Badania naukowe i innowacje

Z R O Z U M I E Ć P O L I T Y K Ę

U N I I E U R O P E J S K I E J

Badania naukowe i innowacje przyczyniają s ię bezpośrednio do rozwoju dobrobytu w Europie oraz do poprawy warunków życ ia je j mieszkańców.

Przesuwanie granic ludzkiego

poznania i poprawa jakości

życia

2Z R O Z U M I E Ć P O L I T Y K Ę U N I I E U R O P E J S K I E J

SPIS TREŚCI

Dlaczego potrzebujemy unijnej polityki w zakresie badań naukowych i innowacji . . . . . . 3

W jaki sposób UE wspiera badania naukowe i innowacje . . . . . . 5

Prognozy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Więcej informacji . . . . . . . . . . . . . . . 12

ZROZUMIEĆ POLITYKĘ

UNII EUROPEJSKIEJ

Zrozumieć politykę Unii Europejskiej – Badania naukowe i innowacje

Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Społecznej Dział Informacji dla Obywateli 1049 Bruksela BELGIA

Tekst zaktualizowano w listopadzie 2014 r.

Zdjęcie na okładce i na str. 2: © Glowimages RF/F1online

12 str. – 21 × 29,7 cm ISBN 978-92-79-42397-0 doi:10.2775/75059

Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2014

© Unia Europejska, 2014 Zezwala się na powielanie niniejszej publikacji. Wykorzystywanie lub powielanie pojedynczych zdjęć wymaga bezpośredniej zgody posiadaczy praw autorskich.

Ta publikacja jest częścią serii wydawniczej poświęconej działaniom, jakie podejmuje Unia w różnych obszarach,

powodom ich podejmowania i osiąganym wynikom.

Publikacje z tej serii można znaleźć na stronie: http://europa.eu/pol/index_en.htm

http://europa.eu/!ud99qu

Jak działa Unia EuropejskaEuropa w 12 lekcjach

„Europa 2020” – europejska strategia na rzecz wzrostu gospodarczego

Założyciele Unii Europejskiej

Agenda cyfrowa Badania i innowacje

Bankowość i finanseBezpieczeństwo żywności

BudżetCła

Działania w dziedzinie klimatuEnergia

Gospodarka morska i rybołówstwoGranice i bezpieczeństwo

HandelKonkurencyjność

KonsumenciKształcenie, szkolenie, młodzież i sport

Kultura i sektor audiowizualnyMigracja i azyl

OpodatkowaniePolityka regionalna

Pomoc humanitarna i ochrona ludnościPrzedsiębiorstwa

RolnictwoRozszerzenie

Rynek wewnętrznySprawiedliwość, prawa podstawowe i równośćSprawy zagraniczne i polityka bezpieczeństwa

ŚrodowiskoTransport

Unia gospodarcza i walutowa oraz euroWspółpraca międzynarodowa i rozwój

Zatrudnienie i sprawy społeczneZdrowie publiczne

Zwalczanie nadużyć finansowych

3B A D A N I A N A U K O W E I I N N O W A C J E

Badania naukowe i innowacje przyczyniają się do uczynienia Europy miejscem, w którym dobrze się żyje i pracuje. Przyczyniają się do zwiększenia jej konkurencyjności, stymulują wzrost gospodarczy i ułatwiają tworzenie miejsc pracy. Równocześnie badania naukowe i innowacje pomagają nam lepiej żyć; umożliwiają podniesienie skuteczności opieki zdrowotnej, transportu, usług cyfrowych oraz produkcję niezliczonych nowych produktów i usług.

Unia Europejska jest jednym z głównych graczy w świecie nauki i technologii, jest również liderem w wielu dziedzinach, takich jak energia pochodząca ze źródeł odnawialnych i ochrona środowiska naturalnego.

Przyszłość Europy jest ściśle związana z jej zdolnościami do wprowadzania innowacji: do przekształcania pomysłów w nowe produkty i usługi, które przyczynią się do rozwoju naszej gospodarki i umożliwią tworzenie nowych miejsc pracy. Inicjatywa „Unia innowacji”, będąca unijną strategią popularyzowania tego procesu, stworzy środowisko, w którym Europa będzie mogła realizować nowe pomysły. „Unia innowacji” jest częścią strategii „Europa 2020” na rzecz wzrostu gospodarczego, która ma na celu, by do 2020 r. inwestowano 3 proc. produktu krajowego brutto (PKB) w badania i innowacje w sektorze publicznym oraz prywatnym.

Unia jest największą na świecie „fabryką” wiedzy. To w UE wytwarzana jest niemal jedna trzecia produkcji bazującej na nauce i technologiach. Mimo nękającego nas od kilku lat kryzysu UE i jej państwa członkowskie zdołały utrzymać konkurencyjną pozycję w zakresie tworzenia wiedzy umożli-wiającej konkurencyjność.

Niemniej jednak UE musi stawiać czoła rosnącej globalnej konkurencji w dziedzinie badań naukowych i technologii

produkcyjnych, dlatego też musimy zrobić wszystko, aby nasze innowacyjne pomysły przeistaczały się w nowe, skuteczne produkty i technologie. Każde państwo członkow-skie ma swoją politykę w zakresie badań naukowych oraz programy finansowania, jednakże istnieje wiele zagadnień ogólnych, które najlepiej można rozwiązać, współpracując – dlatego właśnie badania naukowe i innowacje finansowane są także na poziomie unijnym.

