transferu technologii. Potencjalnie odpowiadają one na potrzebę zarówno naukowców, jak i przedstawicieli świata biznesu. Centra mogą stanowić brakujący łącznik między tymi dwiema rzeczywistościami. Nauka może dzięki nim uzyskać dofinansowanie oraz możliwość realizacji badań mających rzeczywiste przełożenie na rozwiązywanie potrzeb przemysłu, firm czy konsumentów. Firmy z kolei mogą wdrażać innowacje. W praktyce jednak nie wszędzie to rozwiązanie dobrze funkcjonuje – stopień funk-cjonalności i przydatności centrów transferu technologii zależy od przygotowania merytorycznego i motywacji jego pracowników. Liczba zatrudnionych w nim osób często wskazuje, czy CTT jest rozwiązaniem tylko formalnym czy faktycznie ma szansę ułatwiać współpracę ze światem biznesu. Okazuje się, że z niektórymi cen-trami biznes chętnie współpracuje, a z innymi – niechętnie. Bardzo dobrą opinię ma np. CTT Uniwersytetu Jagiellońskiego24.

Jest bardzo mało podmiotów, które są centrum transferu technologii z praw-dziwego zdarzenia. Dużo funkcjonuje tylko na zasadzie listy spisanych pro-jektów, bez zaangażowania. Jakbym miał ocenić, to powiedziałbym, że z 58 CTT jakieś 5–7% to bardzo dobry kierunek. To muszą być ludzie, którzy w swoje zadanie są zaangażowani w 100%, nie mają godzin pracy dydak-tycznej. Przedstawiciel sektora finansowego

Zadania, które może wypełniać centrum transferu technologii, to przede wszystkim: • nawiązanie kontaktów z partnerem biznesowym – znalezienie podmiotu zain-

teresowanego współpracą lub odpowiedź na jego zapytanie• doprecyzowanie zamówienia, zrozumienie potrzeb i oczekiwań partnera bizne-

sowego• przełożenie zamówienia na język badań

24 Dotyczy tylko badanej próby. Z uwagi na jakościowy charakter badania, małą liczebność próby nie należy wykorzystywać tej informacji bez kontekstu pozostałej treści raportu.

48


• skonstruowanie międzywydziałowego zespołu, czyli wyjście poza struktury uczelni, sięgnięcie po potrzebnych do projektu specjalistów – w tym celu osoba zajmująca się transferem technologii musi mieć dobre rozeznanie tego, kto jest dostępny, czym się zajmuje, jaką ma wiedzę i umiejętności.

Konstytucja dla NaukiWażną, stosunkowo nową zmianą jest powstanie Konstytucji dla Nauki. Respon-dentom trudno było ocenić efekty tej nowej regulacji, ponieważ została ona wpro-wadzona pod koniec 2018 roku i praktyczne implikacje zmian, według nich, będą widoczne dopiero za jakiś czas. Niemniej jednak założenia, które przyjęto, i nowy sposób myślenia prezentowany w tej reformie są oceniane pozytywnie.

Konstytucja dla Nauki jest określana jako zbiór dobrych praktyk, jako rozwią-zanie, które wymusza bardziej rynkowe podejście uczelni, większą otwartość na świat biznesu, ponieważ silniej wiąże funkcjonowanie uczelni z osiąganymi przez nią wynikami finansowymi. Taka zmiana akcentu może stanowić bodziec do powsta-wania nowych inicjatyw, wymusić większą proaktywność uczelni. Są one stymu-lowane do powiązania prowadzonych badań z rzeczywistymi problemami, które potrzebują rozwiązania. Potencjalnie taka zmiana podejścia może przynieść pożą-dane zmiany. Respondenci potrzebują jednak czasu, żeby ocenić, na ile „zbiór dobrych praktyk” przełoży się na rzeczywistość funkcjonowania świata nauki.

Ważne jest to, żeby do wprowadzanych zmian dołączyć „okres ochronny” dla naukowca pracującego nad nowym rozwiązaniem, nowym wynalazkiem. Oznacza to wprowadzenie możliwości odciążenia go na pewien czas (czas „wylęgu myśli nauko-wej”) od wszystkich innych obowiązków, aby mógł on skupić się na pracy twórczej.

Każdy ruch w nauce jest dobry, bo nasza nauka jest jak zarośnięty staw. Pra-cownik naukowy

Naukowcy są słabo mobilizowani do wychodzenia z inicjatywą. W instytucie można przesiedzieć wiele lat i nic nie robić. Są osoby, które nigdy nie miały żad-nego projektu badawczego finansowanego z zewnętrznego źródła. Do tej pory jeden dobry badacz mógł pracować na cały instytut. Teraz jest zmiana dotycząca publikacji – Konstytucja dla Nauki wprowadziła zasadę, że każdy pracuje na siebie. To jest horyzont 2018–2021, wtedy zobaczymy, jak to wyjdzie. Publi-kacje mają najwyższy udział w przełożeniu na subwencję. Wyższy niż bada-nia i patenty. Ta zmiana powinna służyć wyeliminowaniu słabych naukowców. Pracownik naukowy

49


Konstytucja wymusiła bardziej aktywne podejście, uczelnie są bardziej zależne od swoich wyników finansowych, przyjaźniej patrzą na biznes. Mechanizm jest taki, że uczelnie są zobowiązane realizować projekty, które mają wpływ na gospodarkę i społeczeństwo, ponieważ od tego zależy ocena uczelni, która przekłada się na jej pozycję i finanse. Uczelnie zostały zmuszone do tego, żeby w ich radach naukowych byli przedstawiciele biznesu, dzięki czemu mogą oni zwracać uwagę na potrzeby i uwarunkowania rynku. Przedstawiciel biznesu

Sieć Badawcza ŁukasiewiczKolejną zmianą było wprowadzenie w roku 2019 Sieci Badawczej Łukasiewicz, która zrzesza wybrane instytuty badawcze. Z uwagi na jej krótką historię ocena jej przydatności jest na tym etapie trudna.

Pozytywnie odbierane jest założenie bardziej efektywnego wykorzystania apa-ratury posiadanej przez różne jednostki badawcze. Jak wynika z badania, ta kwestia stanowiła do tej pory problem – w jednym ośrodku specjalistyczna aparatura stała niewykorzystana, a drugi musiał wydawać publiczne środki na możliwość skorzy-stania z takiego samego urządzenia. Brak dzielenia się sprzętem, udostępniania go innym naukowym podmiotom był wcześniej wspomniany jako jedna z barier roz-woju polskiej nauki. Współdzielony ma być nie tylko sprzęt, ale też badania – w ramach sieci będą one koordynowane tak, aby ich wyniki nie dublowały się, tylko mogły się dodawać, uzupełniać.

Silniejsze powiązanie nauki z biznesem także oceniane jest generalnie pozytyw-nie – respondenci dostrzegają potencjał zwiększenia transferu między nauką a biz-nesem dzięki powstaniu sieci. Zgodnie z ich oczekiwaniami jej istnienie powinno odciążyć instytuty w poszukiwaniu partnerów biznesowych, ponieważ teraz potencjalny biznesowy partner powinien zgłaszać swoje zapotrzebowanie sieci jako kompetentnemu pośrednikowi. Jednak jej rzeczywisty wpływ na ten proces zależy od wysokości i zasad finansowania – potrzeba więc czasu, aby to ocenić. Kilku respondentów znało niemieckie rozwiązanie podobne do Sieci Łukasiewicz – Sieć Fraunhofera – i na tej podstawie formułowało refleksję dotyczącą znacznie więk-szego zaangażowania funduszy państwowych we wspieranie projektów prowadzo-nych w instytutach należących do Sieci Fraunhofera. Zasady finansowania projek-tów poprzez Sieć Łukasiewicz nie wszystkim respondentom są jeszcze znane.

Dobry ruch, żeby wzmocnić transfer z nauki do biznesu, ale sukces tego pomy-słu zależy od tego, jakie będą środki. Pracownik naukowy

50


To jest groch z kapustą – oczekuje się niemal samowystarczalności sieci, a to jest nierealistyczne. Pracownik naukowy

Podział zysków był jasny: od momentu, kiedy instytut zarabia na patencie, jest 60% dla instytutu i 40% dla autora. Na politechnikach było 100%, ale te 40% też jest dla mnie atrakcyjne. Tylko odkąd jest Sieć Łukasiewicz, jest nowy sposób nagradzania i nie wiem, ile jest dla autora. Pracownik naukowy

Największym problemem związanym z powstaniem sieci jest „uśrednienie”. Zrze-sza ona bowiem podmioty małe i duże, instytuty wytwarzające produkty łatwiejsze i trudniejsze do sprzedania. Uzależniając finansowanie jednostek od ich wyników finansowych, sieć faworyzuje więc jednych, a utrudnia działanie drugim. Z punktu widzenia przedstawiciela dużego instytutu produkującego zaawansowane techno-logie sieć Łukasiewicza utrudnia jego funkcjonowanie – stracił możliwość wnio-skowania do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego o dotacje na utrzymanie drogiego sprzętu badawczego, a jego produkt jest trudny do sprzedania na rynku.

Sieć jest nastawiona na komercjalizację wyników badań – małe instytuty mogą sobie z tym radzić, ale duże, gdzie praca jest bardziej naukowa, a wytwarzane produkty mniej rynkowe – już nie. Dotacje są uzależnione od sprzedaży, a my wytwarzamy technologie, które trudno jest sprzedać. Instytut zatrudniający 500 osób dostaje taką samą dotację, jak instytut zatrudniający 30 osób. Nie pasujemy do tej sieci. Pracownik naukowy

Wśród niektórych badanych odnotowano słowa krytyki pod adresem wprowadze-nia nowego podziału dziedzin nauki – stwarza on czasem problemy ze zidentyfiko-waniem właściwej dla danej jednostki dziedziny („My jesteśmy pod fizyką, ale zajmu-jemy się też energetyką i materiałami” – pracownik naukowy), problemy ze zmianą logo. W przypadku instytutu o ugruntowanej pozycji rynkowej zmiana logotypu jest działaniem, które się odczuwa i które ma znaczenie dla rynkowych partnerów.

W przypadku projektów mających szansę na wdrożenie w Sieci Łukasiewicz pojawiają się bariery innego rodzaju. Pierwsza bariera dotyczy konieczności odpo-wiedzi na pytania o rynkową szansę innowacji. Takie pytanie w odniesieniu do innowacyjnego rozwiązania jest samo w sobie niezwykle trudne, ponieważ innowa-cja często wykracza poza ramy dotychczas dostępnych rozwiązań. Odpowiedź na nie wymaga wiedzy o rynku, której naukowcy zwykle nie mają – wymaga innego rodzaju doświadczenia i innych kompetencji. Druga bariera dotyczy konieczności sfinansowania pracy badacza będącej procesem dochodzenia do właściwego

51


rozwiązania – czyli wynagrodzenia go od momentu, kiedy ma pomysł, którego rynkowe znaczenie jest nieznane. Jest to postulat podobny do „okresu ochronnego na czas wylęgu myśli naukowej” zgłoszonego wobec Konstytucji dla Nauki.

Nie ma systemu wynagrodzenia, który by motywował, nie ma możliwości zdobycia funduszy dla naukowca, który ma pomysł. Wiadomo, że 90% tych pomysłów zakończy się fiaskiem, ale warto je finansować dla tych 10%. Pracownik naukowy

Jak się pisze do Sieci Łukasiewicz, to trzeba odpowiadać na pytania o ren-towność rozwiązania za 3–5 lat. A skąd my to mamy wiedzieć? Są pytania o konkurencję, trendy – to są pytania do firmy konsultingowej, nie do nas. Pracownik naukowy

Wsparcie instytucjonalneRespondenci mieli doświadczenia w pozyskiwaniu finansowania dla swoich pro-jektów naukowo-badawczych m.in. z: Narodowego Centrum Nauki, Narodowego Centrum Badań i Rozwoju oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Sce-nariusz wywiadu obejmował także krótkie omówienie tych podmiotów.

W toku badania uczestnicy wskazali jeszcze kilka dodatkowych źródeł pozyski-wania finansowania na badania: projekty unijne, Fundację na Rzecz Nauki Polskiej oraz Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości.

Narodowe Centrum Nauki jest kojarzone przede wszystkim z wnioskami mniej-szymi, prostszymi i dość stabilną współpracą. Nie finansuje jednak projektów inno-wacyjnych.

To są głównie badania podstawowe, których odbiorcami są PAN i uczelnie. Pracownik naukowy

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju przyjmuje wnioski na większe, bardziej złożone projekty, zajmuje się konsorcjami, projektami międzynarodowymi. For-malności są bardziej skomplikowane niż w NCN, procedury bardziej wydłużone, zmiany w czasie trwania projektów możliwe, ale dość uciążliwe w procedowa-niu. W przypadku projektów finansowanych z funduszy dysponowanych przez ten ośrodek ubiegające się o nie konsorcjum musi w składzie mieć przedsiębiorcę. Ten warunek jest często trudny do spełnienia, ponieważ instytucje naukowe nie zawsze mają zbudowane relacje z biznesem oraz dlatego, że polscy przedsiębiorcy z reguły obawiają się innowacji – podmiotów gotowych do wejścia w tego rodzaju

m.in

52


współpracę jest więc niewiele. Z drugiej strony założenie, że wśród konsorcjantów jest przedstawiciel biznesu, znacznie zwiększa szansę na wdrożenie powstałego roz-wiązania.

Prowadzenie prac nad innowacyjnymi rozwiązaniami utrudnia wymóg sukcesu – presja osiągnięcia sukcesu powoduje, że projekty są mniej innowacyjne, a naukowcy mniej chętnie eksperymentują z nowymi rozwiązaniami, które są obarczone więk-szym ryzykiem porażki.

Jest presja ze strony NCBR, że projekt musi zakończyć się sukcesem, a w inno-wacjach nie zawsze tak jest, czasem brak osiągnięcia zamierzonego wyniku czy inny wynik też jest czymś, co dużo wnosi, jest rozwojowe. Pracownik naukowy

Jest dużo formalności, zestawień itp. Takie podejście, jakbym ja z założenia chciał kogoś oszukać. W praktyce czasem jest konieczność zatrudnienia osoby czy firmy tylko do biurokracji albo koledzy z grantu więcej czasu spędzają nad rozliczeniami niż swoją pracą naukową w projekcie. Pracownik naukowy

Czasem są nierealne oczekiwania, np. pełna lista wszystkich odczynników, które będą potrzebne przez następne dwa lata. A przecież innowacja jest dynamiczna, przez dwa lata dużo się może zmienić. Pracownik naukowy

NCBR to strasznie sztywna instytucja, a w innowacji nie możemy być sztywni, bo innowacja to, z definicji, coś nowego, coś, czego nikt wcześniej nie robił, więc nie możemy pchać innowacyjnych projektów w stare ramy. Projekt, który ja robię, nie może się absolutnie wcisnąć w ramy NCBR. Pracownik naukowy

Przedstawiciele sektora biznesowego także zwracają uwagę na rozbudowane, cza-sochłonne procedury utrudniające korzystanie z funduszy NCBR, które zniechęcają do starania się o nie. Respondent reprezentujący sektor finansowy za słabą stronę NCBR uznał zbyt niski próg ryzyka oraz czasami wątpliwe kompetencje oceniają-cych projekt specjalistów.

Unikamy projektów finansowanych przez NCBR ze względu na rozbudowany system proceduralno-dokumentacyjny. Prezes mnie wprost zapytał: czy pan pra-cuje w naszej firmie, czy pan się zajmuje rozwojem nauki polskiej? Bo jeśli mam poświęcać 70% swojego czasu na to, żeby jakiś projekt współtworzyć i robić całą tę papierologię, to nie za to jestem opłacany. Przedstawiciel biznesu

53


Są czasem wątpliwości co do kompetencji ekspertów NCBR – słabo opłacani i nieprzygotowani, pobieżnie rozpatrują wnioski (w opinii przedsiębiorców, których wnioski odrzucono, pytania świadczyły o powierzchownej znajomości projektu), niejasne kryteria doboru ekspertów. W efekcie powstaje wrażenie, że pieniądze przyznawane są przypadkowo. Przedstawiciel sektora finansowego

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego jest postrzegane jako dość przyjazne – personel nie zmienia się tam od lat, tworzą się więc relacje, powstaje wzajemne zaufanie, wiele spraw można załatwić roboczo, dostać podpowiedzi – współpraca jest bardziej indywidualna, mniej sformalizowana niż przy dwóch wyżej wymienio-nych podmiotach.

Szanse i bariery rozwoju polskiej nauki – podsumowanieBadanie wskazało na następujące czynniki, które budują potencjał i zwiększają szanse na rozwój polskiej nauki:

• wysoki poziom merytoryczny naukowców, szczególnie w dziedzinach ścisłych• rzetelność przeprowadzanych badań, ich powtarzalność• specyficzne podejście polskich naukowców charakteryzujące się elastycznością,

kreatywnością, poszukiwaniem nowych rozwiązań• duża ilość zgromadzonej w ostatnich latach zaawansowanej aparatury badaw-

czej• powstanie nowych regulacji i struktur, które mają potencjał wprowadzenia

zmian w sposób funkcjonowania polskich instytucji naukowych (Konstytucja dla Nauki, Sieć Łukasiewicz, centra transferu technologii) – badanie wyraźnie wykazało, że żadne z tych rozwiązań nie jest idealne i nie daje szansy na natych-miastowe rozwiązanie problemów, na jakie napotyka rozwój polskiej nauki, ale wszystkie działają w tym samym, pozytywnie ocenianym kierunku: otwar-cia instytucji naukowych na współpracę, wymuszenie bardziej proaktywnego podejścia.

Badanie wskazało również czynniki, które stanowią bariery rozwoju polskiej nauki:• niedofinansowanie badań, szczególnie badań związanych z innowacjami• niewystarczająco dużo projektów wspólnych: międzysektorowych (współpraca

z biznesem), międzywydziałowych, międzynarodowych• brak systemów stymulujących instytucje naukowe do wychodzenia z inicja-

tywą, wprowadzania realnych zmian w życiu społecznym. System punktów kluczowych dla funkcjonowania instytucji naukowych skonstruowany jest

54


w sposób, który nie zachęca do otwarcia na rynek, na współpracę, do zajęcia się rozwiązaniem rzeczywistych problemów

• skostniały, hierarchiczny model funkcjonowania uczelni wyższych• mała elastyczność instytucji wspierających naukowców, finansujących prowa-

dzone przez nich badania – głównie NCBR. Zbyt sztywne procedury, zbyt małe przyzwolenie na eksperyment i ryzyko, że zamierzony rezultat nie zosta-nie osiągnięty

• brak pozytywnego PR-u – polskiej nauce brakuje wsparcia, budowania jej pozytywnego wizerunku zarówno w Polsce, jak i za granicą.

W odniesieniu do ostatniego punktu respondenci zaproponowali dwa kon-kretne działania. Pierwsze polega na większym zaangażowaniu przedstawicieli pol-skiego rządu we wspieranie polskiej nauki na arenie międzynarodowej – może ono przyjąć formę nagłaśniania sukcesów np. w czasie kontaktów z przedstawicielami Unii Europejskiej, wsparcia ministerstwa w nawiązywaniu relacji między polskimi a zagranicznymi ośrodkami naukowymi. Takie wsparcie z wysokiego, rządowego poziomu miałoby zapewnić większy rozgłos osiągnięciom polskich naukowców, pomóc w dotarciu z informacją o rodzaju prowadzonych w polskich ośrodkach badań. Drugie działanie dotyczy wykorzystania przez NCN i NCBR popularno-naukowych opisów finansowanych przez te ośrodki projektów. Każdy z nich jest podsumowany takim opisem (w dwóch językach), który mógłby stanowić znako-mity materiał promocyjny.

Komercjalizacja wyników badań naukowych

Doświadczenia we współpracy – perspektywa pracowników wyż-szych uczelniW tej części raportu przedstawionych zostanie kilka przykładów komercjalizacji wyników badań przytoczonych przez jedną z grup respondentów: pracowników wyższych uczelni. Przykłady są zróżnicowane, nie każdy z projektów zakończył się sukcesem. Pozwalają one na wyciągnięcie kilku istotnych wniosków.

Czynnikami sprzyjającymi komercjalizacji wyników badań naukowych z punktu widzenia uczelni są:

• Umiejętność rynkowego myślenia: potencjalnie tę funkcję może pełnić Cen-trum Transferu Technologii, które powinno być pośrednikiem między światem uczelni a światem biznesu, powinno znać i rozumieć mechanizmy rządzące obiema tymi rzeczywistościami oraz potrafić posługiwać się językiem obu.

55


Myślenie rynkowe zaczyna się już w momencie rozpoczęcia prac nad wyna-lazkiem, którego potencjał komercyjny ktoś musi dostrzec. Pracownicy CTT powinni mieć możliwość dokształcenia się w zakresie swojej wiedzy i kompe-tencji rynkowych, marketingowych.

• Aktywność w poszukiwaniu przydatnych finansowych rozwiązań, nawiązywa-niu partnerstw.

• Gotowość do wyjścia ponad ścisłe struktury uczelni, poszukiwania specjali-stów na innych wydziałach. Takiemu podejściu musi towarzyszyć elastyczność uczelni.

Główne bariery natomiast koncentrują się wokół następujących aspektów:• czas – uczelnia ma swój rytm pracy, swoją strukturę, które są zupełnie inne niż

w biznesie. Pracownik uczelni jest pracownikiem dydaktycznym i badaczem. Na każdą z tych aktywności przeznaczona jest część jego etatu i nie można tego zmienić. Z kolei biznesowi z reguły się spieszy – chciałby mieć rozwiązania na dziś, żeby wprowadzić je na rynek już jutro. Chce być pierwszy, wyprzedzić konkurencję, jak najszybciej wprowadzić nowe rozwiązanie. Tymczasem pra-cownik naukowy nie może porzucić innych zobowiązań i zająć się tylko pracą nad innowacją.

Największym problemem na styku uczelnia–przemysł jest czas. Przemysł oczekuje rozwiązania w tydzień, a po stronie uczelni są elementy, które powodują wydłu-żenie czasu oczekiwania: ścieżka decyzyjna czy w ogóle wejść w dany projekt trwa dłużej niż tydzień z powodów administracyjnych. Pracownik naukowy

Każdy naukowiec ma swoje badania, w które jest zaangażowany, oraz zajęcia dydaktyczne. Jeśli propozycja trafi się w czasie zajętego dydaktyką semestru, to nie ma jak tego ominąć – trzeba czekać. Naukowiec ma 40% czasu pracy przeznaczone na badania w rozliczeniu rocznym. Pracownik naukowy

Przemysł chce szybkich zysków, a po stronie uczelni jest dużo czasochłonnych czynników. Pracownik naukowy

• koszty badań – firmy nie zawsze rozumieją, że prowadzenie badań jest kosz-towne i nie są to tylko koszty osobowe, dużo kosztuje np. utrzymanie i kon-serwacja używanej aparatury. Można się spotkać z oczekiwaniem, że badania naukowe są finansowane z budżetu państwa, więc biznes nie będzie musiał ponieść znaczących wydatków na badania prowadzone na jego potrzeby

56


• potencjalne zyski – jeśli powstaje jakieś rozwiązanie lub patent, nie zawsze jest jasne, kto może czerpać z niego zyski

• własność intelektualna – często wyniki badań prowadzonych na potrzeby prze-mysłu nie mogą być publikowane, co pozbawia uczelnię zysku naukowego

• zachowawczość firm, niechęć do ponoszenia ryzyka – firmy w Polsce nie są nastawione na poszukiwanie rozwiązań innowacyjnych. Wolą sprawdzone metody, które przyniosą zysk możliwy do przewidzenia, pewniejszy niż w przy-padku nowatorskiego rozwiązania. W efekcie „innowacyjność” w wielu fir-mach jest słowem kluczem, które używane jest tylko w aplikacjach po to, by otrzymać finansowanie, ale nie wyraża prawdziwej potrzeby firmy.

Jeśli firmy potrzebują czegoś nowego, to wolą to kupić za granicą niż pono-sić koszty, a przede wszystkim ryzyko, inwestowania w nowe rozwiązanie. Pracownik naukowy

Opisy przypadków

Współpraca zakończona wdrożeniem/powstaniem prototypuNa uczelni powstaje kompozyt polimerowy – materiał, który ma wytrzymałość podobną do stalowej belki i może służyć do budowy kładek czy mostów. Uczel-nia czuje potencjał produktu i rozpoczyna poszukiwanie komercyjnego partnera – firmy zajmującej się kompozytami. Bodźcem do współpracy było więc w tym przy-padku powstanie wynalazku i zrozumienie jego potencjału rynkowego. Następnym etapem było poszukiwanie partnera poprzez:

• przegląd literatury pod kątem tego, kto się zajmuje kompozytami• wystąpienia na konferencjach budowlanych, nawiązywanie kontaktów• rozpowszechnianie informacji o poszukiwaniu partnera różnymi sieciami,

dążenie do tego, żeby „wieść się rozniosła”.Ten etap można więc określić jako aktywne (i zakończone powodzeniem) poszu-

kiwanie partnera biznesowego przez uczelnię.Kolejny etap to poszukiwanie finansowania. Uczelnia napotkała tu problem,

ponieważ firma, która zaangażowała się w projekt, okazała się za mała na dofinan-sowanie przez NCBR. Znaleziono rozwiązanie i współpraca została sfinansowana w ramach grantu rektorskiego.

