BAZY DANYCHBAZY DANYCH

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentówCelem przedmiotu jest zapoznanie studentów z tematyką związaną z gromadzeniem i przetwarzaniem danych przy pomocyi przetwarzaniem danych przy pomocy

systemów informatycznych

© Bartman Jacek

INFORMACJE I PRZEDMIOCIE2

Wykład Studia stacjonarne 15 h

W1)

Studia stacjonarne – 15 h, prowadzący:  dr inż. Jacek Bartman

Studia niestacjonarne – 10h

POJĘCIA( Studia niestacjonarne – 10h

prowadzący:  dr inż. Jacek Bartman

TAWOWE

LaboratoriumStudia stacjonarne 30 h

H–PO

DST Studia stacjonarne – 30 h, 

prowadzący:  dr inż. Jacek BartmanStudia niestacjonarne – 15h

YDAN

YCH Studia niestacjonarne – 15hprowadzący:  dr inż. Jacek Bartman

BAZ

ECTS 3 kt

© JACEK BARTMAN

ECTS – 3 pkt

WARUNKI ZALICZENIA3

Wykładobecność na 60 % wykładów

W1)

obecność na 60 % wykładówzaliczenie z zajęć laboratoryjnych

POJĘCIA(

Laboratorium 

TAWOWE obecność na 80% zajęć 

zrealizowanie wszystkich przewidzianych ćwiczeń  

H–PO

DST laboratoryjnych. 

zaliczenie kolokwiów 

YDAN

YCH

MS AccessMS SQL

BAZ

UWAGA:Kolokwia obejmują również zagadnienia teoretyczne przedstawiane 

© JACEK BARTMAN

j ją g y pna wykładzie

LITERATURA4

1) Banachowski L., Chądzyńska A, Matejewski K. ‐ Relacyjne bazy danych : wykłady i ćwiczenia ‐Warszawa Wyd. PJWSTK, 2009.

W1)

danych : wykłady i ćwiczenia   Warszawa Wyd. PJWSTK, 2009.

2) Bartman J. – Bazy danych. Wydawnictwo UR 2013

POJĘCIA(

3) Beynon‐Davies P. ‐ Systemy baz danych – WNT Warszawa 2003

4) Hernandez M – Projektowanie baz danych dla każdego: 

TAWOWE

j y gprzewodnik krok po kroku ‐ Gliwice: Helion 2014.

5) Czapla Krystyna – Bazy danych: podstawy projektowania i języka

H–PO

DST 5) Czapla Krystyna  Bazy danych: podstawy projektowania i języka 

SQL – Gliwice Helion, 2015

6) Rogulski M – Bazy danych dla studentów: podstawy

YDAN

YCH 6) Rogulski M – Bazy danych dla studentów: podstawy 

projektowania i języka SQL – Warszawa WITKOM, 2012.

Ull J D Wid J P d t k t ó b d h

BAZ 7) Ullman J.D., Widom J. – Podstawowy kurs systemów baz danych Gliwice  Helion, 2011.

© JACEK BARTMAN

OBSZAR ANALIZY5

baza jest modelem pewnego aspektu rzeczywistości, rzeczywistość ta to obszar analizy

W1)

ta to obszar analizy rzeczy istotne nazywa się klasami lub encjami, 

np.: studenci, moduły,

POJĘCIA( p , y,

klasy mogą być powiązane, np.: którzy studenci jakie moduły zaliczają,

TAWOWE klasy mają właściwości lub atrybuty, 

np.:  studenci mają nazwiska, imiona, adresy itp..

H–PO

DST klasy, atrybuty i związki muszą mieć jakąś reprezentację w bazie 

danych (baza musi być zaprojektowana)

YDAN

YCH

BAZ Projektowanie

bazy danychSchemat

bazy danychObszar analizy

© JACEK BARTMAN

BAZY FAKTÓW6

Dane to fakty (zarejestrowane w bazie danych)

W1) Fakty same w sobie nie mają znaczenia, aby były użyteczne muszą 

być zinterpretowane

POJĘCIA( być zinterpretowane.

Zinterpretowane dane to informacje (maja przypisaną semantykę)

TAWOWE Zinterpretowane dane to informacje (maja przypisaną semantykę). 