„Horyzont 2020” – nowy unijny program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji wzmocni pozycję UE jako lidera, wspierając wysoki poziom badań naukowych oraz rozwój innowacyjnych technologii. W latach 2014–2020 w projekty związane z badaniami naukowymi i innowacjami zostanie zainwestowanych niemal 80 mld euro. Pomoże to UE wytworzyć nowe produkty i usługi, które będą konkuren-cyjne na rynku międzynarodowym.

Ale to nie wszystko! Do 2050 r. liczba ludności na świecie może sięgnąć 9 mld osób, z czego prawie 2 mld będzie miało ponad 50 lat. Również jedna trzecia ludności będzie mieszkać w miastach, a ponad 60 proc. w niewielkich gospo-darstwach domowych – w pojedynkę lub tylko z drugą osobą. Te poważne zmiany demograficzne zajdą w ciągu zaledwie kilku dekad. Dlatego właśnie znaczna część programu „Horyzont 2020” jest poświęcona znalezieniu rozwiązania takich problemów, jak stałe dostawy energii, ocieplenie klimatu, zdrowie publiczne, bezpieczeństwo i dostawy wody i żywności. Inwestowanie w badania naukowe i technologie jest jednym ze sposobów wspierania różnorodności i efek-tywnego wykorzystania zasobów, ochrony środowiska, walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym – mówiąc krótko, jest to sposób na tworzenie lepszych warunków życia dla całego społeczeństwa.

Jeżeli Europa ma sprostać wyzwaniom stojącym przed jej społeczeństwem, stymulując równocześnie wzrost gospodarczy i konkurencyjność, musi dysponować skutecznie funkcjonującą siecią ośrodków badawczych nastawionych na osiąganie najlepszych wyników. Projektu badawczego poświęconemu jednemu zagadnieniu nie należy finansować 28 razy z pieniędzy europejskiego podatnika. Trzeba to zrobić tylko raz, w najlepiej do tego dostosowanym ośrodku badawczym, wynikami badań zaś – podzielić się z innymi krajami. Uwzględniając fakt, że wybitni badacze są bardzo poszukiwani, należy stworzyć im takie warunki, aby mogli łatwiej przemieszczać się po całej Europy, a nie musieli wyjeżdżać do Ameryki. Potrzebujemy otwartych i przejrzystych procedur rekrutacyjnych i równouprawnienia w badaniach naukowych. UE potrzebuje jednolitego rynku idei, który wesprze naukowców, oraz swobodnego przepływu wiedzy i wyników badań w Europie, jak również możliwości

Dlaczego potrzebujemy unijnej polityki w zakresie badań naukowych i innowacji

Inwestowanie w badania naukowe i technologie przyczynia się do tworzenia lepszych warunków życia dla społeczeństwa.

© European U

nion

4Z R O Z U M I E Ć P O L I T Y K Ę U N I I E U R O P E J S K I E J

badawczej, która wspólnie z „Horyzontem 2020” pomoże zagwarantować, że każde euro wydane na badania przynie-sie najbardziej pożądane wyniki.

swobodnego z nich korzystania. Dlatego właśnie państwa członkowskie podjęły decyzję o współpracy mającej na celu usunięcie barier i stworzenie europejskiej przestrzeni

Krótka historia unijnej polityki w zakresie badań naukowychLata pięćdziesiąte: Europejska Wspólnota Węgla i Stali przyjmuje przepisy dotyczące badań naukowych (EWWiS, 1951) oraz traktaty dotyczące Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EURATOM, 1958).

1957: Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG lub wspólny rynek) umożliwia przeprowadzenie wielu programów badawczych w dziedzinach uznawanych w tej dekadzie za priorytetowe, takich jak energia, ochrona środowiska i biotechnologia.

1983: Europejski Program Strategiczny na rzecz Badań Naukowych i Technologii Informatycznych (ESPRIT) obejmuje wybrane zintegrowane projekty badawcze poświęcone technologiom informatycznym oraz projekty rozwojowe i środki dotyczące transferu technologii przemysłowych.

1984: Rozpoczęto pierwszy program ramowy w dziedzinie badań naukowych. Programy ramowe staną się głównym unijnym instrumentem finansowania badań naukowych. 1PR poświę‑cono badaniom w dziedzinie biotechnologii, telekomunikacji i technologii przemysłowych.

1986: Badania naukowe zyskują status oficjalnej polityki wspólnotowej, której poświęcono oddzielny rozdział w Jednolitym akcie europejskim. Jej celem jest „wzmacnianie bazy naukowej i technologicznej europejskiego przemysłu i sprzyjanie zwiększaniu jego międzynarodowej konkurencyjności”.

2000: UE zobowiązuje się działać na rzecz utworzenia europejskiej przestrzeni badawczej, która będzie jednolitą przestrzenią współpracy, otwartą dla całego świata i opartą na rynku wewnętrznym, umożliwiającą swobodny przepływ badaczy, wiedzy naukowej i technologii.