W wyniku współpracy powstał prototyp – jeden most o wartości badawczej pozwa-lający na obserwację, jak zachowuje się materiał w różnych warunkach i po upływie róż-nych okresów czasu. Technologia okazała się zbyt droga do wdrożenia na szerszą skalę.

57


Czynniki sukcesu

Świadomość rynkowego znaczenia wynalazku była bodźcem do szukania partnera.

Aktywna postawa uczelni doprowadziła do znalezienia biznesowego partnera.

Bilans zysków dla nauki/uczelni Możliwość obserwacji zachowania prototypu, potencjalnie doskonalenia rozwiązania.

Inne podobne przypadki wykazały, że czasami firma zgłasza się do uczelni z propozycją wspólnego aplikowania po środki NCBR, pozornie tylko potrzebując wsparcia uczelni, a w rzeczywistości poszukując finansowania dla swojego komercyjnego projektu. Propo-nowane jest partnerstwo „pod grant” bez prawdziwego rozpoznania potrzeb stron.

Czasem to jest tylko przykrywka, takie: udawajmy, że to jest nauka. Firma po prostu chce coś wprowadzić i potrzebuje marki uczelni dla uwierzytelnienia swojego rozwiązania, zdobycia grantu. Pracownik naukowy

Współpraca zakończona brakiem wdrożeniaNa uczelni opracowana została technologia terapii określonego typu nowotworów. Bodźcem do nawiązania współpracy było więc innowacyjne rozwiązanie, które może wprowadzić zmianę.

Uczelnia nie ma procedury komercjalizacji, nie pomaga w niej, nie tworzy spółki, która mogłaby się tym zająć. Wynalazek zostaje zgłoszony do CTT, które odsprze-daje respondentce prawa, ponieważ uczelnia nie ma żadnych struktur, przez które mogłaby dalej działać. Respondentka odkupuje prawa, zakłada firmę, znajduje zagranicznego inwestora, który informuje ją o konieczności posiadania patentu.

Respondentka występuje do PARP o dofinansowanie procedury patentowej, otrzymuje dofinansowanie, dobre doradztwo rzecznika. Uzyskuje patent. Znajduje firmy zainteresowane wynalazkiem.

W wyniku współpracy powstało rozwiązanie, które zostało wdrożone poza struk-turami uczelni. Obecna korzyść uczelni polega na tym, że respondentka jako przed-stawicielka założonej przez siebie firmy zleca jej wykonywanie badań.

Czynniki sukcesu Gotowość pracownika naukowego do założenia firmy, poniesienia ryzyka i dalszej pracy nad wynalazkiem.

Czynniki porażki

Brak odpowiedniej procedury i struktur w ramach uczelni spowodował, że uczelnia nie ma ani patentu, ani praw, nie będzie mogła wykorzystać wynalazku do budowania swojego wizerunku czy nawiązywania nowych partnerstw.

Niewydolność uczelnianego CTT.

Bilans zysków dla nauki/uczelni Zysk finansowy – możliwość wykonywania badań na zlecenie.

Bilans strat dla nauki/uczelni Rozwiązanie zostało wdrożone przez inny podmiot

58


Współpraca w charakterze podwykonawcy, zakończona sprzedażą praw do know-how i wdrożeniem przez podmiot biznesowyProducent stali ArcelorMittal zwraca się do CTT uczelni, aby opracowała nowy stop potrzebny przemysłowi lotniczemu – bodźcem do podjęcia prac jest zlecenie ze strony partnera biznesowego.

CTT doprecyzowuje zapotrzebowanie klienta i kompletuje międzywydziałowy zespół do pracy nad zadaniem, pośrednictwo CTT pozwala na „przetłumaczenie” potrzeby rynku na język badań i zaangażowanie odpowiednich specjalistów.

Powstaje know-how, które jest tajemnicą przedsiębiorstwa – koniec współpracy, produkcja i wdrożenie jest po stronie klienta.

Powstałe w wyniku współpracy rozwiązanie zostaje wdrożone przez klienta, jego własnością jest także know-how. Nie powstaje patent, ponieważ musiałby zostać podany do publicznej wiadomości – rozwiązanie jest tajemnicą firmy. Uczelnia także nie może z niego skorzystać.

Czynniki sukcesu

Pośrednictwo CTT: nawiązanie kontaktów z partnerem biznesowym, doprecyzowanie zamówienia, przełożenie go na język badań, skonstruowanie międzywydziałowego zespołu, czyli wyjście ponad struktury uczelni, skorzystanie z wiedzy na temat dostępnych na uczelni specjalistów.

Czynniki porażkiTego rodzaju projekty nie kończą się porażką, ale uczelnia występuje w nich roli podwykonawcy dla biznesu. Nie powstaje patent, a know-how jest odsprzedawane zamawiającemu. Z punktu widzenia nauki tego rodzaju projekt nie przynosi więc korzyści.

Bilans zysków dla nauki/uczelni Zysk finansowy.Możliwość współpracy międzywydziałowej.

Bilans strat dla nauki/uczelni Rozwiązanie jest własnością innego podmiotu.Brak korzyści o charakterze naukowym.

Współpraca zakończona wdrożeniemW wyniku spotkania na konferencji budowlanej firma zleca uczelni stworzenie nowej technologii wytwarzania cementu – współpracę zapoczątkowała obecność uczelni na targach, jej aktywne poszukiwanie kontaktu z biznesem.

Kolejny etap to pośrednictwo CTT w procesie doprecyzowania zamówienia i skompletowania zespołu. Edukacja pracowników CTT w zakresie rozumienia potrzeb rynku została sfinansowana z oddzielnego projektu.

Pierwszy etap współpracy realizowany jest bez angażowania dodatkowych pod-miotów. Przydatne jest zaplecze badawcze firmy – część prac może być realizowana z udziałem firmowych badaczy/technologów. Wstępne badania sfinansowane przez firmę przynoszą pozytywny rezultat.

Zawiązanie koalicji, aplikacja do NCBR po dotację. Etap przeskalowania rozwiązania – kosztowny i obarczony ryzykiem. NCBR dopuszcza ryzyko w tego rodzaju działaniach.

59


Dalsze prace zakończone patentem, firma wdraża rozwiązanie.Wynik współpracy: powstanie cementu dla budownictwa hydrotechnicznego.

Rozwiązanie wdrożone.

Czynniki sukcesu

Sposób finansowania: pokrycie kosztów przeprowadzenia pierwszej fazy badań przez partnera biznesowego oraz znalezienie odpowiedniej formy finansowania na fazę drugą.

Dopuszczenie braku sukcesu w procesie przeskalowania rozwiązania przez NCBR.

Bilans zysków dla nauki/uczelniZysk finansowy.

Zysk naukowy – patent i publikacje.

Projekt w pewnym sensie modelowy: obie strony odniosły korzyści oraz zysk uczelni miał charakter zarówno finansowy, jak i naukowy.

Inne przykłady:• kwantowe nanostruktury – projekt realizowany z funduszy Unii Europejskiej

i MNiSW, w wyniku którego powstały prototypy urządzeń, ale nie doszło do wdrożenia ze względu na niejasność, kto może czerpać zyski ze sprzedaży pro-totypu oraz z komercjalizacji rozwiązania

• start-upy zakładane na terenie uczelni przez profesorów na na swoim tere-nie, co czyni ją bardziej innowacyjną i przekłada się na dodatkowe punkty, co poprawia jego pozycję przetargową przy aplikowaniu o granty (więc w efekcie na potencjalny zysk finansowy).

Postulaty pracowników uczelni wyższych dotyczące współpracy przy komercjali-zacji wyników badań:

• wzajemna znajomość specyfiki pracy uczelni i biznesu, rozumienie ograniczeń• elastyczność uczelni – możliwość ominięcia niektórych struktur, gotowość do

tworzenia zespołów międzywydziałowych, interdyscyplinarnych. Być może potrzebny jest mechanizm, który narzuci konieczność projektowej współ-pracy międzywydziałowej. Takie rozwiązanie zwiększyłoby elastyczność uczelni jako partnera, mogłoby także służyć przepływowi informacji między wydzia-łami, współdzieleniu aparatury i badań, co – jak wykazało badanie – jest jedną z barier rozwoju polskiej nauki

• lepsze dopasowanie tematyki i zakresu prowadzonych na uczelni badań, dokto-ratów do potrzeb rynku i społeczeństwa

• wzmocnienie ścieżki komercjalizacji, prowadzącej od uzyskanego wyniku badania do komercjalizacji – czyli ścieżki, w której naukowiec nie jest podwy-konawcą firm, a inspiracja przychodzi od strony nauki, a nie z potrzeby rynku

60


Ścieżka wdrożeniowa: wynalazek zgłoszenie uczelni uczelnia zakłada spółkę, daje finansowanie na początek, szuka inwestorów gdy jest inwestor, uczelnia się wycofuje. Pracownik naukowy

• finansowanie innowacji niezależnie od wyniku badań – dopuszczenie porażki lub uzyskania innego wyniku niż zamierzony. To bardzo ważny czynnik sprzy-jający pracy nad prawdziwie innowacyjnymi rozwiązaniami

Rozwiązania à la DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency – ame-rykańska agencja rządowa ds. rozwoju technologii wojskowej), gdzie nie skutecz-ność jest najważniejsza, lecz jakość rozwiązań – skuteczność mają na poziomie zaledwie kilku procent, ale wśród tych kilku procent jest np. internet. Założenie, że pośród stu szalonych pomysłów dziesięć wypali, a jeden z tych dziesięciu to będzie hit. A u nas wszystko jest twardo, racjonalnie: masz pomysł, opisujesz go od A do Z, masz wszystko rozpisane i wszystko realizujesz potem dokładnie tak, jak jest rozpisane, a na końcu ogłaszasz sukces. Pracownik naukowy

Doświadczenia we współpracy – perspektywa pracowników instytutów badawczychInstytuty reprezentowane w badaniu miały bardzo różną sytuację – od sta-łej współpracy z dużym biznesowym partnerem, przez bycie podwykonawcą w branży farmaceutycznej, po osobiste poszukiwanie możliwości wykorzysta-nia dokonanego odkrycia. Trudno z tak zróżnicowanych doświadczeń wyciągnąć wiążące wnioski. Respondenci podzielili się jednak także opiniami dotyczącymi komercjalizacji wyników badań naukowych z perspektywy szerszej niż doświad-czenie ich instytutu.

Wskazali następujące bariery:• Niskie zainteresowanie przedsiębiorców innowacjami wynikające z niskiej

skłonności do ryzyka oraz ze struktury przedsiębiorstw w Polsce – 90% to mikro i małe przedsiębiorstwa, które nie mają funduszy na innowacje i nie są nimi zainteresowane. Ta sytuacja ulega zmianie, ponieważ pojawia się coraz więcej start-upów – jednak procentowo nadal niewiele się zmieniło.

W Polsce innowacjami jest zainteresowanych tylko 0,2% dużych firm – czyli obracamy się w bardzo wąskim gronie. Pracownik instytutu

• Brak umiejętności współpracy sektora naukowego z biznesem – mówienie róż-nymi językami, różne oczekiwania, brak informacji zwrotnych z obu stron.

61


Naukowiec musi być przedstawicielem handlowym i marketingowcem. Nikt mu nie pomoże. A znaczna większość naukowców nie ma takich kwalifikacji i jest pozostawiona sama sobie. Pracownik instytutu

Fundusz przysłał mi projekt biznes planu – 4 opracowują oni, a 8 ja. Nie dałbym sobie rady, gdyby nie to, że pomyślałem wcześniej o opracowaniu opi-nii o wartości komercyjnej wynalazku. Miałem na to fundusze z Narodowego Centrum Badań. Pracownik instytutu

•Konieczność znalezienia partnera biznesowego – konsorcjum z przedsię-biorcą jest dobrym rozwiązaniem z punktu widzenia potencjalnego wdro-żenia, ale nakłada na świat nauki dodatkowy obowiązek znalezienia takiego partnera, co przy dość osobnym funkcjonowaniu obu tych światów nie jest zadaniem prostym. Dodatkowo firmy generalnie są zainteresowane zyskiem, a nie inwestowaniem w rozwój nauki, więc nie jest łatwo je przekonać do zaangażowania się.

To jest problem, bo nawet jak ma się pomysł, to trzeba jeszcze znaleźć zain-teresowanego nim przedsiębiorcę, a zainteresowanie innowacjami jest niskie. I to właśnie ten przedsiębiorca pozyskuje pieniądze w dostępnej dla nas ścieżce. Pracownik instytutu

Firmy trudno jest zachęcić do współpracy, jeśli nie widzą możliwości zarobku. Pracownik instytutu

•Brak pośrednika, który mógłby wesprzeć naukowców w sprawach formal-nych – opisaniu patentu i zajęciu się całą stroną administracyjno-dokumen-tacyjną.

• Brak długofalowego finansowania wieloletnich projektów pozwalających na prowadzenie ciągłych prac badawczych, dojście do innowacyjnego rozwiąza-nia, a przy okazji zapewniających instytutowi utrzymanie.

Trzeba zdawać sobie sprawę, że żeby coś wytworzyć, trzeba najpierw zain-westować. Politycy nie do końca zdają sobie z tego sprawę, postrzegają pojęcie innowacji, modeli naukowych w kontekście czterech lat kadencji, nie obcho-dzi ich, co będzie za 10–20 lat, a tu jest potrzebne spojrzenie długofalowe. Pracownik instytutu

62


Typy współpracya. Stała współpraca, wiele patentów i wdrożeńInstytut branżowy, od lat zorientowany na badania stosowane i związany przede

wszystkim z jednym, dużym partnerem biznesowym, ma duże doświadczenie ryn-kowe. Opracowuje i sprzedaje dużo licencji, zna i na bieżąco monitoruje potrzeby swojego biznesowego partnera. Współpracuje także z mniejszymi firmami, star-t-upami, uczelniami.

Wyspecjalizowany i zorientowany na komercjalizację wyników badań – nie pro-wadzi dydaktyki, publikacje mają mniejsze znaczenie. Posiada wiele patentów, nie-których wyników badań nie patentuje, aby mogły stanowić jego know-how. Do realizacji swoich projektów zatrudnia podwykonawców.

Pozycja tego instytutu jest unikatowa. Jego doświadczenie i relacje z firmami przypominają bardziej relacje między dwoma podmiotami biznesowymi niż współpracę międzysektorową. Dodatkowo branża, w której instytut jest aktywny, jest wyjątkowo otwarta na poszukiwanie, ma duże zapotrzebowanie na badania i dobrą kondycję finansową. Instytut jest więc do pewnego stopnia w idealnym położeniu.

b. Współpraca w charakterze podwykonawcyInstytut wykonuje podzespoły na zlecenie firm – przede wszystkim zagranicz-

nych. Są to np. sondy do mikroskopów sił atomowych. Albo detektory promie-niowania pozwalające odkryć nowe pierwiastki. Produkty są bardzo wyspecjalizo-wane, a tym samym niszowe i grono ich odbiorców jest niewielkie. Jednak nawet gdyby instytut chciał sprzedawać wyprodukowane sondy, to na przeszkodzie stoi brak działu marketingu.

c. Współpraca w charakterze podwykonawcyInstytut prowadzi badania kliniczne etapu I i II na zlecenie koncernów farmaceu-

tycznych. W przypadku badań etapu I ścieżka jest dość prosta – to są badania pod-stawowe finansowane przez NCN. Ten etap badań firmy farmaceutyczne są także w stanie wykonać same, w swoich laboratoriach, rękami swoich badaczy. Do etapu II jednak potrzebują dostępu do pacjentów, co instytut może zapewnić. Ta współ-praca daje jednak wyłącznie korzyści finansowe. Naukowcy nie mają dostępu do wyników badań, nie wiedzą nawet, w jakiej grupie się znaleźli – czy podają lek czy placebo. To wywołuje frustrację, poczucie nierównorzędnego traktowania.

63


Mają lek przetestowany w warunkach laboratoryjnych, a do instytutu przy-chodzą po badania kliniczne, ponieważ ma dostęp do pacjentów. Przekazują środki dla instytutu i dla lekarzy, którzy podają lek pacjentom. Ale tu nie cho-dzi o naukę, tylko o zysk. Zlecająca badania firma zastrzega sobie prawa do wszystkiego – lekarze nie mają często nawet dostępu do danych, nie wiedzą, czy podają lek czy placebo. Firma bierze wszystko. Badaczowi pozostaje tylko zysk finansowy. Jesteśmy wyrobnikami. Pracownik instytutu

d. Wynalazek bliski wdrożeniaW instytucie opracowana została superkataliza – proces, który może przyspie-

szyć przebieg reakcji chemicznych minimum czterokrotnie. Potencjalnie może to przynieść wielkie oszczędności w procesie produkcji. Respondent zrobił zgłoszenie patentowe (patent należy do instytutu) i zaczął szukać odbiorcy. Szukał go sam, nie korzystając z niczyjego pośrednictwa: telefonował, wysyłał maile. Dwa przedsiębior-stwa zgłosiły zainteresowanie, jedno zgłosiło prace wykonawcze. Dalszy etap współ-pracy nie nastąpił z przyczyn zewnętrznych (obie firmy to spółki Skarbu Państwa, nastąpiły zmiany personalne i komunikacja się urwała).

Ponieważ na rozwój procesu była dotacja, prace nad nim trwały – został opraco-wany prototyp, który może posłużyć do dalszego śledzenia procesu i potencjalnie doprowadzić do gotowości do produkcji. Do instytutu zgłosił się fundusz inwesty-cyjny, który dowiedział się o wynalazku z mediów. Zaproponowali założenie spółki celowej mającej produkować urządzenia do wykonywania superkatalizy. Respon-dent musi obecnie wypełnić biznesplan – co jest wymagającym zadaniem, ponieważ zakłada, że naukowiec ma rynkowe kompetencje.

Postulaty instytutów badawczych dotyczące współpracy przy komercjalizacji wyników badań:

1. Wsparcie zespołu naukowców w zakresie wiedzy i kompetencji rynkowych, marketingowych – powołanie komórki (w instytucie lub centralnie) odpowie-dzialnej za komunikację z firmami, poszukiwanie odpowiednich partnerów biznesowych do projektów, wypełnianie biznesowych dokumentów (np. biz-nesplanów).

2. Wsparcie zespołu naukowców przez innych potrzebnych specjalistów – np. rzecznika patentowego czy inne osoby o specjalistycznej wiedzy. Pomogłoby to odciążyć naukowców i pozwoliło im skupić się na pracy naukowo-badawczej.

64


3. Stymulowanie otwartości biznesu na innowacje, chęci inwestowania w nie przez różnego rodzaju zachęty – np. podatkowe.

4. Opracowanie ścieżki komercjalizacji wyników badań naukowych prowadzącej od wyniku badania do wdrożenia – w przypadku odwrotnej kolejności czę-sto współpraca kończy się na wykonywaniu badań dla biznesu, roli podwyko-nawcy bez żadnego zysku dla pracy naukowej ani naukowej satysfakcji.

Doświadczenia we współpracy – perspektywa przedstawicieli firmKierując się swoim doświadczeniem i obserwacjami, respondenci wskazali następu-jące bariery współpracy nauki i biznesu:

• problem z innowacją – bardzo innowacyjne rozwiązania są często niespójne ze strategią firmy lub oderwane od realiów rynku, co zmniejsza gotowość formy do inwestowania w takie innowacje i zwiększa nieufność wobec innowacji, jeśli ich poszukiwanie nie wynika z analizy rynku i potrzeb firmy

• problem z patentami i z własnością intelektualną – uczelniom często zależy na dostępie do własności intelektualnej, chcą móc publikować wyniki swojej pracy, ale z punktu widzenia przedsiębiorstw jest to tajemnica handlowa, któ-rej nie chcą ujawniać, by móc czerpać z niej zyski finansowe i przewagę kon-kurencyjną. Ośrodki naukowe patentują czasem swoje rozwiązania, ale jakość patentów jest niska – naukowcy nie korzystają z pomocy doradcy patentowego, okrajają ochronę patentową, ponieważ jest ona kosztowna i w efekcie rozwiąza-nie nie jest – z punktu widzenia firmy – chronione skutecznie

Patenty uzyskiwane przez uczelnię mają zwykle bardzo niską jakość. Są źle napisane, obejmują wąski zakres zabezpieczeń, nie obowiązują na wszystkich ważnych dla firmy rynkach. Uczelnie nie korzystają z usług dobrych kance-larii zewnętrznych, a ich wewnętrzni rzecznicy patentowi zwykle nie mają wystarczających kompetencji do napisania dobrego z punktu widzenia firmy patentu. Przedstawiciel firmy

• bariera mentalnościowa – brak zaufania do biznesu, podejrzliwość, traktowa-nie z góry, deprecjonowanie kompetencji przedstawicieli biznesu. Istnieje także mentalnościowa bariera przed dorabianiem się na pracy naukowej – według stereotypowego podejścia praca naukowa powinna być wykonywana dla idei, dla dobra nauki, a nie dla wzbogacenia się

Przekonanie, że: nawet jak z wami podpiszę umowę o poufności, to mnie okradniecie z pomysłu. Przedstawiciel firmy

65


Polski wynalazca, zanim spotka się z inwestorem, oczekuje, że ten na piśmie zobowiąże się, że nie wykorzysta jego wynalazku. Przedstawiciel firmy

• czas – bardzo długi z punktu widzenia firmy czas realizacji projektów, wydłu-żony przez wewnętrzne procedury i administrację

Wszystko jest rozlazłe, brak koordynacji, każda sprawa trwa bardzo długo. Przedstawiciel firmy

• skomplikowana, wyczerpująca biurokracja – wiele dokumentów, wiele podpi-sów, hierarchiczna struktura ośrodków naukowych

• bariera związana z rozwijaniem cudzych pomysłów – ośrodki naukowe nie mają ścieżek pracy nad pomysłami pochodzącymi z prywatnych instytucji badaw-czych, nie wiedzą jak to wycenić, jak procedować.

Typy współpracya. Stała współpraca, wiele patentów i wdrożeńFirma korzysta z trzech form współpracy z uczelniami:

1. współpraca komercyjna – firma zleca badania czy wykonanie elementu projektu, ponieważ sama nie ma odpowiedniej infrastruktury

2. współpraca długoterminowa – ma na celu poszukiwanie rozwiązania problemu

3. współpraca edukacyjna – pomaga budować mosty między firmą a uczelnią. W ramach tej współpracy umożliwia studentom odbywanie części praktyk w firmie, planowane są także doktoraty wdrożeniowe.

Obie strony odnoszą zysk z tej współpracy: firma otrzymuje pomoc w rozwiązy-waniu problemów, dostęp do laboratoriów i wsparcie kompetencyjne naukowców (np. jako konsultantów). Uczelnia zyskuje lepsze zrozumienie potrzeb rynku, umie-jętność komunikacji ze światem biznesowym oraz korzyść finansową. Przykładami współpracy mogą być opracowane przez uczelnię innowacje produktowe, które są odpowiedzią na potrzebę rynku – raczej w ramach ścieżki pierwszej (współpraca komercyjna).

b. Współpraca przy opracowaniu nowego produktu wkrótce się kończy, plano-wane wdrożenie

Bodźcem była potrzeba wprowadzenia nowego produktu, do jego opracowania potrzebne było finansowanie i wsparcie badawcze. Firma zwróciła się do instytutu

66


i napisała wniosek do NCBR. Grant przyznano, praca się kończy, wdrożenie plano-wane w 2020 roku.

Było to jednak bardzo frustrujące doświadczenie, głównie z powodu różnicy w podej-ściu, w mentalności. Firma oczekiwała także większego skupienia instytutu na pracy przy nowym produkcie, krótszego czasu prac i lepszego zrozumienia swoich potrzeb.

Miałem wrażenie, że zespół pracował tylko od czasu do czasu. Że na dwóch biegach chodzimy: my lecimy, a oni jak ślimaczek chodzą sobie po polu. Przedstawiciel firmy

Efektem tego doświadczenia była niechęć do wchodzenia w takiego rodzaju współ-pracę z ośrodkiem naukowym. Firma deklarowała, że następnym razem poszuka prywatnego ośrodka badawczego.

