• Długotrwały i kosztowny proces• Czas trwania badań to około 8-10 lat

• Zysk do 3 mld USD rocznie•Czas generowania zysku dla firmy farmaceutycznej to około 2-5 lat

•„Generyki” leki odtwórcze – badania biorównoważności

Nowe substancje czynneNowe substancje czynne

Wybór jednostki chorobowej Wybór jednostki chorobowej Określenie miejsca działania Określenie miejsca działania Określenie testu biologicznegoOkreślenie testu biologicznego Znalezienie struktury wiodącejZnalezienie struktury wiodącej Określenie zależności między budową a działaniem Określenie zależności między budową a działaniem

biologicznymbiologicznym Zidentyfikowanie grupy farmakoforowejZidentyfikowanie grupy farmakoforowej Poprawienie oddziaływania między strukturą a miejscem Poprawienie oddziaływania między strukturą a miejscem

działaniadziałania Patentowanie Patentowanie

Jak powstaje nowy lek?

Nowe substancje czynneNowe substancje czynneZ przyczyn oczywistych nie prowadzi się badań w pierwszych etapach na ludziach. Stosuje się testy:

● In Vitro – nie wykorzystuje się żywych zwierząt, a jedynie tkanki, komórki lub enzymy. Wiele testów in vitro zaprojektowano z wykorzystaniem genetyki molekularnej, gdzie gen kodujący specyficzny enzym lub receptor jest identyfikowany, klonowany i poddawany ekspresji w szybko dzielących się komórkach np. bakteryjnych. Przykładem może być proteaza wirusa HIV, którą sklonowano i poddano ekspresji w bakterii E. coli

● In Vivo – Wykorzystuje się zwierzęta transgeniczne, czyli takie, u których zmieniono kod genetyczny. Możliwa jest wymiana genów mysich na geny ludzkie, w wyniku czego mysz wytwarza ludzkie enzymy lub receptory, które są następnie miejscem działania potencjalnych leków w testach in vivo.

Jak powstaje nowy lek?

Poszukiwanie struktury wiodącejPoszukiwanie struktury wiodącejNowe substancje czynneNowe substancje czynne

Etap polegający na określeniu struktury wiodącej, czyli związku wykazującego określony kierunek działania. Związek nie musi działać silnie i może wykazywać działania niepożądane, jest punktem wyjścia.

Źródłem struktury wiodącej mogą być.

● Surowce naturalne ● Medycyna ludowa ● Związki syntetyczne ● Istniejące już leki ● Naturalne (fizjologiczne) ligandy i modulatory ● Projektowanie wspomagane komputerowo ● Przypadek i bystry umysł (np. Viagra ) ● Komputerowe banki danych strukturalnych

Jak powstaje nowy lek?

Nowe substancje czynneNowe substancje czynne Wybór jednostki chorobowej Wybór jednostki chorobowej Określenie miejsca działania Określenie miejsca działania Określenie testu biologicznegoOkreślenie testu biologicznego Znalezienie struktury wiodącejZnalezienie struktury wiodącej Określenie zależności między budową a działaniem Określenie zależności między budową a działaniem

biologicznymbiologicznym Zidentyfikowanie grupy farmakoforowejZidentyfikowanie grupy farmakoforowej Poprawienie oddziaływania między strukturą a miejscem Poprawienie oddziaływania między strukturą a miejscem

działaniadziałania Patentowanie Patentowanie

Jak powstaje nowy lek?

• próby na komórkach in vitro (wyhodowanych poza organizmem żywym w warunkach laboratoryjnych),• badania na zwierzętach doświadczalnych – określenie toksyczności (ostrej, podostrej i przewlekłej), określenie sposobu wchłaniania, metabolizmu związku czynnego w organizmie, jego wydalania, a także powodowanych przez potencjalny lek działań ubocznych (teratogeneza, onkogeneza, mutageneza).

Szacuje się, że tylko 5 na 5 tysięcy substancji leczniczych, nad którymi rozpoczyna się prace, pomyślnie przechodzi te fazę badań.

Jak powstaje nowy lek?

Jak powstaje nowy lek?

Badania przedkliniczneBadania przedkliniczne

LADME to akronim odzwierciedlający w skrócie losy związku aktywnego w ustroju, po jego podaniu. Nazwa pochodzi od pierwszych liter angielskich nazw głównych procesów, które zachodzą od momentu podania leku do jego wydalenia. Procesy te, to kolejno:

L – liberation (uwolnienie) A – absorbtion (wchłanianie) D – distribution (rozmieszczenie) M – metabolism (metabolizm) E – excretion (wydalanie)

Jak powstaje nowy lek?

"...każde badanie prowadzone z udziałem ludzi w celu odkrycia lub potwierdzenie klinicznych, farmakologicznych, w tym farmakodynamicznych skutków działania jednego lub wielu badanych produktów leczniczych, w celu zidentyfikowania działań niepożądanych (...), lub śledzenia wchłaniania, dystrybucji, metabolizmu i wydalania (...) mając na względzie ich bezpieczeństwo i skuteczność."

DYREKTYWA 2001/20/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Europy z dnia 4 kwietnia 2001 r.

Jak powstaje nowy lek?

Badania kliniczneBadania kliniczne

Wysokość słupka odzwierciedla liczbę pacjentów biorących udział w badaniu.

Jak powstaje nowy lek?

Badania kliniczneBadania kliniczne

źródło: Food and Drug Administration (USA)

Jak powstaje nowy lek?