2007: Europejska Rada ds. Badań Naukowych (ERBN) działa w ramach siódmego programu ramowego UE w dziedzinie badań naukowych (7PR). Jej misja polega na wspieraniu badań pionierskich we wszystkich dzie‑dzinach, w oparciu o zasadę doskonałości naukowej.

2008: W Budapeszcie utworzono Europejski Instytut Innowacji i Technologii (EIT). Jest to pierwsza unijna inicjatywa, która obejmuje wszystkie trzy boki trójkąta wiedzy (szkolnictwo wyższe, badania naukowe i dzia‑łalność gospodarczą), wspierając wspólnotę wiedzy i innowacji. Instytut rozpoczął działalność w 2010 r.

2010: UE ustanawia unię innowacyjności, inicjatywę obejmującą ponad 30 punktów odniesienia, której zadaniem jest poprawa warunków i dostępu do finan‑sowania badań naukowych i innowacji w Europie. Unia innowacyjności leży w centrum strategii „Europa 2020” i ma zagwarantować, że innowacyjne idee będzie można przekształcić w produkty i usługi przyczyniające się do wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy.

2014: Uruchomiono „Horyzont 2020”, największy w UE program ramowy poświęcony badaniom naukowym i innowacji. Jest to najważniejszy instrument finansowy umożliwiający realizację celów unii innowacyjności w okresie 2014–2020. Jego budżet wynosi niemal 80 mld euro. „Horyzont 2020” jest jednym z bodźców stymulujących wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy w Europie.

5B A D A N I A N A U K O W E I I N N O W A C J E

W jaki sposób UE wspiera badania naukowe i innowacje

Począwszy od 1984 r., Unia Europejska realizuje swoją politykę badań naukowych i innowacji oraz udziela finan-sowania w ramach wieloletnich programów ramowych. W latach 1984–2013 zrealizowano siedem programów ramowych. „Horyzont 2020”, będący nowym programem UE w zakresie badań naukowych i innowacji, uruchomiono na początku 1014 r.

Program „Horyzont 2020”: unijny program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji, zapewniający doskonałą bazę naukową

„Horyzont 2020” jest największym jak dotąd unijnym programem ramowym, poświęconym badaniom naukowym i innowacji. Dzięki niemu będziemy mogli dokonać więcej przełomów w badaniach, wzmocnić wynalazczość i osiągnąć wiodącą pozycję w przekształcaniu pomysłów, rodzących się w laboratoriach naukowych, w produkty dostępne na rynku. W ciągu siedmiu lat (2014–2020) dostępnych będzie 80 mld euro; większość z tych pieniędzy zostanie przeznaczona na trzy cele: doskonała baza naukowa, wiodąca pozycja w przemyśle i wyzwania społeczne. Ponadto te inwestycje przyciągną prywatnych i krajowych inwestorów publicznych.

„Horyzont 2020” został zaakceptowany przez rządy państw członkowskich UE oraz przez Parlament Europejski. Uzgodniono, że inwestycje w badania naukowe i innowacje są niezbędne dla przyszłości Europy i dlatego znajdują się w centrum strategii „Europa 2020”. Celem jest zagwarantowanie, że nauka europejska będzie na poziomie światowym, a technologia przysłuży się rozwojowi gospodarczemu.

W ramach poprzednich programów z unijnego finanso-wania przeznaczonego na badania naukowe korzystali naukowcy i przedstawiciele przemysłu z Europy i z całego świata, aby stawić czoła całemu szeregowi wyzwań. Ich innowacje umożliwiły poprawę poziomu życia społeczeń-stwa, pomogły chronić środowisko naturalne i sprawiły, że przemysł europejski stał się bardziej zrównoważony i konkurencyjny. W programie „Horyzont 2020” mogą uczestniczyć naukowcy z całego świata.

W jaki sposób program „Horyzont 2020” pomaga unijnym badaczom i przemysłowi

Nieodzowne jest ciągłe inwestowanie w badania pionierskie na najwyższym poziomie. Bardzo często jest to podstawa innowacyjności i postępu technicznego oraz zaczątek nowych gałęzi przemysłu oraz rynków.

Pionierskie badania wspierane przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych wybierane są wyłącznie na podstawie ich poziomu doskonałości. A gdy badania naukowe prowadzą do nieoczekiwanych odkryć technologicznych, możliwe jest uzyskanie środków na ich dalsze opracowanie w ramach „Horyzontu 2020”.

Szkolenia i rozwój kariery naukowej pomagają w kształce-niu wybitnych naukowców. W ramach programu udzielane jest wsparcie zarówno młodym, jak i doświadczonym bada-czom, aby przyspieszyć ich rozwój zawodowy i rozwinąć ich umiejętności dzięki szkoleniom lub stażom w innych krajach bądź w sektorze prywatnym.

Szkolenia i rozwój kariery pomagają w wykształceniu

wybitnych naukowców.

© European U

nion

6Z R O Z U M I E Ć P O L I T Y K Ę U N I I E U R O P E J S K I E J

Działanie „Maria Skłodowska‑Curie” daje naukowcom możliwość pozyskiwania nowej wiedzy i doświadczeń, a przez to umożliwia pełne rozwinięcie potencjału.