Więcej już bym się na taką współpracę nie zdecydował. Wolałbym raczej wziąć te pieniądze z grantu, znaleźć jakieś prywatne laboratorium – zrobilibyśmy to dużo szybciej i bezproblemowo. Przedstawiciel firmy

Pozostałe zaproszone do udziału w badaniu firmy nie opowiadały o szczegółach swojej współpracy z ośrodkami naukowymi, traktując wspólne projekty jako tajem-nicę przedsiębiorstwa albo miały doświadczenie współpracy polegające głównie na korzystaniu z eksperckich konsultacji lub zlecaniu wykonania konkretnej usługi (np. druk 3D). Ten rodzaj współpracy nie służył komercjalizacji wyników badań ani nie wymagał zewnętrznego finansowania.

Postulaty przedstawicieli firm dotyczące współpracy przy komercjalizacji wyników badań:

• Silniejsze wiązanie prowadzonych w ośrodkach naukowych badań z rynkiem po to, aby zbliżać świat naukowy do rynkowej rzeczywistości i ułatwiać dialog z firmami. Temu celowi mogą służyć różne działania – np. wdrożeniowe prace naukowe, spon-sorowane doktoraty, powiązanie procesu kształcenia z poznawaniem rzeczywistości rynkowej, wspólne międzysektorowe przedsięwzięcia badawcze, konferencje itp.

W USA, gdzie studiowałem, praca magisterska czy doktorska musi mieć wymiar praktyczny. Trzeba umieć powiedzieć, czemu to służy i do czego może być wykorzystane. Przedstawiciel firmy

67


Firma bierze kogoś z uczelni, sponsoruje mu doktorat i ta osoba musi oczywiście dostarczyć jakieś dane, firma ma konkretne oczekiwania. Przedstawiciel firmy

• Wprowadzenie zmian na poziomie prawnym gwarantujących automatyczną ochronę własności intelektualnej. Takie rozwiązanie może być odpowiedzią na potrzebę środowiska naukowego oraz może skutkować większą otwartością, większym zaufaniem we współpracy z biznesem.

• Stworzenie pewnego rodzaju zachęt dla firm zwiększających opłacalność współ-pracy z ośrodkami naukowymi. Mogą to być rozwiązania podatkowe albo moż-liwość zatrudniania studentów na okres dłuższy niż miesięczny staż, żeby zdą-żyli wykonać pracę, która jest dla firmy rzeczywistym zyskiem.

Firmy zawsze kalkulują, czy dana współpraca jest dla niej opłacalna, dla każdej firmy najważniejsza jest maksymalizacja zysku i trzeba o tym pamię-tać; inwestycja w R&D też ma się zwracać/opłacać, np. jeśli można coś zro-bić taniej we własnym laboratorium, to nie szuka się kontaktu z uczelnią czy instytutem naukowym. Przedstawiciel firmy

• Zbudowanie w ośrodku naukowym komórki zatrudniającej osoby o kompeten-cjach menedżerskich, które będą partnerem do rozmowy z firmami. Taka osoba musi znać i rozumieć biznes, rynek, mieć wiedzę i kompetencje menedżerskie.

Potrzebny jest koordynator, który potrafi łączyć naukę i biznes. Przedstawiciel firmy

• W odniesieniu do finansowania wspólnych projektów – wprowadzenie moż-liwości wliczenia wynagrodzenia w koszty kwalifikowane – ma to znaczenie szczególnie w przypadku mniejszej firmy, dla której brak takiej możliwości może być czynnikiem uniemożliwiającym współpracę.

Doświadczenia we współpracy – perspektywa przedstawicieli sektora finansowegoBiorący udział w badaniu respondenci reprezentowali fundusze inwestycyjne oraz banki – mieli więc bardzo zróżnicowane doświadczenie. Ich klientem z reguły jest przedstawiciel biznesu – w tym także spółki będące uczelnianymi start-upami. W proces komercjalizacji wyników badań naukowych angażują się jako podmiot zapewniający finansowanie – czyli niejako w zamian za najczęściej wskazywany przez pozostałych respondentów podmiot finansujący: NCN czy NCBR. Pomimo że w wywiadzie respondenci z tej grupy odnosili się niejako do innego kawałka rze-

68


czywistości (żaden z reprezentantów środowiska naukowego czy biznesowego nie wspomniał o projektach finansowanych przez bank czy fundusz), to bariery odno-szące się do komercjalizacji wyników badań, które wskazali, były bardzo spójne z poprzednio wymienionymi.

Bariery dla komercjalizacji, z perspektywy przedstawicieli sektora finansowego, to:• Brak znajomości potrzeb rynku w świecie nauki – wiele projektów utyka na

etapie laboratorium, ponieważ powstawały w zupełnym „oderwaniu” od ryn-kowej potrzeby.

• Zbyt silna koncentracja podmiotów naukowych na zysku.

Uczelnia jest jak fundusz inwestycyjny. Zrobi 100 projektów, a wyjdą 3 i one pozwolą się utrzymać. Nie można ugrywać, co się da, na każdym. Przedsta-wiciel funduszu inwestycyjnego

• Dopasowanie projektu do wymogów programu, z którego ma być finansowany, a nie do rzeczywistych potrzeb rynku, koncentracja na uzyskaniu finansowa-nia, a nie na wprowadzeniu nowego rozwiązania/produktu. Ta bariera może wynikać z nieodpowiedniego podejścia firmy doradczej, która pomaga napisać wniosek i aplikować o środki, albo partnera biznesowego, który chce po prostu uzyskać środki finansowe, a nie wprowadzić innowację.

• Bardzo skomplikowane, szczegółowe wnioski czy produkty bankowe powo-dujące, że przez drobne niedociągnięcie dofinansowanie może zostać cofnięte. Zbytnia drobiazgowość w zasadach finansowania.

Skupienie tylko na sprawdzaniu punktów z opisu projektu, bez rozważenia sensowności np. zmiany jakiegoś punktu w trakcie realizacji; wskaźnik ponad życiem, np. kupiono pięć zamiast sześciu maszyn, więc wskaźnik niezrealizo-wany, chociaż szósta maszyna nie była potrzebna. Przedstawiciel funduszu inwestycyjnego

• Niejasności związane z prawem do własności intelektualnej – to zdaniem przed-stawicieli branży finansowej poważny hamulec procesu komercjalizacji i przy-czyna potencjalnych nieporozumień.

To jest obszar do uzgodnienia między firmą a uczelnią i trudno tu uspójnić interesy. Przedstawiciel funduszu inwestycyjnego

69


• Niska skłonność do ryzyka ze strony zarówno firm, jak i funduszy, brak otwar-tości na duże innowacje, wyjściowa nieufność wobec start-upów.

• Brak oferty dla mniejszych podmiotów – finansowanie poprzez NCN czy NCBR jest skupione na podmiotach dużych i stworzone z myślą o ich możliwościach.

• Nieadekwatne do rzeczywistości uczelnianej oczekiwania inwestorów – oczekują oni pracy full time i wyłączności, co w rzeczywistości uczelni nie jest możliwe.

• Niekompletność zespołu projektowego, brak managera, obsługi administracyj-nej, osób o kompetencjach rynkowych po stronie uczelni. Brak ogniwa, które dokona „excelowej analizy” szans rynkowych nowego rozwiązania.

Postulaty przedstawicieli sektora finansowego dotyczące zwiększenia szans komer-cjalizacji wyników badań:

• Otwarcie kanału bezpośredniego kontaktu, dotarcie do sektora nauki z infor-macją o możliwości współpracy podmiotów naukowych z funduszami w proce-sie komercjalizacji badań. Informacja powinna być wsparta przykładami, opi-sami przypadków, które dobrze zilustrują zasady i efekty współpracy między tymi podmiotami.

Pokazanie kilku przykładów projektów, które od etapu uczelni pozyskały finansowanie i osiągnęły sukces rynkowy – dobry przykład. To jest wyzwa-nie dla całej branży, pokazać to, używając haseł, bez konkretnych rozwiązań. Przedstawiciel funduszu inwestycyjnego

• Stworzenie jasnych zasad bezpośredniej współpracy między uczelnią/instytu-tem a funduszami.

• Zwiększenie liczby i zróżnicowanie możliwości pozyskiwania finansowania, wię-cej funduszy, różne rodzaje, np. fundusze poręczeniowe, platformy crowdfun-dingowe.

• Stworzenie szansy dla mniejszych firm i projektów – zaangażowanie samo-rządów, danie im możliwości wspierania mniejszych firm, lokalnych inno-wacji niekwalifikujących się do finansowania przez NCBR, zbudowanie sieci doradztwa skierowanej do mniejszych podmiotów, których nie stać na opła-cenie firmy doradczej.

• Stworzenie zespołów projektowych składających się z osoby z uczelni, z fun-duszu i kogoś, kto ma doświadczenie przy wdrażaniu podobnego rozwiązania – może to być osoba z uczelni z zagranicy, gdzie tego rodzaju rozwiązania są bardziej popularne.

70


• Stworzenie komórki, instytucji, która będzie pośredniczyła między światem nauki a biznesu.

Przydatna byłaby instytucja powołana do pośredniczenia między intelektu-alnym, oderwanym od płaskiej rzeczywistości językiem nauki a pragmatycz-nym umysłem biznesmena. Jeśli już ta forma komunikacji następuje, to jest to raczej ze strony środowiska biznesowego w kierunku akademickiego, rzadko w drugą stronę. Przedstawiciel banku

• Stworzenie okazji do kontaktu biznesu z nauką – wspólne konferencje, kon-gresy, eventy z elementami edukacyjnymi, o świecie nauki i o zasadach rynku.

Podsumowanie, wnioski i rekomendacjeWizerunek polskiej nauki i naukowca, jaki rysuje się na podstawie przeprowa-dzonych wywiadów, jest niejednoznaczny. Z jednej strony nauka polska kojarzy się z wysoką jakością, rzetelnością, elastycznością i kreatywnością, a z drugiej jest postrzegana jako nieżyciowa, „oderwana od realiów”, istniejąca tylko „dla samej sie-bie” i dla naukowców.

Analiza doświadczeń przedstawicieli świata biznesu wskazuje, że uczelnie wyższe i instytuty badawcze są trudnymi partnerami we współpracy. Hierarchiczność, sztyw-ność, rozbudowana administracja, brak elastyczności, brak lub trudna współpraca mię-dzywydziałowa (uczelnie), krótkowzroczne myślenie – to główne słabości świata nauki.

Hipotetycznie centra transferu technologii, Sieć Łukasiewicza, Konstytucja dla Nauki mają potencjał spowodowania pozytywnych zmian i stymulowania większej otwartości, aktywności instytucji naukowych.

Wszyscy badani są zgodni co do tego, że wizerunek polskiej nauki w Polsce i za granicą wymaga podjęcia efektywnych działań PR-owych. Wskazywano na potrzebę:

• nagłaśniania sukcesów polskiej nauki w kraju i za granicą,• promowania polskich naukowców, • zmiany wizerunku naukowca, który obecnie jest nieatrakcyjny, • wsparcia projektów naukowych przez polski rząd na arenie międzynarodowej.

Badanie pokazało także sporą wzajemną nieufność i dystans pomiędzy światem nauki a biznesu. Nauka postrzega biznes jako skoncentrowany wyłącznie na zysku, często neguje wiedzę i podważa kompetencje jego przedstawicieli, widzi świat biz-nesu jako zupełnie odrębny. Z kolei biznes postrzega naukę jako zamkniętą we wła-snym świecie, zajmującą się nieżyciowymi zagadnieniami, skostniałą i nieznającą

71


realiów rynku. Z badania wyraźnie wynika, że potrzeba budowania platformy dia-logu i porozumienia między tymi dwoma sektorami jest duża. To zresztą najczę-ściej zgłaszany postulat – przez każdą ze stron: potrzeba stymulowania kontak-tów, nawiązywania relacji; tworzenia komórek, które będą potrafiły rozumieć obydwa światy, „mówić w obu językach”. Obie strony potrzebują edukacji, żeby móc się dobrze rozumieć i współpracować.

Pozostałe postulaty odnoszą się przede wszystkim do następujących obszarów:

Obszar współpracyRespondenci proponowali wiele różnych działań zmierzających do inicjowania współpracy przedstawicieli każdej z zaproszonych do badania grup. Mogą to być mieszane zespoły zajmujące się komercjalizacją wyniku badania naukowego, w skład których wchodzą naukowcy, przedstawiciele biznesu, sektora finansowego, doradcy. Taki zespół mógłby być międzywydziałowy, międzysektorowy i międzynarodowy – osoba z zagranicy mogłaby dzielić się swoim doświadczeniem w komercjalizacji podobnego projektu.

Innym podobnym działaniem jest wprowadzenie doktoratów wdrożeniowych czy sponsorowanych – w porozumieniu z biznesem i innymi potrzebnymi partnerami, np. instytucją finansującą.

Potrzebne jest także ułatwienie kontaktu między przedstawicielami sektorów – wspólne konferencje, kongresy, eventy.

Obszar regulacjiZ badania bardzo jasno wynika, że potrzebne są regulacje prawne dotyczące ochrony własności intelektualnej – jest to obszar potencjalnie kreujący duże napięcie i budu-jący nieufność między nauką a biznesem. Bardzo istotna bariera komercjalizacji. Zasady dotyczące tego, co z danej współpracy ma biznes, a co nauka, powinny być jasno uregulowane.

Brakuje także zasad bezpośredniej współpracy banku czy funduszu inwestycyj-nego (lub innej niezależnej od państwa formy finansowania komercjalizacji wyni-ków badań) z ośrodkiem naukowym.

Obszar nowych działańJak wynika z badania, współpraca następuje najczęściej z inicjatywy biznesu, który zwraca się do nauki z problemem, zamówieniem czy zleceniem. Ścieżka wiodąca w przeciwnym kierunku wydaje się słabo przetarta. Wyjście od wynalazku zmienia relacje nauki i biznesu, jeśli jeszcze ten wynalazek powstaje z wiedzą o uwarunkowa-niach i potrzebach rynku, to współpraca ma szansę układać się tym lepiej.

72


Ciekawy jest także postulat włączenia samorządu w proces komercjalizacji wyni-ków badań naukowych. Obecnie fundusze i banki nie mają propozycji dla mniej-szych firm, które mogłyby być zainteresowane dostępem do wyników badań. Samorząd może być elementem tego procesu, jednym z aktorów zainteresowanym innowacjami o wymiarze lokalnym.

OPIS I SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADANIA

NA TEMAT WIZERUNKU POLSKIEJ NAUKI W KRAJU I ZA GRANICĄ

Część ilościowa

POPULACJA GENERALNA POLSKA

N = 1100CATI

75

Opis i szczegółowe wyniki badania(...) Część ilościowa

Poziom wiedzy Polaków na temat osiągnięć naukowych, wynalazków czy nowych technologii jest przeciętny. Więcej niż 6 na 10 badanych wskazuje, że zakres posia-danej przez nich wiedzy jest średni. Natomiast 3 na 10 swoją znajomość faktów naukowych ocenia jako niewielką. Tylko 9% ankietowanych wskazało, że posiada dużą wiedzę na tematy naukowe i interesuje się osiągnięciami nauki.

Q1. Jak ocenia Pan/i stopień swojej wiedzy na temat osiągnięć nauko-wych, wynalazków, nowych technologii?

BASE: TOTAL, [%], N = 1100

Analiza zróżnicowania wiekowego respondentów wykazała, że stosunkowo częściej dużą wiedzę naukową deklarują osoby w wieku 70+ oraz pięćdziesię-ciolatkowie i osoby najmłodsze (poniżej 30. roku życia). Osoby 70+ także, wraz z grupą czterdziestolatków, najczęściej deklarują niski poziom wiedzy na tematy naukowe.

Tabela 1. Jak ocenia Pan/i stopień swojej wiedzy na temat osiągnięć naukowych, wynalazków, nowych technologii?

Odpowiedzi z podziałem na przedziały wiekowe (w latach)

18–29 30–39 40–49 50–59 60–69 70+


11% 6% 7% 10% 4% 17%

Mam średni poziom wiedzy na ten temat, czasem mnie to interesuje

61% 68% 50% 69% 72% 39%

Wiem bardzo niewiele na ten temat, praktycznie mnie to nie interesuje

29% 26% 43% 21% 23% 44%

9%

61%

30%

0,1%

Wiem bardzo dużo na ten temat, interesuję

się tym

Mam średni poziom wiedzy na ten temat,

czasem mnie to interesuje

Wiem bardzo niewiele na ten temat, praktycznie mnie to

nie interesuje

Nie wiem/Trudno powiedzieć

76


Większość badanych deklaruje, że uczestniczy w obiegu informacji na temat osią-gnięć nauki, wynalazków i nowych technologii. Największy odsetek Polaków ogląda programy naukowe w internecie lub telewizji – więcej niż 7 na 10 ankietowanych podejmowało tą aktywność w ciągu roku poprzedzającego badanie. Przeszło 6 na 10 z kolei czytało doniesienia na temat osiągnięć nauki w internecie, a więcej niż co drugi badany rozmawiał na tematy związane z nauką ze swoją rodziną lub zna-jomymi. Zauważalnie niższy odsetek badanych korzysta z informacji naukowych w prasie drukowanej – 39%.

Tylko co piąty Polak w okresie 12 miesięcy przed badaniem czytał książki o tema-tyce naukowej lub odwiedzał wystawy, targi i wykłady naukowe, co wskazuje na małą popularność tych sposobów rozpowszechniania wiedzy i osiągnięć nauki.

Q2. Proszę pomyśleć o ostatnich 12 miesiącach i odpowiedzieć:

BASE: TOTAL, [%], N = 1100

Wyniki badania pokazują, że im niższy wiek, tym większy odsetek osób korzysta ze źródeł internetowych, aby zapoznać się z wiedzą na tematy naukowe: ponad 9 na 10 osób poniżej 30. roku życia czytało w minionym roku na temat osiągnięć naukowych


Czy odwiedzał/a Pan/i targi, wystawy, uczestniczył/a w konferencjach lub wykładach naukowych?

Czy czytał/a Pan/i książki poświęcone tematyce naukowej i wynalazkom?


Czy rozmawiał/a Pan/i z rodziną lub znajomymi na tematy związane z nauką i wynalazkami?


72% 27%

36%

41%

61%

78%

80%

62%

55%

39%

21% 1%

1%

4%

2%

20%

Tak Nie wiem / Trudno powiedziećNie

77


w internecie (dość aktywną grupą są także pięćdziesięciolatkowie). Osoby najmłodsze korzystają też ze źródeł drukowanych – co druga osoba deklaruje czytanie o nauce w pra-sie drukowanej, co stanowi drugi najwyższy odsetek (niższy jedynie od grupy 70+).

Tendencja do większej aktywności w kolejnych aspektach dotyczy osób młodszych: badani w wieku 18–29 lat najczęściej rozmawiają o nauce z rodziną lub znajomymi, a osoby w wieku 18–39 lat częściej deklarują czytanie książek związanych z nauką.

Tabela 2. Proszę pomyśleć o ostatnich 12 miesiącach i odpowiedzieć:

Odpowiedzi z podziałem na przedziały wiekowe (w latach)

18–29 30–39 40–49 50–59 60–69 70+

Czy czytał/a Pan/i o osiągnięciach nauko-

wych, wynalazkach w prasie drukowanej?

Tak 51% 40% 15% 21% 43% 66%

Nie 49% 60% 85% 75% 57% 34%

Nie wiem 0% 0% 0% 5% 0% 0%

Czy czytał/a Pan/i o osiągnięciach nauko-

wych, wynalazkach w internecie?

Tak 93% 86% 44% 62% 39% 29%

Nie 7% 8% 54% 32% 61% 71%

Nie wiem 0% 5% 2% 5% 0% 0%

Czy oglądał/a Pan/i programy w telewizji, internecie poświęcone

nauce, technologii, wynalazkom?

Tak 80% 85% 56% 82% 59% 68%

Nie 20% 15% 44% 16% 41% 32%

Nie wiem 0% 0% 0% 2% 0% 0%

Czy odwiedzał/a Pan/i targi, wystawy, uczestni-

czył/a w konferencjach lub wykładach naukowych?

Tak 25% 24% 14% 12% 25% 22%

Nie 75% 76% 86% 89% 75% 78%

Nie wiem 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Czytał/a Pan/i książki poświęcone tematyce

naukowej i wynalazkom?

Tak 30% 31% 18% 13% 20% 10%

Nie 70% 66% 80% 87% 80% 90%

Nie wiem 0% 3% 2% 0% 0% 0%

Rozmawiał/a Pan/i z rodziną lub znajomymi

na tematy związane z nauką i wynalazkami?

Tak 86% 64% 33% 38% 44% 61%

Nie 5% 34% 57% 63% 56% 39%

Nie wiem 8% 2% 10% 0% 1% 0%

Wiedza na temat osiągnięć i wynalazków wytworzonych przez polskich naukow-ców nie jest wśród Polaków powszechna. Znajomość polskich wynalazków zadekla-rowała mniej niż połowa ankietowanych (43%). Nieco większy odsetek osób, bo 46%, przyznaje, że nie zna odkrytych przez polskich naukowców urządzeń czy pro-duktów. Około 1 na 10 badanych nie potrafiło ustosunkować się do zagadnienia.

78


Q3. Czy zna Pan/i produkty, wynalazki wytworzone przez polskich naukowców?

BASE: TOTAL, [%], N = 1100

Respondenci, którzy zadeklarowali znajomość polskich wynalazków, zostali poproszeni o swobodne ich wymienienie. Ankietowani najczęściej wymieniali urzą-dzenia związane z eksploracją kosmosu – w tym części do łazika marsjańskiego – takich wskazań udzieliło 22% pytanych. Na drugim miejscu pod względem często-tliwości wskazań znalazł się grafen z odsetkiem rozpoznawalności na poziomie 15%. Wskazywano także wycieraczki samochodowe, lampę naftową i sztuczne serce.

Znaczny odsetek odpowiedzi znalazł się w kategorii inne ze względu na pojedyncze wskazania. Wśród wynalazków, które wymienili nieliczni respondenci, znalazły się: niebieski laser, hologram czy pojazd melex. Wymieniano także odkrycie polonu i radu.

TakNieNie wiem/ Trudno powiedzieć

11%

46%

43%

79


Q4. Jakie zna Pani produkty, wynalazki wytworzone przez polskich naukowców?

BASE: Q3 = TAK, [%], N = 430

Odpowiedzi osób, które znają polskie wynalazki. Pytanie otwarte – odpowiedzi swobodne.

W kolejnej części badania respondentom zaprezentowano nazwy 13 wynalazków i poproszono o wskazanie, czy ich autorami byli polscy czy niepolscy naukowcy. Warto nadmienić, że w przypadku niektórych wynalazków można wskazać więcej niż jednego autora, gdyż proces dochodzenia do ostatecznej technologii przebiegał etapami: pionierami urządzeń takich jak kinematograf czy hologram byli Polacy (por. pleograf ), jednak później były one rozwijane i udoskonalane przez zespoły z innych krajów.

Najwięcej badanych uważa, że polskim wynalazkiem jest lampa naftowa – więcej niż 7 na 10 badanych. Na kolejnych pozycjach uplasowały się: wykry-wacz metalu – 45%, i technologia wytwarzania grafenu – 37%. Warto zauwa-żyć, że najczęściej wymieniane przez ankietowanych wynalazki faktycznie zostały opracowane przez polskich naukowców, jednak odsetek prawidłowych odpowiedzi jest wysoki tylko w przypadku lampy naftowej. W przypadku tech-nologii wytwarzania grafenu blisko co drugi badany wybrał odpowiedź „trudno powiedzieć”.

Co więcej, wśród odpowiedzi na pytanie otwarte (powyżej) pojawiły się te same dwa wynalazki co w niniejszym pytaniu predefiniowanym. Są to grafen i lampa naftowa

Łazik marsjański, części do urządzeń wysyłanych w kosmos

Grafen

Wycieraczki samochodowe

Lampa naftowa

Sztuczne serce

Spinacz biurowy

Komputer

Kamizelka kuloodporna

Inne

22%

15%

10%

9%

2%

2%

2%

1%

48%

Lampa naftowa

Wykrywacz metalu

Grafen

Długopis


Semafor

Kasownik

Świetlówka

Kinematograf

Laptop

Telefon

Hologram

Maszyna parowa

80


– jednak ich rozpoznawalność w pytaniu swobodnym wynosi jedynie 15% (grafen) i 9% (lampa naftowa), co stanowi znacznie niższy odsetek niż osiągnięty w pytaniu wspomaganym.

Kolejne polskie wynalazki, takie jak kamizelka kuloodporna, semafor czy kasow-nik, zostały rozpoznane przez około 3 na 10 respondentów. Wskazuje to na dość niski poziom wiedzy na temat autorów pomysłów tych urządzeń. Przeszło 3 na 10 osób wskazały, że polskim wynalazkiem jest długopis, co nie znajduje potwierdzenia w faktach.

Wśród wynalazków zagranicznych, które najczęściej respondenci rozpoznali pra-widłowo, znalazły się telefon, laptop i maszyna parowa.