• np. : napis 43 sam nic nie znaczy, musi być podany kontekst

H–PO

DST

Bazę danych możemy uważać za zbiór faktów lub pozytywnych ji t t b li bió f któ

YDAN

YCH asercji na temat obszaru analizy za zbiór faktów.

BAZ

W określonej chwili baza danych znajduje się w jakimś stanie (zawiera fakty prawdziwe w danej chwili)

© JACEK BARTMAN

(zawiera fakty prawdziwe w danej chwili). 

TRWAŁOŚĆ7

Dane w bazie danych traktowane są jako trwałe (mogą być przechowywane przez pewien czas)

W1)

przechowywane przez pewien czas).Program

POJĘCIA(

Dane trwałe

TAWOWE

Dane wprowadzane każdo razowo do programu nie są 

H–PO

DST trwałe.

Program

YDAN

YCH

Dane nietrwałe

BAZ Wprowadzone do 

programu

© JACEK BARTMAN

CZĘŚĆ INTENSJONALNA I EKSTENSJONALNA8

Baza danych składa się z części: intensjonalnej i ekstensjonalnej

C ść i j l bió d fi i ji k ó i j k d h

W1)

Część intensjonalna – zbiór definicji które opisują strukturę danych bazy, inaczej jest to schemat bazy danych (uzyskany w wyniku projektowania) Schemat: Uniwersytet Intensja (schemat)

POJĘCIA( p oje to a a)

Klasy:Przedmioty – dostępne dla studentów przedmiotyNauczyciele – osoby wykładające oferowane przedmioty

Z i ki

Intensja (schemat)

TAWOWE Związki:

Nauczyciele wykładają przedmioty

Atrubuty:Przedmioty mają nazwy

H–PO

DST

Część ekstensjonalna – łączny zbiór danych w bazie (zawartość bazy)

Nauczyciele mają nazwiska i tytułu

YDAN

YCH Schemat: Uniwersytet

Przedmioty:Bazy danychElektrotechnika

BAZ

Nauczyciele:Jan Kowalski, dr inż..Piotr Nowak, prof. dr hab.Maria Maj dr

© JACEK BARTMAN

Maria Maj, dr

Związki:Jan Kowalski wykłada Bazy danych

INTEGRALNOŚĆ9

Baza ma właściwości integralności gdy dokładnie odzwierciedla swój obszar analizy

W1)

swój obszar analizyNp.: w uniwersyteckiej bazie danych integralność oznacza zapewnienie, że baza daje poprawne odpowiedzi na pytania typu „ilu studentów jest zapisanych na 

d ł l h b d h”

POJĘCIA( moduł Systemy relacyjnych baz danych”

Integralność jest ważna szczególnie w bazach, których dane 

TAWOWE zmieniają się.

W zbiorze przyszłych stanów bazy są poprawne i niepoprawne

H–PO

DST W zbiorze przyszłych stanów bazy są poprawne i niepoprawne 

integralność gwarantuje, iż baza nie przyjmie stanu niepoprawnegoSchemat: Uniwersytet Schemat: Uniwersytet

YDAN

YCH y

Przedmioty:Bazy danychElektrotechnika

Schemat: Uniwersytet

Przedmioty:Bazy danychElektrotechnika

BAZ Nauczyciele:Jan Kowalski, dr inż..Piotr Nowak, prof. dr hab. inż..Maria Maj, dr

Nauczyciele:Jan Kowalski, dr inż..Piotr Nowak, prof. dr hab.Maria Maj, dr

© JACEK BARTMAN

Związki:Jan Kowalski wykłada Bazy danychPiotr Nowak wykład Elektrotechnikę

Związki:Jan Kowalski wykłada Bazy danychPiotr Niwolski wykłada Elektrotechnikę

REDUNDANCJA (NADMIAROWOŚĆ)10

Redundancja to powtarzanie się danych w bazie (należy jej unikać)

0W1)

unikać)

Schemat: Uniwersytet

POJĘCIA(

Przedmioty:Bazy danychElektrotechnika

TAWOWE

Elektrotechnika

Nauczyciele:Jan Kowalski, dr inż..

H–PO

DST Piotr Nowak, prof. dr hab. inż..