Kryzys gospodarczy z całą mocą uświadomił nam zasadniczą rolę, jaką odgrywa unijna baza przemysłowa, oraz unaocznił potrzebę jej odmłodzenia. Niestety, niepowodzenia handlowe mogą sprawić, że sektor prywatny będzie niechętnie dzielił się środkami finansowymi i wiedzą niezbędną do modernizacji naszego przemysłu.

Przywrócenie wzrostu gospodarczego i dobrobytu w Europie wymaga większego skoncentrowania się na konkurencyjności przemysłowej opartej na zaawansowanych technologicznie produktach i procesach w całym globalnym łańcuchu wartości. „Horyzont 2020” jest jak do tej pory najbardziej przyjaznym przedsiębiorstwom unijnym programem na rzecz badań i inno-wacyjności. Obejmuje szereg specjalnych środków wsparcia przeznaczonych zarówno ogólnie dla przemysłu, jak i dla małych i średnich przedsiębiorstw. Jednym z takich środków jest ułatwienie dostępu do finansowania.

Unia musi stworzyć nowe źródła wzrostu gospodarczego w oparciu o zaawansowane wytwarzanie, wspomagane przez nowoczesne i dynamiczne środowisko biznesowe. W niektó-rych dziedzinach, ważnych ze strategicznego punktu widzenia, sektor prywatny nie będzie w stanie sam przeprowadzić nie-zbędnej transformacji, ponieważ będzie potrzebował dostępu do wyników najnowocześniejszych badań, aby opracować przełomowe technologie. „Horyzont 2020” zawiera także pakiet dotyczący inwestycji w innowacje, którego celem jest wspieranie mocnych partnerstw prywatno-publicznych w takich dziedzinach, jak produkty farmaceutyczne, aero-nautyka i bioprzemysł. Inne partnerstwa i badania dotyczące

najważniejszych technologii wesprą przemysł europejski w rozwijaniu niezbędnej wiedzy i bazy umiejętności.

Wsparcie powstających technologii i technologii przyszłości umożliwi badaczom przekształcenie wyników podstawowych badań naukowych w nowe technologie, które następnie może wykorzystać przemysł oraz małe i średnie przedsiębiorstwa zajmujące się zaawansowanymi technologiami, aby utrzymać odpowiedni poziom konku-rencyjności. Program „Horyzont 2020” pomoże również stworzyć światowej klasy infrastrukturę badawczą, dostępną dla wszystkich badaczy w Europie, aby mogli w pełni wykorzystać swój potencjał na rzecz rozwoju naukowego i innowacji.

W jaki sposób na programie „Horyzont 2020” skorzysta społeczeństwo

Skuteczna współpraca między naukowcami a społe‑czeństwem jest niezbędna, aby przyciągnąć nowe talenty do świata nauki oraz połączyć doskonałość naukową ze świadomością i odpowiedzialnością społeczną. Oznacza to, że wszystkie strony będą musiały wyrazić zainteresowanie współpracą. Dlatego też „Horyzont 2020” wspiera projekty, w których uczestniczą obywatele kształtujący charakter badań mających wpływ na ich życie codzienne. Szersze porozumienie między specjalistami i laikami w zakresie celów i środków służących ich realizacji umożliwi utrzy-manie wysokiego poziomu badań, a społeczeństwu da poczucie współautorstwa wyników.

BUDŻET PROGRAMU „HORYZONT 2020”

Inwestowanie w badania naukowe i innowacje, które mogą przynieść wymierne korzyści obywatelom

Nauka w służbie społeczeństwa, upowszechnianie doskonałego poziomu badań naukowych i rozszerzanie zaangażowania obywateli, niejądrowe działania bezpośrednie Wspólnego Centrum Badawczego

Finansowanie unijnych badań nad rozszczepieniem jądrowym i energią termojądrową; kwestie bezpieczeństwa i ochrony,

badania medyczne, ochrona przed promieniowaniem, wykorzystanie promieniowania w przemyśle i energetyce

Zwiększenie konkurencyjności UE, tworzenie miejsc pracy,

przyczynienie się do wyższych standardów życia

Inwestowanie w obiecujące i strategiczne technolo-gie, zachęcanie przedsiębiorstw do większych

inwestycji w badania i we współpracę z sektorem publicznym na rzecz zwiększenia innowacji

Euratom (2014–2018) 1,6 mld euro

Doskonała baza naukowa 24,4 mld euro

Wiodąca pozycja w przemyśle 17 mld euro

Pozostałe 3,2 mld euro

Pełne wykorzystanie potencjału europejskich talentów, zmaksymali-zowanie i podział korzyści płynących z innowacji na terenie całej UE

Europejski Instytut Innowacji i Technologii 2,7 mld euro

Wyzwania społeczne 29,7 mld euro

7B A D A N I A N A U K O W E I I N N O W A C J E

Jako przekrojowa kwestia o szerokim znaczeniu – badania w zakresie nauk społecznych i humanistycznych stanowią integralną część ogólnych celów programu „Horyzont 2020”. Włączenie tego rodzaju badań do programu „Horyzont 2020” wzmocni jego skutki, jest także niezbędne do zmaksymalizowania zysków społeczeństwa z inwestycji w naukę i technologie. Wprowadzenie wymiaru społeczno-ekonomicznego do opracowywania, rozwoju i realizacji samych badań oraz nowych technologii może dopomóc w znalezieniu rozwiązań problemów społecznych.