Poziom wiedzy w polskim społeczeństwie na temat osiągnięć polskich naukow-ców nie jest wysoki i jest to obszar potencjalnych działań popularyzujących, eduka-cyjnych, promocyjnych.

Q5. Jak Pan/i sądzi, czy następujące wynalazki są polskie czy zagraniczne?

BASE: TOTAL, [%], N = 1100

Lampa naftowa

Wykrywacz metalu

Grafen

Długopis


Semafor

Kasownik

Świetlówka

Kinematograf

Laptop

Telefon

Hologram

Maszyna parowa

19% 9% 72%

27% 45%

49% 37%

24% 31%

24% 31%

36% 31%

35% 28%

32% 22%

27% 16%

12% 12%

11% 11%

34% 11%

18% 10%

28%

14%

45%

44%

33%

37%

46%

57%

76%

78%

55%

72%

Zagraniczny Nie wiem / Trudno powiedzieć Polski

81


Zdecydowana większość respondentów pozytywnie ocenia osiągnięcia polskiej nauki – przeszło 7 na 10 ankietowanych przyznało ocenę zdecydowanie lub raczej pozytywną, przy czym najczęściej wybieraną odpowiedzią było „raczej pozytywnie”. Tylko 9% Polaków ocenia osiągnięcia polskiej nauki negatywnie, a co piąty nie potrafił zająć jednoznacznego stanowiska.

Q6. Jak ocenia Pan/i osiągnięcia polskiej nauki?

BASE: TOTAL, [%], N = 1100

Respondenci wypowiedzieli się także na temat poszczególnych aspektów kondycji i wizerunku polskiej nauki. Większość badanych (7 na 10 osób) zgadza się z twier-dzeniem, że polska nauka posiada dobre kadry profesorskie. Kolejne aspekty, które otrzymały stosunkowo najwyższe odsetki ocen pozytywnych, to: innowacyjność (64%), tworzenie praktycznej i użytecznej wiedzy (62%), rozpoznawalność na świe-cie (58%) i wysokie osiągnięcia na tle światowym (53%).

Największy odsetek badanych – przeszło co druga osoba – nie zgadza się z twier-dzeniem, że polska nauka jest odpowiednio wspierana przez państwo. Kolejne niżej oceniane aspekty to przełożenie polskiej nauki na sukcesy polskiej gospodarki i zapewnianie rozwoju kariery utalentowanym naukowcom. Według co czwartego respondenta polska nauka nie radzi sobie dobrze w dwóch ww. obszarach, a warto zauważyć, że są to obszary związane z praktycznym wykorzystaniem potencjału pol-skiej nauki.

27%

44%

18%

7%2% 2%


Raczej pozytywnie


Raczej negatywnie


Nie wiem/ Trudno powiedzieć

82


Q7. Na ile zgadza się lub nie zgadza Pan/i z następującymi stwierdze-niami? Proszę o wskazanie na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza „zdecydo-wanie się nie zgadzam”, 5 – „zdecydowanie się zgadzam”.

BASE: TOTAL, [%], N = 1100

Wśród najbardziej znanych polskich naukowców na pierwszej pozycji znalazła się Maria Skłodowska-Curie – styczność z tym nazwiskiem zadeklarowało 3 na 4 badanych Polaków. Kolejne postacie ze świata nauki, które respondenci wskazali, to Mikołaj Kopernik (30%) i Ignacy Łukasiewicz (25%). Pozostałe osoby są wymie-niane znacząco rzadziej – jak Zbigniew Religa – 5%, czy Aleksander Wolszczan – 2%. Wśród odpowiedzi „inne” znalazł się także Marian Rejewski.






Polska nauka nadąża za wymogami rynku i współczesnymi trendami

Polska nauka jest rozwinięta technologicznie

Polska nauka ma przełożenie na sukcesy polskiej gospodarki

Polska nauka zapewnia rozwój kariery utalentowanym naukowcom

Polska nauka jest odpowiednio wspierana przez Państwo

70% 23% 7%

12%

15%

21%

16%

22%

19%

26%

26%

52%

64% 24%

62% 23%

21%58%

53% 31%

47% 31%

46% 34%

41% 33%

40% 33%

22% 26%

Zgadzam się Ani się zgadzam, ani się nie zgadzam Nie zgadzam się

83


Q8. Jakich zna Pan/i polskich naukowców?

BASE: TOTAL, [%], N = 1100

Pytanie otwarte – odpowiedzi swobodne.

W kolejnym pytaniu respondentom przedstawiono nazwiska wybranych polskich naukowców. Spośród 12 osób, o które zapytano osoby ankietowane, najbardziej roz-poznawalne postacie to Mikołaj Kopernik i Maria Skłodowska-Curie – odpowied-nio 97% i 96% respondentów zetknęło się z tymi dwoma nazwiskami. Na kolej-nych miejscach pod względem rozpoznawalności uplasowali się Ignacy Łukasiewicz (77%) oraz Jan Heweliusz (56%).

Warto zauważyć, że trzy najbardziej znane postacie ze świata polskiej nauki powta-rzają się zarówno w pytaniu otwartym, jak i w odpowiedziach na pytanie predefinio-wane: są to nazwiska Kopernika, Skłodowskiej-Curie i Łukasiewicza.

O kolejnych naukowcach (Ignacy Domeyko, Stefan Banach) słyszała już mniej niż połowa Polaków (47% i 43%). Najmniejszą rozpoznawalność odnotowano dla takich naukowców jak: Jan Czochralski (7%), Stanisław Ulam (13%) i Marian Rejewski – członek grupy, która złamała szyfr niemieckiej enigmy podczas II wojny światowej (14%).

Poziom rozpoznawalności polskich naukowców może mieć związek z obecnością poszczególnych osobowości świata nauki w podręcznikach i programach eduka-cyjnych, ale także z ogólnym poziomem promocji osiągnięć polskiej nauki wśród społeczeństwa.

Maria Skłodowska-Curie

Mikołaj Kopernik

Ignacy Łukasiewicz

Zbigniew Religa

Aleksander Wolszczan

Sylwester Kaliski

Michał Kleiber

Stefan Banach

Karol Olszewski

Alfred Tarski

Stanisław Ulam

Inni

75%

30%

25%

5%

2%

1%

1%

1%

1%

1%

0,4%

11%

84


Q9. O których naukowcach Pan/i słyszał/a?

BASE: TOTAL, [%], N = 1100

Respondenci mieli możliwość wskazania wielu odpowiedzi.

Według zdecydowanej większości Polaków polscy naukowcy są pozytywną wizy-tówką Polski poza granicami naszego kraju – uważa tak przeszło 9 na 10 zapytanych. Tylko 4% osób deklaruje opinię przeciwną.

Mikołaj Kopernik

Maria Curie-Skłodowska

Ignacy Łukasiewicz

Jan Heweliusz

Ignacy Domeyko

Stefan Banach

Ludwik Hirszfeld

Karol Olszewski

Kazimierz Funk

Marian Rejewski

Stanisław Ulam

Jan Czochralski


97%

96%

77%

56%

47%

43%

28%

27%

20%

14%

13%

7%

2%

85


Q10. Czy Pana/Pani zdaniem polscy naukowcy są pozytywną wizytówką Polski za granicą?

BASE: TOTAL, [%], N = 1100

Spośród ujętych w kwestionariuszu 4 typów instytucji naukowych najwięcej respondentów słyszało o Polskiej Akademii Nauk – takie wskazania odnotowano dla 93% badanych. Trzy czwarte ankietowanych słyszało ponadto o państwowych insty-tutach badawczych, takich jak np. Instytut Techniki Budowlanej. Zdecydowanie ina-czej sytuacja wygląda w zakresie rozpoznawalności centrów transferu technologii – o tych instytucjach słyszał tylko co piąty badany. Najmniejszy odsetek Polaków miał styczność z Siecią Badawczą Łukasiewicz – słyszało o niej tylko 16% ankietowanych.

Q11. Czy słyszał/a Pan/i o poniższych instytucjach naukowych?

BASE: TOTAL, [%], N = 1100

91%

5%4%

TakNieNie wiem/ Trudno powiedzieć

Polska Akademia Nauk

Państwowe Instytuty Badawcze (np. Instytut Techniki Budowlanej)

Centra Transferu Technologii

Sieć Badawcza Łukasiewicz

Tak Nie Nie wiem/ Trudno powiedzieć

93% 7%

25%

78%

78%

75%

21% 1%

16%

86


Przeszło 6 na 10 respondentów uważa, że polska nauka jest doceniana na arenie międzynarodowej – w tym największy odsetek, czyli blisko 40% pytanych, ocenił światowe uznanie dla polskiej nauki umiarkowanie pozytywnie (ocena 5 na 7-stop-niowej skali, gdzie 7 oznacza ocenę najbardziej pozytywną). Jedynie 8% badanych uważa, że polska nauka jest ceniona na świecie bardzo wysoko. Osoby, które uwa-żają, że osiągnięcia polskiej nauki nie są doceniane przez społeczność międzynaro-dową, stanowią 17% badanych.

Q12. Jak ocenia Pan/i uznanie dla osiągnięć polskiej nauki na arenie mię-dzynarodowej? Prosimy o ocenę na skali 7-stopniowej, gdzie 1 oznacza: polska nauka jest ceniona na świecie bardzo nisko, a 7: polska nauka jest ceniona na świecie bardzo wysoko.

BASE: TOTAL, [%], N = 1100

Wśród dziedzin polskiej nauki, których osiągnięcia są najbardziej znane na świecie, badani najczęściej wymieniają biomedycynę (29%) i chemię (27%). Na kolejnych pozycjach znalazły się automatyka i teleinformatyka. Najniższy odsetek Polaków uznaje, że polskie osiągnięcia z dziedziny „wytwarzanie” są najbardziej roz-poznawalne za granicą – uważa tak 2% osób.

4% 3%10%

23%

39%

14%8%

1 - polska nauka jest ceniona na świecie bardzo

nisko

2 3 4 5 6 7 - polska nauka jest ceniona na świecie bardzo

wysoko

87


Q13. Osiągnięcia której z dziedzin polskiej nauki są Pana/-i zdaniem najbardziej znane na świecie?

BASE: TOTAL, [%], N = 1100

Wśród głównych przeszkód w rozwoju polskiej nauki Polacy przede wszystkim wskazują zbyt niskie finansowanie perspektywicznych kierunków badań i naukow-ców. Takiej odpowiedzi udzieliło przeszło 7 na 10 badanych. Na drugiej pozycji pod względem częstotliwości wskazań znalazło się zjawisko odpływu utalentowa-nych naukowców za granicę (58%). Dla 3 na 10 ankietowanych problemem jest zbyt mała promocja osiągnięć polskiej nauki, a dla co czwartego respondenta – pro-gramy studiów niedopasowane do realiów rynku. Najmniejszy odsetek badanych (3%) uznał zacofanie technologiczne za problem polskiej nauki.

Biomedycyna

Chemia

Automatyka

Teleinformatyka

Materiały

Wytwarzanie


29%

27%

15%

10%

8%

2%

9%

88


Q14. Co Pana/-i zdaniem jest największą przeszkodą dla rozwoju polskiej nauki?

BASE: TOTAL, [%], N = 1100


PODSUMOWANIE• Poziom wiedzy Polaków na temat osiągnięć naukowych, wynalazków czy

nowych technologii jest przeciętny. Tylko 9% ankietowanych wskazało, że posiada dużą wiedzę na tematy naukowe, a 61% uznało poziom swojej wiedzy za średni.

• Większość Polaków deklaruje, że uczestniczy w obiegu informacji na temat osiągnięć nauki, wynalazków i nowych technologii – przeszło 7 na 10 osób ogląda programy naukowe w internecie lub telewizji. Widoczna jest tendencja, że im niższy wiek, tym wyższy odsetek osób korzysta ze źródeł internetowych:

Zbyt niskie finansowanie perspektywicznych kierunków badań i naukowców

Odpływ utalentowanych naukowców za granicę

Zbyt mała promocja osiągnięć polskiej nauki

Programy studiów niedopasowane do realiów współczesnego rynku

Niski stopień komercjalizacji wyników badań naukowych

Zbyt mała skala współpracy zagranicznej

Braki odpowiedniej kadry

Zacofanie technologiczne

Inne


71%

58%

30%

26%

13%

12%

7%

3%

1%

5%

89


ponad 9 na 10 osób poniżej 30. roku życia czyta na temat osiągnięć naukowych materiały dostępne w internecie.

• Zdecydowana większość respondentów pozytywnie ocenia osiągnięcia polskiej nauki – przeszło 7 na 10 ankietowanych przyznało ocenę zdecydowanie lub raczej pozytywną. Najwięcej badanych (7 na 10 osób) zgadza się z twierdze-niem, że polska nauka posiada dobre kadry profesorskie. Pozytywnie oceniono także innowacyjność polskiej nauki (64%) oraz fakt tworzenia praktycznej i użytecznej wiedzy (62%). Wśród ocen najniższych znalazło się przełożenie polskiej nauki na sukcesy polskiej gospodarki i zapewnianie rozwoju kariery utalentowanym naukowcom – warto zauważyć, że są to obszary związane z praktycznym wykorzystaniem potencjału polskiej nauki. Przeszło co druga osoba uważa, że polska nauka nie jest odpowiednio wspierana przez państwo.

• Znajomość polskich wynalazków deklaruje tylko 43% Polaków. Najbardziej znane polskie wynalazki to: lampa naftowa, technologia wytwarzania grafenu i urządzenia do eksploracji kosmosu (łazik marsjański). Wymieniane są także wycieraczki samochodowe i wykrywacz metalu (min). Poziom wiedzy w polskim społeczeństwie na temat osiągnięć polskich naukowców nie jest wysoki i jest to obszar potencjalnych działań popularyzujących, edukacyjnych, promocyjnych.

• Trzy najbardziej znane postacie ze świata polskiej nauki to Mikołaj Kopernik, Maria Skłodowska-Curie i Ignacy Łukasiewicz. Pozostałe nazwiska pojawiają się znacznie rzadziej. Poziom rozpoznawalności polskich naukowców może mieć związek z obecnością poszczególnych osobowości świata nauki w podręcz-nikach i programach edukacyjnych, ale także z ogólnym poziomem promocji osiągnięć polskiej nauki wśród społeczeństwa.

• Polska Akademia Nauk jest instytucją o wysokiej rozpoznawalności – takie wskazania odnotowano dla 93% badanych.

• Przeszło 6 na 10 respondentów uważa, że polska nauka jest doceniana na are-nie międzynarodowej, a według zdecydowanej większości Polaków polscy naukowcy są pozytywną wizytówką Polski poza granicami naszego kraju.

• Wśród dziedzin polskiej nauki, których osiągnięcia są najbardziej znane na świecie, badani najczęściej wymieniają biomedycynę (29%) i chemię (27%).

• Wśród głównych przeszkód w rozwoju polskiej nauki Polacy przede wszyst-kim wskazują zbyt niskie finansowanie perspektywicznych kierunków badań i naukowców oraz zjawisko odpływu utalentowanych naukowców za granicę.

POPULACJA UNII EUROPEJSKIEJ

N = 1000CAWI

91


Ocena stopnia wiedzy na temat osiągnięć technologicznychStopień wiedzy mieszkańców Europy z zakresu dorobku naukowego, wynalazków czy nowych technologii jest przeciętny. Średnią znajomość osiągnięć nauki deklaruje 65% badanych. Wysokie zainteresowanie tematyką naukową wykazuje natomiast niespełna co czwarty zapytany Europejczyk, a co dziesiąty wie na ten temat bardzo niewiele.


BASE: TOTAL, [%], N = 1000

Podejmowanie aktywności związanych z poszerzaniem wiedzy na temat osiągnięć naukowychZnaczna większość mieszkańców Europy w ostatnich dwunastu miesiącach poprze-dzających pomiar brała udział w czynnościach umożliwiających zdobywanie wiedzy o nauce. 8 na 10 badanych oglądało programy w telewizji i/lub internecie poświę-cone nauce, technologii czy wynalazkom, 78% czytało na temat dorobku nauko-wego w internecie, a 76% prowadziło z najbliższymi rozmowy, których przedmio-tem była nauka i wynalazki. Mniej popularne są pozostałe aktywności, gdzie odsetek deklaracji twierdzących jest mniejszy niż 50% ogółu wskazań. W ostatnim roku 48% ankietowanych Europejczyków czytało o osiągnięciach naukowych w prasie drukowanej, a 4 na 10 korzystało z książek o powyższej tematyce. W analizowanym okresie najmniej respondentów uczestniczyło w konferencjach, wykładach nauko-wych czy odwiedziło wystawy, targi poświęcone nauce (36%).

24%

65%

10%


Mam średni poziom wiedzy na ten temat, czasem mnie to

interesuje

Wiem bardzo niewiele na ten temat, praktycznie mnie to

nie interesuje

92



BASE: TOTAL, [%], N = 1000

Znajomość osiągnięć polskich naukowcówWiedza na temat osiągnięć polskich naukowców nie jest zbyt powszechna wśród Europejczyków. Jedynie trochę więcej niż co piąty zapytany mieszkaniec Europy sły-szał o produktach i/lub wynalazkach wytworzonych przez polskich badaczy.


BASE: TOTAL, [%], N = 1000

80% 20%

22%

24%

52%

60%

64%

78%

76%

48%

40%

36%





Czytał/a Pan/i książki poświęcone tematyce naukowej i wynalazkom?

Czy odwiedzał/a Pan/i targi, wystawy, uczestniczył/a w konferencjach

lub wykładach naukowych?

Tak Nie

TakNie

78%

22%

93


Co więcej, spośród respondentów, którzy deklarują znajomość polskich osią-gnięć naukowych, przeszło połowa nie potrafiła wymienić żadnych wynalazków, które zostały wytworzone przez polskich naukowców. Wśród spontanicznych odpowiedzi znalazły się także wynalazki Nikoli Tesli, który nie był polskim badaczem. Co dziesiąty zapytany wymienił odkrycia Marii Skłodowskiej-Curie, a niewielu mniej – spinacz biurowy (9%). Pozwala to wnioskować, że wiedza Europejczyków z zakresu osiągnięć Polaków jest co najmniej przeciętna. Choć rzadziej, to jednak wśród swobodnych odpowiedzi znalazły się także lampa naf-towa, kamizelka kuloodporna, odkrycia Mikołaja Kopernika, walkie-talkie, wykrywacz min, pleograf oraz grafen, których autorami są polscy naukowcy (od 5% do 1%).

Q4. Jakie zna Pani produkty, wynalazki wytworzone przez polskich naukowców? Proszę wymienić jakie.

Pytanie otwarte. BASE:

Czy zna Pan/i produkty…, [%], N = 220

Odkrycia Marii Curie-Skłodowskiej

Spinacz biurowy

Pasta do zębów

Wynalazki Nikoli Tesli

Lampa naftowa


Odkrycia Mikołaja Kopernika

Walkie-talkie

Wykrywacz min

Pleograf

Grafen

Inne

Nie wiem

10%

9%

7%

5%

5%

4%

4%

4%

3%

2%

1%

19%

54%

94


Mieszkańcy Europy wymienione w kwestionariuszu wynalazki dość często uważają za dzieło zagranicznych badaczy – nawet bezsprzecznie polskie wynalazki błędnie przy-pisuje przeszło co drugi ankietowany. Największy odsetek respondentów, którzy traf-nie wskazali polski produkt, uzyskały lampa naftowa, wykrywacz metalu oraz grafen (od 48% do 46%). Stosunkowo często z dorobkiem polskich badaczy kojarzone są produkty takie jak kasownik, semafor i kamizelka kuloodporna (44% do 41%).

Natomiast 36% badanych żywi błędne przeświadczenie, że pierwszy długopis na świecie pojawił się w Polsce. Odnośnie do odkryć takich jak kinematograf, holo-gram czy świetlówka – osoby ankietowane mogły posiadać wiedzę o wkładzie pol-skich badaczy w proces tworzenia tych wynalazków. Najczęściej Europejczycy pra-widłowo kojarzą telefon oraz laptop z dziełem zagranicznych odkrywców.


BASE: TOTAL, [%], N = 1000

48% 52%

53%

54%

56%

58%

59%

62%

64%

65%

69%

72%

80%

82%

47%

46%

44%

42%

41%

38%

36%

35%

31%

28%

20%

18%

Lampa naftowa

Wykrywacz metalu (min)

Grafen

Kasownik

Semafor


Świetlówka

Długopis

Kinematograf

Hologram

Maszyna parowa

Laptop

Telefon

polski zagraniczny

95


Ocena osiągnięć polskiej naukiWięcej niż co drugi zapytany mieszkaniec Europy miał trudność z jednoznaczną oceną osiągnięć polskiej nauki, co może mieć związek ze stosunkowo przecięt-nym poziomem wiedzy na temat dokonań Polaków w obszarze nauki. Natomiast wśród pozostałych opinii wyraźnie przeważają oceny pozytywne. Dorobek polskich naukowców korzystnie oceniło ogółem 46% Europejczyków. Z kolei noty nega-tywne stanowią jedynie niewielki procent – poniżej 4%.


BASE: TOTAL, [%], N = 1000

Niełatwą kwestią dla badanych Europejczyków okazała się również ocena polskiej nauki w wyszczególnionych obszarach. W niemal wszystkich analizowanych aspektach odnoszących się do jakości polskiej nauki respondenci mieli dość dużą trudność w skon-kretyzowaniu swojej oceny. Brak jednoznacznych deklaracji może wynikać z niewiel-kiego zainteresowania osiągnięciami Polaków wśród mieszkańców krajów europejskich. Każde z eksplorowanych twierdzeń zanotowało mniej niż połowę wskazań pozytywnych.

Mieszkańcy Europy w największym stopniu zgadzają się z tym, że polska nauka ma przełożenie na sukcesy polskiej gospodarki (47%). W odniesieniu do pozostałych kwestii dominują oceny neutralne. W percepcji 4 na 10 badanych Europejczyków polska nauka jest innowacyjna. Tyle samo uważa, że w polskich ośrodkach naukowych powstaje praktyczna i użyteczna wiedza. Nieco mniej Europejczyków jest zdania, że polska nauka zapewnia rozwój kariery utalentowanym naukowcom oraz posiada

20%

26%

51%

3%0,5%


Raczej pozytywnie


Raczej negatywnie


96


dobre kadry profesorskie (po 37%). Niższy odsetek badanych kojarzy polską naukę z rozwojem technologicznym (34%) oraz wysokimi osiągnięciami naukowymi na tle światowym (31%). Z kolei niespełna co trzeci zapytany mieszkaniec Europy postrzega polską naukę jako nadążającą za wymogami rynku i współczesnymi trendami. Naj-mniej badanych uważa natomiast, że polska nauka jest rozpoznawalna na świecie. Takiego zdania jest niewiele więcej niż jeden na czterech zapytanych Europejczyków.


Respondenci oceniali każdy aspekt na 5-punktowej skali ocen. Powyższe zestawienie prezentuje łączne odsetki dla

odpowiedzi „zgadzam się” oraz „nie zgadzam się”, a także wartości neutralnych. BASE: TOTAL, [%], N = 1000

47% 45%

53%

51%

56%

56%

56%

57%

63%

50% 24%

8%

10%

10%

7%

7%

9%

7%

7%

40%

40%

37%

37%

34%

33%

29%

26%











97


Znajomość i ocena polskich naukowcówNajwiększą rozpoznawalność spośród polskich badaczy odnotowano w przypadku Marii Skłodowskiej-Curie i jest to odsetek na poziomie 56% wskazań. Dość znany jest jeszcze Mikołaj Kopernik, którego nazwisko kojarzy 43% zapytanych Euro-pejczyków. Znacznie mniej popularni są pozostali polscy naukowcy włączeni do ankiety. Odsetek powyżej 10% odnotowano w przypadku Stefana Banacha oraz Kazimierza Funka (13% oraz 12%). Co dziesiąty mieszkaniec Europy słyszał o Sta-nisławie Ulamie, Karolu Olszewskim i Janie Czochralskim. Mniejszą rozpozna-walność odnotowano w przypadku takich naukowców jak Ludwik Hirszfeld, Jan Heweliusz, Marian Rejewski, Ignacy Łukasiewicz oraz Ignacy Domeyko (od 9 do 5%). Warto również nadmienić, że więcej niż co piąty zapytany mieszkaniec Europy nie zna żadnego z ww. polskich badaczy.


Respondenci mieli możliwość wskazania wielu odpowiedzi. BASE: TOTAL, [%], N = 1000


Mikołaj Kopernik

Stefan Banach

Kazimierz Funk

Stanisław Ulam

Karol Olszewski

Jan Czochralski

Ludwik Hirszfeld

Jan Heweliusz

Marian Rejewski

Ignacy Łukasiewicz

Ignacy Domeyko

Żaden z nich

56%

43%

13%

12%

10%

10%

10%

9%

7%

7%

6%

5%

21%

98


Wizerunek polskiej nauki na świeciePomimo stosunkowo niskiej znajomości polskich osiągnięć w dziedzinie nauki zde-cydowana większość Europejczyków postrzega polskich naukowców jako dobrą wizytówkę kraju na arenie międzynarodowej.