Maria Maj, dr

li j

YDAN

YCH Zaliczają:

Jan Kowalski wykłada Bazy danychPiotr Nowak wykład Elektrotechnikę

BAZ Jan Kowalski wykłada Bazy danych

© JACEK BARTMAN

Fakty w bazie danych nie powinny się powtarzać

FUNKCJE BAZY DANYCH11

Do wykonywania operacji na bazie są potrzebne dwa rodzaje funkcji:

W1)

funkcji:

funkcje aktualizujące – dokonują zmian w danych. Może się zdarzyć iż aktualizacja jednej właściwości może prowadzić do

POJĘCIA( zdarzyć, iż aktualizacja jednej właściwości może prowadzić do 

dezakulizaji innej

funkcje zapytań – wydobywają dane z bazy nie zmieniając jej

TAWOWE funkcje zapytań – wydobywają dane z bazy nie zmieniając jej 

zawartości.zwracają odpowiedź tak/nie

H–PO

DST

ją p /Czy moduł X jest oferowany ?Czy student X zalicza moduł Y ?

j li ś i

YDAN

YCH zwracają listę wartości 

Którzy studenci zaliczają moduł X ?Które moduły są obecnie oferowane?

BAZ

y ą

© JACEK BARTMAN

PERSPEKTYWY12

Jednym z powodów, dla których bazy danych są używane 

W1)

przez wiele osób, jest to, że baza może być wykorzystywana do różnych celów.

POJĘCIA(

Np.: w bazie uniwersyteckiej dziekanaty będą zainteresowana  danymi o studentach, układający podziały godzin danymi o salach i wykładowcach.

TAWOWE

wykładowcach.

Podzbiór danych będących w czyimś zainteresowaniu nosi

H–PO

DST Podzbiór danych będących w czyimś zainteresowaniu nosi 

nazwę perspektywy

YDAN

YCH

Identyfikacja perspektyw jest ważnym elementem procesu tworzenia bazy danych gdyż zapewnia iż żaden użytkownik

BAZ tworzenia bazy danych gdyż zapewnia iż żaden użytkownik 

bazy danych nie został pominięty w czasie opracowywania nowej aplikacji, pozwalają na dzielenie tej pracy na mniejsze 

© JACEK BARTMAN

części, którymi można łatwiej zarządzać.

13W1)

Perspektywaużytkownika 6

Perspektywaużytkownika 1

POJĘCIA(

Perspektywaużytkownika 2

TAWOWE

Perspektywaużytkownika 5

użytkownika 2

H–PO

DST

Perspektywaużytkownika 3

YDAN

YCH y

Perspektywaużytkownika 4

BAZ

Baza danych

© JACEK BARTMANAplikacja bazy danych

PODSTAWOWE POJĘCIA14

• Dane, Baza danych, Encja, Atrybuty• System zarządzania bazą danych

W1)

• System zarządzania bazą danych• Systemy baz danych• Historia zarządzania danymi

POJĘCIA( Historia zarządzania danymi 

TAWOWE

H–PO

DST

YDAN

YCH

BAZ

© JACEK BARTMAN

© Bartman Jacek

DANE15W1)

POJĘCIA(

Dane (def.) ‐ fakty zapisane symbolicznie, żli d t i

TAWOWE możliwe do przetwarzania, 

przechowywania lub przesyłania.

H–PO

DST

p y p y

YDAN

YCH

BAZ

© JACEK BARTMAN

BAZA DANYCH16W1)

POJĘCIA( Baza danych (def) to zbiór powiązanych 

i trwałych danych opisujących

TAWOWE

i trwałych danych opisujących rzeczywistość.

H–PO

DST

YDAN

YCH

BAZ

© JACEK BARTMAN

BAZA DANYCH17

Ba a dan ch jest maga nem dan ch nałożona ba

W1)

Baza danych jest magazynem danych z nałożona ba niego strukturą wewnętrzną – zazwyczaj hierarchiczną

POJĘCIA( Np.: bazą danych może być zbiór informacji o studentach –

kartoteka a w niej teczki z informacjami o studentach –informacje na oddzielnych kartkach: dane personalne

TAWOWE informacje na oddzielnych kartkach: dane personalne, 

zaliczenia, praktyki itp..

H–PO

DST

Celem bazy danych jest najczęściej przechowywanie danych potrzebnych do codziennego funkcjonowania 

YDAN

YCH y p y g j

organizacji

BAZ

© JACEK BARTMAN

ENCJA18W1)

POJĘCIA( Encja (def) to obiekt, który odróżnia się od 

innych, istnieje niezależnie i może być

TAWOWE

innych, istnieje niezależnie i może być jednoznacznie zidentyfikowany.