Właśnie podkreślenie znaczenia wyzwań społecznych, a nie tylko skupianie się na samych dyscyplinach badań naukowych, jest dowodem przyjęcia nowego podejścia w ramach programu „Horyzont 2020”. Wyzwania stojące przed społeczeństwem, takie jak stan zdrowia, ochrona środowiska i transport, są ważne dla nas wszystkich. „Hory-zont 2020” uwzględnia siedem takich wyzwań, opisanych w dalszej części tej broszury, oraz inwestycje przeznaczone na badania w dziedzinie innowacji, dających rzeczywiste korzyści obywatelom.

ZDROWIE I ODPOWIEDNIE WARUNKI ŻYCIAKażdy chce żyć długo, szczęśliwie i w dobrym zdrowiu, a naukowcy robią wszystko, co w ich mocy, aby nam to umożliwić. Zajmują się obecnie najważniejszymi proble-mami zdrowotnymi oraz nowymi zagrożeniami, takimi jak coraz powszechniej występująca choroba Alzheimera, cukrzyca i odporne na antybiotyki superbakterie.

Unijne badania naukowe i innowacje są inwestycją w nasze zdrowie, ponieważ pomogą przedłużyć aktywność starszych osób i pozwolą im dłużej pozostać niezależnymi, wesprą rozwój nowych, bezpieczniejszych i skuteczniej-szych procedur i pomogą utrzymać wydajność systemów opieki zdrowotnej. Dadzą lekarzom narzędzia, których potrzebują oni do bardziej spersonalizowanej medycyny, i wzmocnią skuteczność zapobiegania i leczenia chorób przewlekłych i zakaźnych oraz pomogą w zwalczaniu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.

Ten „zwrot z inwestycji” będzie obejmował nowe sposoby zapobiegania chorobom, lepszą diagnostykę i skutecz-niejsze terapie oraz wprowadzanie nowych modeli opieki zdrowotnej i technologii popularyzujących zdrowy tryb życia w odpowiednich warunkach. Sposoby te bazują na lepszym zrozumieniu zasadniczej natury zdrowia i chorób oraz środków popularyzowania zdrowego trybu życia i zapobiegania chorobom.

PRAWDZIWA HISTORIA: nanocząsteczki pomagają w diagnozowaniu i leczeniu choroby AlzheimeraUruchomiony przez UE projekt NAD ma na celu opracowanie innowacyjnych terapii wykorzystują‑cych nanocząsteczki w leczeniu choroby Alzheimera. W ramach projektu zespół naukowców opracował nanocząsteczki będące w stanie przekroczyć barierę krew–mózg po to, aby chorobę można było wykryć podczas rezonansu magnetycznego lub pozytonowej emisyjnej tomografii kompu‑terowej. W wyniku tych badań potwierdzono również zdolności terapeutyczne nanocząsteczek nośnikowych, tworzonych w celu przenoszenia substancji leczniczych przez barierę mózgową oraz zapobiegania łączeniu się powodujących chorobę Alzheimera peptydów beta‑amyloidowych.

BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI I ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW BIOLOGICZNYCHOdpowiednie odżywianie, ograniczenie marnowania jedzenia oraz możliwość poznania pochodzenia żywności, którą kupujemy sobie i swojej rodzinie, to są sprawy, o które troszczy się każdy mieszkaniec Europy. Spodziewając się, że do 2050 r. światowa populacja osiągnie 9 mld ludzi, musimy znaleźć sposoby radykalnej zmiany naszego podejścia do produkcji, konsumpcji, przetwarzania, przechowywania, recyklingu i pozbywania się odpadów przy równoczesnym zminimalizowaniu naszego wpływu na środowisko naturalne.

Będą one polegały na znalezieniu równowagi w wykorzysta-niu zasobów odnawialnych i nieodnawialnych pochodzących z ziemi, mórz i oceanów, przetworzeniu odpadów w wartoś-ciowe zasoby oraz na zrównoważonej produkcji żywności, pasz, produktów biologicznych i bioenergii.

© iS

tock

phot

o.co

m/a

nned

de

8Z R O Z U M I E Ć P O L I T Y K Ę U N I I E U R O P E J S K I E J

To biogospodarka jest kluczem do stworzenia nowego, postpaliwowego społeczeństwa, które na trwałe zmieni swój styl życia i sposób wykorzystywania zasobów we wszystkich sferach społecznych i gospodarczych. Dobrobyt i dobrostan obywateli Europy i przyszłych pokoleń zależy od sposobu wprowadzenia tych zmian.

PRAWDZIWA HISTORIA: dania z drukarki pomagają osobom mającym trudności z przeżuwaniemOsoby, które są w stanie żywić się wyłącznie jedzeniem w formie papki ze względu na problemy z przeżuwaniem lub połykaniem, często tracą apetyt i niedostatecznie się odżywiają. Taka sytuacja może być groźna dla ich zdrowia i samopoczucia. Aby pomóc osobom cierpiącym z powodu podobnych dolegliwości, w ramach finansowanego ze środków UE projektu PERFORMANCE naukowcy starają się opracować tanie i zróżnicowane posiłki przy pomocy innowacyjnych technologii 3D, umożliwiających drukowanie miękkich potraw.