Q9. Czy Pana/i zdaniem polscy naukowcy są pozytywną wizytówką Polski za granicą?

BASE: TOTAL, [%], N = 1000

Opinie Europejczyków na temat osiągnięć polskiej nauki na tle światowym są wyraźnie podzielone. Ogółem dominują wartości centralne (35%), a różnice w odsetkach odpowiedzi pozytywnych i negatywnych są stosunkowo niewielkie. Mimo to nieco więcej Europejczyków ulokowało swoje odczucia po prawej stronie skali – w kierunku ocen dodatnich. W całościowym spojrzeniu 36% mieszkańców Europy uważa, że polska nauka na świecie ceniona jest wysoko, podczas gdy prze-ciwnego zdania jest łącznie 29% zapytanych.

TakNie

84%

16%

99


Q10. Jak ocenia Pan/i uznanie dla osiągnięć polskiej nauki na arenie mię-dzynarodowej? Prosimy o ocenę na skali 7-stopniowej, gdzie 1 oznacza: polska nauka jest ceniona na świecie bardzo nisko, a 7 – polska nauka jest ceniona na świecie bardzo wysoko.

BASE: TOTAL, [%], N = 1000

W odniesieniu do wskazanych w kwestionariuszu dziedzin nauki Europejczycy nie wybrali jednej dominującej dziedziny naukowej, z której słyną Polacy na are-nie międzynarodowej. Mimo że najwięcej respondentów uznało, że Polska jest znana przede wszystkim z osiągnięć z zakresu automatyki (41%), to stosunkowo wysokie odsetki deklaracji notujemy również w obszarach chemii i biomedycyny (3% oraz 31%). Dalej uplasowały się procesy wytwarzania produktów (23%), a w percepcji co piątego respondenta Polska słynie z osiągnięć teleinformatycz-nych oraz produkcji takich materiałów, jak włókna chemiczne, technologie poli-merowe czy tworzywa elektroniczne. Warto podkreślić, że 14% Europejczyków jest zdania, że żadne z osiągnięć w wymienionych gałęziach nauki nie wyróżnia Polski na tle innych krajów.

4%6%

19%

35%

21%

7% 8%

1 - Polska nauka jest ceniona na świecie bardzo

nisko

2 3 4 5 6 7- Polska nauka jest ceniona na świecie bardzo

wysoko

Automatyka

Chemia

Biomedycyna

Wytwarzanie

Materiały

Teleinformatyka

Inne

Żadna z powyższych

100


Q11. Osiągnięcia której z dziedzin polskiej nauki są Pana/-i zdaniem najbardziej znane na świecie?25

BASE: TOTAL, [%], N = 1000

25 Automatyka – urządzenia mechaniczne, w tym pneumatyczne i hydrauliczne (np. zawory, siłowniki); elektryczne i elektromechaniczne (np. silniki elektryczne, elektrozawory, serwomo-tory, sprzęgła elektromagnetyczne, styczniki); elektroniczne – zarówno analogowe, jak i cyfrowe (np. mierniki, czujniki, przetworniki, rejestratory, systemy wizyjne i inne, przyrząd pomiarowy, przekaźniki, wzmacniacze, falowniki i inne urządzenia energoelektroniczne, mikroprocesory, mikrokomputery, mikrokontrolery, sterowniki mikroprocesorowe, programowalne sterowniki logiczne, sterowniki CNC, komputery wbudowane lub komputery przemysłowe, sterowniki PAC, wskaźniki, panele operatorskie, inne urządzenia sterownicze).

Biomedycyna – aparatura medyczna, technologie zwalczania chorób, w tym raka, opracowywanie przełomowych leków, inżynieria genetyczna.

Chemia – technologie chemiczne wykorzystywane w przemyśle ciężkim, spożywczym. Teleinformatyka – technologie informatyczne, informacyjne, logistyczne, magazynowania,

mikrotechnologia, nanotechnologia, fotonika, cyberbezpieczeństwo, programy komputerowe. Materiały – włókna chemiczne, technologie drewniane, polimerowe, włókiennicze, materiały

elektroniczne. Wytwarzanie – procesy produkcji produktów, w szczególności spawalnictwo, metalurgia,

odlewnictwo, ceramika, materiały budowlane, górnictwo.

Automatyka

Chemia

Biomedycyna

Wytwarzanie

Materiały

Teleinformatyka

Inne


41%

35%

31%

23%

20%

20%

3%

14%

101


PODSUMOWANIE• Ogólny poziom wiedzy mieszkańców Europy z zakresu dorobku naukowego,

wynalazków czy nowych technologii jest przeciętny – 65% Europejczyków wykazuje średnie zainteresowanie osiągnięciami naukowymi, podczas gdy wysoką znajomość w tym zakresie deklaruje niespełna co czwarty zapytany.

• Większość mieszkańców Europy w ostatnim roku oglądała programy w telewi-zji i/lub internecie poświęcone technologii lub wynalazkom, czytała na temat osiągnięć naukowych w internecie oraz rozmawiała z najbliższymi na tematy naukowe (od 80 do 76%).

• Znajomość polskiego dorobku naukowego wśród Europejczyków nie jest zbyt powszechna. Nieco więcej niż co piąty zapytany mieszkaniec Europy słyszał o produktach i/lub wynalazkach wytworzonych przez polskich badaczy.

• Dodatkowo wśród osób deklarujących wiedzę na temat polskich osiągnięć naukowych 54% nie potrafiło wymienić żadnych wynalazków, które zostały wytworzone przez polskich naukowców. Wśród spontanicznych deklaracji pojawiły się wynalazki niepolskie – odkrycia Nikoli Tesli. Spośród polskich wynalazków najczęściej wymieniano odkrycia Marii Skłodowskiej-Curie (10%) oraz spinacz biurowy (9%).

• Z listy różnych wynalazków najczęściej prawidłowo rozpoznawano jako pol-skie: lampę naftową, wykrywacz metalu oraz grafen (od 48 do 46%). Dość czę-sto z dorobkiem polskich badaczy kojarzone są produkty takie jak kasownik, semafor i kamizelka kuloodporna (44 do 41%).

• Więcej niż co drugi zapytany mieszkaniec Europy miał problem z klarowną oceną osiągnięć polskiej nauki, co może mieć związek z niewysokim poziomem wiedzy na temat osiągnięć polskiej nauki. Mimo to wśród pozostałych opinii znacznie przeważają oceny pozytywne nad negatywnymi (46% vs 4%).

• Dla mieszkańców Europy problematycznym zadaniem była także ocena pol-skiej nauki w poszczególnych jej obszarach. W niemal wszystkich analizowa-nych aspektach kondycji polskiej nauki respondenci mieli dość dużą trudność w jednoznacznej ocenie, co może wynikać z niewielkiego zainteresowania tymi kwestiami wśród mieszkańców krajów europejskich. Najwięcej badanych jest jednak zdania, że polska nauka przekłada się na sukcesy polskiej gospodarki (47%). Najmniej natomiast uważa, że osiągnięcia naukowe Polaków są rozpo-znawalne na arenie międzynarodowej (26%).

• Najbardziej rozpoznawalni polscy naukowcy to Maria Skłodowska-Curie (56%) i Mikołaj Kopernik – 43%. Znacznie mniej popularni są pozostali objęci badaniem polscy naukowcy. Dodatkowo warto zauważyć, że więcej niż jeden na pięciu mieszkańców Europy nie kojarzy żadnego polskiego naukowca.

102


• Pomimo stosunkowo niewielkiej znajomości polskich osiągnięć w dziedzinie nauki znaczna większość Europejczyków uważa polskich naukowców za dobrą wizytówkę kraju na świecie.

• Opinie Europejczyków na temat osiągnięć polskiej nauki na arenie międzyna-rodowej są podzielone. Ogółem dominują wartości centralne, neutralne (35%), a różnice w odsetkach odpowiedzi pozytywnych i negatywnych są stosunkowo niewielkie – jednak z przewagą ocen dobrych. W perspektywie ogólnej 36% mieszkańców Europy uważa, że polska nauka jest ceniona na świecie wysoko, podczas gdy przeciwnego zdania jest łącznie niespełna 3 na 10 zapytanych.

• Europejczycy nie wskazali jednej dominującej dyscypliny naukowej, z której przede wszystkim słyną Polacy poza granicami swojego kraju. Mimo że naj-więcej respondentów uznało, że Polska jest znana głownie z osiągnięć z zakresu automatyki (41%), to dość wysokie odsetki wskazań notujemy również w obszarach chemii (35%) i biomedycyny (31%).

POPULACJA GENERALNA STANÓW ZJEDNOCZONYCH

N = 1000CAWI

104


Ocena stopnia wiedzy na temat osiągnięć technologicznychPoziom wiedzy mieszkańców Stanów Zjednoczonych na temat osiągnięć nauko-wych, wynalazków czy nowych technologii jest dość przeciętny. Niemal 7 na 10 badanych swój zakres wiedzy na tematy naukowe określiło jako umiarkowany. Wysokie zainteresowanie tematyką naukową wykazuje natomiast 22% badanych Amerykanów, a niespełna co dziesiąty wie na ten temat bardzo niewiele.


BASE: TOTAL, [%], N = 1000

Mężczyźni wyraźnie częściej niż kobiety wykazują duże zainteresowanie tema-tyką naukową (30% vs. 14%). Co więcej, odsetek wskazań na wysoki zakres wiedzy w grupie mężczyzn jest wyższy niż w populacji ogólnej (o 8 pp.). Natomiast respon-dentki, w porównaniu do mężczyzn, w większym stopniu wykazują średnie i niskie zainteresowanie informacjami z obszaru nauki.

Częściowe zróżnicowanie w deklaracjach badanych można zauważyć również w podziale na wiek. Większą wiedzą o tematyce naukowej dysponują trzydziestolat-kowie (29%), ale też sześćdziesięciolatkowie (27%). Natomiast najstarsi respondenci (70+) najrzadziej wskazywali na wysoki poziom wiedzy w zakresie osiągnięć nauko-wych i technologicznych (13%), ale częściej niż pozostali deklarowali średnią zna-jomość faktów naukowych (81%). Najmniej zainteresowane tematyką naukową są natomiast osoby rekrutujące się z przedziałów wiekowych od 40. do 60. roku życia.

69%

9%

22%


Mam średni poziom wiedzy na ten temat, czasem mnie to

interesuje

Wiem bardzo niewiele na ten temat, praktycznie mnie

to nie interesuje

105


Wiem bardzo dużo na ten

temat, interesuję się tym



Wiem bardzo niewiele na ten

temat, praktycz-nie mnie to nie

interesuje

% % %

PłećKobieta 14% 73% 13%

Mężczyzna 30% 64% 6%

Wiek

18–29 24% 69% 7%

30–39 29% 65% 6%

40–49 21% 67% 12%

50–59 16% 71% 13%

60–69 27% 63% 11%

70 i więcej 13% 81% 6%

Znaczna większość Amerykanów w ostatnich dwunastu miesiącach poprzedza-jących badanie oglądała programy w telewizji i/lub internecie poświęcone nauce, technologii czy wynalazkom (83%) oraz czytała o osiągnięciach naukowych w inter-necie (82%). Wysoki odsetek zapytanych deklaruje ponadto, że rozmawiał z najbliż-szymi na tematy naukowe (78%). Ponad połowa badanych (51%) wskazała jeszcze, że w ciągu ostatniego roku zdarzyło im się czytać o nowinkach naukowych w prasie drukowanej. Mniej popularne czynności związane z pozyskiwaniem wiedzy o tema-tyce naukowej to czytanie książek na tematy naukowe oraz udział w targach, wysta-wach, konferencjach czy wykładach naukowych. Aktywność w tym zakresie zadekla-rowało odpowiednio 41% i 32% zapytanych mieszkańców Stanów Zjednoczonych.

Tabela 1. Tabela krzyżowa: Jak ocenia Pan/i stopień swojej wiedzy na temat osiągnięć naukowych, wynalazków, nowych technologii?

106


Podejmowanie aktywności związanych z poszerzaniem wiedzy na temat osiągnięć naukowych


BASE: TOTAL, [%], N = 1000

Większe zainteresowanie tematyką naukową wśród mężczyzn przekłada się na częstsze podejmowanie przez nich działań przyczyniających się do pozyskiwania wiedzy na temat faktów naukowych. W ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzają-cych pomiar mężczyźni w większym stopniu niż kobiety oglądali programy poświę-cone nauce (86% vs. 79%), czytali o osiągnięciach naukowych w internecie (84% vs. 80%), dyskutowali z najbliższymi na tematy z obszaru nauki (80% vs. 75%), ale też chętniej czytali o wynalazkach czy osiągnięciach w prasie drukowanej (55% vs. 48%), czytali książki podejmujące temat wynalazków i osiągnięć (44% vs. 38%) oraz brali udział w targach czy konferencjach poświęconych nauce (35% vs. 30%).

Młodsi respondenci w wieku 18–29 lat oraz trzydziestolatkowie chętniej wda-wali się w rozmowy dotyczące nauki (odpowiednio 80% i 82%). Ponadto taką skłon-ność często deklarowali najstarsi badani (81%). Co ciekawe, starsi respondenci

83% 17%

18%

22%

49%

59%

68%

82%

78%

51%

41%

32%

Czy oglądał/a Pan/i programy w telewizji, internecie poświęcone nauce, technologii,

wynalazkom?




Czytał/a Pan/i książki poświęcone tematyce naukowej i wynalazkom

Czy odwiedzał/a Pan/i targi, wystawy, uczestniczył/a w konferencjach lub wykładach

naukowych?

Tak Nie

107


– sześćdziesięciolatkowie oraz osoby w wieku 70 i więcej lat – częściej zaglądali do inter-netu w poszukiwaniu informacji na temat osiągnięć ze świata nauki. Odsetek wskazań w obu grupach wynosił odpowiednio 90% i 87%. Warto nadmienić, że na tle pozostałych grup wiekowych – z wyjątkiem siedemdziesięciolatków, (którzy rzadziej niż inni czytali książki naukowe oraz uczestniczyli w konferencjach) – pięćdziesięciolatkowie w mniej-szym stopniu deklarowali udział w obiegu informacji na temat dokonań naukowych.

Tabela 2. Tabela krzyżowa: Proszę pomyśleć o ostatnich 12 miesiącach i odpowiedzieć:

Kob

ieta

Męż

czyz

na

18–2

9

30–3

9

40–4

9

50–5

9

60–6

9

70 i

wię

cej

% % % % % % % %

Czy czytał/a Pan/i o osiągnięciach

naukowych, wynalazkach w prasie

drukowanej?

Tak 48% 55% 46% 53% 55% 45% 60% 51%

Nie 52% 45% 54% 47% 45% 55% 40% 49%

Czy czytał/a Pan/i o osiągnięciach naukowych, wynalaz-

kach w Internecie?

Tak 80% 84% 81% 85% 81% 72% 90% 87%

Nie 20% 16% 19% 15% 19% 28% 10% 13%

Czy oglądał/a Pan/i programy w telewizji, internecie poświęcone

nauce, technologii, wynalazkom?

Tak 79% 86% 82% 85% 82% 77% 83% 88%

Nie 21% 14% 18% 15% 18% 23% 17% 12%

Czy odwiedzał/a Pan/i targi, wystawy,

uczestniczył/a w konferencjach lub

wykładach naukowych?

Tak 30% 35% 39% 46% 32% 28% 30% 12%

Nie 70% 65% 61% 54% 68% 72% 70% 88%

Czytał/a Pan/i książki poświęcone tematyce

naukowej i wynalazkom?

Tak 38% 44% 50% 40% 42% 37% 46% 24%

Nie 62% 56% 50% 60% 58% 63% 54% 76%

Rozmawiał/a Pan/i z rodziną lub znajomy-mi na tematy związane z nauką i wynalazkami?

Tak 75% 80% 80% 82% 76% 71% 77% 81%

Nie 25% 20% 20% 18% 24% 29% 23% 19%

108


Znajomość osiągnięć polskich naukowcówWiedza na temat dorobku polskich naukowców nie jest zbyt powszechna wśród Amerykanów. Jedynie co piąty zapytany mieszkaniec Stanów Zjednoczonych słyszał o produktach i/lub wynalazkach wytworzonych przez polskich badaczy.


BASE: TOTAL, [%], N = 1000

Mimo że zarówno mężczyźni, jak i kobiety dysponują niewielką wiedzą na temat osią-gnięć polskich naukowców, to jednak znajomość ta jest większa wśród mężczyzn (22% vs. 17%). W grupach wiekowych większą wiedzę z zakresu osiągnięć polskiej nauki dekla-rują młodsi badani – trzydziestolatkowie (28%) oraz osoby między 18. a 29. rokiem życia (26%). Co więcej, w badanej społeczności mężczyzn oraz wśród osób młodych odsetek odpowiedzi twierdzących jest wyższy niż w całej badanej populacji Amerykanów.

Tabela 3. Tabela krzyżowa: Czy zna Pan/i produkty, wynalazki wytworzone przez polskich naukowców?

Tak Nie

% %

PłećKobieta 17% 83%

Mężczyzna 22% 78%

Wiek

18–29 26% 74%

30–39 28% 72%

40–49 19% 81%

50–59 9% 91%

60–69 16% 84%

70 i więcej 19% 81%

TakNie

20%

80%

109


Ponadto spośród osób deklarujących znajomość polskich osiągnięć 34% zapy-tanych nie potrafiło wymienić żadnych produktów czy wynalazków, które zostały wytworzone przez polskich naukowców. Wśród swobodnych odpowiedzi znala-zły się także produkty nienależące do osiągnięć Polaków – wynalazki Nikoli Tesli. Respondenci najczęściej wymieniali odkrycia Marie Skłodowskiej-Curie (13%). Więcej niż co dziesiąty wskazał kamizelkę kuloodporną, a 8% lampę naftową. Dość rzadko wymieniano walkie-talkie, odkrycia Mikołaja Kopernika, aeroskop, wykry-wacz metalu, grafen czy szczepionkę na polio.

Q4. Jakie zna Pani produkty, wynalazki wytworzone przez polskich naukowców? Proszę wymienić.

Pytanie otwarte. BASE: Czy zna Pan/i produkty…, [%], N = 200

Amerykanie wymienione w kwestionariuszu wynalazki dość często uważają za dzieło zagranicznych badaczy – nawet bezsprzecznie polskie wynalazki błędnie przy-pisuje przeszło co drugi ankietowany. Największe odsetki respondentów, którzy



Lampa naftowa

Spinacz biurowy

Wynalazki Nikoli Tesli

Komputer

Walkie-talkie

Pasta do zębów


Aeroskop

Wykrywacz min

Szczepionka na polio

Grafen

Pleograf

Inne

Nie wiem

13%

11%

8%

7%

6%

6%

6%

5%

5%

3%

2%

2%

1%

1%

18%

34%

110


trafnie wskazali polski produkt, uzyskały wykrywacz metalu oraz lampa naftowa (po 46%). Stosunkowo często z osiągnięciem Polaków kojarzona jest również technolo-gia wytwarzania grafenu (43%). Natomiast 4 na 10 Amerykanów trafnie wskazuje, że wynalazcą semaforu jest Polak. Podobne odsetki wskazań notujemy także w odnie-sieniu do innych polskich wynalazków, jak kasownik oraz kamizelka kuloodporna (odpowiednio 39% oraz 38%). Zaskakująco często Amerykanie z polskim wynalaz-kiem kojarzą długopis (który został stworzony przez Węgra). Najczęściej Amerykanie prawidłowo kojarzą telefon oraz laptop z dziełem zagranicznych odkrywców.


BASE: TOTAL, [%], N = 1000

46%

46%

43%

40%

39%

38%

34%

34%

32%

30%

27%

18%

18%

Wykrywacz metalu

Lampa naftowa

Grafen

Semafor

Kasownik


Kinematograf

Świetlówka

Długopis

Hologram

Maszyna parowa

Telefon

Laptop

54%

54%

57%

60%

61%

62%

66%

66%

68%

70%

73%

82%

82%

polski zagraniczny

111


Ocena osiągnięć polskiej naukiBadani Amerykanie mieli trudność z jednoznaczną oceną dorobku polskiej nauki, co może wynikać z relatywnie niewielkiej wiedzy na temat naukowych osiągnięć Polaków. Taką trudność odnotowano w przypadku ponad połowy zapytanych. Natomiast wśród pozostałych opinii przeważają noty pozytywne. Tym samym doro-bek polskich naukowców korzystnie oceniło 44% Amerykanów. Oceny negatywne stanowią natomiast marginalny procent (2%).


BASE: TOTAL, [%], N = 1000

Pozytywna ocena dokonań Polaków w obszarze nauki jest częstsza wśród męż-czyzn niż kobiet (48% vs. 41%). Respondentki natomiast miały większą trudność w jednoznacznej ocenie dorobku polskich naukowców (57% vs. 50%).

Ponadto opinie pozytywne częściej występują wśród osób najmłodszych, ale i naj-starszych (po 54%). Najrzadziej natomiast wśród sześćdziesięciolatków (31%), któ-rzy wyraźnie częściej niż pozostali skłaniali się ku ocenie neutralnej (69%).

54%

18%

26%

1% 1%


Raczej pozytywnie


Raczej negatywnie


112


Tabela 4. Tabela krzyżowa: Jak ocenia Pan/i osiągnięcia polskiej nauki?


Raczej pozytywnie

Ani negatywnie,

ani pozytywnie

Raczej negatywnie


% % % % %

Płeć

Kobieta 20% 21% 57% 1% 1%

Mężczyzna 17% 31% 50% 2% 1%

Wiek

18–29 25% 29% 43% 2% 1%

30–39 15% 25% 58% 1% 2%

40–49 14% 26% 57% 2% 1%

50–59 16% 24% 58% 0% 1%

60–69 18% 13% 69% 0% 0%

70 i więcej 25% 29% 43% 2% 1%

Problematyczną kwestią dla Amerykanów okazała się również ocena poszcze-gólnych twierdzeń odnoszących się do polskiej nauki. W każdym eksplorowa-nym aspekcie odnotowano znaczący odsetek odpowiedzi neutralnych, co świad-czy o tym, że wizerunek polskiej nauki za granicą nie powoduje wyraźnych emocji lub nie wzbudza większego zainteresowania. Każde z jednostkowych twierdzeń uzyskało mniej niż połowę wskazań pozytywnych, przy czym badani Amerykanie najczęściej zgadzają się z tym, że polska nauka przekłada się na sukcesy polskiej gospodarki (45%). Natomiast 4 na 10 uważa, że polska edukacja tworzy prak-tyczną i użyteczną wiedzę. Porównywalny odsetek Amerykanów postrzega polską naukę jako innowacyjną, zapewniającą rozwój kariery utalentowanym naukow-com, posiadającą dobrą kadrę profesorską oraz dobrze rozwiniętą technologicz-nie (od 38 do 36% w zależności od twierdzenia). W percepcji mniejszego odsetka badanych polska nauka kojarzy się z wysokimi osiągnięciami na tle światowym (33%) oraz nadąża za wymogami rynku i współczesnymi trendami (31%). Ponadto należy wspomnieć, że jedynie co czwarty Amerykanin uważa, że polska nauka jest rozpoznawalna na świecie.

113



Respondenci oceniali każdy aspekt na 5-punktowej skali ocen. Powyższe zestawienie prezentuje łączne odsetki dla odpowiedzi

„zgadzam się” oraz „nie zgadzam się”, a także wartości neutralnych. BASE: TOTAL, [%], N = 1000

Znajomość i ocena polskich naukowców Największą rozpoznawalność wśród polskich naukowców odnotowano w przypadku Marii Skłodowskiej-Curie, o której słyszało więcej niż 6 na 10 mieszkańców Stanów Zjednoczonych. Co drugi ankietowany zna jeszcze Mikołaja Kopernika. Znacz-nie mniej popularni są pozostali polscy badacze. O Ludwiku Hirszfeldzie słyszało 11% Amerykanów, a co dziesiąty zadeklarował znajomość Stefana Banacha oraz

45% 46%

40% 51%

38% 53%

37% 55%

37% 56%

36% 55%

33% 57%

31% 61%

25% 53%










9%

8%

9%

8%

7%

9%

10%

8%

22%


114


Kazimierza Funka. Pozostałe objęte pytaniem postacie świata nauki posiadają roz-poznawalność mniejszą niż 10% Warto również nadmienić, że częściej niż co piąty zapytany mieszkaniec Stanów Zjednoczonych nie zna żadnego polskiego naukowca, który został ujęty w badaniu.


Respondenci mieli możliwość wskazania wielu odpowiedzi. BASE: TOTAL, [%], N = 1000

Pomimo relatywnie niewielkiej znajomości polskich osiągnięć w dziedzinie nauki znaczna większość Amerykanów uważa, że polscy naukowcy są dobrą wizytówką naszego kraju za granicą.


