Autorzy: Grzegorz Czyżak

Adam Kubanek kl. IIIc

Geneza powstania i życie we wspólnocie

W XX wieku wobec znacznego osłabienia państw zachodnioeuropejskich na arenie światowej (dekolonializm, wojny światowe) i opanowaniu Europy Wschodniej przez komunizm, na nowo wzmocnieniu uległy tendencje zjednoczeniowe Europy Zachodniej (w ramach wspólnoty atlantyckiej). Do ponownego zespolenia Europy Zachodniej i Wschodniej mogło dojść w latach 90. po upadku bloku sowieckiego.

Dużo wcześniej powstał ruch zwany "Pan-europa". Jego idee nie zostały jednak od razu zrealizowane. W 1949 r. powstała pierwsza organizacja międzyrządowa integrująca kraje zachodnioeuropejskie - Rada Europy.

ęJednak to nie Rada Europy, lecz powstała trzy lata później z inicjatywy jednego z ojców integracji europejskiej Roberta Schumana Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS)

Europejska Wspólnota Węgla i Stali to organizacja gospodarcza, która zapoczątkowała integrację gospodarczą Europy, czego konsekwencją było powstanie Unii Europejskiej. EWWiS utworzyły następujące państwa:

        Belgia

        Francja

        Holandia

        Luksemburg

        RFN

        Włochy

Przełomową datą dla narodzin integracji był 9 maja 1950 roku. Wówczas to francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman przedstawił na posiedzeniu Rady Ministrów projekt utworzenia organizacji nadzorującej przemysł wydobywczy i stalowy państw Europy Zachodniej, nazwany później planem Schumanna, choć jego faktycznym pomysłodawcą był Jean Monnet. Na kanwie tego dokumentu Francja, RFN, Belgia, Holandia, Luksemburg i Włochy podpisały 18 kwietnia 1951 roku w Sali Zegarowej Quai d'Orsay tzw. Traktat Paryski, powołujący do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali.

Porozumienie weszło w życie 23 lipca 1952 roku, regulując zasady działania wspólnego rynku węgla, stali i żelaza. Nim traktat stał się ciałem musiał przejść długotrwałą procedurę ratyfikacyjną w poszczególnych krajach. Największe kontrowersje wzbudził we Francji i w Niemczech, w pierwszym kraju demagogicznie krytykowany przez gaullistów i FPK, w RFN zaś opozycyjna SPD zarzucała polityce europejskiej Adenauera przypieczętowanie podziału Niemiec. Ze stosunkowo najcieplejszym przyjęciem plan Schumana spotkał się w krajach Beneluksu.

Zakładano, iż wspólny rynek na węgiel, żelazo i złom powstanie najpóźniej do 1 stycznia 1953, jeżeli chodzi o stal okres ten trwać miał rok dłużej, przy czym dla Włoch przewidziano termin do 1958 roku.

Głównym organem EWWiS została tzw. Wysoka Władza (High Authority), pełniąca rolę organu wykonawczego. Najważniejsze decyzje zapadały jednak w Radzie Ministrów, będącej emanacją poszczególnych rządów "szóstki". Powołano również liczące 78 posłów Zgromadzenie EWWiS oraz Trybunał Sprawiedliwości (7 sędziów na 6 lat).

W wyniku konferencji w Messynie (1955) i Raportu Spaaka (1956) państwa członkowskie EWWiS sygnowały w 1957 Traktaty Rzymskie, które obowiązywały od 1 stycznia 1958 roku. Traktaty Rzymskie powoływały Europejską Wspólnote Gospodarczą i EUROATOM.

Utrzymywanie rozbudowanych struktur administracyjnych EWWiS, EWG i EUROATOMU było kosztowne, dlatego doszło do ich połączenia (ostateczny Układ o Fuzji miał miejsce 8 kwietnia 1965).

Europejska Wspólnota Węgla i Stali, zawarta na lat 50, ostatecznie przestała istnieć z dniem 25 lipca 2002. Jej kompetencje przejęła Wspólnota Europejska.

Europejska Wspólnota Gospodarcza, EWG, z ang. European Economic Community (EEC), z franc. Communauté Économique Européenne (CEE), międzynarodowa organizacja gospodarcza powstała w wyniku procesów integracyjnych rozpoczętych po II wojnie światowej przez europejskie państwa demokratyczne o gospodarce rynkowej. Proces ten odbywał się w kilku etapach i polegał na tworzeniu wspólnych instytucji ekonomicznych, politycznych i prawnych.