H–PO

DST

YDAN

YCH

BAZ

© JACEK BARTMAN

TYPY ZWIĄZKÓW POMIĘDZY ENCJAMI19

1:1 (jeden do jeden) – każdemu elementowi z jednej encji odpowiada dokładnie jeden element z drugiej i odwrotnie

W1)

odpowiada dokładnie jeden element z drugiej i odwrotnie. 

1 N (j d d i l ) k żd l i i j ji

POJĘCIA( 1:N (jeden do wielu) – każdemu elementowi z pierwszej, encji 

może odpowiadać wiele elementów w drugiej encji ale k żd l t i d i j ji d i d d kł d i

TAWOWE każdemu elementowi z drugiej encji odpowiada dokładnie 

jeden element z pierwszej. Najpopularniejszy i najczęściej występujący typ związku

H–PO

DST występujący typ związku. 

YDAN

YCH N:N (wiele do wielu) – każdemu elementowi z jednej encji 

może odpowiadać wiele elementów z encji drugiej i na 

BAZ odwrót. Związki N:N występują dość często; niestety nie ma możliwości ich implementowania i wymagają ‐ poprzez 

d i d d k j ji bi i ” d i ki

© JACEK BARTMAN

wprowadzenie dodatkowej encji – „rozbicia” na dwa związki typu 1:N. 

ATRYBUT20W1)

POJĘCIA(

Atrybut to element encji opisujący jedną ś ś

TAWOWE z jej właściwości. 

H–PO

DST

YDAN

YCH

BAZ

© JACEK BARTMAN

21W1)

POJĘCIA(

TAWOWE

H–PO

DST

YDAN

YCH

BAZ

© JACEK BARTMAN

DANE, INFORMACJA, WIEDZA22

Dane to fakty (zarejestrowane w bazie danych)Dane są zapisywane w postaci symboli które coś reprezentują

W1)

Dane są zapisywane w postaci symboli, które coś reprezentują

Informacja jest to przyrost wiedzy który może być uzyskany

POJĘCIA( Informacja jest to przyrost wiedzy, który może być uzyskany 

na podstawie danych (Tsitchizris i Lochovsky).pojęcie informacji jest płynne i różnie interpretowane

TAWOWE pojęcie informacji jest płynne i różnie interpretowane

Informacja ma charakter subiektywnyInformacje uzyskujemy poprzez zinterpretowanie danych

H–PO

DST Informacje uzyskujemy poprzez zinterpretowanie danych

Wiedza jest otrzymywana z informacji przez zintegrowanie z

YDAN

YCH Wiedza jest otrzymywana z informacji przez zintegrowanie z 

istniejącą wiedzą

BAZ

© JACEK BARTMAN

WŁAŚCIWOŚCI BAZY DANYCH23

Współdzielenie danych – dane mogą być używane przez wiele osób nawet w tym samym czasie

W1)

y y

Integracja danych – w bazie nie może być redundancji danych (danychpowtarzających się oraz zbędnych)

POJĘCIA( powtarzających się oraz zbędnych)

Integralność danych – baza danych musi dokładnie odzwierciedlać swój obszar analizy (w przypadku danych powiązanych zmiany winny

TAWOWE swój obszar analizy (w przypadku danych powiązanych zmiany winny 

być propagowane). Integralność często zapewnia się ograniczając do niej dostęp.

H–PO

DST

Bezpieczeństwo danych – polega głównie na wydzielaniu zakresu danych do których poszczególni użytkownicy mają określone prawa 

YDAN

YCH y y p g y y ją p

dostępu

Abstrakcja danych – stanowią model rzeczywistości

BAZ bs a cja da yc s a o ą ode ec y s ośc

Niezależność danych – dane winny być oddzielone od procesów na nich operujących (organizacja danych ma być niewidoczna dla

© JACEK BARTMAN

nich operujących (organizacja danych ma być niewidoczna dla użytkowników)

SYSTEM ZARZĄDZANIA BAZĄ DANYCH24

System Zarządzania Bazą Danych SZBD (DBMS) j t t bió ó żli i j h

W1)

jest to zbiór programów umożliwiających użytkownikom definiowanie, konstruowanie, 