Mikołaj Kopernik

Ludwik Hirszfeld

Stefan Banach

Kazimierz Funk

Karol Olszewski

Stanisław Ulam

Jan Czochralski

Jan Heweliusz

Ignacy Łukasiewicz

Marian Rejewski

Ignacy Domeyko

Żaden z nich

61%

50%

11%

10%

10%

9%

8%

8%

7%

6%

6%

5%

22%

115


Q9. Czy Pana/Pani zdaniem polscy naukowcy są pozytywną wizytówką Polski za granicą?

BASE: TOTAL, [%], N = 1000

Tabela 5: Tabela krzyżowa: Czy Pana/Pani zdaniem polscy naukowcy są pozytywną wizytówką Polski za granicą?

Tak Nie

% %

PłećKobieta 83% 17%

Mężczyzna 86% 14%

Wiek

18–29 85% 15%

30–39 83% 17%

40–49 84% 16%

50–59 84% 16%

60–69 81% 19%

70 i więcej 85% 15%

Badani Amerykanie mieli również problem z jednoznaczną oceną międzynaro-dowej rozpoznawalności polskiej nauki. Także w tym przypadku dominują wartości centralne – 4 (40%), przy stosunkowo niewielkich odsetkach ocen skrajnych. Co więcej, różnice w odsetku odpowiedzi pozytywnych i negatywnych są relatywnie niewielkie. Ogółem zdaniem co trzeciego Amerykanina polska nauka na świecie jest ceniona wysoko, podczas gdy przeciwną opinię prezentuje łącznie 27% zapytanych.

TakNie

16%

84%

116


Q10. Jak ocenia Pan/i uznanie dla osiągnięć polskiej nauki na arenie mię-dzynarodowej? Prosimy o ocenę na skali 7-stopniowej, gdzie 1 oznacza: polska nauka jest ceniona na świecie bardzo nisko, a 7 – polska nauka jest ceniona na świecie bardzo wysoko.

BASE: TOTAL, [%], N = 1000

W odniesieniu do wskazanych w kwestionariuszu dziedzin nauki Amerykanie nie wybrali jednej dominującej dziedziny naukowej, z której słyną Polacy na are-nie międzynarodowej. Zbliżony odsetek wskazań uzyskały trzy obszary naukowe, w tym chemia (34%) – co jak można wnioskować, związane jest z wysoką rozpo-znawalnością Marie Skłodowskiej-Curie, a także automatyka (33%) oraz biomedy-cyna (32%). Na kolejnych pozycjach uplasowały się procesy wytwarzania produk-tów (22%), a co piaty ankietowany wskazał na materiały, jak np. włókna chemiczne, oraz branżę teleinformatyczną.

40%

4%8%

15%17%

8%8%

41 - Polska nauka jest ceniona na świecie bardzo

nisko

2 3 5 7- Polska nauka jest ceniona na świecie bardzo

wysoko

6

117


Q11. Osiągnięcia której z dziedzin polskiej nauki są Pana/i zdaniem naj-bardziej znane na świecie? 26

BASE: TOTAL, [%], N = 1000

26 Automatyka – urządzenia mechaniczne, w tym pneumatyczne i hydrauliczne (np. zawory, siłowniki); elektryczne i elektromechaniczne (np. silniki elektryczne, elektrozawory, serwomotory, sprzęgła elektromagnetyczne, styczniki); elektroniczne – zarówno analogowe, jak i cyfrowe (np. mierniki, czujniki, przetworniki, rejestratory, systemy wizyjne i inne, przyrząd pomiarowy, prze-kaźniki, wzmacniacze, falowniki i inne urządzenia energoelektroniczne, mikroprocesory, mikro-komputery, mikrokontrolery, sterowniki mikroprocesorowe, programowalne sterowniki logiczne, sterowniki CNC, komputery wbudowane lub komputery przemysłowe, sterowniki PAC, wskaź-niki, panele operatorskie, inne urządzenia sterownicze).




elektroniczne. Wytwarzanie – procesy produkcji produktów, w szczególności spawalnictwo, metalurgia, odlew-

nictwo, ceramika, materiały budowlane, górnictwo.

Chemia

Automatyka

Biomedycyna

Wytwarzanie

Materiały

Teleinformatyka

Inne


34%

33%

32%

22%

20%

20%

3%

17%

118


Podsumowanie• Poziom wiedzy Amerykanów na temat osiągnięć naukowych jest przeciętny. Nie-

mal 7 na 10 badanych swoją wiedzę i zainteresowanie tematyką naukową okre-śliło jako średnią, a trochę częściej niż co piąty zapytany – jako dużą. Natomiast niespełna co dziesiąty posiada niewielką wiedzę na tematy związane z nauką.

• Choć względnie niewielu mieszkańców Stanów Zjednoczonych deklaruje wyso-kie zainteresowanie tematyką naukową, to jednak w ciągu ostatniego roku zde-cydowana większość oglądała w telewizji i/lub internecie programy poświęcone nauce, technologii czy wynalazkom (83%) oraz czytała o osiągnięciach nauko-wych w Internecie (82%). Respondenci, nierzadko uczestniczyli też w rozmo-wie z najbliższymi, której przedmiotem była tematyka naukowa (78%).

• Znajomość dorobku polskich naukowców wśród badanych nie jest zbyt powszechna. Jedynie co piąty zapytany mieszkaniec Stanów Zjednoczonych, słyszał o produktach i/lub wynalazkach wytworzonych przez Polaków.

• Ponadto wśród osób deklarujących znajomość polskich osiągnięć, duża liczeb-nie grupa nie potrafiła wymienić żadnego wynalazku, który byłby osiągnięciem polskich naukowców (34%). Dodatkowo w odpowiedziach badanych znalazły się osiągnięcia technologiczne, które nie są dziełem Polaków, przez co można wnioskować, że wiedza Amerykanów z zakresu polskich osiągnięć naukowych nie jest wysoka. Najczęściej wymieniane wynalazki to odkrycia Marie Skło-dowskiej-Curie (13%), kamizelka kuloodporna (11%) oraz lampa naftowa (8%). Dość rzadko wymieniano walkie-talkie, odkrycia Mikołaja Kopernika, aeroskop, wykrywacz metalu, grafen czy szczepionkę na polio.

• Nieco lepiej przedstawia się wiedza Amerykanów z dostępną kafeterią odpowie-dzi. W przypadku wykrywacza metalu i lampy naftowej odsetki prawidłowych wskazań, że są to polskie wynalazki, wynoszą po 46%. Nieco mniej osób roz-poznało, że technologia wytwarzania grafenu jest dziełem Polaków. Względnie często Amerykanie trafnie wskazywali, że odkrywcami takich produktów jak semafor, kasownik oraz kamizelka kuloodporna są Polacy (od 40% do 38%).

• Ponadto badani Amerykanie mieli problem z jednoznaczną oceną osiągnięć pol-skiej nauki, co może wynikać z relatywnie niewielkiej wiedzy na temat dorobku Polaków w dziedzinie nauki i technologii. Ponad połowa pytanych wskazała ocenę neutralną. Wśród pozostałych opinii przeważają noty pozytywne (44%).

• Problematyczną kwestią okazała się również ocena poszczególnych twierdzeń odnoszących się do kondycji polskiej nauki. We wszystkich analizowanych obszarach badani często wybierali odpowiedzi neutralne. Przyczyną może być to, że jakość polskiej nauki nie wzbudza większego zainteresowania za granicą. Ponadto niewielki procent respondentów zgadza się z tym, że polska nauka jest

119


rozpoznawalna na świecie (25%), co dodatkowo podkreśla słuszność powyższej tezy. W przypadku pozostałych obszarów każde twierdzenie uzyskało mniej niż połowę wskazań pozytywnych, przy czym badani najczęściej zgadzają się z tym, że polska nauka przekłada się na sukcesy polskiej gospodarki (45%).

• Największą rozpoznawalność wśród polskich naukowców posiada postać Marii Skłodowskiej-Curie, o której słyszało więcej niż 6 na 10 mieszkańców Stanów Zjednoczonych. Co drugi badany zna jeszcze Mikołaja Kopernika. Znacznie mniej popularni są pozostali polscy naukowcy objęci badaniem.

• Pomimo przeciętnej znajomości osiągnięć Polaków w dziedzinie nauki znaczna większość Amerykanów uważa, że polscy naukowcy są dobrą wizytówką naszego kraju za granicą.

• W ocenie Amerykanów Polacy na arenie międzynarodowej słyną głównie z osiągnięć naukowych z obszarów chemii, co jak można wnioskować, zwią-zane jest z wysoką rozpoznawalnością Marie Skłodowskiej-Curie, a także auto-matyki oraz biomedycyny (od 34 do 32%).

NAUKOWCY – POLSKA

N = 383CATI

121


Ocena osiągnięć polskiej nauki po roku 1989Opinia naukowców na temat osiągnięć polskiej nauki w okresie ostatnich 30 lat jest stosunkowo dobra. Łącznie oceny pozytywne stanowią 65%, przy czym wyraźnie częściej są to wartości umiarkowanie pozytywne (52%) niż deklaracje zdecydowane (13%). Natomiast 3 na 10 zapytanych naukowców dorobek polskiej nauki po roku 1989 określiło w sposób pośredni – ani dobrze, ani źle. Noty negatywne są relatyw-nie niewielkie (5%).

Q1. Jak, biorąc pod uwagę ogół czynników, ocenia Pan/i osiągnięcia pol-skiej nauki w ostatnich trzydziestu latach, to jest po roku 1989?

BASE: TOTAL, [%], N = 383

Porównywalnie do osiągnięć polskiej nauki oceniany jest jej rozwój. Pozy-tywną ocenę rozwoju nauki w Polsce w okresie ostatniego trzydziestolecia przy-znało ogółem więcej niż 7 na 10 zapytanych naukowców, przy czym 56% stano-wią noty raczej pozytywne, a 15% deklaracje zdecydowane. Brak jednoznacznej oceny dotyczy 22% pytanych. Wartości negatywne osiągnęły niski odsetek wskazań (6%).

13%

52%

30%

5%


Raczej pozytywnie Ani negatywnie, ani pozytywnie

Raczej negatywnie

122


Q2. Jak ocenia Pan/i rozwój polskiej nauki po 1989 roku?


Ocena osiągnięć polskiej nauki na arenie międzynarodowejZdania badanych naukowców na temat uznania dla osiągnięć polskiej nauki za gra-nicą są wyraźnie podzielone. Łączne odsetki ocen pozytywnych i negatywnych są zbliżone, z nieznaczną przewagą ocen dobrych (32% vs. 30%). Jednocześnie oceny skrajnie negatywne nie występują, a skrajnie pozytywne są na bardzo niskim poziomie. Ogółem dominują wartości centralne (38%).

Q3. Jak ocenia Pan/i uznanie dla osiągnięć polskiej nauki na arenie między-narodowej? Prosimy o ocenę na skali 7-stopniowej, gdzie 1 oznacza: polska nauka jest ceniona na świecie bardzo nisko, a 7: polska nauka jest ceniona na świecie bardzo wysoko.


15%

56%

22%

6%


Raczej pozytywnie Ani negatywnie, ani pozytywnie

Raczej negatywnie

4%0%

26%

38%

23%

7%2%

1 - Polska nauka jest ceniona na świecie

bardzo nisko

32 4 5 6 7 - Polska nauka jest ceniona na świecie

bardzo wysoko

123


W dalszej części badania naukowcom zostały zaprezentowane wybrane dziedziny nauki z prośbą o wskazanie, w której dyscyplinie osiągnięcia polskich uczonych są najbardziej znane na świecie. Najczęściej wskazywaną przez respondentów gałę-zią nauki jest biotechnologia (36%). Na kolejnych pozycjach, z dość zbliżonym odsetkiem wskazań, uplasowały się teleinformatyka, automatyka i chemia (od 25 do 20%). Niższy odsetek notujemy w przypadku pozostałych objętych badaniem dyscyplin naukowych, jak materiały typu włókna chemiczne czy materiały elektro-niczne, fizyka, medycyna oraz wytwarzanie rozumiane jako procesy produkcji (od 11 do 4%). Warto również nadmienić, że co dziesiąty respondent uznał, że żadne z osiągnięć polskich naukowców w wymienionych w ankiecie gałęziach nauki nie wyróżnia Polski na tle innych krajów.

Q4. Osiągnięcia której z dziedzin polskiej nauki są Pana/-i zdaniem najbardziej znane na świecie? 27


27 Automatyka – urządzenia mechaniczne, w tym pneumatyczne i hydrauliczne (np. zawory, si-łowniki); elektryczne i elektromechaniczne (np. silniki elektryczne, elektrozawory, serwomotory, sprzęgła elektromagnetyczne, styczniki); elektroniczne – zarówno analogowe, jak i cyfrowe (np. mierniki, czujniki, przetworniki, rejestratory, systemy wizyjne i inne, przyrząd pomiarowy, prze-kaźniki, wzmacniacze, falowniki i inne urządzenia energoelektroniczne, mikroprocesory, mikro-komputery, mikrokontrolery, sterowniki mikroprocesorowe, programowalne sterowniki logiczne,

Biomedycyna

Teleinformatyka

Automatyka

Chemia

Materiały

Fizyka, astronomia

Medycyna

Wytwarzanie

Inna

Żadna z nich

36%

25%

22%

20%

11%

8%

5%

4%

9%

10%

124


W grupie badanych naukowców dominuje przekonanie, że największe znaczenie w historii rozwoju cywilizacji miały odkrycia Marii Skłodowskiej-Curie. W spon-tanicznych deklaracjach osiągnięcia polskiej badaczki w dziedzinie chemii i fizyki wymienił co drugi respondent. Blisko dwukrotnie mniej osób docenia dorobek Mikołaja Kopernika (26%). W zestawieniu znalazły się również inne osiągnię-cia polskich uczonych, jednak odsetek wskazań dla tych wynalazków czy odkryć jest wyraźnie niższy. W swobodnych odpowiedziach 12% badanych naukowców wymieniło lampę naftową, a 1 na 10 osiągnięcia z zakresu biomedycyny jak leki czy sztuczne serce. Wśród odpowiedzi znalazły się jeszcze grafen, odkrycia chemiczne, dorobek z obszarów robotyki i automatyki, odkrycia matematyczne (od 7 do 6%) oraz jedynie sporadycznie – niebieski laser, szczepionki, odkrycia witamin i projekty technologii kosmicznych (od 2 do 1%). Warto dodatkowo podkreślić, że blisko co piąty zapytany nie wymienił żadnego polskiego wynalazku czy też odkrycia, które w jego ocenie miało istotny wpływ na rozwój cywilizacji.

sterowniki CNC, komputery wbudowane lub komputery przemysłowe, sterowniki PAC, wskaź-niki, panele operatorskie, inne urządzenia sterownicze).


Chemia – technologie chemiczne wykorzystywane w przemyśle ciężkim, spożywczym. Teleinformatyka – technologie informatyczne, informacyjne, logistyczne, magazynowania, mi-

krotechnologia, nanotechnologia, fotonika, cyberbezpieczeństwo, programy komputerowe. Materiały – włókna chemiczne, technologie drewniane, polimerowe, włókiennicze, materiały



125


Q5. Które odkrycia (wynalazki) polskich naukowców mają największe znaczenie w historii rozwoju cywilizacji? Proszę wymienić do 3 naj-ważniejszych.

Pytanie otwarte. BASE: TOTAL, [%], N = 383

Jeszcze większy odsetek ankietowanych naukowców nie potrafi wymienić współczesnych polskich osiągnięć – dokonanych po 1989 roku, które istotnie przyczyniły się do postępu cywilizacyjnego. Odsetek niezdecydowanych wynosił 42%. Wśród swobodnych deklaracji najczęściej pojawiał się grafen (31%). Na kolejnej pozycji znalazły się wynalazki biomedyczne i biotechnologiczne, np. sztuczne organy czy dokonania w transplantologii (17%). Jest to jednak odse-tek o niemal połowę mniejszy niż zanotowany w przypadku technologii wytwa-rzania grafenu. Znacznie rzadziej spontanicznie wskazywano odkrycia takie jak niebieski laser, technologie eksploracji kosmosu (po 7%), oraz – choć spora-dycznie, osiągnięcia z zakresu robotyki i informatyzacji, astronomii oraz gene-tyki (po 2%).



Lampa naftowa

Odkrycia biomedyczne (sztuczne serce, leki)

Grafen

Odkrycia chemiczne (polimery, technologie paliwowe)

Odkrycia z obszaru robotyki i automatyki (półprzewodniki, tranzystory, wycieraczki)

Odkrycia matematyczne (maszyny liczące, szyfrujące, twierdzenia)

Niebieski laser

Szczepionki, szczepionka na polio

Odkrycie witamin

Projekty technologii kosmicznych

Inne


50%

26%

12%

10%

7%

7%

6%

6%

2%

2%

1%

1%

17%

19%

126


Q6. Które współczesne odkrycia (wynalazki) polskich naukowców (po 1989) mają największe znaczenie/potencjał dla rozwoju cywilizacji? Proszę wymienić do 3 najważniejszych.


Znaczący odsetek zapytanych naukowców nie wskazał także żadnego współcze-snego polskiego naukowca, który stanowiłby dobrą wizytówkę polskiej nauki poza granicami kraju (56%). Co dziesiąty zapytany w swobodnej odpowiedzi wymie-nił fizyka i radioastronoma Aleksandra Wolszczana. Pozostałe nazwiska uzyskały mniej niż 5% wskazań. Jednak warto nadmienić, że w tej grupie znaleźli się Zbigniew Religa, Michał Kleiber, Adam Maciejewski, Bronisław Marciniak i Marian Zembala (między 4 a 1%). Co interesujące, wśród nazwisk wizytówek polskiej nauki na świecie środowisko naukowe wymieniło też Zygmunta Baumana (2%) – przedstawiciela nauk humanistycznych, twórcę teorii płynnej nowocze-sności, oraz Grzegorza Kołodkę i Leszka Balcerowicza (po 1%), czyli przedstawi-cieli nauk ekonomicznych.

Grafen

Wynalazki biomedyczne i biotechnologiczne (sztuczne organy, transplantologia)

Niebieski laser

Technologie eksploracji kosmosu

Odkrycia z zakresu robotyki i informatyzacji

Odkrycia astronomiczne

Genetyka

Inne


31%

17%

7%

7%

2%

2%

2%

14%

42%

127


Q7. Którzy współcześni polscy naukowcy są Pana/Pani zdaniem wizytówką polskiej nauki za granicą? Proszę wymienić do 3 najważniejszych nazwisk.


Problematyczną kwestią dla badanych naukowców okazała się ocena poszczegól-nych twierdzeń odnoszących się do kondycji nauki w Polsce. W dziewięciu eksploro-wanych aspektach opinie badanych są wyraźnie podzielone. Dodatkowo odnotowano znaczące odsetki ocen neutralnych, co pokazuje, że respondenci mieli stosunkowo dużą trudność w dokonaniu jednoznacznej oceny. Więcej niż co drugi badany zga-dza się z opinią, że polska nauka posiada dobre kadry naukowe, jednak aż 4 na 10 nie potrafiło zająć stanowiska w tej kwestii. W odniesieniu do takich twierdzeń, jak: pol-ska nauka dostarcza praktycznej i użytecznej wiedzy, jest innowacyjna oraz nadąża za wymogami rynku i nowoczesnymi trendami, notujemy zbliżony odsetek potwierdzeń oraz negacji, kształtujący się w każdym jednostkowym przypadku na poziomie śred-nio 3 na 10 wskazań. We wspomnianych obszarach przeważają jednak noty neutralne, które sięgają ponad 40%. Również w przypadku postrzegania osiągnięć polskiej nauki jako wyróżniających na tle innych krajów dominują oceny neutralne (43%), przy wyż-szych odsetkach negacji niż odpowiedzi twierdzących (36% vs. 21%).

Aleksander Wolszczan

Zbigniew Religa

Michał Kleiber

Adam Maciejewski

Zygmunt Bauman

Bronisław Marciniak

Grzegorz Kołodko

Leszek Balcerowicz

Marian Zembala

Inne


10%

4%

3%

2%

2%

2%

1%

1%

1%

27%

56%

128


Analogiczną sytuację obserwujemy w kontekście technologicznego rozwoju polskiej nauki, gdzie więcej niż co drugi naukowiec miał trudność z jednoznaczną oceną tego aspektu, a odpowiedzi przeczące przeważają nad twierdzącymi (31% vs. 18%). W przy-padku pozostałych objętych pytaniem tez odnoszących się do jakości nauki w Polsce dominują wskazania negatywne, z relatywnie wysokim odsetkiem wartości neutralnych i dość niskim odsetkiem wskazań twierdzących. Tym samym 54% badanych nie zgadza się, że polska nauka jest odpowiednio wspierana przez państwo, 47% neguje twierdze-nie, że nauka w Polsce przekłada się na sukcesy polskiej gospodarki, a 42% zaprzecza, że polska nauka zapewnia rozwój kariery utalentowanym naukowcom.


Respondenci oceniali każdy aspekt na 5-punktowej skali ocen. Powyższe zestawienie prezentuje łączne odsetki dla zgodności i

negacji, a także wartości neutralnych. BASE: TOTAL, [%], N = 383

53% 40% 7%

30% 43%

29% 42%

27% 41%

21% 43%

20% 38%

18% 51%

18% 35%

13% 33%

Polska nauka posiada dobre kadry (naukowe)

Polska nauka dostarcza praktycznej i użytecznej wiedzy







Polska nauka jest odpowiednio wspierana przez Państwo

28%

29%

32%

36%

42%

31%

47%

54%


129


Udział w projektach komercyjnych oraz ich ocenaWiększość naukowców w ciągu ostatnich 10 lat brała udział w projektach naukowych, których celem była komercjalizacja. Łącznie uczestnictwo w tego typu inicjatywach zadeklarowało 64% badanych, przy czym najczęściej miało to miejsce od 2 do 4 razy (29%). Co piąty naukowiec uczestniczył osobiście w co najmniej 5 projektach komercjalizacyjnych, a 14% wzięło udział w jednym tego typu projekcie.

Q9. W ilu projektach naukowych, których celem była komercjalizacja, brał/a Pan/i udział w ciągu ostatnich 10 lat?


Blisko 3 na 10 uczestników projektów o charakterze komercjalizacyjnym deklaruje, że wszystkie tego typu inicjatywy zakończyły się sukcesem, czyli komercjalizacją wyników badań naukowych. Więcej niż co czwarty uznał nato-miast, że tylko co drugi tego typu projekt zakończył się sukcesem. Według deklaracji 27% badanych w mniej niż połowie projektów doszło do komercjali-zacji. Warto podkreślić, że 15% naukowców deklarujących udział w projektach komercjalizacyjnych wskazało, że w żadnym projekcie nie uzyskano spodziewa-nego efektu.

20%

29%

14%

36%

Uczestniczyłem/am osobiście w co najmniej 5 tego typu projektach

Uczestniczyłem/am osobiście w 2-4 tego

typu projektach

Uczestniczyłem/am osobiście w 1 tego typu

projekcie

Nie uczestniczyłem/am w tego typu projektach

130


Q10. Jak wiele projektów z zakresu komercjalizacji osiągnięć naukowych i wdrażania innowacji, w których Pan/i uczestniczył/a, zakończyło się sukcesem, tzn. wyniki zostały skomercjalizowane?

Odpowiedzi respondentów deklarujących udział w projektach naukowych. BASE: W ilu projektach…, [%], N = 245

Najczęściej wskazywanym powodem niepowodzenia projektu były powody po stronie inwestora. Takie przekonanie wyraża 6 na 10 uczestników projektów, któ-rych celem była komercjalizacja. Wyraźnie rzadziej, według osób zapytanych, brak sukcesu projektu wynikał z kwestii prawnych czy uchybień ze strony instytucji naukowej (po 24%) lub nieprawidłowości w pracy zespołu projektowego (27%).

29%

26% 27%

15%

2%

Wszystkie lub prawie wszystkie

Połowa Mniej niż połowa Żaden Nie wiem/ Trudno powiedzieć

131


Q11. Jakie były powody braku sukcesu?

Odpowiedzi respondentów deklarujących powodzenie projektów w połowie i mniej przypadków.

BASE: W ilu projektach…, [%], N = 167

W ocenie największego odsetka naukowców mniej niż połowa prowadzonych przez ich instytucje macierzyste projektów badawczych ma potencjał do komercja-lizacji (35%). Częściej niż co piąty uważa natomiast, że spośród wszystkich posia-danych wyników badań połowa mogłaby zostać skomercjalizowana. Trochę mniej, bo niespełna jeden na pięciu badanych, uznało, że liczba wyników badań o wyso-kim potencjale do komercjalizacji nie przekracza połowy wszystkich prowadzonych badań. Zdaniem co dziesiątego natomiast jego instytucja naukowa nie dysponuje wynikami badań, które mogłaby skomercjalizować.