ZRÓWNOWAŻONA ENERGIAEnergia jest mocą napędową współczesnej gospodarki. Ale już samo utrzymanie obecnego standardu życia wymaga olbrzymich jej ilości.

Jako druga największa na świecie gospodarka Europa w zbyt dużym stopniu jest zależna od reszty świata jako źródła zaopatrzenia w energię produkowaną z paliw kopalnych wpływających na przyspieszenie zmian klimatu. Dlatego też UE przyjęła ambitne cele związane z ochroną klimatu i wykorzystaniem energii.

Zużywamy o wiele więcej niż nas na to stać, przez co sami powodujemy zagrożenie dla naszego bezpieczeństwa, konku-rencyjności i zatrudnienia.

© D

e Grood Innovations

Unia Europejska musi zapoczątkować nową rewolucję przemy-słową, której wynikiem będzie stworzenie niskoenergetycznej gospodarki, równocześnie gwarantując, że energia, którą zuży-wamy, aby utrzymać obecny standard życia, oraz nowoczesne urządzenia będą bezpieczniejsze, bardziej konkurencyjne, tańsze i wytworzone w sposób zrównoważony.

PRAWDZIWA HISTORIA: nowe materiały do produkcji nowych bateriiTechnologia baterii litowo‑jonowych utorowała drogę nowej generacji pojazdów o napędzie elektrycznym, nie wspominając o nowym źródle energii dla również potrzebujących jej przenośnych urządzeń elektro‑nicznych. Naukowcy poszukują nowych sposobów zwiększenia wydajności tej technologii i już teraz w kilku projektach badawczych, takich jak np. SOMA‑BAT, badane są nowe, bardzo obiecujące prototypy. Niemniej jednak eksperci zgadzają się, że aby osiągnąć wartość 250Wh/kg – jest to przewidywany limit tech‑nologii baterii litowo‑jonowych – potrzebne są nowe materiały dla nowej generacji baterii postlitowo‑jono‑wych. Obecnie w ramach projektu LABOHR testowana jest nowa technologia litowo‑powietrzna, natomiast w ramach projektu ORION badane są wybiegające w przyszłość alternatywne hybrydowe technologie organiczne i nieorganiczne, służące przekształcaniu energii i jej przechowywaniu, które mogą sprawić, że UE stanie się liderem rynkowym w tej dziedzinie.

© iS

tock

phot

o.co

m/a

pom

ares

9B A D A N I A N A U K O W E I I N N O W A C J E

TRANSPORTSkuteczny transport jest podstawowym warunkiem zrównoważonego zdrowia i dobrobytu w Europie. Mobilność stymuluje zatrudnienie, wzrost gospodarczy, dobrobyt i globalny handel. Transport przybliża ludzi i społeczeń-stwa. Niemniej jednak nasze systemy transportowe i nasze przyzwyczajenia nie służą zrównoważonemu rozwojowi.

Obecnie w zbyt dużym stopniu jesteśmy zależni od ropy naftowej, która jest jednym z poważniejszych źródeł zanieczyszczenia, a w dodatku jej zasoby się wyczerpują. Problemy związane z transportem, takie jak zagęszczenie ruchu, wypadki drogowe, zanieczyszczenie atmosfery – to wszystko ma wpływ na nasze zdrowie i życie.

Koszty gospodarcze zatorów komunikacyjnych wzrosną o połowę do 2050 r., możliwości dojazdu z centrów miast na obrzeża pogorszą się, a koszty społeczne powodowane przez wypadki i hałas będą rosły.

XXI w. stawia przed nami wyzwania, które wymagają wspólnej, europejskiej reakcji.

Jeżeli razem im nie sprostamy, możliwości przemieszcza-nia się – oraz rozwój gospodarki – ulegną ograniczeniu, a jakość życia pogorszy się. W sektorze transportu naukowcy dokładają wszelkich starań, aby rozwijać inno-wacyjne technologie oraz sposoby pracy, które umożliwiają przeprowadzenie zmian niezbędnych do utrzymania mobilności społeczeństwa przy niskim koszcie.

PRAWDZIWA HISTORIA: nowe technologie zmniejszają emisje zanieczyszczeń i poziom hałasu pochodzące z ruchu lotniczegoPierwszy etap partnerstwa „Czyste niebo” zaowo‑cował stworzeniem kilku nowych technologii, które przetestowano w tunelu aerodynamicznym, co jest niezbędne do ich dalszego rozwoju. Jedna z tych technologii to naturalne skrzydło laminarne. Takie skrzydło będzie charakteryzować się mniejszym tarciem i umożliwi oszczędności paliwa sięgające nawet 4 proc. Dwie inne innowacyjne technologie opracowane w ramach tego projektu to silnik dwuprzepływowy (innowacyjny rodzaj silnika samolotowego) oraz systemy zapobie‑gania obladzaniu i usuwania lodu, które również przeszły z powodzeniem pierwsze testy w tunelu aerodynamicznym. Ukończono też z powodzeniem testowanie nowego innowacyjnego silnika zorganizowane przez Rolls Royce’a oraz SNECMA, francuskiego producenta silników samolotowych i rakietowych działającego na światowych rynkach.