Cele EWG

Główne cele EWG to: równomierny rozwój gospodarczy państw członkowskich, spójność ekonomiczna, wzrost stopy życiowej oraz zacieśnianie stosunków między krajami EWG. Cele te realizowane są dzięki: znoszeniu w stosunkach handlowych między członkami ograniczeń celnych, ograniczeń ilościowych oraz innych opłat i barier o podobnych skutkach; ustanowieniu wspólnej zewnętrznej taryfy celnej; swobodnemu przepływowi ludzi, towarów, usług i kapitału; wspólnej polityce w zakresie handlu, rolnictwa, transportu, ochrony środowiska, energetycznej i kulturalnej; wspieraniu badań; ujednoliceniu wolnego rynku i ustawodawstwa państw członkowskich; stowarzyszeniu i szerokiej współpracy z krajami trzecimi (EWG w stosunkach gospodarczych występowała jako jednolity podmiot).

Zrealizowany został jeden z najważniejszych celów pierwotnych EWG, czyli doprowadzenie do wspólnego rynku oraz unii gospodarek i walut. Organy EWG, będącej obecnie częścią składową I filaru UE, to zarazem organy obecnej Unii. Pierwotne instytucje EWG, takie jak Rada Ministrów czy Komisja, są obecnie wspólnymi instytucjami Unii Europejskiej (Parlament Europejski, Rada UE, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, Trybunał Obrachunkowy i Komitet Ekonomiczno-Społeczny).

Przekształcenie się tych wspólnot w dzisiejszą Unię Europejską składa się z dwóch

równoległych procesów.Pierwszym procesem jest ewolucja strukturalna i zmiany instytucjonalne w kierunku utworzenia

ściślejszego bloku z większą ilością kompetencji na poziomie ponadnarodowym, co

można nazwać pogłębianiem Unii.

Drugim procesem jest rozszerzanie wspólnot (i potem Unii) z 6 do 25 państw członkowskich, co

określamy mianem poszerzania Unii.

Ponieważ handel z Wspólnotą Narodów malał, a rósł udział handlu europejskiego, Wielka Brytania zdecydowała się przystąpić do wspólnoty, oczekując korzyści ekonomicznych. Irlandia i Dania, zależne w dużej mierze od handlu z Brytyjczykami, poszły w ślad za Zjednoczonym Królestwem. Pierwsza próba przystąpienia, jeszcze za rządów konserwatywnego premiera Harolda Macmillana, został zawetowana przez prezydenta de Gaulle'a w 1967 r.. Kolejny rząd, kierowany przez labourzystowskiego premiera Harolda Wilsona, zgłosił akces, zawetowany jednak ponownie przez de Gaulle'a. Dopiero rząd, na którego czele stał Edward Heath, zdołał wprowadzic kraj 1 stycznia 1973 r.. W 1972, Irlanda, Dania i Norwegia przeprowadziły referenda akcesyjne, w których padły następujące wyniki:

Irlandia - 83,1% za (10 maja)

Norwegia - 46,5% za (25 września)

Dania - 63,3% za (2 października)

Społeczeństwo Norwegii odrzuciło więc propozycję rządu (53,3% przeciw) i Norwegia nie weszła do Unii - podobnie stało się 20 lat później, gdy rząd norweski zaproponował wejście do Unii razem z Austrią, Szwecją i Finlandią.

9 krajów. Przystąpienie Wielkiej Brytanii, Danii i Irlandii.Wielka Brytania, obawiając się wstąpienia do Wspólnoty z powodu ryzyka zaszkodzenia jej handlowi z Wspólnotą Narodów, ustanowiła w 1960 r. alternatywną organizację, Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu, (European Free Trade Association). Był to jedynie obszar wolnego handlu, a nie unia celna. Do EFTA weszły też w tym czasie Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwecja i Szwajcaria, a Islandia przystąpiła w 1970 r.

1981: 10 krajów. Wstąpienie Grecji.

1986: 12 krajów. Wstąpienie Hiszpanii i Portugalii.Grecja przystąpiła 1 stycznia 1981, pod przywództwem Constantine Caramanlisa.

W 1986 do Wspólnoty weszły:

Hiszpania

Portugalia

1990: Zjednoczenie Niemiec.

1995: 15 krajów. Przystąpienie Austrii, Finlandii i Szwecji.W referendach w 1994 uzyskano następujące wyniki:

Austria - 66,6% za (12 czerwca)

Finlandia - 56,9% za (16 października)

Szwecja - 52,8% za (13 listopada)

Norwegia - 43,1% za (28 listopada)

Austria, Szwecja i Finlandia zostały przyjęte 1 stycznia 1995. Natomiast w referendum w Norwegii 52,2% głosujących było przeciw.