POJĘCIA( manipulowanie bazą danych

TAWOWE Definiowanie ‐ specyfikacja typów danych, struktur, związków 

integralnościowych dla danych przechowywanych w bazie danych 

H–PO

DST

Konstruowanie ‐ proces zapisu danych na nośniku danych oraz ich 

YDAN

YCH kontrola przez SZBD 

BAZ

Manipulowanie ‐ zapytania do bazy danych, modyfikacja, raportowanie 

© JACEK BARTMAN

ZADANIA SYSTEMU ZARZĄDZANIA BAZĄ DANYCH25

Pielęgnacja danych. Umożliwienie użytkownikowi tworzenia nowych baz danych i określania ich struktury logicznej (przy

W1)

nowych baz danych i określania ich struktury logicznej (przy pomocy specjalnego języka) oraz aktualizowania ich. 

POJĘCIA(

Wyszukiwanie danych. Udostępnienie użytkownikowi żli ś i t i t ń d

TAWOWE możliwości tworzenia zapytań o dane.

H–PO

DST Kontrola danych. Sterowanie wielodostępem do danych

YDAN

YCH

BAZ

© JACEK BARTMAN

TRZY WARSTWOWA ARCHITEKTURA SZBD26

System zarządzania bazą danych jest pośrednikiem  pomiędzy programami użytkowymi, użytkownikiem i bazą danych.

W1)

p g y y , y ą y

W 1975 (ANSI‐SPARC) zaproponował trzypoziomową architekturę 

POJĘCIA( SZBD:

poziom zewnętrzny (użytkownika) – opisuje jak użytkownicy widzą dane,i k j ( j i ) i j id k tki h d h

TAWOWE poziom koncepcyjny (pojęciowy) – opisuje widok wszystkich danych w 

bazie. Poziom ten opisuje logiczny widok baz danych, bez szczegółów dotyczących realizacji,

H–PO

DST

poziom wewnętrzny (fizyczny) – opisuje sposób przechowywania danych oraz metody dostępu do nich.

YDAN

YCH

Pomiędzy warstwami istnieją dwa poziomy odwzorowania przekładające się na dwa poziomy niezależności danych:

BAZ przekładające się na dwa poziomy niezależności danych:

logiczna niezależność danych – oznacza niewrażliwość schematów zewnętrznych na zmiany w schemacie koncepcyjnym,

© JACEK BARTMAN

fizyczna niezależność danych – oznacza niewrażliwość schematu koncepcyjnego na zmiany w schemacie fizycznym.

TRZY WARSTWOWA ARCHITEKTURA SZBD27

Poziom zewnętrznyWgląd

zewnętrznyWgląd

zewnętrzny

W1) logiczna niezależność danych

Odwzorowanie poziom zewnętrzny

schemat konceptualny

POJĘCIA(

Poziom konceptualnySchemat konceptualny

schemat konceptualny

TAWOWE

fizyczna niezależność danych

p y

Odwzorowanie poziom konceptualny

H–PO

DST

Poziom wewnętrzny

fizyczna niezależność danychpoziom konceptualnyschemat wewnętrzny

YDAN

YCH Poziom wewnętrznySchemat wewnętrzny

BAZ

© JACEK BARTMANW SZBD można wyróżnić: jądro, interfejs i zestaw narzędziFizyczna Baza danych

FUNKCJE SZBD (DBMS)28

Funkcje CRUD (Ceate Read Update Delete),

W1)

Obsługa słownika danych – przechowywanie metadanych (danych o danych),

POJĘCIA(

Zarządzanie transakcjami

Sterowanie współbieżnością

TAWOWE Sterowanie współbieżnością

Odtwarzanie po awarii

H–PO

DST

Kontrola uprawnień użytkownika

Komunikacja danych (wymiana danych w systemie technologii

YDAN

YCH Komunikacja danych (wymiana danych w systemie technologii 

informacyjnej)

BAZ Wymuszanie więzów integralności

Udostępnianie narzędzi do administrowania bazą danych (do 

© JACEK BARTMAN

ęp ę ą y (importowania, eksportowania, monitorowania operacji, monitorowania wydajności)

SYSTEM BAZ DANYCH29

System Baz Danych to skomputeryzowany system przechowywania i przetwarzania danych

W1)

przechowywania i przetwarzania danych 

System Baz Danych składa się z:

POJĘCIA( y y ę

modelu danych  oprogramowania

TAWOWE System Zarządzania Bazą Danych

Inne oprogramowaniebaz danych

H–PO

DST baz danych

Często do sytemu baz danych zalicza się również:

YDAN

YCH

ę y y ęsprzęt: pamięci masowe, urządzenia systemoweużytkowników

iś i lik ji t żli i j i

BAZ programiści aplikacji – tworzą programy umożliwiające innym 

użytkownikom dostęp do bazy danychużytkownicy końcowi – obsługujący bazę danych – wprowadzający dane, 

j i

© JACEK BARTMAN

generujący raporty itp..administratorzy BD – odpowiada za tworzenie i konserwacje rzeczywistej bazy danych, odpowiada za jej bezpieczeństwo

TYPY WSPÓŁCZESNYCH BAZ DANYCH30

Produkcyjne bazy danych – obsługują standardowe funkcje przedsiębiorstwa Oferują tworzenie odczytywanie

W1)

przedsiębiorstwa. Oferują tworzenie, odczytywanie, modyfikowanie i kasowanie danych.

Np : baza o postępach studentów

POJĘCIA( Np.: baza o postępach studentów

Bazy danych wspomagające decyzje – służą do wyszukiwania

TAWOWE

Bazy danych wspomagające decyzje służą do wyszukiwania informacji wspomagających decyzje w przedsiębiorstwie. Oferują tylko odczyt danych.

H–PO

DST

ją y y yNp.: baza dotycząca rekrutacji na uniwersytecie

YDAN

YCH

Informacyjne bazy danych – są to narzędzia dla  użytkowników, mogą być aktualizowane, korzystają z baz 

BAZ

produkcyjnych i wspomagających decyzje Np.: wykładowca powinien mieć informacyjna bazę danych dotycząca 

© JACEK BARTMAN

uczęszczania na zejścia studentów.

HISTORIA ZARZĄDZANIA DANYMI31

4000 p.n.e – 1900 n.e – ręczne zarządzanie zapisampierwszy znany zapis obejmujący majątek królewski i podatki w Sumerze. 

W1)

p e s y a y ap s obej ujący ająte ó e s podat Su e e.

1900 – 1955 – zarządzanie zapisami na kartach perforowanychMaszyna Hollerith’a (bazująca na wynalazku Jacquarda z 1801 roku)

POJĘCIA( Maszyna Hollerith’a (bazująca na wynalazku Jacquarda z 1801 roku).

1955 – 1970 – programowane zarządzanie zapisami 

TAWOWE 1950 rok wynalezienie taśmy magnetycznej (na jednej mieściły się dane z ok. 10 

000 kart perforowanych)praca wsadowa na plikach i rekordach (nie daje możliwości wychwycenia

H–PO

DST praca wsadowa na plikach i rekordach (nie daje możliwości wychwycenia 

błędów aż do zakończenia wsadu)

1965 – 1970 – sieciowe zarządzanie danymi on line

YDAN

YCH 1965 – 1970 – sieciowe zarządzanie danymi on‐line

praca on‐line, przetwarzanie bieżących transakcjipliki indeksowane

BAZ p

zastosowanie bębnów i dysków magnetycznychtrzypoziomowa architektura bazy danych 

© JACEK BARTMAN

32

1970‐1995 – relacyjne zarządzanie danymi1970 – model Codd’a

W1)

9 0 ode Codd apowszechne SZBD na komputery PCnajczęściej stosowany model 

POJĘCIA(

architektura klient‐server

1995‐ Obiektowe bazy danych

TAWOWE 1995‐ Obiektowe bazy danych 

dane aktywneoparte o mechanizmy dziedziczenia

H–PO

DST

p yCzęsto przechowują dane różnych typów np.: głos, obraz itp.

YDAN

YCH

BAZ

© JACEK BARTMAN

CHRONOLOGIA OPRACOWANIA MODELI DANYCH33

Chronologia powstawania modeli danych nie odpowiada chronologii powstawania SZBD opartych na tych modelach

W1)

chronologii powstawania SZBD opartych na tych modelachDedukcyjny

Obiektowy

POJĘCIA(

Posteralcyjny

Semantyczny

TAWOWE

Relacyjny

Sieciowy

H–PO

DST

Hierarchiczny

YDAN

YCH 1960 1970 1980 1990

BAZ

© JACEK BARTMAN