© d

utch

pilo

t22

10Z R O Z U M I E Ć P O L I T Y K Ę U N I I E U R O P E J S K I E J

KLIMATEra pozornie niekończących się i tanich zasobów kończy się – musimy oddzielić wzrost gospodarczy od zużywania tych zasobów. Połączone skutki zmian klimatu oraz obecnych wzorców produkcji i konsumpcji szkodzą naszym ekosystemom i bioróżnorodności.

Rozwiązaniem są inwestycje w innowacje wspierające gospodarkę ekologiczną – taką, która będzie funkcjonować w symbiozie ze środowiskiem naturalnym.

Obecnie, gdy zasoby naturalne kończą się, zachęcanie do bardziej zrównoważonego wykorzystania ich ograniczonej ilości jest niezbędne zarówno dla naszego dobrostanu, jak i dla rozwoju gospodarczego Europy. Jednym ze sposobów na to jest zminimalizowanie produkcji odpadów oraz ich ponowne wykorzystanie jako jednego z zasobów. Europa dysponuje praktycznym doświadczeniem w przetwarzaniu odpadów, dlatego też zajmuje wiodąca pozycję, jeżeli chodzi o innowacje w tym sektorze.

Wykorzystanie tych atutów przyczyniłoby się do bardziej skutecznego i innowacyjnego zapobiegania powstawaniu odpadów i zarządzania nimi w celu ograniczenia zależności Europy od importu surowców naturalnych i wzmocnienia jej pozycji lidera na światowym rynku.

Woda jest podstawowym składnikiem ludzkiego zdrowia, bezpieczeństwa żywności, zrównoważonego rozwoju i środowiska naturalnego. Jest również zyskującym na znaczeniu sektorem gospodarki europejskiej. Jego obroty wynoszą około 80 mld euro rocznie, co sprawia, że jest to ważne źródło wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Niemniej jednak zasoby wodne znajdują się pod ciągłą presją powodowaną zmianami klimatu, urbanizacją, zanieczyszczeniami, nadmiernym wykorzystaniem zasobów wody pitnej i rosnącą konkurencją różnych grup użytkow-ników. Szacuje się, że jeżeli w przyszłości nie zwiększymy efektywności tego sektora, to za 20 lat popyt na wodę przewyższy podaż o 40 proc.

Zdolność gospodarki do odporności na zmiany klimatu i dostosowania się do nich, do bardziej efektywnego wykorzystywania zasobów przy równoczesnym utrzymaniu konkurencyjności zależy od zaawansowanych ekoinnowa-cji – społecznych i technologicznych.

PRAWDZIWA HISTORIA: zmniejszenie obaw dotyczących podnoszenia się poziomu mórzDwie trzecie powierzchni naszej planety pokrywa woda. Nawet niewielkie zmiany w poziomie morza mogą mieć daleko idące konsekwencje, więc zdol‑ność do zmierzenia, prześledzenia i przewidywania potencjalnych zmian poziomu oceanów jest pilną kwestią, którą zajmują się obecnie naukowcy. Komi‑sja Europejska finansuje projekt Ice2sea, w ramach którego współpracują ze sobą glacjologowie, klima‑tolodzy i oceanolodzy z 13 krajów, aby przedstawić decydentom politycznym dokładny obraz przyszłego wzrostu poziomu morza spowodowanego zmianą klimatu. Dzięki temu będzie można skuteczniej przygotować infrastrukturę, z której korzystają spo‑łeczeństwa. Projekt ten powstał w wyniku obaw, że przewidywania dotyczące przyszłego podniesienia się poziomu morza nie są wystarczająco precyzyjne. Dzięki projektowi Ice2sea wzrosła pewność co do prognoz, natomiast Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) uzyskał bardziej rzetelne dane, które wykorzystał w najnowszym, piątym sprawozdaniu oceniającym (październik 2013).

WŁĄCZENIE SPOŁECZNEOgraniczenie nierówności i wykluczenia społecznego są fundamentalne dla przyszłości Europy.

Badania naukowe prowadzone w UE są oparte na interdy-scyplinarnym podejściu, wykorzystującym nauki społeczne i humanistyczne. Badania te mogą pomóc w stawieniu czoła wyzwaniom poprzez zbadanie nowych form innowacji i wzmocnienie bazy dowodów dla działań politycznych, zarówno na poziomie unijnym, jak i krajowym. Popularyzują również spójną i skuteczną współpracę z krajami niena-leżącymi do UE, obejmują takie zagadnienia, jak pamięć, tożsamość, tolerancja i dziedzictwo kulturowe.

© d

oeth

ion

11B A D A N I A N A U K O W E I I N N O W A C J E

PRAWDZIWA HISTORIA: otoczenie przyjazne dla starszych – nowa, ogólnoeuropejska sieć innowacjIWedług WHO, środowisko fizyczne i społeczne to główne determinanty ludzkiego zdrowia, niezależności i autonomii, trwających do późnego wieku. Tworzenie otoczenia przyjaznego dla osób starszych jest jednym z najskuteczniejszych sposobów reagowania na zmiany demograficzne. W tym celu powołano sieć tematyczną poświęconą innowacjom na rzecz otoczenia przyjaznego dla osób starszych AFE‑INNOVNET, przy wsparciu europejskiego programu CIP ICT PSP (program na rzecz wspierania polityki w zakresie technologii informacyjnych i komunikacyjnych). Będzie ona działała przez dwa lata.