1. Pierwsze podanie leku u ludzi2. Ocena bezpieczeństwa stosowania testowanego

środka (wchłanianie, metabolizm, wydalanie, toksyczność oraz interakcje z pożywieniem i powszechnie stosowanymi lekami)

3. Cel: ustalenie dawki4. Uczestnicy: zdrowi ochotnicy, wyjątek stanowią

specjalne grupy pacjentów –onkologia5. Niewielka liczba ochotników6. Krótki czas podawania testowanego środka (kilka

dni)7. „Być albo nie być” dla przyszłego produktu

leczniczego

Jak powstaje nowy lek?

Faza IFaza I„13 marca 2006r. po podaniu pierwszej dawki nowego leku (TGN1412, który – jak planowano – miał być pomocny w leczeniu chorych na przewlekłą białaczkę komórek B i choroby autoimmunologiczne, jak stwardnienie rozsiane i reumatoidalne zapalenie stawów) u 6 mężczyzn, którym go podano w Wielkiej Brytanii, wystąpiła niewydolność wielonarządowa, zostali przewiezieni na oddział intensywnej terapii, dwóch z nich było w stanie krytycznym [1]. Ochotników do badań rekrutowała firma wynajęta do prowadzenia badań klinicznych (Parexel) przez producenta nowego leku (TeGenero, Niemcy) poprzez ogłoszenia internetowe, obiecujące uczestnikom badań bezpłatne badania lekarskie, zapłatę i darmowe posiłki, zapewniające wiele czasu na czytanie, naukę lub odpoczynek, z cyfrową telewizją, grami video, odtwarzaczem DVD i bezpłatny dostęp do Internetu [2]. 5 kwietnia 2006r. pięciu mężczyzn opuściło szpital, szósty wracał do zdrowia [3].”

[1] New drug trial puts six men in intensive care. NewScientist.com. 15 March 2006. [2] Phoenix A. Two Parexel drug trials patients in critical condition (update 3). Bloomberg.com. March 15, 2006. [3] Wood AJJ, Darbyshire J. Injury to research volunteers – the clinical-research nightmare. N Engl J Med 2006;354:1869-71.

Jak powstaje nowy lek?

1. Działanie leku u określonej grupy chorych i ocena jego bezpieczeństwa

2. Związek pomiędzy dawką a efektem działania preparatu (dobór dawki)

3. Pierwsze badania porównawcze działania nowego leku i placebo lub terapeutyku standardowo stosowanego w leczeniu danego schorzenia

4. Badania II fazy obejmują kilkuset pacjentów cierpiących na dane schorzenie

5. Pomyślne zakończenie (pozytywny stosunek korzyści do ryzyka) - przejście do fazy III

Jak powstaje nowy lek?

1. Ostatecznie potwierdza się skuteczność testowanego leku w konkretnym schorzeniu (wskazania docelowe).

2. Potwierdzenie skuteczności i tolerancji w dużej populacji pacjentów.

3. Określenie związku pomiędzy jego bezpieczeństwem a skutecznością podczas krótkotrwałego i długotrwałego stosowania – profil bezpieczeństwa.

4. Ta cześć badań może trwać od roku do kilku lat.

Jak powstaje nowy lek?

Faza IIIFaza III

Pomyślne zakończenie - rejestracja nowego leku iwprowadzenie go na rynek

5. W badaniach biorą udział pacjenci z powikłaniami, z zaburzeniami funkcji narządów np.: wątroby, nerek.

6. Bada się interakcje z innymi lekami.7. Porównanie z innymi metodami leczenia.8. Długotrwała skuteczność w schorzeniach

przewlekłych.9. Jeżeli nie ma takiej możliwości z przyczyn etycznych

nie stosuje się placebo (np.: zapalenie płuc).

Jak powstaje nowy lek?

Faza IIIFaza IIIPorównanie z innymi metodami leczenia - na szczęście

nie zawsze możliwe !!Przewlekła białaczka szpikowa (PBS) Glivec - wybiórczy

inhibitor kinazy tyrozynowej BCR-ABL.

Budowa chemiczna imatinibu (Glivec firmy Novartis)

Mechanizm działania imatinibu (Glivec)

Jak powstaje nowy lek?

1. Faza porejestracyjna2. Bardzo duża liczba pacjentów3. Dalsze informacje o bezpieczeństwie, tolerancji i

skuteczności4. „Odkrycie” ewentualnych nowych wskazań5. Dalsze informacje o interakcjach z innymi lekami

Jak powstaje nowy lek?

1

10 000 molekuł

Rejestracja leku Liczba pacjentów

Badania przedkliniczne

Badania kliniczne

Faza I

Faza II

Faza III

Faza IV

500-15 000

10-80

50-1000

Jak powstaje nowy lek?

Jak powstaje nowy lek?

Jak powstaje nowy lek?

Wartość światowego rynku farmaceutycznego wynosiła w 2004 roku 442 miliardy Euro.

% wartości światowego rynku farmaceutycznego

47,8

11,5

11,1

29,6

USA i Kanada

Europa Zachodnia

Japonia

Inne

Europejska Federacja Producentów Leków i ich Stowarzyszeń (European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations – EFPIA) – Raport 2005

Obroty w sektorze farmaceutycznym w Europie [mld Euro]

31,29

21,6

25,85

21,26

FrancjaWielka BrytaniaNiemcyInne

Wydatki poszczególnych państw europejskich na służbę zdrowia [ %PKB ]

0

2

4

6

8

10

12

Szwajcaria Niemcy Francja Norwegia Polska Słowacja

Europejska Federacja Producentów Leków i ich Stowarzyszeń (European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations – EFPIA) – Raport 2005

Największe obroty na rynku farmaceutycznym wśród nowych krajów członkowskich UE odnotowano w Polsce (2,975 miliardy Euro), następnie na Węgrzech (1,446 miliardów Euro). Najmniejsze na Łotwie (97 milionów Euro).