60% 40%

27% 73%

24% 76%

24% 76%

Powody po stronie inwestora

Powody po stronie zespołu projektowego

Powody niezależne (bariery prawne, zmiany na rynku itp.)

Powody po stronie instytucji naukowej

Tak Nie

132


Q12. Jaka jest obecnie w posiadaniu Pana/i instytucji liczba wartościo-wych wyników badań, które mają potencjał komercjalizacji, ale jeszcze nie zostały skomercjalizowane?

BASE: TOTAL [%], N = 383

Badani naukowcy zostali poproszeni również o subiektywną ocenę poszczegól-nych aspektów dotychczas prowadzonych komercjalizacji. Respondenci na podsta-wie osobistych doświadczeń najwyżej ocenili możliwości nawiązania cennych kon-taktów. Wysoką ocenę pod tym względem przyznało trzech na czterech zapytanych. Znaczny odsetek badanych dobrze ocenił także korzyści wizerunkowe (66%). Rza-dziej, choć nadal stosunkowo często, naukowcy dobrze wspominają współpracę w zespole (wysokie noty w tym obszarze przydzieliło 6 na 10 zapytanych). Ponad połowa badanych naukowców korzystnie oceniła jeszcze zwiększenie kompetencji biznesowych, wsparcie ze strony władz uczelni oraz postawę naukowców (od 53% do 52%).

W przypadku pozostałych analizowanych aspektów komercjalizacji odsetki ocen wysokich są niższe niż połowa ogółu odpowiedzi. Tym samym niespełna co drugi badany wyraził pozytywną opinię na temat bezpieczeństwa prawnego własności inte-lektualnej, a 43% wysoko oceniło uczciwość wyceny wkładu naukowego w przed-sięwzięcie. Blisko połowa naukowców przyznała niską ocenę ilości wymagań for-malnych. Noty neutralne dominują w odniesieniu do pozostałych eksplorowanych aspektów komercjalizacji, co oznacza, że w przypadku ogólnej oceny doświadczeń związanych z komercjalizacją, kontaktów bezpośrednich na linii naukowcy–inwe-storzy, korzyści finansowych oraz czasu trwania procesu respondenci dość często nie potrafili jednoznacznie odnieść się do tematu. Również w odniesieniu do postawy

21%18%

35%

10%

16%

Większość z prowadzonych

projektów badawczych ma potencjał

komercjalizacji

Połowa z prowadzonych


komercjalizacji

Mniej niż połowa z prowadzonych


komercjalizacji

Brak wartościowych wyników do

komercjalizacji


133


inwestorów odczucia badanych naukowców nie są klarowne. Z jednej strony 37% zapytanych korzystnie oceniło ten aspekt, z drugiej 38% nie udzieliło jednoznacznej odpowiedzi, a co czwarty określił postawę przedsiębiorców negatywnie.

Q13. Jak ocenia Pan/i różne aspekty dotychczas prowadzonych komercja-lizacji z perspektywy Pana/-i osobistych doświadczeń. Prosimy o ocenę na skali 5-stopniowej, gdzie 1 oznacza – ocena niska, a 5 – ocena wysoka.

Respondenci oceniali każdy aspekt na 5-punktowej skali ocen. Powyższe zestawienie prezentuje łączne odsetki dla ocen wysokich

i niskich, a także wartości neutralnych. Odpowiedzi respondentów deklarujących udział w projektach naukowych.

BASE: W ilu projektach…, [%], N = 245

Ocena wysoka Ani wysoka, ani niska ocena Ocena niska

75% 2% 4%

66% 26% 8%

60% 36% 4%

53% 36% 11%

53% 30% 17%

52% 36% 12%

49% 39% 12%

43% 40% 17%

38% 46% 16%

37% 38% 25%

36% 48% 16%

31% 20% 49%

28% 43% 28%

28% 41% 31%

Nawiązanie cennych kontaktów

Korzyści wizerunkowe

Współpraca w zespole projektowym / spółce

Zwiększenie kompetencji biznesowych

Wsparcie ze strony władz uczelni / jednostki naukowej

Postawa naukowców

Bezpieczeństwo prawne własności intelektualnej

Uczciwa wycena wkładu naukowego w przedsięwzięcie

Kontakty bezpośrednie na linii naukowcy - inwestorzy

Postawa inwestorów

Ogólna ocena doświadczeń związanych z komercjalizacją

Ilość obowiązków formalnych / biurokracji

Korzyści finansowe

Czas trwania procesu

134


Największy odsetek badanych naukowców (65%) wykazuje skłonność do zaan-gażowania się w uzyskanie patentu, aby skomercjalizować swoje wyniki badań. Respondenci są mniej chętni do zmniejszenia intensywności i zakresu swojej pracy naukowej w celu większego zaangażowania się w komercjalizację. Najbardziej podzielone opinie obserwujemy w kontekście gotowości do redukcji wymiaru swo-jego etatu, gdzie różnica odpowiedzi twierdzących i przeczących jest stosunkowo niewielka – 5 pp., jednak z przewagą zaprzeczeń (42% vs 37%). Z kolei 32% zapytanych naukowców w celu skomercjalizowania własnych wyników badań zgo-dziłoby się na rezygnację z dodatkowych projektów grantowych, a blisko 3 na 10 odroczyłoby działania na rzecz awansu naukowego. Najmniejszą gotowość badani wyrażają w odniesieniu do ograniczenia zakresu własnych publikacji i odejścia z uczelni – po 24% odpowiedzi twierdzących, przy czym w przypadku odejścia z instytucji naukowej na rzecz pracy w biznesie notujemy wyższy odsetek negacji (odpowiednio 49% i 54% zaprzeczeń).

Q14. Czy aby skomercjalizować swoje wyniki badań, gotów/-owa był(a)by Pan/i…?

Powyższe zestawienie prezentuje łączne odsetki odpowiedzi twierdzących i przeczących, a także niezdecydowanych.


Tak Nie Nie wiem/ Trudno powiedzieć

65% 14% 20%

42% 20%37%

32% 43% 25%

29% 46% 25%

24% 49% 27%

24% 54% 22%

Zaangażować się w uzyskanie patentu

Zredukować wymiar swojego etatu/ godzin pracy w instytucji naukowej

Zrezygnować z dodatkowych projektów grantowych, nadgodzin

Odroczyć działania na rzecz awansu naukowego (np. habilitacji)

Ograniczyć liczbę/ zakres własnych publikacji naukowych

Odejść z uczelni / instytucji naukowej na rzecz pracy w biznesie

135


Większość badanych naukowców dostrzega poprawę jakości procesu komercja-lizacji osiągnięć polskiej nauki w okresie ostatniego dziesięciolecia. Ogółem niemal 7 na 10 badanych uważa, że procesy komercjalizacji uległy poprawie, przy czym percep-cja ta częściej występuje w stopniu umiarkowanym (53%). Więcej niż co piąty zapytany uważa natomiast, że warunki komercjalizacji wyników badań są obecnie takie same jak 10 lat temu. Niewielu naukowców dostrzega pogorszenie w tym obszarze (6%).

Q15. Czy z Pana/-i perspektywy w ciągu ostatnich 10 lat jakość procesu komercjalizacji osiągnięć polskiej nauki poprawiła się czy się pogorszyła? (Chodzi o np. współpracę z biznesem, rozwiązania prawne, administra-cyjne, podejście władz uczelni, kierowników projektów, ogólne podejście do tej kwestii w nauce).


Badanych naukowców poproszono o ocenę działalności instytucji wspierających naukę i komercjalizację osiągnięć nauki. Najwięcej opinii pozytywnych uzyskało Naukowe Centrum Badań i Rozwoju, wysoko działania tego organu naukowego oceniło 48% zapytanych. Na dalszej pozycji uplasowało się Narodowe Centrum Nauki (40%), następnie Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości i centra transferu technologii z odsetkiem 38% ocen pozytywnych. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego uzy-skało 36%, a parki naukowo-technologiczne 35% ocen wysokich, przy czym w odnie-sieniu do MNiSW odnotowano 23% not negatywnych. Zwraca uwagę dość duży udział odpowiedzi neutralnych oraz odpowiedzi „nie wiem/trudno powiedzieć” w przypadku każdej analizowanej instytucji. Nieprecyzyjne oceny ankietowanych naukowców mogą częściowo wynikać z braku znajomości działań prowadzonych przez te instytucje.

15%

53%

21%

4% 2%5%



Nie uległa zmianie




136


Q16. Jak ocenia Pan/i działalność instytucji wspierających naukę i komer-cjalizację osiągnięć nauki? Prosimy o ocenę na skali 5-stopniowej, gdzie 1 oznacza: bardzo nisko, a 5: bardzo wysoko.

Respondenci oceniali każdy aspekt na 5-punktowej skali ocen. Powyższe zestawienie prezentuje łączne odsetki dla ocen wysokich

i niskich, a także wartości neutralnych. Odpowiedzi respondentów deklarujących udział w projektach naukowych.


Główne bariery komercjalizacjiZdania badanych na temat głównych barier w procesie komercjalizacji są wyraźnie podzielone, co może wynikać z różnych osobistych doświadczeń badaczy z prze-biegiem projektów komercjalizacyjnych. Kluczową, najczęściej wskazywaną prze-szkodą w komercjalizacji wyników badań naukowych jest biurokracja i struktura instytucji naukowych – 15% wskazań problemu głównego i 39% wszystkich wska-zywanych przez respondentów barier komercjalizacji. Podobne odsetki wskazań głównych przyczyn hamujących rozwój komercjalizacji notujemy w odniesieniu do

48% 34% 12% 6%

40% 33% 19% 8%

38% 26% 17% 20%

38% 28% 14% 20%

36% 36% 23% 5%

35% 32% 18% 15%

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

Narodowe Centrum Nauki

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości

Centra transferu technologii

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Parki Naukowo-Technologiczne

Ocena wysoka Ani wysoka, ani niska ocena Ocena niska Nie wiem/ Trudno powiedzieć

137


ryzyka inwestycyjnego, rozbieżności między naukowcami a przedsiębiorcami doty-czących kwestii finansowych, trudności organizacyjnych i formalnych w połączeniu obowiązków na uczelni i prowadzenia biznesu, a także silnej presji na wyniki finan-sowe ze strony inwestora. Niewiele mniejsze odsetki deklaracji notujemy w przy-padku skomplikowanych uwarunkowań prawnych oraz słabości i braku doświad-czeń uczelnianych struktur dedykowanych komercjalizacji.

Powyższe bariery deklarowane przez respondentów w pierwszej turze odpowie-dzi znajdują odzwierciedlenie w deklaracjach dotyczących kolejnych problemów. Pod względem częstotliwości udzielanych odpowiedzi również na drugiej i trzeciej pozycji uplasowały się ryzyko inwestycyjne oraz rozbieżności między naukowcami i przedsiębiorcami dotyczące wyceny prac naukowych, co daje ogółem, w obu przy-padkach, odsetek na poziomie 23%. Ponadto relatywnie często do wszystkich istot-nych barier komercjalizacji zaliczane są także problemy z łączeniem obowiązków na uczelni z pracą w biznesie, skomplikowane uwarunkowania prawne oraz silna presja na wyniki finansowe ze strony inwestora (od 22 do 20%). Trochę rzadziej za kwe-stie blokujące komercjalizację badani naukowcy uznali słabość i brak doświadczenia uczelnianych struktur dedykowanych komercjalizacji, czasochłonność całego pro-cesu, a także nieumiejętność współpracy w zespołach między naukowcami a przed-siębiorcami (od 18 do 17% łącznych deklaracji).

138


Q17. Jakie są w Pana/-i opinii główne bariery komercjalizacji wyników badań naukowych? Proszę wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi, rozpoczy-nając od najważniejszej.

Główne bariery rozwoju naukiWśród przeszkód w rozwoju polskiej nauki respondenci najczęściej w pierwszej kolej-ności wskazywali kwestię zbyt niskiego finansowania perspektywicznych kierunków badań i naukowców. W pierwszej turze takiej odpowiedzi udzieliło 3 na 10 badanych. Problem z finansowaniem znalazł się również na pierwszej pozycji wśród wszystkich deklarowanych kwestii problemowych, łącznie takiego zdania jest 56% badanych. Na

Bariery związane z biurokracją i strukturą instytucji naukowych

Rozbieżności między naukowcami i przedsiębiorcami dotyczące wyceny prac badawczych/ naukowych



Trudności organizacyjne i formalne w łączeniu pracy na uczelni z pracą przy rozwoju biznesu


Słabość i brak doświadczenia uczelnianych struktur dedykowanych komercjalizacji

Brak zorientowania na cele praktyczne i wdrożeniowe po stronie świata nauki

Brak wiedzy i doświadczenia w zakresie uwarunkowań i form komercjalizacji



Brak dostatecznego wsparcia przez programy i instrumenty publiczne

Nieumiejętność współpracy w zespołach między naukowcami i przedsiębiorcami (odmienne wizje, spory o przywództwo)

Negatywne nastawienie do biznesu po stronie instytucji naukowej


Inne


15%

9%

9%

8%

8%

7%

6%

5%

5%

5%

5%

5%

4%

3%

2%

1%

2%

39%

23%

23%

20%

22%

20%

18%

14%

12%

17%

10%

12%

17%

10%

13%

4%

2%

Wszystkie problemy

Najważniejszy problem


139


drugiej pozycji pod względem częstotliwości wskazań w obu turach uplasowało się zjawisko odpływu utalentowanych naukowców za granicę, w perspektywie ogólnej uważa tak więcej niż co drugi badany. W przypadku niskiej skali współpracy z przed-siębiorcami, programu studiów niedopasowanego do obecnych realiów oraz niewiel-kiego zorientowania środowiska naukowego na użyteczność biznesową i komercjaliza-cję wyników badań łączne odsetki odpowiedzi oscylowały wokół 30% Pozostałe ujęte w ankiecie bariery rozwoju nauki w Polsce zanotowały wynik poniżej 20% Warto nad-mienić, że najmniej respondentów za przeszkody w rozwoju nauki uznało zacofanie technologiczne (3% – najważniejszy problem, 13% – ogół odpowiedzi).

Q18. Co Pana/-i zdaniem jest największą przeszkodą dla rozwoju pol-skiej nauki? Proszę wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi, rozpoczynając od najważniejszej.

BASE : TOTAL [%], N = 383

Zbyt niskie finansowanie perspektywicznych kierunków badań

i naukowców



Zbyt małe zorientowanie środowiska naukowego na użyteczność biznesową

i komercjalizację wyników badań

Zbyt mała skala współpracy z przedsiębiorcami

Braki odpowiedniej kadry, która jest otwarta na rozwój i nowoczesność




Inne


28%

17%

12%

12%

9%

5%

5%

5%

3%

3%

2%

56%

51%

31%

28%

32%

17%

18%

17%

13%

5%

2%

Wszystkie problemy


140


Podsumowanie• Opinia naukowców na temat osiągnięć polskiej nauki w okresie ostatnich

30 lat jest dość pozytywna. Korzystnie oceniło ją łącznie 65% badanych. Noty negatywne są zaś niewielkie – 5%. Rozwój nauki w okresie ostatniego trzydzie-stolecia pozytywnie oceniło więcej niż 7 na 10 zapytanych naukowców. Przy czym większość stanowią noty umiarkowanie pozytywne, a nie jednoznacznie pozytywne. Oceny negatywne to jedynie 6%.

•Natomiast opinie naukowców na temat uznania dla osiągnięć polskiej nauki za granicą są już wyraźnie podzielone. Łączne odsetki ocen pozy-tywnych i negatywnych są do siebie zbliżone, z nieznaczną przewagą ocen dobrych (32% vs. 30%). Jednocześnie oceny skrajnie negatywne nie wystę-pują, a skrajnie pozytywne są marginalne. Ogółem dominują wartości cen-tralne (38%).

• Zdaniem badanych polska nauka poza granicami kraju słynie głównie z osią-gnięć w dziedzinie biotechnologii (36%). Dalej wśród wskazań uplasowały się teleinformatyka, automatyka i chemia (od 25 do 20%).

•Co drugi respondent jest zdania, że wśród dorobku polskich naukowców największe znaczenie w historii rozwoju cywilizacji miały odkrycia Marii Skłodowskiej-Curie. Więcej niż co czwarty docenia dokonania Mikołaja Kopernika. Jednak warto też podkreślić, że niemal co piąty zapytany nie wymienił żadnego polskiego wynalazku czy odkrycia, które w jego ocenie miało istotny wpływ na rozwój cywilizacji.

• Jeszcze większy odsetek respondentów nie potrafił wymienić współczesnych pol-skich osiągnięć – po 1989 roku, które jego zdaniem istotnie przyczyniły się do postępu cywilizacyjnego (42%). Pozostali najczęściej wymieniali grafen (31%). Na kolejnej pozycji znalazły się wynalazki biomedyczne i biotechnologiczne typu sztuczne organy czy transplantologia (17%).

• Co więcej, znaczny odsetek zapytanych naukowców nie wymienił żadnego współczesnego Polaka, który jego zdaniem stanowi dobrą wizytówkę polskiej nauki poza granicami kraju (56%). Respondenci najczęściej wymieniali fizyka i radioastronoma Aleksandra Wolszczana – co dziesiąty zapytany.

• Problematyczną kwestią dla badanych naukowców okazała się także ocena poszczególnych aspektów odnoszących się do jakości nauki w Polsce. Zda-nia respondentów były albo podzielone, albo znaczący odsetek udzielił odpowiedzi niejednoznacznych (neutralnych). Najwięcej osób zgadza się, że polska nauka posiada dobre kadry naukowe (53%), natomiast najwię-cej osób nie zgadza się, że polska nauka jest odpowiednio wspierana przez państwo (54%).

141


• Większość badanych naukowców w ostatnich 10 latach brała udział w pro-jektach naukowych, których celem była komercjalizacja. Łącznie uczestnictwo w tego typu inicjatywach zadeklarowało 64% badanych.

• 3 na 10 uczestników projektów naukowych o charakterze komercjalizacyj-nym uważa, że wszystkie tego typu inicjatywy zakończyły się sukcesem. Więcej niż co czwarty twierdzi natomiast, że tylko co drugi taki projekt zakończył się sukcesem, a 27% badanych deklaruje, że do komercjalizacji doszło w mniej niż połowie przypadków. Warto podkreślić, że 15% zapytanych wskazało, że w żadnym z projektów komercjalizacja się nie powiodła. Najczęściej wskazywa-nym powodem braku powodzenia projektu były powody po stronie inwestora.

• Zdaniem 35% badanych naukowców mniej niż połowa prowadzonych przez ich instytucje macierzyste projektów badawczych dysponuje potencjałem do komercjalizacji. Więcej niż co piąty uważa natomiast, że spośród wszystkich posiadanych wyników badań połowa z nich mogłaby zostać skomercjalizo-wana. Niespełna jeden na pięciu uznał, że liczba projektów z potencjałem ryn-kowym nie przekracza połowy wszystkich prowadzonych projektów, a w oce-nie co dziesiątego jego instytucja nie posiada wyników badań, które mogą być skomercjalizowane.

•Respondenci na podstawie osobistych doświadczeń związanych z komer-cjalizacją w największym stopniu doceniają możliwość nawiązania cennych kontaktów (75%). Znaczny odsetek badanych dobrze ocenił także korzyści wizerunkowe (66%) oraz współpracę w zespole (60%). Najgorzej oceniono natomiast ilość obowiązków formalnych – negatywnie odniósł się blisko co drugi badany.

• Aby skomercjalizować wyniki własnych badań naukowych, respondenci dość często wykazują skłonność do zaangażowania się w uzyskanie patentu (65%). Są natomiast mniej chętni do rezygnacji ze swojej pracy naukowej w celu zaan-gażowania się w działalność biznesową w celu komercjalizacji swoich badań.

• Większość naukowców dostrzega podnoszenie jakości procesu komercjaliza-cji osiągnięć polskiej nauki w okresie ostatniego dziesięciolecia. Łącznie niemal 7 na 10 badanych uważa, że warunki do komercjalizacji w zakładanym przedziale czasowym uległy poprawie. Niewielu naukowców dostrzega pogorszenie – 6%.

• Badani naukowcy niejednoznacznie oceniają działalność instytucji wspiera-jących naukę i komercjalizację osiągnięć nauki – znaczący odsetek przyznał oceny neutralne, co może oznaczać brak styczności z daną instytucją. Najwięcej opinii pozytywnych uzyskało Naukowe Centrum Badań i Rozwoju (48%), naj-mniejszy odsetek pozytywnie ocenił działania prowadzone przez parki nauko-wo-technologiczne (35%).

142


• Najczęściej wskazywaną przez naukowców barierą dla komercjalizacji badań naukowych jest biurokracja i struktura instytucji naukowych (39%). Na kolej-nych pozycjach znalazły się ryzyko inwestycyjne, rozbieżności między naukow-cami i przedsiębiorcami dotyczące wyceny prac naukowych (po 23%), a także problemy z łączeniem obowiązków na uczelni z pracą biznesową (22%).

• Natomiast największe przeszkody w rozwoju polskiej nauki to w percepcji naukowców zbyt niskie finansowanie perspektywicznych kierunków badań i naukowców (56%) oraz odpływ utalentowanych naukowców za granicę (51%).

PRZEDSTAWICIELE BIZNESUW POLSCE

N = 384 CATI

144


Badani przedsiębiorcy, którzy mieli styczność z naukowcami, deklarują przeciętny poziom wiedzy na temat osiągnięć naukowych, wynalazków czy nowych technolo-gii. Blisko 6 na 10 respondentów wskazuje, że zakres posiadanej przez nich wiedzy jest średni. Natomiast co czwarty swoją znajomość faktów naukowych ocenia jako niewielką. Tylko 17% ankietowanych wskazało, że posiada dużą wiedzę na tematy naukowe i interesuje się osiągnięciami nauki.

Q1. Jak ocenia Pan/-i stopień swojej wiedzy na temat osiągnięć nauko-wych, wynalazków, innowacji technologicznych?


Większość respondentów pozytywnie ocenia osiągnięcia polskiej nauki. 6 na 10 ankietowanych przyznało ocenę zdecydowanie lub raczej pozytywną, przy czym naj-częściej wybieraną odpowiedzią było „raczej pozytywnie” (co drugi badany). Tylko 11% badanych przedsiębiorców ocenia osiągnięcia polskiej nauki negatywnie, a bli-sko 3 na 10 nie potrafiło zająć jednoznacznego stanowiska w tej kwestii.



17%

11%

50%

29%

8% 3%

58%

25%

Wiem bardzo dużo na ten temat, interesuję

się tym


Raczej pozytywnie


Raczej negatywnie




Wiem bardzo niewiele na ten temat, praktycznie mnie to nie interesuje

145


Opinie na temat uznania dla polskiej nauki na arenie międzynarodowej są zróżni-cowane w badanej grupie. Mniej niż połowa respondentów (45%) uważa, że polska nauka jest doceniana przez społeczność międzynarodową, w tym 28% oceniło uznanie dla polskiej nauki umiarkowanie pozytywnie (ocena 5 na 7-stopniowej skali, gdzie 7 oznacza ocenę najbardziej pozytywną) – a jedynie 7% osób przyznało najwyższą ocenę. Z kolei 29% badanych przedsiębiorców uważa, że osiągnięcia polskiej nauki nie są doceniane na świecie.

Q3. Jak ocenia Pan/i uznanie dla osiągnięć polskiej nauki na arenie mię-dzynarodowej? Prosimy o ocenę na skali 7-stopniowej, gdzie 1 oznacza: polska nauka jest ceniona na świecie bardzo nisko, a 7: polska nauka jest ceniona na świecie bardzo wysoko.


Wśród dziedzin polskiej nauki, których osiągnięcia są najbardziej znane na świe-cie, badani przedsiębiorcy najczęściej wymieniają teleinformatykę (31%), biome-dycynę (29%) i automatykę (27%). Na kolejnych pozycjach znalazły się chemia i materiały. Niewielki odsetek respondentów uznaje, że osiągnięcia z fizyki i astrono-mii są najbardziej rozpoznawalne poza Polską (4% wskazań). Osoby, które uważają, że żadna z wymienionych dziedzin polskiej nauki nie jest rozpoznawalna na świecie, stanowią 12%. W przypisie podano zakresy poszczególnych dyscyplin, które były prezentowane osobom ankietowanym.

5% 7%17%

25% 28%

10% 7%

1 - polska nauka jest ceniona na

świecie bardzo nisko

2 3 4 5 6 7 - polska nauka jest ceniona na

świecie bardzo wysoko

146


Q4. Osiągnięcia której z dziedzin polskiej nauki są najbardziej znane (na świecie)? 28

BASE: TOTAL, [%], N = 384 Respondenci mieli możliwość wskazania wielu odpowiedzi.