BEZPIECZEŃSTWOZapewnienie obywatelom bezpieczeństwa jest jednym z podstawowych obowiązków każdego państwa. Żadne społeczeństwo nie może się rozwijać, nie czując się bezpiecznym. Rządy dbają o bezpieczeństwo obywateli, zwalczając przestępczość i terroryzm, chroniąc mieszkań-ców przed kataklizmami i katastrofami, zabezpieczając bezpieczeństwo cybernetyczne i chroniąc granice przed przemytem.

Bezpieczeństwo obywateli jest fundamentalnym zadaniem każdej administracji państwowej, równocześnie jest to dziedzina bardzo delikatna, w której należy szanować prywatność ludzi i ich podstawowe prawa. Poszanowa-nie prywatności i wolności obywatelskich stanowi podstawę unijnych badań w zakresie bezpieczeństwa.

© C

omug

nero

Silv

ana

Konkurencyjne, działające w UE firmy zajmujące się bezpieczeństwem mogą w znaczny sposób przyczynić się do kształtowania jakości życia europejskich społeczeństw. Europejskie firmy oferujące usługi w zakresie bezpieczeń-stwa należą do światowych liderów rynku tego typu, dzięki innowacyjnym technologiom, z których korzystają.

Sektor bezpieczeństwa cechuje się możliwością rozwoju i tworzenia miejsc pracy w UE.

PRAWDZIWA HISTORIA: dzięki projektowi finansowanemu przez UE udoskonalane są biometryczne systemy bezpieczeństwaSystemy biometryczne okazują się jednym z najsku‑teczniejszych rozwiązań w zakresie bezpieczeństwa. Niemniej jednak również z tą technologią wiążą się pewne obawy, niektóre z nich były szeroko opisy‑wane w światowych mediach. W skład konsorcjum Tabula rasa wchodzi 12 różnych organizacji z 7 krajów, które przez 3 lata pracowały nad różnymi problemami wiążącymi się z zabezpieczeniami biometrycznymi, starając się znaleźć odpowiednie rozwiązania, i w ten sposób tworząc nową genera‑cję bezpieczniejszych systemów biometrycznych.

© E

urop

ean

Uni

on

12Z R O Z U M I E Ć P O L I T Y K Ę U N I I E U R O P E J S K I E J

NA-0

6-14

-047-PL-C

Więcej informacji

ISBN 978-92-79-42397-0 doi:10.2775/75059

X Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds . Badań Naukowych i Innowacji: http://ec.europa.eu/research/index.cfm?pg=home&lg=en

X „Horyzont 2020” w skrócie: http://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/en/news/horizon-2020-brief-eu- framework-programme-research-innovation

X Magazyn „Horyzont”: http://horizon-magazine.eu X Na pytania na temat Unii Europejskiej odpowie serwis Europe Direct: 00 800 6 7 8 9 10 11

http://europedirect.europa.eu

Prognozy

Istnieją niezbite dowody na to, że kraje, które od dłuższego czasu inwestowały więcej w badania naukowe i innowacje, radzą sobie lepiej niż te, które inwestowały mniej. Unia Europejska przyjęła cel dotyczący zainwestowania 3 proc. PKB w badania naukowe i innowacje w sektorze publicz-nym i prywatnym do 2020 r.

Inwestowanie w zdrową i konkurencyjną gospodarkę europejską jest tak samo ważne jak zobowiązanie do ograniczenia europejskiego zadłużenia i deficytu. Dzięki przeznaczaniu 3 proc. unijnego PKB na badania naukowe i innowacje do 2020 r. można będzie stworzyć 3,7 mln miejsc pracy i zwiększyć roczne PKB o niemal 800 mld euro do 2025 r.

W obliczu takich wyzwań, jak starzejące się społeczeństwo i silna konkurencja ze strony rozwijających się gospodarek, przyszły wzrost gospodarczy w Europie musi mieć źródło w innowacyjnych produktach, usługach i modelach bizne-sowych, a także w innowacyjnym sektorze publicznym.

Inwestowanie w badania naukowe i innowacje może w znaczny sposób przyczynić się do osiągnięcia efektu zwielokrotnienia wyników, szczególnie na poziomie euro-pejskim. Niestety, Europa obecnie wydaje mniej niż USA i Japonia na badania naukowe i innowacje – musimy podbić stawkę, aby pozostać konkurencyjni. Dlatego właśnie pro-gram „Horyzont 2020” wspiera naukowców i innowatorów.

Zwiększenie wydatków na badania naukowe mogłoby przyczynić się do stworzenia milionów nowych miejsc pracy

i zwiększenia rocznego unijnego PKB o miliardy euro.

© European U

nion

Badania i innowacje znalazły odzwierciedlenie w dziesięciu priorytetach przewodniczącego Komisji Jeana-Claude’a Junckera, zwłaszcza w priorytetach dotyczących pobu-dzenia zatrudnienia, wzrostu gospodarczego i inwestycji, utworzenia połączonego jednolitego rynku cyfrowego, silnej unii energetycznej, przyszłościowej polityki klima-tycznej oraz wzmocnienia bazy przemysłowej i pozycji UE na arenie międzynarodowej.