Wraz z przyjęciem Austrii, Szwecji i Finlandii do UE, tylko Norwegia, Islandia, Szwajcaria i Liechtenstein pozostały członkami EFTA.

2004: 25 krajów. Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechy, Węgry, Słowacja, Słowenia, Malta i Cypr.1 maja 2004 roku do wspólnoty UE wstapiło 10 nowych państw:

Estonia

Łotwa

Litwa

Polska

Czechy

Węgry

Słowacja

Słowenia

Malta

Cypr

27 krajów. Przystąpienie Rumunii i Bułgarii. Bułgaria i Rumunia zakończyły negocjacje w 2004 i wejdą do Unii 1 stycznia 2007. Traktat akcesyjny Bułgarii i Rumunii został podpisany 25 kwietnia 2005 w Luksemburgu.

Unia Europejska ma obszar 3.975.372 km² i długość linii brzegowej 65.413,9 km.

Wszystkie kraje geograficznie poza Cyprem leżą w Europie. Cała Unia Europejska leży na płycie europejskiej.

Najwyższym szczytem jest Mont Blanc w Alpach o wysokości 4808 m. Największym jeziorem jest Vänersee w Szwecji o powierzchni 5650 km². Najdłuższą rzeką jest Dunaj o długości 2850 km, z czego 1627 km przepływa przez terytorium Unii. Swoje źródło ma w Schwarzwaldzie i wpada do Morza Czarnego.

Unia Europejska opiera się na trzech filarach:

Zakres działania dwóch Wspólnot Europejskich (głównie sprawy gospodarcze, w tym Unia Gospodarczo-Walutowa); w 2002 roku wygasł zawarty na 50 lat traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, obecnie obowiązujące traktaty to: Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych (do 1999 r. współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych).

Z punktu widzenia prawa międzynarodowego Unia Europejska jest organizacja międzynarodową nieposiadającą podmiotowości prawnej, bazującą na strukturach Wspólnot Europejskich i na zestawie kilkunastu tysięcy aktów prawnych, zarówno politycznych jak i gospodarczych, które wszystkie państwa członkowskie przyjmują dobrowolnie i równie dobrowolnie przestrzegają. Podmiotowość prawną Unia Europejska ma zyskać dopiero po ratyfikacji Traktatu Konstytucyjnego UE

Według podpisanego w 1992 roku Traktatu z Maastricht podstawowymi celami Unii są:

·        promowanie ekonomicznego i społecznego postępu poprzez zacieśnianie współpracy gospodarczej i likwidowanie barier w obrocie handlowym między państwami członkowskimi,

·        wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego mówiącego jednym głosem na arenie międzynarodowej poprzez prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej,

·        dążenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynależności do jednej wspólnoty u zwykłych obywateli poprzez zapewnienie jednakowych norm prawnych i pełnej swobody przepływu ludzi w obrębie Unii,

·        rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwego traktowania, którym ma być UE poprzez wprowadzanie wspólnych norm prawnych, socjalnych i stałą poprawę poziomu życia państw uboższych.

  Rada Europejska - nie mylić z Radą Europy, która jest osobną organizacją

Główne instytucje polityczne:

Parlament Europejski

Rada Unii Europejskiej

Komisja Europejska

Trybunał Europejski

Parlament Europejski to jednoizbowy parlament reprezentujący obywateli państw należących do Unii Europejskiej. Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg, choć komisje parlamentarne i władze klubów mieszczą się w Brukseli. Sekretariat i biblioteka ma zaś swoją siedzibę w Luksemburgu. Parlament Europejski liczy obecnie 732 członków (deputowanych), sprawujących mandat wolny, wybieranych na pięcioletnią kadencję. W Polsce w stosunku do członków PE używa się potocznie określenia "europarlamentarzysta" lub "eurodeputowany", natomiast oficjalne określenie brzmi: "poseł do Parlamentu Europejskiego".

 

Rada Unii Europejskiej, dawniej zwana Radą Ministrów lub Radą Ministrów Unii Europejskiej, jest głównym organem decyzyjnym Wspólnot Europejskich. Rada UE przybrała obecną nazwę na mocy własnej decyzji w 1993 roku. Jednakże w traktatach stanowiących podstawę Unii cały czas widnieje nazwa Rada (Wspólnot Europejskich). Rada, w zależności od rozpatrywanych spraw, składa się bądź z ministrów spraw zagranicznych każdego z państw członkowskich Unii Europejskiej (jest to wtedy tzw. Rada Ogólna), bądź z takiej samej liczby ministrów innego resortu (Rada Branżowa).