Przeszło co drugi respondent ze świata biznesu zna wynalazki wytworzone przez polskich naukowców. Ankietowani najczęściej wymieniali grafen – takiej odpowiedzi udzieliło 24% pytanych. Na drugim miejscu pod względem częstotliwości wskazań znalazły się elementy urządzeń do eksploracji kosmosu, np. łazików marsjańskich

28 Automatyka – urządzenia mechaniczne, w tym pneumatyczne i hydrauliczne (np. zawory, siłowniki); elektryczne i elektromechaniczne (np. silniki elektryczne, elektrozawory, serwomo-tory, sprzęgła elektromagnetyczne, styczniki); elektroniczne – zarówno analogowe, jak i cyfrowe (np. mierniki, czujniki, przetworniki, rejestratory, systemy wizyjne i inne, przyrząd pomiaro-wy, przekaźniki, wzmacniacze, falowniki i inne urządzenia energoelektroniczne, mikroprocesory, mikrokomputery, mikrokontrolery, sterowniki mikroprocesorowe, programowalne sterowniki logiczne, sterowniki CNC, komputery wbudowane lub komputery przemysłowe, sterowniki PAC, wskaźniki, panele operatorskie, inne urządzenia sterownicze).






Teleinformatyka

Biomedycyna

Automatyka

Chemia

Materiały

Wytwarzanie

Fizyka i astronomia

Inna



31%

29%

27%

20%

16%

8%

4%

3%

12%

11%

147


– z odsetkiem rozpoznawalności na poziomie 9%. Stosunkowo częściej wskazywano także technologie biomedyczne, osiągnięcia w dziedzinie nowych technologii, pro-tezy, niebieski laser i lampę naftową.

W kategorii inne znalazły się wynalazki, które wymienili nieliczni respondenci: stopy metali, materiały techniczne, odkrycia z obszaru automatyki. Aż 48% ankie-towanych nie potrafiło wymienić wynalazków polskich naukowców.

Q5. Jakie zna Pan/i produkty, wynalazki wytworzone przez polskich naukowców? Proszę wymienić Pana/-i zdaniem najważniejsze.

BASE: TOTAL, [%], N = 384 Pytanie otwarte – odpowiedzi swobodne.

Respondenci ze świata biznesu wypowiedzieli się także na temat poszczególnych aspektów kondycji i wizerunku polskiej nauki. Najwyżej oceniono kadry – przeszło co drugi badany (54%) zgadza się z twierdzeniem, że polska nauka posiada dobre kadry profesorskie. Wszystkie pozostałe aspekty uzyskały poniżej 40% ocen pozytywnych.

Kolejne kwestie, które otrzymały stosunkowo wysokie odsetki ocen pozytyw-nych, to: tworzenie praktycznej i użytecznej wiedzy przez polską naukę (37%) oraz wysokie osiągnięcia polskiej nauki na tle światowym (37%), przy czym należy pod-kreślić, że co trzeci ankietowany ocenił te dwa aspekty negatywnie.

Dla aspektów innowacyjności polskiej nauki i poziomu jej rozwoju technologicz-nego odnotowano nieco wyższy odsetek osób niezdecydowanych – 4 na 10 respon-dentów nie udzieliło jednoznacznej odpowiedzi.

Grafen

Łaziki, elementy urządzeń eksploracji kosmosu

Produkty i technologie biomedyczne

Rozwiązania z obszaru nowych technologii

Sztuczne protezy

Niebieski laser

Lampa naftowa

Odkrycia pierwiastków

Inne

Nie wiem/ Nie znam

24%

9%

5%

4%

3%

3%

2%

1%

13%

48%

148


Największy odsetek badanych – 70% – nie zgadza się z twierdzeniem, że pol-ska nauka jest odpowiednio wspierana przez państwo. Kolejne niżej oceniane aspekty to przełożenie polskiej nauki na sukcesy polskiej gospodarki i zapew-nianie rozwoju kariery utalentowanym naukowcom. Według co drugiego respondenta polska nauka nie radzi sobie dobrze w obu ww. obszarach, a warto zauważyć, że są to obszary związane z praktycznym wykorzystaniem potencjału polskiej nauki.

Q6. Na ile zgadza się lub nie zgadza Pan/i z następującymi twierdze-niami? Proszę o wskazanie na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza „zdecydo-wanie się nie zgadzam”, 5 – „zdecydowanie się zgadzam”.

BASE: TOTAL, [%], N = 384 Respondenci oceniali każdy aspekt na 5-punktowej skali ocen. Powyższe zestawienie prezentuje

łączne odsetki dla odpowiedzi 1 i 2 oraz 4 i 5, a także dla wartości neutralnych.

54% 29% 17%

37% 30% 34%

37% 32% 32%

35% 41% 24%

33% 39% 28%

31% 33% 36%

25% 42% 32%

23% 26% 51%

19% 32% 49%

7% 23% 70%










Polska nauka jest odpowiednio wspierana przez państwo

Zgadzam się Ani się nie zgadzam, ani się nie zgadzam Nie zgadzam się

149


Badani przedsiębiorcy zazwyczaj docierają do informacji o wartościowych bada-niach naukowych za pośrednictwem mediów branżowych – takiej odpowiedzi udzie-liło 56% respondentów. Kolejnymi stosunkowo częściej użytkowanymi kanałami przepływu informacji są internet i kontakty osobiste (wskazane przez co czwartą osobę) oraz konferencje naukowe (wymieniane przez jednego na pięciu bada-nych). Niewielki odsetek przedsiębiorców deklaruje korzystanie z pomocy instytucji publicznych (PARP, NCBR) i uczelni w procesie pozyskiwania wiedzy o dokona-niach naukowych.

Q7. W jaki sposób dociera Pan/i do informacji o wartościowych badaniach naukowych?



Wśród uczestników badania, przedsiębiorców, którzy mieli kontakty z naukow-cami, większość posiada niewielkie doświadczenie z zakresu finansowania badań naukowych lub wdrażania innowacji we współpracy ze światem nauki. Przeszło dwie trzecie ankietowanych wskazało, że ich doświadczenie jest niewielkie, a jedynie 4% zadeklarowało, że posiada duże doświadczenie w tym obszarze. Co piąty respondent określił swoje doświadczenie jako średnie.

Media branżowe

Internet

Kontakty osobiste

Konferencje naukowe

Uczelnie

Instytucje publiczne (np. PARP, NCBR itp.)

Inne


56%

25%

24%

21%

8%

7%

11%

4%

150


Q8. Jak opisał(a)by Pan/i swoje doświadczenie zawodowe z zakresu finan-sowania badań naukowych / wdrażania innowacji?


Respondenci, którzy pracowali osobiście przy projektach związanych z wdraża-niem innowacji i komercjalizacją badań naukowych, najczęściej deklarują, że pra-cowali przy jednym tego typu projekcie (30% wskazań). Znacznie mniejszy odsetek badanych ma za sobą pracę przy 2–3 projektach (13%), a jedynie 9% wskazało, że brało udział w co najmniej 4 projektach dotyczących komercjalizacji osiągnięć nauki.

Osoby, które nie potrafiły jednoznacznie określić liczby projektów, przy których pracowały, stanowią 47% badanych. Może to mieć związek z tym, że projekty były wdrażane przez inny dział/departament przedsiębiorstwa lub instytucji finansowej, w której zatrudniony jest respondent, i nie zostały mu przekazane wszystkie szcze-góły dotyczące realizowanych projektów.

Q9. Przy ilu tego typu projektach pracował/a Pan/i osobiście?


Zdecydowana większość przedsiębiorców deklaruje, że realizowane do tej pory w ich firmie/organizacji projekty komercjalizacji osiągnięcia naukowego nie doprowadziły do

4%

20%

67%

10%

Mam duże doświadczenie

Mam średnie doświadczenie

Mam niewielkie doświadczenie


30%

13%

4% 5%

47%

1 2-3 4-5 6 i więcej Nie wiem/ Trudno powiedzieć

151


zakładanego celu – komercjalizacja nie doszła do skutku – takiej odpowiedzi udzieliło 87% badanych. Tylko 13% stanowią przedsiębiorstwa, w których projekt wykorzysta-nia odkrycia naukowego w działalności biznesowej został sfinalizowany z sukcesem.

Q10. Czy Pana/-i instytucja/przedsiębiorstwo ma za sobą sfinalizowaną z sukcesem komercjalizację osiągnięcia naukowego?


Respondentów, którzy wskazali, że ich przedsiębiorstwo przeprowadziło z suk-cesem komercjalizację osiągnięcia naukowego, zapytano o najważniejsze korzyści, które im przyniósł taki projekt. Osoby zapytane najczęściej wymieniały zwiększe-nie przychodów i rozszerzenie oferty produktów lub usług. Nieco mniejszy odsetek wskazań odnotowano dla takich korzyści, jak: nawiązanie cennych kontaktów, eks-pansja na nowe rynki czy zwiększenie prestiżu.

Q11. Proszę wskazać najważniejsze korzyści wynikające z tej komercja-lizacji.

BASE: Q10 = TAK, [%], N = 51

TakNie

87%

13%

Zwiększenie przychodów

Rozszerzenie oferty produktów / usług

Nawiązanie cennych kontaktów

Ekspansja na nowe rynki, pozyskanie nowych klientów

Zwiększenie prestiżu i rozpoznawalności mojej instytucji

64%

60%

44%

36%

32%

152


Osoby, które wskazały, że udana komercjalizacja osiągnięcia naukowego przyczy-niła się do zwiększenia dochodów w ich przedsiębiorstwie, poproszono o określenie skali osiągniętych korzyści finansowych. Większość pytanych wskazała, że były one średnie lub duże, a tylko jedna piąta przyznała, że były to niewielkie korzyści finan-sowe. W związku z tym, że liczebność respondentów tego pytania była niska, wyniki należy traktować orientacyjnie (jako zarys głównych tendencji).

Q12. W jakim stopniu dotychczasowe projekty komercjalizacji osiągnięć naukowych przełożyły się na korzyści finansowe reprezentowanej przez Pana/-ią instytucji/przedsiębiorstwa?

BASE: Q11 = ZWIĘKSZENIE PRZYCHODÓW, [%], N = 33

Uwaga: mała liczebność.

Badani przedsiębiorcy w większości nie potrafili jednoznacznie ocenić współpracy z polskimi naukowcami – dwóch na trzech respondentów wybrało odpowiedź „ani negatywnie, ani pozytywnie”. Można wnioskować, że w przypadku części ankie-towanych kontakty z naukowcami były zbyt mało intensywne, aby mogli wyrobić sobie zdecydowaną opinię.

Wśród pozostałych ocen przeważają te na plus – 3 na 10 badanych ocenia współpracę z polskimi naukowcami pozytywnie, a tylko 4% przyznało ocenę negatywną.

40%

20%

40%

Przyniosła średnie korzyści finansowe

Przyniosła duże korzyści finansowe

Przyniosła niewielkie korzyści finansowe

153


Q13. Z perspektywy Pana/-i doświadczeń jak ocenia Pan/i współpracę z polskimi naukowcami?


Osoby, które oceniły współpracę z polskimi naukowcami negatywnie, popro-szono o wskazanie najważniejszych problemów, które sprawiły, że ta współpraca nie była udana. Jako najważniejsze problemy ankietowani wskazali: przedłużające się procedury, nadmiar obowiązków formalnych oraz trudności interpersonalne. Dodatkowo wskazywanym problemem był brak zorientowania na cele biznesowe po stronie naukowców.

Ze względu na niską liczebność osób odpowiadających na to pytanie wyniki należy traktować orientacyjnie (jako zarys głównych tendencji).

10%

20%

66%

3% 1%


Raczej pozytywnie


Raczej negatywnie


154


Q14. Jakich problemów doświadczył/a Pan/i w kontakcie z naukowcami, uczelniami? Proszę wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi, rozpoczynając od najważniejszej.

BASE: Q13 = RACZEJ NEGATYWNIE, ZDECYDOWANIE NEGATYWNIE, [%], N = 16

Uwaga: mała liczebność. Respondenci odpowiadali w 2 rundach, zaczynając od najważniejszej kwestii.

Badanych przedsiębiorców poproszono o ocenę zmian, które zaszły w ciągu ostat-nich 10 lat w zakresie jakości procesów komercjalizacji osiągnięć polskiej nauki. Pytanie obejmowało wyjaśnienie, że chodzi o takie aspekty, jak np. współpraca z nauką, rozwiązania prawne, administracyjne, podejście prezesów firm, dyrek-torów oraz ogólne podejście do tej kwestii w przedsiębiorstwach i instytucjach finansowych.

Blisko połowa osób ankietowanych uznała, że zmiany, jakie zaszły, są pozytywne i jakość procesów komercjalizacji się poprawiła. Przy czym większość (37%) uważa, że „raczej się poprawiła”, a jedynie 10% – że „zdecydowanie się poprawiła”. W oce-nie niespełna 40% respondentów jakość procesu komercjalizacji nie uległa zmianie. Osoby, które uważają, że w obszarze komercjalizacji osiągnięć nauki zaszły zmiany na gorsze, stanowią 15% badanych.

Przedłużające się procedury

Nadmiar obowiązków formalnych (biurokracja)

Trudności interpersonalne (np. brak zaufania, konflikty)

Brak zorientowania na cele biznesowe po stronie naukowców

Trudności w uzgodnieniu warunków współpracy z uczelnią


25%

25%

25%

13%

38%

38%

25%

38%

25%

25%

Wszystkie problemy


155


Q15. Czy z Pana/-i perspektywy w ciągu ostatnich 10 lat jakość procesu komercjalizacji osiągnięć polskiej nauki poprawiła się czy się pogorszyła?


Wśród najważniejszych barier w dziedzinie komercjalizacji badań naukowych badani przedsiębiorcy wymienili bariery związane z biurokracją na uczelniach oraz ryzyko inwestycyjne związane z brakiem sukcesu rynkowego przedsięwzięcia. Łącz-nie 3 na 10 pytanych uznało te problemy za istotne.

Kolejne dość często wskazywane przez respondentów problemy to trudności w łączeniu pracy na uczelni z pracą przy rozwoju biznesu oraz zbyt silna presja na wyniki finansowe po stronie przedsiębiorców/inwestorów.

Dla pozostałych wymienionych problemów odsetek wskazań kształtuje się poniżej 20%.

Stosunkowo niski odsetek badanych postrzega nieufność jako najważniejszy pro-blem, niemniej warto zauważyć, że wśród ogółu problemów znacznie częściej wska-zywano nieufność po stronie inwestorów niż po stronie naukowców.

10%

37% 39%

12%

3%



Nie uległa zmianie



156


Q16. Jakie są w Pana/-i opinii główne bariery komercjalizacji wyników badań naukowych? Proszę wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi, rozpoczy-nając od najważniejszej.


Respondenci odpowiadali w 2 rundach, zaczynając od najważniejszej kwestii.

Generalnie skala współpracy z instytucjami naukowymi nie jest bardzo duża w badanej grupie – przeszło połowa przedsiębiorców nie współpracowała dotych-czas z żadną z wymienionych instytucji naukowych.

Bariery strukturalne (biurokracja) po stronie uczelni



Trudności organizacyjne i formalne w łączeniu pracy na uczelni z pracą

przy rozwoju biznesu

Nieumiejętność współpracy w zespołach między naukowcami i przedsiębiorcami

Brak zorientowania na cele biznesowe po stronie świata nauki

Rozbieżności między naukowcami i przedsiębiorcami dotyczące wyceny

prac badawczych / naukowych


Brak wiedzy i doświadczenia w zakresie uwarunkowań prawnych komercjalizacji

Słabość i brak doświadczenia uczelnianych struktur

dedykowanych komercjalizacji



14%

13%

10%

10%

8%

7%

7%

6%

4%

4%

2%

1%

30%

29%

22%

25%

15%

16%

19%

19%

13%

12%

17%

4%

Wszystkie problemy


157


Wśród analizowanych instytucji naukowych to państwowe uczelnie są podmio-tami, z którymi współpracowało najwięcej ankietowanych przedsiębiorców – 37% badanych deklaruje kontakty zawodowe z państwowymi uniwersytetami lub poli-technikami. Co czwarty respondent współpracował z państwowymi instytutami badawczymi, a 15% zapytanych przedsiębiorców podjęło współpracę z uczelniami niepaństwowymi.

Warto zauważyć, że w przypadku uczelni (państwowych i niepaństwowych), państwowych instytutów badawczych i Polskiej Akademii Nauk około co dziesiąty ankietowany deklaruje, że choć obecnie nie współpracuje, to jednak planuje taką współpracę nawiązać. Najniższe odsetki wskazań odnotowano dla Sieci Badawczej Łukasiewicz, z którą pracowało wspólnie tylko 5% respondentów, a kolejne 6% takie działanie planuje.

Q17. Czy współpracował/a Pan/i z poniższymi instytucjami naukowymi?


Opinie badanych na temat działalności instytucji wspierających naukę i komercja-lizację osiągnięć nauki są podzielone. Znaczący odsetek (co najmniej jeden na trzech respondentów) nie potrafił zająć jednoznacznego stanowiska, co może mieć związek z brakiem bezpośrednich kontaktów z daną instytucją. Najmniej osób jednoznacznie oceniło centra transferu technologii – 52% wskazało odpowiedź „nie wiem”.

Wśród osób, które dokonały oceny, najwięcej wskazań pozytywnych otrzymały parki naukowo-technologiczne – 28%, a na drugim miejscu uplasowała się Polska

37% 9% 54%

25% 11% 64%

15% 12% 73%

12% 11% 77%

5% 6% 89%

Uczelnie państwowe (uniwersytety, politechniki)

Państwowe instytuty badawcze

Uczelnie niepaństwowe

Polska Akademia Nauk

Sieć Badawcza Łukasiewicz

Tak Nie, ale planuję Nie i nie planuję

158


Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości – PARP (20%). Wśród ocen negatywnych naj-wyższy odsetek wskazań odnotowano dla Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego – co trzeci respondent ocenił działalność tej instytucji negatywnie. Około jednego na pięciu badanych nisko ocenia działalność PARP oraz Narodowego Centrum Nauki.

Dla każdej z analizowanych instytucji odnotowano około jednej piątej wskazań oceny neutralnej.

Q18. Jak ocenia Pan/i działalność instytucji wspierających naukę i komer-cjalizację osiągnięć nauki? Prosimy o ocenę na skali 5-stopniowej, gdzie 1 oznacza: bardzo nisko, a 5: bardzo wysoko.


Respondenci oceniali każdy aspekt na 5-punktowej skali ocen. Powyższe zestawienie prezentuje łączne odsetki dla odpowiedzi 1 i 2

oraz 4 i 5, a także dla wartości neutralnych i odpowiedzi niezdecydowanych.

Wśród głównych przeszkód w rozwoju polskiej nauki badani przedsiębiorcy wskazują przede wszystkim zbyt niskie finansowanie perspektywicznych kierunków badań i naukowców. Takiej odpowiedzi udzielił więcej niż co drugi respondent. Na drugiej pozycji pod względem częstotliwości wskazań znalazło się zjawisko odpływu utalentowanych naukowców za granicę (44%). Dla 3 na 10 badanych problemem są programy studiów niedopasowane do realiów współczesnego rynku.

Na kolejnych pozycjach znalazły się takie problemy, jak: zbyt mała promo-cja osiągnięć polskiej nauki i zbyt małe zorientowanie środowiska naukowego na

28% 22% 15% 35%

20% 20% 22% 38%

17% 21% 17% 44%

16% 20% 19% 46%

13% 19% 34% 34%

12% 19% 17% 52%







Wysoko Ani nisko, ani wysoko Nisko Nie wiem/ Trudno powiedzieć

159


użyteczność biznesową. Najmniejszy odsetek badanych uznaje za główną prze-szkodę w rozwoju polskiej nauki zacofanie technologiczne i małą skalę współpracy zagranicznej.

Q19. Co Pana/-i zdaniem jest największą przeszkodą dla rozwoju pol-skiej nauki? Proszę wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi, rozpoczynając od najważniejszej.


Respondenci odpowiadali w dwóch rundach, zaczynając od najważniejszej kwestii.

Zbyt niskie finansowanie perspektywicznych kierunków badań i naukowców




Zbyt małe zorientowanie środowiska naukowego na użyteczność biznesową i komercjalizację

wyników badań

Zbyt mała skala współpracy z przedsiębiorcami

Braki odpowiedniej kadry, która jest otwarta na rozwój i nowoczesność



30%

19%

15%

7%

6%

4%

3%

3%

2%

52%

44%

32%

22%

23%

16%

15%

10%

11%

Wszystkie problemy


160


Podsumowanie• Poziom wiedzy badanych przedsiębiorców na temat osiągnięć naukowych,

wynalazków czy nowych technologii jest przeciętny: 58% uznało poziom swo-jej wiedzy na tematy naukowe za średni, a 25% za niewielki. Znajomość pol-skich wynalazków deklaruje 52% przedstawicieli biznesu biorących udział w badaniu. Najbardziej rozpoznawalny jest grafen oraz elementy urządzeń do eksploracji kosmosu, np. łazików marsjańskich, ale wymieniane są też m.in. technologie biomedyczne, niebieski laser i lampa naftowa.

• Większość respondentów pozytywnie ocenia osiągnięcia polskiej nauki. 6 na 10 ankietowanych przyznało ocenę zdecydowanie lub raczej pozytywną. Mniej niż połowa respondentów (45%) uważa, że polska nauka jest doceniana na are-nie międzynarodowej, ale 29% badanych ma opinię przeciwną. Wśród dzie-dzin polskiej nauki, których osiągnięcia są najbardziej znane na świecie, badani przedsiębiorcy najczęściej wymieniają teleinformatykę (31%), biomedycynę (29%) i automatykę (27%).

•Wśród analizowanych aspektów kondycji polskiej nauki najwyżej oceniono kadry – przeszło co drugi badany (54%) zgadza się z twierdzeniem, że pol-ska nauka posiada dobre kadry profesorskie. Kolejne stosunkowo wysoko oceniane aspekty to tworzenie praktycznej i użytecznej wiedzy przez pol-ską naukę (37%) oraz wysokie osiągnięcia polskiej nauki na tle świato-wym (37%), przy czym należy podkreślić, że zdania były podzielone i co trzeci ankietowany ocenił ww. dwa aspekty negatywnie. Wśród ocen najniż-szych znalazło się przełożenie polskiej nauki na sukcesy polskiej gospodarki i zapewnianie rozwoju kariery utalentowanym naukowcom – warto zauwa-żyć, że są to obszary związane z praktycznym wykorzystaniem potencjału polskiej nauki. Aż 70% badanych uważa, że polska nauka nie jest odpowied-nio wspierana przez państwo.

• Wśród badanych przedsiębiorców większość posiada niewielkie doświadczenie z zakresu finansowania badań naukowych lub wdrażania innowacji we współ-pracy ze światem nauki – tylko 24% określa swoje doświadczenie jako średnie lub duże. Odsetek osób, które pracowały przy projektach związanych z komer-cjalizacją badań naukowych, wynosi 52%, w tym 30% to osoby, które praco-wały przy tylko jednym takim projekcie.

• Zdecydowana większość przedsiębiorców (87%) deklaruje, że w ich firmie/organizacji nie zrealizowano dotychczas z sukcesem projektu komercjalizacji osiągnięcia naukowego. Respondenci, którzy mają za sobą sukces w komercja-lizacji, wskazują, że najważniejszą korzyścią było zwiększenie przychodów i roz-szerzenie oferty produktów.

m.in

161


• Dwie trzecie badanych przedsiębiorców nie potrafiło jednoznacznie ocenić współpracy z polskimi naukowcami, co można tłumaczyć zbyt małą skalą kon-taktów. Wśród pozostałych ocen przeważają pozytywne (30%). Osoby, które przyznały ocenę negatywną, wskazały, że problemy dotyczyły głównie przedłu-żających się procedur i nadmiaru obowiązków formalnych.

• Wśród najważniejszych barier w dziedzinie komercjalizacji badań naukowych badani przedsiębiorcy najczęściej wymieniali bariery związane z biurokracją na uczelniach oraz ryzyko inwestycyjne związane z brakiem sukcesu rynkowego przedsięwzięcia.

• Odsetki firm współpracujących z instytucjami naukowymi wynoszą: 37% w przypadku państwowych uniwersytetów lub politechnik i 25% w przypadku państwowych instytutów badawczych.

• Wśród głównych przeszkód w rozwoju polskiej nauki badani przedsiębiorcy wskazują przede wszystkim zbyt niskie finansowanie perspektywicznych kie-runków badań i naukowców, zjawisko odpływu utalentowanych naukowców za granicę oraz niedopasowanie programów studiów do realiów współczesnego rynku.

Biała księga‚a... · 2020. 8. 11. · Biała księga wizerunku polskiej nauki Diagnoza...

Documents

Transcript of Biała księga‚a... · 2020. 8. 11. · Biała księga wizerunku polskiej nauki Diagnoza...