Przewodniczącym Rady jest minister z kraju sprawującego aktualnie prezydencję. Prezydencja Rady przypada co pół roku na kolejne państwo członkowskie.

Państwa sprawujące prezydencję Rok1 I – 31 VI1 VII – 31 XII

2002 Hiszpania Dania

2003 Grecja Włochy

2004 Irlandia Holandia

2005 Luksemburg Wielka Brytania

2006 Austria Finlandia

Komisja Europejska, oficjalnie Komisja Wspólnot Europejskich, to rodzaj rządu Unii Europejskiej, odpowiedzialnego za bieżącą politykę Unii, nadzorującą prace wszystkich jej agencji i zarządzającej funduszami Unii. Siedzibą Komisji jest Bruksela. Po wejściu w życie Traktatu Nicejskiego członkami Komisji jest każdorazowo tyluż komisarzy, ile państw liczy Unia (obecnie 25 - znaczy to, że po wejściu Bułgarii, Chorwacji i Rumunii liczba to wzrośnie do 28). Każdy z komisarzy jest odpowiedzialny za określony dział pracy, są więc oni odpowiednikami ministrów w zwykłym rządzie. Ich wyznaczenia dokonuje jednak nie przewodniczący Komisji, lecz rządy poszczególnych państw. Członkowie komisji nie mogą czuć się związani żadnymi instrukcjami - są politykami, których powołanie rekomenduje Rada Europejska i zatwierdza Parlament Europejski. Ich zadaniem jest nadzór nad przydzielonymi im dyrekcjami generalnymi.

Instytucje sądowe i kontrolne:

Trybunał Sprawiedliwości, pełna nazwa: Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (franc. Cour de Justice des Communautés européennes) - jeden z organów głównych Wspólnot Europejskich, pełniący funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego i administracyjnego. Powstał na mocy traktatu o EWWIS, a na mocy umowy o wspólnych instytucjach z 25 marca 1957 roku oraz Protokołu o statucie Trybunału Sprawiedliwości objął jurysdykcją sprawy wszystkich trzech Wspólnot. W jego skład wchodzi 25 sędziów mianowanych przez każde państwo członkowskie oraz 8 rzeczników generalnych (adwokatów) obsadzanych na sześcioletnią kadencję na zasadzie rotacji. Orzeczenia Trybunału mają charakter ostateczny. Siedzibą Trybunału jest Luksemburg.

W 2002 roku rozpoczął prace Konwent Unii Europejskiej, mający za zadanie przygotować projekt reorganizacji Unii w celu przystosowania jej do sprawnej działalności po rozszerzeniu.

        Kraje kandydujące, które zamknęły pomyślnie negocjacje:

        Bułgaria (przystąpienie planowane na 2007 r.)

        Rumunia (przystąpienie planowane na 2007 r.)

        Kraje kandydujące, które rozpoczęły negocjacje 3 października 2005:

        Chorwacja (oficjalny kandydat od czerwca 2004 r., negocjacje miały się rozpocząć 17 marca 2005 roku, ale UE uznała, że Chorwacja ukrywa Ante Gotovinę i rozpoczęcie negocjacji zostało wstrzymane)

        Turcja (oficjalny kandydat od 1999 roku)

        Kraje kandydujące, które nie rozpoczęły negocjacji:

        Macedonia (oficjalny kandydat od grudnia 2005)

        Kraje stowarzyszone, które nie weszły do Unii:

     

Norwegia (odmówiła wejścia w referendum w 1994 jak również w 1972)

        Szwajcaria (złożyła wniosek w 1992, w referendum obywatele zawiesili negocjacje)

        Inne kraje chcące zostać członkiem Unii:

        Maroko (złożyło wniosek w 1987, uważając, że jest demokratycznym krajem organicznie połączonym z Europą; odmówiono mu szans na członkostwo)

        Ukraina

        Gruzja

        Bośnia i Hercegowina

        Serbia i Czarnogóra (UE 3 V 2006 r. zawiesiła rozmowy stowarzyszeniowe z Serbią z powodu niespełnienia przez nią warunku jakim było aresztowanie do końca kwietnia Ratko Mladicia)

        Albania

Tabela ilustruje wielkość produktu krajowego brutto ważonego parytetem siły nabywczej, wielkość PKB (PSN) per capita (czyli na osobę) oraz PKB (nominalny) per capita dla całej Unii, a także dla każdego z krajów członkowskich, krajów przystępujących w 2007 roku oraz oficjalnych i potencjalnych kandydatów. Dane w tabeli i na wykresie to przewidywania na rok 2006, natomiast na mapie przewidywania na rok 2005

FIN